Słownik XVII wieku

Warianty fonetyczne: PAPIEROWY, PAPIROWY, *PAPIOROWY

Słowniki:
SXVI (papierowy, papirowy), Kn (papierowy), T, L, SWil, SW, SJP notują
SStp nie notują

Formy: lp M. m papierowy // papirowy; ż papierowa; n papierowe; D. ż papierowej; B. ż papierową // papirową; N. ż papiorową; Ms. n papierowym; lm M. nmos papirowe // papierowe; D. papierowych; B. nmos papierowe; N. papierowemi; Ms. papierowych

Znaczenia:

1. »z papieru; na papierze«: Kołdra stara, płocienna, długa, a papierowych 3. InwOlszBęt 92. Ramá/ ábo ramy béz tablicé iákoby krosnká: ábo listwi drzéwiáne do obrázow pápierowych/ płociennych. Kn 909. Trąbká/ papierowa trąbka ná korzenie. Kn . W tej izdebce [...] Na scienie kołderki papirowe. InwSzymBęt 93. W teyze szkatule [...] Olsterek trzy spieczęciami Papierowemi. ArchRadziw 1638 1650/ 68, 6. Co szkolne pioro/ ná papierowym polu átramentem vszykowáło: to on krwią y pałászem ná nieprzyiacielskich karkách wyrázić zámyślał. WojszOr 78. Cartaceus Papierowÿ. SłowPolŁac 30. Zmysłom grzechem zaćmionym, chcąli gorne kręgi Zrozumieć, trzeba na to papierowej księgi. PotFrasz2Kuk II 338. Według miąższości zębów skosistych koła oderżniej pas papierowy albo drewniany z tak cienkiej deszczułki, z jakich pudełka bywają, i opasz go przy liniji odrysowanej na wałku, a po wierzchu tego pasa, to jest po drugim kraju szerokości jego zrysuj drugą liniją po wałku, równoodległo idącą od pierwszej. SolArch 91. WEs papieru iakiegokolwiek, lub obrzynkow papierowych niemało. AlbSekr 89. Listki papierowe nożykiem podskrob [...] A zaraz się pięknie zawiną wzgorę, albo na na dół. AlbSekr 107-108. Iezeli listek iest papierowy, albo pargamenowy, nasmaruy go wprzod gummą git. AlbSekr 111. Kałamarzyk w tejże szafie z piórem stoi, malowany jakby prawdziwy: karty z napisami nad szafami jakby papierowe it. d. ZawiszaPam 82. AUGUST II [...] srebrne pułmiski iák papierowe rozdzieráiący. ChmielAteny II 368. Wprzod sam papier we dwoie klaystrem zkleiwszy wformie swoiey wytłocz, oberzniy i zgotuy. Potym miazgą wzwyz pomienioną papiorową podłoż. Niepoprawne zródło .

◆ Związki frazeologiczne: ◆ chodzić w papierowych trzewikach, o papierowych botach co robić »robić co na pokaz ale tak, żeby się nie zmęczyć ani nie pobrudzić«: Zostawmyż [białego konia] tedy tym, którzy w papierowych trzewiczkach chodzą, a pracy nie podnosząc, dostatki mają: jako królom i książętom; żołnierzowi lepszy gniady. DorHipTur 20. Chcielibyście ieść ryby/ ále żeby rąk nie umaczáć [...] dla wás co to o pápierowych botách stáránie chcecie odpráwić/ są pápierowe Pánny w Krákowie w kramach/ tám was do nich z stárániem wászym odsyłam. GorzWol 70. ◆ nie zedrzeć papierowych trzewików »nie napracować się«: Nie zedrzesz zemną pápierowych trzewików. RysProv XI, 1-2.

◼ Przenośnie: ◼ Po dwa kroc z Turczynem pokoy zwał [król] gwoli dotrzymania przyiazni Carowi, Imc maiąc nadzieię posiłkow ktore papierowe były, bo hramotami Car Imc chciał zatrzymać potencyą Turecką. CzartListy 105-106. ◼ Wszak daliśmy przystępując do ugody nie papierową, ale serdeczną deklaracyją, że ją podpiszemy zaraz za przybyciem ichmpp Sapiehów. DiarSejm 277.

2. »papirusowy, odnoszący się, pochodzący z tego drzewa«: O Moyzeszu czytamy iż go rodzice w skrzynkę pápirową/ ábo sitowiáną włożywszy/ ná rzekę wyrzucili. BirkNiedz 384. Pápierowy/ Papyraceus [...] Chartaceus [...] Papyrinus [...] qui papyrum fruticem fert. Kn 668. Pápierowe drzewko/ Papyrus [...] Papyrum [...] Frutex [...] est in Aegypto, decem cubitos altus, cuius libro prisci in scribendo vtebantur. Kn 668. Papierowe drzewo/ Papyrus. SzyrDict 284. Papirowÿ Papiraceus. SłowPolŁac 50.