W TRAKCIE OPRACOWANIA Data ostatniej modyfikacji: 08.02.2023
ARCYBISKUP rzecz. m
Słowniki:
notują
Formy: lp M. arcybiskup; D. arcybiskupa; C. arcybiskupowi; B. uż. żyw. arcybiskupa; N. arcybiskupem; Ms. arcybiskupie; W. arcybiskupie; ~ lm M. uż. osob. arcybiskupowie // arcybiskupi; D. arcybiskupów; C. arcybiskupom; N. arcybiskupami
Etymologia: <czes. arcibiskup, z łac.>
Znaczenia:
1. »duchowny katolicki, w hierarchii kościelnej stojący wyżej od biskupa, metropolita w archidiecezji; też tytuł honorowy«: Do wyrozumienia rzeczy wiedzieć trzebá/ iż duchownych rozność iest. Jedni nawysszy iáko Arcybiskupi/ biskupi: drudzy śrzedni iáko Opáci/ Kánonicy/ Probosczowie. PetrSPolit I 461. Miedzy Praełatami pierwsze mieysce maią Arcibiskupowie Elektorowie a miedzy tymi zas moguntski ktory iest Kanclerzem Germaniey: a po nim są Koloński y Treuirski tamten Włoskim a ten Francuskim. BotŁęczRel III 73. Arcybiskup Karnkowski Stanisław/ żadnego dobrodzieystwa stanowi szlacheckiemu nie vczynił. SzemGrat 7. A gdy rzuczono honoris darunek Pospolstwu Srebrne y złote mynice/ począwszy od Arcybiskupá/ wszyscy kołem rękę Krolowi całowáli. MerkPol 244. Po bokach kościoła leżą Arcybiskupi z marmuru wyrzezani in Pontifialibus statui, których jest niemało. WojszDiar 19. Arcybiskup iest Xiąże Biskupow według explikacyi Widandta Autora. ChmielAteny II 149.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: arcybiskup gnieźnieński: Arcibiskup Gnieźnieński/ ma nawyższą authoritatem pod Interregnami. BotŁęczRel III 43. Roku Panskiego 1649 Dnia 17 Stycznia Kazimierz na Krolewstwo Polskie od Xiedza Macieia Łubienskiego Arczybiskupa Gnieznienskiego pomasczony y Koronowany iest. KomonDziej 147v. Arcybiskup Gnieźnieński jest pierwszy po Krolu. DobrGram 413. ▲ arcybiskup lwowski: Wysłać [...] raczył J. K. M. ex consilio senatus sui najwielebniejszego ks. Arcybiskupa lwowskiego [...] do [...] wojska pod Zawichostem. AktaKrak III 47. Arcybiskup Lwowski [...] Synod w Archidyecezyi złożył 1641. NiesKor II 308. MIKOŁAJ IGNACY z Wyżyc WYZYCKI Arcybiskup Metropolitanus Lwowski [...] z Dziekana Krakowskiego, Lwowski Arcy-Pasterz. ChmielAteny II 380. ▲ arcybiskup paryski: Solemnis actus [...] w kościele Naświetszej Panny odprawował się [...] Króla wprowadzał Arcybiskup paryski. WojszDiar 65.
2. »zwierzchnik autonomicznego lub samodzielnego kościoła w obrębie chrześcijaństwa«: Książę J. M. wizitę oddał X. Arcybiskupowi Ormiańskiemu. WojszDiar 107. Był po obiedzie Arcybiskup Ormiański. WojszDiar 115v. Był po obiedzie Arcybiskup Ormiański. WojszDiar 115v. Ks. J. M. był u Arcybiskupa Ormiańskiego. WojszDiar 115v. Po poludnie byłem w pałacu [...] arcybiskupa ich [anglikanów] kalwińskiego, który też także i u nich jest prymasem Regni. BillTDiar 93.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Patrz archibiskup.
Autorzy: WM, EM-P