W TRAKCIE OPRACOWANIA Data ostatniej modyfikacji: 23.03.2023
MĄDRY, MĄDR przym.
Słowniki:
nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: post 1616
Formy: lp M. ż mądra; D. m mądrego; N. ż mądrą; lm M. mos mądrzy; ~ odmiana niezłożona lp M. m mądr
Znaczenia:
1. »będący wynikiem czyjejś roztropności, dowodem rozumu, nacechowany mądrością«: Meum est nie lękliwą fantazyią Mądrego, Antecedanei Saeculi [poprzedniego wieku] Nasladowac Sentimentu. PasPam 145. Lecz po szkodźie Polak mądr. GdacKon 23.
2. »rozumny, roztropny«: Zna zwierze, ryby, ptaki, drzewa, zioła, gady; Wie, skąd grom, piorun, skąd deszcz, skąd spadają grady, Krotce mówiąc, na ziemi zna się i na niebie; Wszędzie mądr, doma głupi, że sam nie zna siebie. PotWoj1924 71. Gdy bym iabył Męrzem tamtey Zony [...] z Nalazł że by ia nacię Sposobu że bym z Ciebie uczynił prawdziwego kapłona. y Potrafił wto że bys był Namiesnikięm Mądrego Orygenesa. PasPam 193.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: Bogáctwá tę własność máią. Mądrego głupiem dziáłáią. KnAd 31. ● Pięniędzmi bogactwy mądry władnié/ głupi iem służy. KnAd 837. ● Pijanstwo mądremu baczenia odeimuié. KnAd 843. ● Powodzeniem ludzié spráwy miérzą/ nié mądrem baczęniem. KnAd 916. ● Przede drzwiami bogatych błaznow, mądrzy zwykli siadac. JaśDict 117. ● Mądry Medyk vpátruie, áby wątrobę chłodząc, nie záziębił żołądká. FredPrzysł C1v. ● Kto z mądrymi chodzi, mądrym będzie, przyiáciel głupich, podobnym im będzie. BirkOboz 74. ● Mądry oyciéc syná ma mieć głupiégo/ á bogáty vbogiego. KnAd 803. ● Kto w dziesiąci leciech/ nie będzie nadobny/ we dwudziestu gładki/ we trzydziestu duży/ we czterdziestu mądry/ w piąciudziesiąt bogáty/ wsześciudziesiąt nabożny/ tedy iuz do śmierci tákim nie będzie. RysProv VII, 7. ● Biáłagłowá grzeczna Wino mocne/ Z namędrszego vczyni błazna. ŻabPol B3v.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
MĄDRY
w funkcji rzeczownika
Formy:
Znaczenia:
»człowiek rozumny, mądry«: Mądrzy powiedaią że kto Ma wolne Sumnienie ten wszelakie kalumniie y Ludzkie fałszywe mowy powinięn lekce wazyc. PasPam 148. Coz tedy na tym Swiecie Ludziom Chwałę rodzi Do wiekopomney Sławy Co wielu przywodzi? Fortitudo [dzielność] Tak mądrzy zgodnie powiedaią. PasPam 275.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: Mądremu dość skinąć/ ostátka się domyśli. KnAd 461. ● Podobáć się mądremu/ dość i iédnemu. KnAd 880.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]

MĄDRA
w funkcji predykatywnej
Formy:
Znaczenia:
»jest rozumne«: V nich to namędrsza Macaronicè mowić/ á siáć Solecismy Z Bárbáryzmámi oraz. OpalKSat1650 60. Dwaj sie wdowie zalecali: Stary wielki, młody mały; I wolała poziomego, Niźli (choć stara) wielkiego. Mędrsza to, niźli ja młody, Bo ta wzięta dla wygody. Ja zaś, dla pieniędzy w rzeczy, Młody starą; a nie grzeczy. MatłBabBad 174.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autor: SPas