Słownik XVII wieku

Słowniki:
notują

Formy: lp M. bródka; D. bródki; B. bródkę; N. bródką; ~ lm D. bródek; B. bródki; ~ lpdw B. bródce

Znaczenia:

1. »dolna część twarzy, poniżej dolnej wargi«: [U panny Krystyny] Pyszczaszek krolikowy; załamana brodka; Dołek w niej na poł palca; ostra starczy kłodka Z brudnej i chudej szyje. PotFraszBrück II 392.

2. »niewielkich rozmiarów zarost na twarzy poniżej ust, na szczękach i podbródku; u niektórych zwierząt pęk włosów pod pyskiem na podgardlu«: Brodká/ Barbula, [...]. Kn 45. Mowiono [...] że się niektorey białey głowie Anioł był ukazał álbo widzieć dał w osobie jákiegoś máłego pácholęciá z máłą brodką/ w białey koszulce. GdacPrzyd 22.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ kozia bródka: Brodá kozia/ proprie Aruncus [...] vide Kozia brodká. Kn 45. Aruncus. Ziegenbart. Koża brodká. GuldOn 64.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ bródkę z krymska zapuścić »nie golić się, aby doprowadzić zarost do pożądanej długości na wzór mieszkańców Krymu«: "Z niewoli idę" - potym rzecze. Bródkę z krymska zapuści, burkę włoży na się [udany żołnierz]. KorczFrasz 40.

3.ekspr. »o czymś, co przypomina wyglądem zarost mężczyzny«: Z tych [kwiatów] potym bywáią głowki obdłużne/ kosmáte/ á brodkę ná wierzchu máiące/ w ktorych nasienie podobne Czárnusze/ ieno więtsze [ziele kąkolnica]. SyrZiel 462. Wziąć Záwiłkowego kwiecia sámych listeczkow bez głowek y bez brodek pod nim będących. SyrZiel 878. Ma [ziele tobołki] liście wązkie [...] przy samym kłączu rozdzielone/ iáko ná dwie brodce. SyrZiel 1210. Drugie [ziele tobołki] [...] także przy kłączu rozdzielone [ma liście]. SyrZiel 1211.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ bot. kozia bródka: Kozią brodką/ dla tego [nazwano to ziele]/ że gdy zwiędnieie kwiát/ y záwrze się iákoby w pąpie: w wierzchu wydaie z siebie/ iáko iáką szedziwą brodkę. SyrZiel 1240. Kozia brodká/ ziéle/ Wliśnik/ Słonécznik mleczny. Tragopogon [...]. Kn 311. ▲ bot. bródka Aaronowa (sz. zm.) »obrazki, rodzaj roślin z rodziny obrazkowatych«: Weźmi Brodki Aronowey alias Radices Aronis [...] 2 Łoty. BeimJelMed 558. Weźmi [...] Lukrecyi, Łot 1. Korzenia Aronowey Brodki Połłota. BeimJelMed 575.