ZALĄŻEK ARTYKUŁU HASŁOWEGO Data ostatniej modyfikacji: 26.11.2019
TKNĄĆ czas. dk
Warianty fonetyczne: TKNĄĆ, TCHNĄĆ
Słowniki:
nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: 1622
Formy: bezok. tknąć; ~ cz. prze. lp m 3. os. tknął; ż 3. os. tknęła; n 3. os. tknęło; ~ cz. przy. pr. lp 2. os. tchniesz // tkniesz; 3. os. tknie; lm 3. os. tkną; ~ im. uprz. tknąwszy
Znaczenia:
»dotknąć czego, trącić, ruszyć co«: Srebra, złota i pereł, i kamieni drogich, jedwabiu rozlicznego, klejnotów chędogich pełno wszędy, orszak sług, pieszczone bławaty, drogotkane szpalery, rumiane szarłaty, wezgłowia teletowe, kołdry haftowane, materac z altembasu, złotem opisane łoże, pokój obity, w nim z srebra litego wszystko, czego się jedno tkniesz , gwałt dobra wszego. MorszHRoz A2v. Niechayże iedno brzytwá tknie się dyámentu/ pádáć się pierwey przydzie/ á niż tego dokaże ná co się zániosłá. BirkNiedz 22. Z sześciu ucisków wyrwie cię, a w siódmym nie tknie się ciebie złe. BG Hi 5,19. I rzekły wszystkie książęta do całego zgromadzenia: Myśmy im przysięgli przez Pana, Boga Izraelskiego; przetoż teraz nie możemy się ich tknąć. BG Joz 9,19. I rzekł król: Będzieli kto mówił przeciwko tobie, przywiedź go do mnie, a potem nie tknie się ciebie więcej. BG 2Sm 14, 10. Nie tknie się go ręka, ale kamieniem ukamionują go; albo strzelając zastrzelą go; bądź bydlę, bądź człowiek, nie będzie żył. BG Wj 19,13. I położył się, a zasnął pod onym jałowcem, a oto w tenże czas tknął go Anioł i rzekł mu: Wstań, a jedz. BG 1Krl 19,5. Potem wrócił się Anioł Pański powtóre, i tknął go, a rzekł: Wstań, jedz, albowiem daleką masz drogę przed sobą. BG 1Krl 19,7. Jedná cię/ z trzech siostr/ drągiem piekilnym snadź tknęła / y iádu násyconą gádziną nátchnęłá. OvOtwWPrzem 406. Rzadko po tych zniewagach przychodzi do zgody: gdy kogo tkną w poczciwe, tam niemasz nadgrody. CorMorszACyd 29. Zniewaga tknęła i mnie, i pomsty potrzebę włożyła była na mnie, i bez wszego sporu musiałem bronić ojca i swego honoru. CorMorszACyd 51. Nie tknęło ciebie złoto ani obietnice Co ludzi iako Szwiéc bot wywraca na nice PotWoj XIX. Koniom takze u nich [Turków] wielka iest wygoda [...] bo tez nie pod Niebem ale pod namiotem sucho y pięknie Stoi. Chodza na krywaią Dery Ciepłe Przescieradła iedwabiami y złotem szyte, Zgoła w co tylko tchiesz[!] towszystko specyał. PasPam 261. Boże rzekszy [Alfeus] którego nie tknąwszy natury, W różne afekt miłości przetwarzał figury! PotZabKuk I 543. Nikt nie da po sobie baczyć/ aż go w sádno tkną. GdacPrzyd 73. Boy go domowy nie tknie w chałupinie. LucChrośPhar 156. [Na wieść o romansie męża z Kleopatrą] Fuluia iako w snadno tknięta Ktorą y miłosc y nienawisc grzeie Wziąwszy na łono małe Antonięta Zrze się; y z gniewu ledwie nie szaleie. ChrośKon 342.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: co się tknie »jeżeli chodzi o, co się tyczy czego«: Co się tknie Allegoriy: Rupertus przez te dwie Trąbie/ rozumie dwoie przyszcia Chrystusowe. BirkOboz 66. Albowiem i to, co chwałę miało, nie miało chwały w tej części, co się tknie onej przewyższającej chwały. BG 2Kor 3, 10. A co się tknie słowa, które posłał synom Izraelskim, opowiadając pokój przez Jezusa Chrystusa, który jest Panem wszystkiego, BG Dz 10, 36. Co się tedy tknie żywota mego od młodości, jaki był od początku między narodem moim w Jeruzalemie, wiedzą wszyscy Żydowie, 5. Będąc mi świadkami z dawna, (gdyby świadectwo wydać chcieli), iż według najdoskonalszej sekty nabożeństwa naszego żyłem, będąc Faryzeuszem. BG Dz 26, 45. Co się tknie inszgo robotnika, mianowicie beczkowych, dolnych, których in nro 10 w Starych i w Nowych Górach także 10, ci mają zachować według teraźniejszej ustawy zwyczaj, nie umniejszając ani też na potym nie przyczyniając myta, powinni każdy z nich na swą osobę nabić beczek nro 5 bądź rumowych, bądź stochmalowych, co uczyni na dziesiąciu