Słownik XVII wieku

Słowniki:
SStp (reda), SXVI (?), Kn, T, L, SWil, SW, SJP notują

Formy: lp M. rada; D. rady; B. radę; N. radą; Ms. radzie; ~ lm N. radami; Ms. radach

Etymologia: <niem. Rath>

Znaczenia:

1. »to, co się komuś radzi, porada, wskazówka«: Z konfudowało to Woiewodę bardzo bomu zal było [...] Polanowskiego naktorego tez on radzie siła polegał. PasPam 101. Siłasz się obrało tych Zelantow? Zeby mieli in necessitate [w potrzebie] radą y Substancyią podpierać iuz upadłą Oyczyznę? PasPam 133v. Iuz to ex ore Apollinis [z ust Apollina] zdrowa rada choc to miało bydz z zgubą Oyczyzny. PasPam 191. Ciebie potak zdradzieckich radach większe potykaią honory. PasPam 196v. Do tego cię swoięmi przyprowadzili [...] radami. PasPam 228. To to tak poiąc wdowę z Dziecmi [...] kto ma tak uczynic do mnie naradę. PasPam 283.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ rada Achitofelowa: [Ksiądz Piotr Skarga] sercá dodawał boiáźliwym/ ánimuiąc ich/ áby się tych stráchow Heretyckich/ stárych tych mowię sprzysiężnikow ná złe/ nie bali/ ktorych rády Bog rozprasza iáko Achitofelowym [radom] niegdy vczynił. BirkSkar 13. Tedy dano znáć Dawidowi/ mowiąc: Achitofel jest z tymi/ ktorzy się zbuntowáli z Absálomem. Y rzekł Dawid: O Pánie/ proszę/ obroć w głupstwo rádę Achitofelowę. BG 2Sm 15, 31. Ale jesli się do miástá wrocisz/ á rzeczesz do Absálomá Krolu/ sługą twojim będę: bom był sługą Ojcá twego z dawná/ ále teraz jam sługą twojim: tedy mi obrocisz wniwecz rádę Achitofelowę. BG 2Sm 15,34. A rádá Achitofelowá/ ktorą dawał byłá ná on czás w tákiey wadze, jákoby się kto rádził Bogá. Tákować byłá wszelka rádá Achitofelowá/ jáko u Dawidá/ ták u Absálomá. BG 2Sm 16, 23. Tedy rzekł Absálom/ y wszyscy mężowie Izráelscy; Lepsza jest rádá Chusájego Aráchity/ niż rádá Achitofelowá: Abowiem PAN był postánowił/ áby rozerwána byłá rádá Achitofelowá/ ktora byłá dobra; á ták áby przywiodł PAN złe ná Absálomá. BG 2Sm 17, 14. ▲ dać radę:

◆ Związki frazeologiczne: ◆ w radę »zacząć się zastanawiać, radzić«: Zwąchał Czarniecki [...] ze Zołotarenko prowadzi 40 000 kozakow zadnieprowskich Dopieroz w radę. PasPam 102v. Posłałęm ia tedy po owych swoich Ludzi, przyszli tedy w Radę. PasPam 237. ◆ dać, dawać radę, dodać rady »poradzić«: Pan Bóg Dobry kiedy chce pobłogosławi doda rady zdrowey Wodzowi. PasPam 109. Biegać oni gdzie stał Marszałek związkowy [...] ze by im w tym dał radę y pomoć. PasPam 170v.

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Nié szukay zwády/ masz-li dość rády. KnAd 663.

2. »zespół ludzi powołany do podejmowania określonych decyzji «

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ antekomicjalna rada: Koronácya Kurfistrza Jmci Brandeburskiego in Regem in Prussia, za powzięciem naypierwszey wiádomości proposuit JKMPNM: w antekomicyalney Radzie y áby Prawom Rzeczypospolitey żadnego nie przyniosła detrimentum, do przyszłego Seymu odłożyć raczył [...]. DanOstSwada III, 15. ▲ w radzie zasiadać »być członkiem rady; być członkiem senatu«: Z ktorego Prawa WMM Pan wziął tę posteritatem [ostateczność] Pisania tak uszczypliwego do Senatora? ktory iuz w radzie zasiadał kiedy WMM Pan Gałki ieszcze w piasku grawałes. PasPam 194.