Słownik XVII wieku

Znaczenia:

1. »ubiór, szata, strój kobiecy lub męski, bardzo bogato zdobiony i wykonany z drogich materiałów, jak i ubogi, noszony przez chłopów, niezamożną szlacht i mieszczaństwo«: vkázuią [...] sukiienkę iego [św. Jana] ktorą kiedy ná trzech zmárłych położono tudziesz ożyli. WargRzym 60-61. Dobry mieszczyce mucháior Turecki/ czámlet/ mucháier Czwornitny/ Sukienká czerwoná. StarPopr 124. Sukienka czerwona Aksamitna z Pasamanami złotemi w ktorei S. pamięci Krola Augusta coronowano Nº1. RewSkarb 125. On tesz zgrubianstwa chłopskiego wycwiczywszysię a sukienke zdworska nasię wzuwszy, a ze tytuł slachecki danomu, to iusz miełosnik rozumie sieła osobie, y zasliachcica udawacsię będzio TrepNekLib K4r-4v. Co do wieku nie tylko wmiesciech synowie Szwewcow alie u ze wsi lieda zagrodnikow syn, bylie dworską sokienkę wzuł nasię, abo za pachołka beł od pana Swego wziety abo y woznica, cozywo sprzezwiska abo imięnia oyca suego siodłaka na ski abo oki przczywacsie zwyczay wzięli. TrepNekLib k9v. Sukienka Blonkjtna Atlasowa Druga Cogliasta Atlasowa. ArchRadziw 1638 5512. Jako i teraz tak panięcych jako i chłopięcych sukienek i botóe dawało się oprawić. ŁugowPodr 89. Suka/ canis femina, Kałe. Sukienka/ Tunicula. SzyrDict 427. piąty [sc. raz Chrystus krew wylał] gdy sukienkę do ran iego świętych przyschłą z niego zewłoczono. StarKaz 331. dziećię iedno w piąćiu lećiech [...] obaczywszy Fránćzszká świętego zakonnika bárzo sobie upodobało on habit [...] y poczęło prośic rodźicow swoich bárzo áby mu też takie sukienki spráwiono. StarKaz 369. oczy mieli barzo bystre ktoremi widzieli u niektorych tanczących sukienkę wnętrzną czarną. BanHist 34. [...] iest [...] Relikwia znána Száty Przenaświętszey P. Máriey z Ráńtuchá iey y z sukienki, mleko z pierśi teyże Przenaświętszey Pánny y Bogárodźice. PruszczKlejn 48. iest cząstka Sukni Chrystusá Páná także z Purpury iego ktorą był przodźiany ná pośmiech v Heroldá. PruszczKlejn 48. Kozacy, y nad Donem siedzą [...] Ktorzy Moskwie poddani: częstokroc się naszą Przyodziawszy sukienką: czarne, morze straszą. Nie iednego z tych u nas otaką swąwolą Albo ogniem pokarzą: albo palem Kolą: O co; choc tylekroc był Turczyn obesłany Od Krola: ktorysz kiedy, Murzabył skarany. PotWoj 184-185. Taka zaś niesłychanie śliczna i wczesna sukienka. Wszyscy się tu tego napatrzyć nie mogli i jemu, wiem, że przypadnie do fantazji, jako temu, co się już zna na różnych strojach. SobJListy 265. podzielili się żołnierze szátámi Pańskiemi [...] gdy przyszło do sukienki dzianey, mowią: nie rozrzynajmy iey, ále rzućmy o nię losy. MłodzKaz 303. Noc niech będzie nocą, czás odpoczynku odpoczynkiem, bo iák się Pánowie młodzi włoczyć po bruku będziecie, sukienki ztracicie, obedrą was. MłodzKaz 391. przywiozą Pánowie żołnierze, kroy nowy iáki szat, áż tu i dziátwa Pániom Mátkom przykrzy się o táką sukienkę. MłodzKaz 540. Więc gdzie przedwieczne wzywaią mnie wrogi, Inaczey z domu nie mogąc mię ruszyć, Tensię