W TRAKCIE OPRACOWANIA Data ostatniej modyfikacji: 26.04.2023
BRANIEC rzecz. m
Słowniki:
SXVI, Kn, T, L (XVI-XVIII), SWil, SW, SJP notują
SStp nie notują
Formy: lp M. braniec; D. brańca; B. uż. żyw. brańca; N. brańcem; ~ lm M. brańce; uż. osob. brańcy; D. brańców; B. uż. osob. brańców; uż. nosob. brańce; N. brańcami; brańcy
Znaczenia:
1. »człowiek wzięty do niewoli, jeniec, niewolnik, więzień«: Iáko sie ma obchodzić [pan] z niewolnikámi ábo z sługámi kupnem z bráńcami. PetrSEk Przedmowa a4v. [...] miał [wielki wezyr] do 150. człowieká w Száráiu/ to iest bráncow rozmáitego narodu/ ći opárli się im/ y wiele Szpágiow y Iánczárow pośiekli y pozábiiáli. BuntCara Av. Widzisz te buczne Krole/ zdeymi z nich te márną mászkárę; obaczysz ich w łáńcuchách iáko bráńce. BirkOboz 79. Brániéc/ v. Poimániéc. et Wybrániéc. Kn . Gdy [...] obozy miiał Cieszki łupem Pogánin/ á niebo rozbiiał Bráńcow láment: gdy iedni okrutnie sieczeni/ Drudzy w trokách wisieli z koni przeszynieni. TwarSLeg 12. Szlachcica mścisławskiego Łozowskiego brańca przyprowadzono. ChrapDiar I 447. Nawet tak okrutnymi nad biednymi brańcy Nie byli i nie będą nigdy bisurmańcy, Jako nasi sąsiedzi i pobratymowie. ZimBSiel 147. Oto ja ciężar znoszę żelaznej niewoli, zbiegłych brańców więzienia podobne mej doli! HugLacPrag 155. Iák w Turskie káydyny Vbogi brániec/ odymie Oyczyżny Duma muttetę: swe pokrywszy bliżny. Ták y ia lubo Zyżyphowym znoiu Suchym Biskokćie y ze drew napoiu W ćięzkim gąśiorze/ lub zá szyię dyszę/ Sonet nie smáczny dumáiąc Rythm piszę. KochProżnLir 211. Czemu pioro w zdrygasz się, y muzy Kamienie Piersi z bolałe tłuką, gwalcąc przyrodzenie Polskiego animuszu, by niewolnikami Fogielfang y Dębowo funduią siłami Sawromatskiego branca. DrobOpow 81. Węgrowie [...] Trzech Turkow dwoch Arabow przywiedli w korzysci Kilkanascie tez brancow Polakow ubiegło z niewoli. DrobOpow 116. Poganin [...] Z męzow pobitych hoyne odziera wnet łupy Brancow piękney ozdoby postanowią kupy przed Baszą Kantymierem, w niewolą osadzą. DrobOpow 183. [Eustachy] Z Rzymu był wygnáńcem [...] Uchodząc morzem, [...] ná ląd wyszedł, bydź niechcący bráńcem [w Rzymie]. ChrośZbiór Z2. CHIOURME [...] RUDELNICY, brańcy ktorych zábieraią do robienia wiośłami ná galerach, niewolnik wiosłowy. DanKolaDyk I, 305. PRISONNIER de guerre. Captivus, a, um. Cic. NIEWOLNIK braniec w niewolą ná woynie wzięty. DanKolaDyk II, 389. By był pomyślił sobie/ że te pompy páńskie często się mienią/ że koła te szczęśliwe bywáią ná dole w nieszczęściu zánurzone; ták mi się zda/ żeby był ná bráńce swoie miłosiernieyszy [Adonibezek]. BirkNiedz 111.
2. »człowiek powołany do wojska, rekrut«: Brániéc/ v. Poimániéc. et Wybrániéc. Kn 44. Coloru barwy piechotney ia zadną miarą odmienic nie mogę idq[..] hac causa, ze słuzałych mąm o ma[le] y Brancami supplere przyidzie ktorzy maią Swoię barwę. OpalKListy 54. Brancow teszdwudziestu chozyc [!] miec mogę nullo negotio a nad to przybyło mi kozakow chłopow arcy chozych koni 20. na ktorych barwę szyią, takze y na piechotę zgadzaiącą się z barwą WMMPana wcolorach. OpalKListy 134.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autor: WM