Słownik XVII wieku

Warianty fonetyczne: MIEJSCE, MIEŚCE

Słowniki:
nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: post 1616

Formy: lp M. miejsce; D. miejsca; B. miejsce // mieśce; N. miejscem; Ms. miejscu; ~ lm M. miejsca; D. miejsc; B. miejsca; N. miejscami; Ms. miejscach

Znaczenia:

1. »określona część przestrzeni, punkt, teren, okolica«: Do stołu siadajcie, W pośrodku mieśce pannie z panem młodym dajcie. SzymSiel 105. Przeiechawszy owe Mieysca ktore byli zalegli Szwedzi [...] Napadł na Cesarskich. PasPam 76. Et interim [a tym czasem] przeprawiło się więcey Prusakow inszem mieyscem. PasPam 76v. Trochę w iednym mieyscu Axamit puscił. PasPam 89. Przyslizmy pod Tołeczyn [Tołłoczyn] mil siedem od tego mieysca gdzie była bitfa. PasPam 113. To iest ryba ktora ktore ma w sobie iedno mieysce przy Skrzeli tak smaku dobrego iako zadna Ryba. PasPam 164. Przyszedł tedy Brat do mnie y tames my sobie w spokoynym mieyscu usiedli y rozmowili. PasPam 183. Mysmy ustawicznie z mieysca namieysce gonili niegoniąc. PasPam 198. Tam był z moim wyrostkiem, iako wiadomy mieyść, Bo lublanin. PasPam 238v. Piechoty podsadziwszy się rozwalili wały w kilku mieyscach. PasPam 245v. Gołemi mieyscami uciekał że by z Miasta Widziano że ku Obozowi idzie. PasPam 268v.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ do samego miejsca »aż do celu podróży«: Albo ten ze konfirmowany albo inszy przystaw do Samego mieysca przydany im będzie. PasPam 161.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ na tym miejscu , z tego miejsca »w danej chwili, przy danej okazji, tutaj, teraz«: Gdy by przyszło na tym mieyscu stricte [ściśle] obserwować tamtych ludzi uzancę.Przyznam się że by mi cięszką musiała przynieść konfuzyią na mnie prostaka włozona od Officera mego Prowincyia. PasPam 85-85v. Kładę tedy natym mieyscu, młodym Ludziom ktorzy to po mnie czytac bedę, taką admonitią. PasPam 201. Do gruntownego uspokoienia [...] zeby z tego mieysca sposob się podał. PasPam 208v. Oczy wisty na tym tu mieyscu reprezentuie się Dowod Wosobie Iey Mosci Panny Heleny Sieklicki. PasPam 281v.

2. »przestrzeń aktualnie zajmowana lub mogąca być zajętą przez kogo (co); przeznaczona na co«: I tu dziwna ze w kraiu tak obfitym gdzie unas wszystkiego było pełno, A oni byli Tydzięn Na mieyscu postali to zaraz do nas po kwescie przysłali zony. PasPam 57. Niebyło gdzie koni postawic ztaięn zczego budować na wet y mieysca na budowanie ich niebyło. PasPam 62v. Utęskniło sie tez krolowi na mieyscu y mowi do swoich Niebyło by tez tu gdzie przeiechać się do Szlachcica ktorego [...] Raią mu to tu do tego, to d[o]tego o dwie mili otrzy od Mieysca. PasPam 198-198v. Iest to tu Mieysce Woiewodztwa krakowskiego albo WSC Spokoynie Stoy albo ustąp. PasPam 244.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ na miejscu siedzieć, stać »przebywać gdzieś stale, nigdzie nie odchodząc, nie wyjeżdżając«: Iuz uprzykrzyło się na mieyscu kilka niedziel Siedziec. PasPam 198v. Tego Roku Woyska nasze na mieyscu stały nic nierobiły. PasPam 258v. ▲ nie mieć miejsca; miejsca nie mieć »nie znajdować posłuchu, poparcia, nie w porę«: Kiedy iuz wszystkie zyczliwe Mieysca nie miały persvasiones. Wziął głos Ozga Podkomorzy Lwowski. PasPam 227. Naostatek kiedy iuz zadne nie miały mieysca perswazyie y Prozby. Rzecze tęn ze Ozga iak by tak zaffektem. PasPam 227v. ▲ na miejscu paść »zginąć, umrzeć natychmiast«: Gdy by byli y wszyscy na mieysc[u] padli to bym się tego nie lękał. PasPam 182.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ na miejsce a. na miejscu czegoś, kogoś »w zastępstwie kogoś, zamiast kogoś, czegoś«: Iatez deklarował Porucznikowi memu że by się starał o Towarzysza na moie mieysce. PasPam 115v. Insze koni[e] y te nasze cosmy namieyscu lepszych pozostawiali na Rubaszynstwo Oddałęm Urzędnikowi y chłopom. PasPam 157v. Koni iednak naszych postrzelono 6 a zabito 2. Ale na to mieysce było w czym wybrać. PasPam 157v. Pozwolił mi krol cum Regressu [pod warunkiem powrotu] Przydawszy [...] dworzanina Swego Pokoiowego na moie mieysce za Przy stawa Moskwie. PasPam 178. Turcy eo fine [w tym celu] Woynę po[d]niesli że by Relligią Rzymską zniszczyć a Luteranską na to Mieysce postanowic po Całey Europie. PasPam 277.

3. »przestrzeń w jakimś pomieszczeniu przeznaczona dla jednej osoby; krzesło, fotel«: Kiedy to poczną ognia dawac Senatorowie z mieyść w nogi między karety. PasPam 230v. Taka była Ordynacyia ze by kozdy kto przyiechał Lubo przyszedł do koła non cupiat [nie zajmował] mieysca tylko za Swoimi Deputatami. PasPam 243. Deputaci w staią z mieyść swoich uymowac kozdy swego. PasPam 243.

4.przen. »funkcja, rola«: Sprawiedliwe są y prawie Rzecz moge wielkiego Senatora konsyderacyie Bo y ia sąm gdy bym na tym mieyscu zasiadał pewnie bym W M SCim Pana w podobnych do niesionego Circum stancyiach inaczey niesądził. PasPam 135.

5. »płatne zajęcie, posada, służba«: I iezeli w tym iest dobrego Sługi Stateczna wola y umysł z naydzie tu Pana y Mieysce. PasPam 224.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ miejsce do chodzenia: Chodzęnie/ miéysce do chodzęnia/ Ambulatio [...] Circa theatra sunt porticus & ambulationes, Idem. Ambulationes meridiano aequinoctiali subiectae sint. Ambulacrum [...] Spatia Academiae, in quibus docentes Philosophi deambulabant [...]. Kn 68. Przéchadzká/ miésce do chodzęnia/ v. Chodzęnie 2. Kn 833. ▲ kosterów miejsce »dom gry, miejsce rozgrywania gier hazardowych«: Kosterow miesce/ schacká. [...] locus aleatorum, [...] Forum aelatorium [...]. Kn 307. kosterow schacka, mieysce. Spiel-Haus. Academie; brelan, lieu où l'on donne à jouër aux dez & aux cartes. T III 620. ▲ miejsce tajemne białogłowskie »żeński zewnętrzny narząd płciowy, srom«: Vulva. Frawenscham. Mieyscie táiemne białogłowskie. GuldOn 75.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ miejsce nienasycone »kobiece narządy płciowe«: Interfemineum. Ein Frawen Schame. Mieysce nienásicone. GuldOn 68.

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Broń mieyscem/ Rusnicá w lesie/ Kopija w polu/ Miecz ná vlicy/ Puginał w cieśni. Strászne są. ŻabPol B2.