nro 50. InsGór 1649 36. Bo co się tknie sukien, nie ták prędko słotá, mroz, y niewczás, źołnierzowi Polskim kroiem odźiánemu, douczy, iáko Niemcowi. FredKon 37. Co się tknie nowey Biblijey Polskiey we Gdańsku y Amsterdámie wydrukowáney/ w tej się zgołacz nie wspomináją trzewiki; jákoć y in Bibliis Tremellii o tym głucho. GdacPrzyd 18. Co się tknie oschłych assygnacyi woyska zaciągu cudzoziemskiego, y niektorym chorągwiom Polskim, w ktorych to assygnacyach oschłych, nie iest im satisfactum, postanawiamy, iż Woiewodztwa y Ziemie, ktore tych assygnacyi nie wypłaciły po Seymikach Relationem […] wypłacą. VolLeg V 62. Co się tknie Aktu tego Pogrzebnego/ chętnie się rad na czas naznacżony [...] stawię. DobrPol II, 198.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autorka: MM



ZALĄŻEK ARTYKUŁU HASŁOWEGO Data ostatniej modyfikacji: 28.04.2016
TCHNĄĆ czas. dk/ndk
Słowniki:
nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: 1610
Formy: bezok. tchnąć; ~ cz. przy. pr./cz. ter. lp 1. os. tchnie; 2. os. tchniesz; ~ cz. prze. lp m 3. os. tchnął; ~ cz. przy. pr. lm 3. os. tchną; ~ im. uprz. tchnąwszy
Znaczenia:
»oddychać, wypuścić powietrze tak, aby ...«: Oto cię samę jego cień za gardło chwyta: ostatni raz pewnie tchniesz, pewnie musisz one wyrzygnąć z gardzielów swych dusze pochłonione. RożAPam 95. Dycháwicznym dobre [wino dzięgielowe]. Y tym ktorzy gwiżdżotchną/ to iest/ szyię wyciągnąwszy wzgorę/ a vstá otworzywszy ciężko y gwiżdżąc tchną/ bárzo vżyteczne. SyrZiel 95. Wszystko, którego tchnący duch żywota był w nozdrzach jego, ze wszystkiego, co na suszy było, pomarło. BG Rdz 7, 22. A to rzekłszy tchnął na nie i rzekł im: Weźmijcie Ducha Świętego. BG J 20. Niepodawajże mię na wolę nieprzyjaciół moich; albowiemci powstali przeciwko mnie świadkowie fałszywi, i ten, który tchnie okrucieństwem. BG Ps 27. Nátchnąć kogo/ propriè et tr. Inspirare amorem alicui, [...] Inspirauit animum Deus, [...] Afflatu diuino mentem alicuius concitare. Oracula instinctu afflatuque diuino funduntur [...], Infussio alicui spiritum: infussio in aliquem, in SS libris. Tchnie ná kogo. Kn 479. Trunąć/ pisnąć. Mutire [...] Truń iedno [...] Pisnąć/ gębę otworzyć/ bąknąć/ tchnąć. Kn 1156. Tamże w [Lemnie], kędy Wulkanus pod ciężkim tchnie młotem, sławną tę kopią glinę [...] Tamże, gdzie tej rudery nabiorą sowito, znaczne pewnie przychodzi cesarzowi myto, dopiro szyby one beglerbek alzerbu cesarskiego sygnetem pieczętuje herbu. TwarSLegK 118. On [Piton] tchnął płomieńmi nieugaszonemi/ Łeb Gorgonámi uwił mu się Smoczy/ Grzywę trząsł wściekłą padálcy sprosnemi/ Pewnieby pewnie/ co się tylko w ciáłá/ zápráwił ludzkie/ ręka mu zádrzáła. TwarSDaf 70-71. Tym nas większa, chwyciła otucha Zes Człowiek Chrzescianski, Ze iednego Ducha Z nami tchniesz: chocieś ciałem w Bissurmanskiey Lidze. PotWoj 186. Jáko Bąbel dziecinnymi/ znika Usty udęty: Ták Swiát ustámi Páńskimi/ ostoji się rozpięty: Tchnie Pan w swey Mocy/ ali Swiat się z Gruntu obáli. KancPol 302. Bog [...] Duszę mu [człowiekowi] dał rozumną, odzienie aniele. Uzłocił i uczynił godną szczyptę mułu, Z nieoszacowanego szaty karbunkułu, Gdy, tchnąwszy, ducha swego cząstkę w człeka puścił. Długoż w tej lamie chodził? Zaraz ją utłuścił, Zaraz poszła na pychę. PotFraszBrück I I, 385-386. Kwieciem tchną wędzidła; Ambry y wszelkie przechodząc kadzidła. ClaudUstHist 54. Bywało y to, że go [błogosławionego Michała Gedroyca] biesi po kościele włoczyli, targali: zkąd bracia, gdy do kościoła na jutrznią przychodzili, miotełki otrzaskane znaydowali, iego zaś w kącie gdzie, albo za obrazem ledwo tchnącego. NiesKor II 197.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
TCHNĄCY
im. przym. czyn.
Formy: lp M. m tchnący; D. m tchnącego
Znaczenia:
hasło w opracowaniu - nie podano jeszcze definicji
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autorka: MM


TKNĄĆ patrz TCHNĄĆ