im tylko udał sposob srogi, Ze mi sukienkę chce Macocha vszyc, Chętnie oyczyste opusciwszy progi, Idę: Iesli się zda mnie zawieruszyc, Wspaczney fortunie: Tosz mnie doma czeka. PotSyl 33. Do Imói [...] Na takiegoć narzekał stary Jakub zwierza, Sukienkę Jozefową widząc od kołnierza Do stopy ukrawioną, i płakał co garła: Zwierz zjadł; sroga mi syna bestya pożarła. Do ciebie to należy: gdy święty los na cie Padł, gdyś zoatał kapłanem, moj zacny prałacie. PotFraszBrück II 18. [nic nie mieli] procz sukienek w ktorych się w oczach ludzkich swiecili. Dawno na Dorynne z tym okiem poglądał Trasillus lichwiarz y rad by ią był pozył ale mu powaga iego y ostroznosc Matki Dorynny przeszkadzała. HistŚwież 53. Sukienki świetne zrzuciwszy á w płoćienne owe y podłe ustroiwszy się, poszedł do collegium naszego. NiesKor II 665. Sukienka, la robette. KulUszDyk 190. Syn ledwie má sukienkę w Cudzoziemskiey drodze, Gdyż co z sobą wziął z Domu ná edukacye, Jedno wzięły Amory, drugie komedye. DrużZbiór 141. nádawana [...] sukienek nie mało dźiwnie bogatych, w dyamenty iák Niebo w gwiazdy ukształconych. ChmielAteny1755 I 300. Nád tym był Ephot, albo Humerał, ná rámionach sukienka, z ramion niżej pása nád kolána wisząca. [ sc. strój arcykapłana żydowskiego ] ChmielAteny1755 I 551.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ sukienka zakonna: Pisałem do ImPana Orzeszki dziękuiąc za przysłanie Apanosewiczow, ktorych miałem ordynować do Wilna dla dedukcyi y zyskania Apanosewicza, ktory iest Seniorem wBurśie w OO Bazylianow, gdyż Trybunał nakazał Summarium processum in spatio dwoch niedziel, Obwarował oraz aby go w Sukienkę Zakonną nie oblekano. SapADiar 104. Niedouczone lata, ba y zwątlone zdrowie, prawie mu nadziei nieczyniłu, żeby był mogł kiedyżkolwiek widzieć się w tey sukience zakonney [...] Generał czy to z instynktu iakiegoś Boskiego, czyteż usilną y pokorną proźbą iego zdjęty, przyiął go do Zakonu. NiesKor II 196. Za iego Rektorstwa w Nowicyaćie naszym Krakowskim, młodźian ieden sukienkę na siebie zakonna biorąc, złty swoy pierzćionek na obrażie [...] zawiesił. NiesKor II 347. ▲ sukienka dwornacka: Pogniewala sie nąn po tym zona ze zapisała Jezuytom Zielienice y ten Ryczow, dozywocie tilko sobie zostawiwszy. Domanski chłopski syn obliokl sie bel w Słuzbie u sliachty będąc w dwornacką Sukienkę, miał chałupę zroliami we wsi Sczakowcy do starostwa Będzinskiego milia od Będzina. TrepNekLib 73. ▲ sukienka godowa: Gdy iuż warstat gorzeć y dom się walić pocznie nieszczęśliwy strádny krawcze godowey sukienki ktorąć wystáwić koniecznie trzebá w tym punkćie nie skroisz nie uszyiesz. BujnDroga 125. ▲ sukienka siermiężna: Włosiennicy y sukienki siermiężney nigdy nie zkłada. NiesKor II 758. ▲ sukienka lokajska: Udałem się za chłoca iegi [...] wdziawszy na się lokaiskie sukienki powiadaiąc ze to ubogi zołnierz z Moskwy do Niderlandu na słuzbę [iedzie] a mnie dla iezyka s slaska s sobą namowieł. Marg. pirwsza proba moia. OssZPam K.11r.

