Słownik XVII wieku

Słowniki:
nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1656-1688

Formy: lp M. mars; D. marsa; C. marsowi; B. uż. żyw. marsa; N. marsem; Ms. marsie

Znaczenia:

»imię rzymskiego boga wojny, uosobienie wojny«: Na uszy obie słyszy Swiat ogłos Marsa. PasPam 271. I Marsowi Nieskąpo Ognia wswey Imprezie A przecię Płomienczykow zazywa de Brzezie. PasPam 271. Kontent Mars że ma Syna Godnego wtey mierze ktory Męstwa Dzielnosci znaczny assumpt bierze. PasPam 271v. Iuz Mars krwawego miecza swego Niedobywa. PasPam 272. Gubernium [rząd] krwawego Marsa gdy nastaie Siła to Ludziom Trwogi y Strachu przydaie. PasPam 272. O Pannie Siła piszesz o Męznym Lwie mało Widzę ia to zec iakos Ładniey koncept idzie Niz o woięnnym Marsie pisac. PasPam 272v.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ chodzić Marsem »śmiało, bez przeszkód odbywać wyprawy wojenne«: Iuz tam chodził sobie Marsem nikogo się nieobawiaiąc. PasPam 276v. ▲ marsem narabiać »nadrabiać groźną miną«: Powiedano mi potym że się dla tego nie udał [Czarniecki pannie] że bardzo humorem y Marsem narabiał. PasPam 82v. ▲ marsem patrzeć na kogoś »patrzeć niechętnie, być złym na kogoś«: Wszyscy naniego Marsem patrzeli o owo umknienie ręki. PasPam 115. ▲ rzucić Marsa »przestać wojować, przestać brać udział w wojnie«: Rzucił że tez Marsa? obłatawszy zdrowie. Nie. PasPam 274v. ▲ marsa zabawy »wojna«: Krwawey-mi marsa na Syciwszy się zaba[...]wami iuz tez potrzebnieyszą ku Starosci rad bym odmięnił sarzą. PasPam 222v.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ marsem się bawić »wojować«: I na tego [niedźwiedzia] przymioty kto się zapatruie Pewnie Szykow zdaleka nigdy nielustruie [...] krew toczy y Marsem się bawi. PasPam 270.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

◆ Związki frazeologiczne: ◆ marsem patrzeć na kogoś: ◆ marsem narabiać:

Warianty fonetyczne: MARS

Słowniki:
nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1673

Formy: lp D. marszu // marsu; N. marsem; Ms. marszu

Znaczenia:

hasło w opracowaniu - nie podano jeszcze definicjiNie mając źrzódła, biegam na różne rozłoje, lecz żadna nie ugasi woda ognie moje. Tak żołnierz w upragnieniu Marsem spracowany pije trunek, przypadszy w pół z błotem zmieszany. HugLacPrag 163. Infánteryá Krolá I. Mći máśierowáłá o godźinie dźieśiątey w nocy ná práwego skrzydłá stronę Práwą Káwáleryi, áżeby było pomieszáć szyki nieprzyiaćielowi, żeby nie mogł zrozumieć Mársu, dla czego zostáwiono w Oboźie Námioty, żeby Miásto nie mogło postrzedz ruszenia się. RelWyj 1v. W Marsu tedy albo ciągu nazywa się Woysko, kiedy do Batalii uszykowane stoi zowie się Acies, Szyk, uszykowany Oboz. ChmielAteny1755 I 460. Karlson naywiększym ią upewniał ośiwadczeniem, że ią ieszcze nieskończenie kocha, i że z tego rozkazu do marszu, szczegulnie dla tego konten, iż go za sposobność uważa, ktorą Niebo naznaczyło, aby tę rzecz do swego przyprowadzić końca. GelPrzyp 57.