Słownik XVII wieku

Słowniki:
nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1618

Formy: bezok. nieść; ~ cz. ter. lp 3. os. niesie; lm 1. os. niesiemy; 2. os. niesiecie; 3. os. niosą; ~ cz. prze. lp m 3. os. niósł; ż 3. os. niosła; lm mos 3. os. nieśli; nmos 3. os. niosły; ~ im. wsp. niosąc; ~ nieos. cz. prze. niesiono

Znaczenia:

1. »przynosić, składać co«: Tak P. Bog ku niemu skłonił Serce Ludzkie że to kto co mogł miec nayspecyalnieyszego to mu niosł a oddawał. PasPam 233v.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ ciało nieść (sz. zm.) »poświęcić życie«: A ten wszystko pokaleczone ciało niesie do Ostatniey za Oyczyznę Wiktymy. PasPam 86v. ◆ nieść krew dla kogoś, nieść krew na ofiarę komuś za co: ◆ nieść zdrowie dla kogoś, na ofiarę komuś za co:

2. »iść trzymając co, dźwigać«: W chodził do Obozu Z Tryumfem Niosąc Rozwinioną Chorągiew Nieprzyiacielską. PasPam 92. Dał mi tedy dwoch Heydukow z warty co owe piniądze niesli na noszach do Gospody. PasPam 180-180v. Niesie [księgę] z radoscią do Marszałka. PasPam 184v.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ lecieć, gdzie nogi niosą:

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ potrzeba niesie (sz. zm.): Chábriá do stá dwudziestu okrętow zebrawszy ludzi/ wiele niosłá potrzebá [...] roskazał/ áby tym ktorzy na sześćdziesiat okrętách byli inszy zá dwá miesiącá zápłácili żołd żołnierzom [...]. PetrSEk 41. [...] zgoła gdzie potrzeba Niosła tam obracano subiecta wygodne [...]. OpalKSat 56v.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ bies niesie coś »coś złego dzieje się za przyczyną diabła«: Słyszałem, kiedy łajał: "Czyć to tu bies niesie te marchy? [pogardliwie: krowy] Bodaj zdechły! By ich wilcy zjedli!" DialPańOkoń 237. ◆ na azard życie nieść »ryzykować życie«: Tenże J. O. X. JMci nielituiąc zdrowia y fatygi na ażard życie niosąc z ludzmi swemi Nadwornemi [...] poszedłszy za rabuiącemi Haydamakami podiazdem [...] tychże Haydamakow [...] rozgromił. RadziwUDiar B4-B4v.