2. »strój damski okrywający tułów, ramiona i nogi«: powiedział ze Pani mikołaiowa Burbina odprowszy kieszenią os sukienki corki swey [...] dała biendrze Rykuniey swey aby do tey kieszeni Czarow na kładszy temu Krawcowi oddała DekrŻmud 29. wydaiąc w stan swięty Małzenski [sc. córki] Małzonka mo[j]a s synami memi stey oyczyzny Ma dac kozdey [...] z ochendostwa sukienek dwie w kramie kupionych iakiey kolwiek matery po złotych dwa łokiec. DekrŻmud 135. Pani małzonce iego [sc. syna] sukienkę adamaszkową czarną zapisuię y leguię. DekrŻmud 181. Sukienka Tabinowa Wołoska, wszýtka bramowana pasamanem Axamitnym Czarnym na Ceglastym dnie. ArchRadziw 115. [...] po obiedzie prezentowano mi wszystkie splendory w téj kaplicy zostające, jako to: [...], pieluszki któremi Pana Jezusa spowiła, sukienkę z wełny, w któréj z domkiem swoim do Loretu przybyła. ZawiszaPam 86. Znowu Anna Burowna albo Iakuba golcza Młynarza na on czas na Soli bedącego Małzonka takze Korone Srebrną na Swietą Anne Sprawic dała iako Patronce swoiey. Takze Regina kolasina Kowalka niegdy Ciencinska, Szukienke Srebrną na Swietą Anne postarała sie Kostem swoim wystawic. KomonDziej 222v. Młodziuchną, piękną, ładną, sprowadzić Pánienkę, Kazáć iey krotką nosić nád kostki sukienkę. DrużZbiór 135. Gruba sukienka com tu wniosła z sobą, zgniła od słoty, w sztuki się porwáła. DrużZbiór 184. Sukienkę, kształtnie podkasaną miáła, [sc. ogrodniczka] Zeby szybkości iey nie záwadzáła. DrużZbiór 259.

3.przen. »forma zewnętrzna,stworzony pozór, udawanie«: Bo y cnotá nie záwsze w cudney zwierzchniey Sukience chodźi podczás á snadź częśćiéy w podłey sie znáydnie. SyrZiel 153. boć wierá obzielemy się sukienką w ktorą skarb obłoczemy nie słusznie ták iż do skárbu śiłá nie dochodzi. GostSpos 127. o Iako stał cierpliwie? a człowiek odziany W sukienke zelzywosci wnet Szuka odmiany Anioł z Zbroyne te rekawice policzek wycieto Biiąc Chrystusa cieszko w iego twarz tak swietą Pomscic się tay zniewagi kiedy gębę twoię Kiedy w niey słow bezecznych zostawuiesz zdrowie. KodKon 147. W cudzą Sukienkę y inszey choroby postáć się obłoczy. [sc. franca] PetrJWod 19. kłamcá ten gdy owáry swey [...] nieprawdy chce zálećić osobliwą dáie im sukienkę. KalCuda 2. Przeto ią teraz W.X.M w drukowaną sukienke obleczoną ochotnie y unizenie ofiaruie nie rácz W.X.M. tą liczą pracą moią y iákimkolwiek sumptem pogárdzáć y owszem rácz W.X.M táki áffekt moy miedzy zasługi wielu innych sług swoich z Páńskiey łáski zwey w szczodroliwy regestr kazáć przyiąć. TwarSDaf 40-41. Naiádowitsza pod kształtem przyiáźniey nieprzyiaźń, y naysubtelnieysze w tej sukience oszukánie. FredPrzysł D4v. Inszy, choć z hipokreńskiej nie pił bani, Żeby się coś zdał, czego nie umie, pogani. Tak, coś ją w ciszy miała, utracisz powagę i pójdziesz za sukienkę korzeniu na wagę Albo cię, ważąc konfekt, podściele na szali Aptekarz i Szot toba tabakę podpali. MorszAUtwKuk 6. y niemi lżyć poczćiwych, będźie chćiáłá pozorem Májestátu z fałszowáną niecnotę swoię, y