W TRAKCIE OPRACOWANIA Data ostatniej modyfikacji: 19.06.2010
RANA rzecz. ż
Słowniki:
SStp, SXVI (?), Kn, T, L, SWil, SW, SJP notują
Formy: lp M. rana; D. rany; B. ranę; ~ lm B. rany
Znaczenia:
»uszkodzenie ciała, głębokie skaleczenie«: Ieszcze bym go [konia] był zazył gdy by nieta kolanowa rana. PasPam 94. Kalumnia bardziey boli nizeli rana. PasPam 175v. Więm że zwycięzywszy będzie za co Plasterek kupić y czym ranę zawinąc. PasPam 261. Lacedemonczyk [...] cierpiąc iuz Smiertelne rany Prosi Nieprzyiaciela by go wywrocono A ieszcze zraz Horęzem w piersi uderzono. PasPam 270v.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: dostać ranę: In Pugna Stataria [we wstępnym boju] odwaznym się zstanie w Plecy (za to szlubuię) rany Nie dosta[nie]. PasPam 270. ▲ rana tylna (sz. zm.) »rana zadana z tyłu«: Zeby się nie wstydził moy Hetman kochany widząc utrupa same tylne tylko rany. PasPam 270v. Rana tylna bywa podeyrzana Zawsze zas kawalerska wprzodzie otrzymana. PasPam 270v.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: wymywać ranę (sz. zm.): Vsczknionym od bestyy iadowitych pić dawáć/ y ránę tąż polewką wymywáć/ liśćie iego w winie wárząc. SyrZiel 59. Tymże też rány wymywáć/ ktore się goić będą bez wszelákiey máśći. SyrZiel 261. Nie dano mu chleba przez dwa dni, lecz Steley był tak wspaniały, że mu swego udzielił. Podawał mu, iak często mogł, napoy. Wymywał mu nawet rany, i w ten czas mu Moskal rękę ścisnął, mowiąc do niego, wybacz mi, żem tak właśnie z tobą śię nie obchodził, iak ty teraz ze mną. GelPrzyp 118. Trzeba zanurzyć chorego dziewięć razy w biegącey wodzie, nakazawszy mu dyetę po ukąszeniu; wymyway ranę ługiem z popiołu dębowego y uryną, przykładay kataplazm zrobiony z dryakwi Weneckiey (Alliaria) czyli czosneczku ziela, z ruty y soli. AlletzAlb 51. ▲ przemyć ranę (sz. zm.): Warz to w krynicżney wodźie/ ábo w ocćie: kiedy powre dobrze/ włoż hałunu nie mało/ przemyi tym co nalepiey one rány/ y nogi obwin onymże co naciepley/ áż ku kolánom/ skoro oschnie/ wymyi rány one/ ćiepłą gorzałką z solą/ y záś onegoż zgrzawszy przywinąć/ y ták cżynić áż sie zgoi. OstrorMyśl1618 26. Jeżeli ciało koło rany iest zasiniałe, trzebaby ieszcze przemyć ią wodką kanforową, natężoną przez spiritius salis ammoniaci, potym ią plastrem z maści Styrax okryć: nakoniec gdy ciało zranione stanu naturalnego nabiera, samego tylko Basilicon używać należy. KurFSangOpis 83. Pierwszy z tych nieszczęśliwych zbiegł tegoż samego dnia do znayduiącego się blisko Felczera, ktory mu rany ponarzynał, przemył dobrym winem, y maścią obłożył. KurFSangOpis 87.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: Ták ráná boli w goleń/ iáko y w głowę. RysProv 77. ● Nié odnawiay bolu/ rány/ wrzodu zgoionego. KnAd 629. ● Cudza ráná nie boli. KnAd 109.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autor: SPas