niespráwiedliwość, pokryć y zátłumić niewinnośći sukienką, ále to kolory wszytko, y w slowách piękne, w sámey rzeczy pozno będźie. LubJMan 157. I smiesz nam haracz wspomniec? chociasz go to cienką Nie słusznych vpominkow, obłoczysz sukienką Z nas tey Woyny przyczynę, kładziesz z Ottomany Przez Cecorską: yprzez onposiłek zesłany Przeciwko Gaboremu, od Krola Polskiego. PotWoj 187. Ani z Chameleontem iaką barwę zoczy W taką się w oka mgnieniu sukienkę obłoczy Nie tknęło ciebie złoto ani obietnice Co ludzi iako Szwiéc bot wywraca na nice Nie zwabiły honory, ani Przywileie i odęte solnymi gorami nadzieie. PotWoj XIX. Kiedy się dobrze w kazdej sprawie czuje, Temu do serca nie trzeba okienka, Bo cnotliwego niezdradnego czoła Wnętrzne afekty wydaje sukienka I choć ukryta myśl widzi się zgoła. MorszZWierszeWir I 470. Jeżeli post sera sata Krolá Páná nászego rzeczy upátrowáć będziemy, pogotowiu Pan potrzebny gotowy ktoryby tę sukienkę nászę inconsutilem zostáwił i nie dopuścćił iey rosproć et in turpes podźielić lacinias. PisMów II 269. Cesarz ieden [...] powróciwszy z woyny posądźił zonę swoię Rychildę o cudzołostwo y sam przysiągł w Senáćie że iey nie tykał przez cáły czás zámęyśćia [...] Wywiodszy się oná cnotliwa Páni [...] y pokazáwszy się bydź nietykáną z żalu że ią w táką sukienkę niewinnie oblokł do Klasztoru wstąpiłá. GorzWol 29. nie zgubiła y ozdoby swoiey wziąwszy ná się nieśmiertelną wiekuistey chwały sukienkę, zaczym y miłe mu Małżonkowi przez zgáśnienie swoie nie zostawiła záłości. W prawdzie trudno straciwszy miłego Przyiaciela, lubą sercu swemu Małżonkę, wiernego w szczęściu y nieszczęściu [ ktoremi swatowe wesele przeplátane bywa ] towarzysza nie żałowáć. DanOstSwada 7. Powiedz [...] kto mleczną drogę, kto czystą Jutrzenkę, kto w swietną przybrał, Firmament sukienkę. DrużZbiór 300.

4. »sukienka srebrna nakładana na portret świętego.«: az Roku 1704 za Consensem IM Xiedza Proboscza y Starszych Bracztwa Na Szukienke Srebrną na tenze Obraz ten Łanczuch y z Tabliczką z inszemi Tabliczkami pomnieszemi przerobiony na Wiekszą Ozdobe w ktorey iest Srebra Grzywien Nro 7. KomonDziej 130v. Tegoz Roku z testamentu Xiedza Szymona Czadrzynskiego Praesidenta Braczkiego Rozanczowego Zywieczkiego Swietemu Antoniemu w Ołtarzu w Kapliczy zostaiącemu Srebna Sukienka albo Chabit Sprawiony od Złotnika Olkuszkiego za Staraniem Xiedza Stanisława Symelliusa Bernardina Olkuskiego, Kaznodzieie a Patrioty tutecznego Zywieczkiego. KomonDziej 195v. Co widząc Ewa Iaszkowa Wdowa z Kamesnice, drugą Szukienke na Naswietszą Panne Marią dała zrobic, y one przy Ozdobic Sebastiąn zas Szcota z Milowki Na Pana Iezusa Dzieciątko na trzecią Szukienke Kost. łożył, y one dał pozłocić. KomonDziej 222v. Znowu Anna Burowna albo Iakuba golcza Młynarza na on czas na Soli bedącego Małzonka takze Korone Srebrną na Swietą Anne Sprawic dała iako Patronce swoiey. Takze Regina kolasina Kowalka niegdy Ciencinska, Szukienke Srebrną na Swietą Anne postarała sie Kostem swoim wystawic. KomonDziej 222v.