Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

CHADZAĆ

czas. ndk
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Warianty fonetyczne: CHADZAĆ, *CHADŻAĆ, *CHODZAĆ
Notowanie w słownikach
Słowniki nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: 1610-1625
Formy gramatyczne
bezokolicznik
  chadzać
czas teraźniejszy
lp 1. os.   chadzam
3. os.   chadza
lm 3. os.   chadzają
czas przeszły
lp m 2. os.   chadzałeś
3. os.   chadzał
ż 3. os.   chadzała
n 3. os.   chadzało
lm mos 3. os.   chadzali
nmos 3. os.   chadzały
tryb przypuszczający
lp m 3. os.   chadzałby
imiesłów współczesny
  chadzając
nieosobowy czas przeszły
  chodzano ||   chadżano
Znaczenia
1. »przemieszczać się z miejsca na miejsce za pomocą kończyn«
  • – Wąskie scieszki, ktoremi poki dzien chodzano Na noc ie bydły, konmi zewsząd zastawiano. PotWoj 127.
Związki frazeologiczne

  • chadzać za broną:
  • »uprawiać rolę«
    • – Y Moczarski Niesliachcic, y ty chłopi a za Sliachtę chcasię udawac. Wzieli tytuł od Bron co u oyca chadzali za [bronami] niemi na pansczyznie, a przy moczarskim chca wymoknąc zchłopskiey Skory. TrepNekLib 39v.
Przenośnie
  • "Boże - rzekszy [Alfeusz] - którego nie tknąwszy natury, W różne afekt miłości przetwarzał figury! Spadałeś złotą rosą, a zielonym gajem Czestoś orłem latywał i chadzał buhajem; Zdejm z serca człowieczego tak nieznośne brzemię!"PotZabKuk I 543
a) »także o zwierzętach: przebywać z kimś czymś, towarzyszyć komuś czemuś«
Rekcja: z kim czym

  • – Aleć i owe w mieście były białegłówki, Co z Jezusem chadzały, gdy jeszcze był żywy, I takie też sprawiły między ludźmi dziwy: Że z nimi naprzód anioł na samym świtaniu, Potem mówił i Jezus już po zmartwychwstaniu. PotZmartKuk I 629.
  • – Macosze mej też darował, obraz srebrny ofiarował: Takie podobieństwo mają, co dziadowie z nim chadzają. StanTrans 73.
  • – Rano zasię biegł [koziołek] nieustrzeżony, Y chadzał strzyąc trawę z kozkámi w gromádzie. DamKuligKról 131.
b) »przebywać z kimś czymś, towarzyszyć komuś«
Rekcja: przed kim

  • – Boże któryś ich [Elearów] prowadził i przed nimi chadzał [...] racz ich znowu za pierwszą okazyą słusznie przystojno zgromadziwszy, według zwyczajnej łaski swej błogosławić. DembPrzew 127.
  • – Gdy Izráelczycy wychodzili z Egiptu/ áby byli nie pobłądzili ná puszczy/ y nie uchybili drogi sobie náznáczoney od Páná Bogá/ Anyoł Páński chadzał ustáwnie przed nimi. StarKaz II, 300.
c) »być częścią czegoś, należeć co czegoś«
Rekcja: w czym

  • – Tysiąc trzod/ y tyleŻ stad/ w paszách mu chadzáło. OvOtwWPrzem 170.
d) »przebywać z kimś, towarzyszyć komuś«
Rekcja: za kim

  • – Gdzie się ieno obrocił [św. Wincenty zakonu dominikańskiego]/ wszędzie kupámi nim chadzáli/ słucháiąc słowá Bożego od niego. StarKaz II, 122.
2. »uczęszczać, udawać się dokąd w jakimś celu; podróżować«
  • – Z dalekich krajów ludzie chadzają do Mechy. SaadiOtwSGul 46.
  • – Tylko z Kápellanem y z iednym pácholęciem do kościołá w nocy ná Iutrznią chadzał. PetrSEk 3.
  • – Ten prorok, malować co je [obrazy przyszłych wojen] rozakzował, To wieszczem mądrze duchem o nich praktykował, Kędy wygrać i przegrać wojska nasze miały, Gdy w kraje włoskie śmiało na zdobycz chadzały. ArKochOrlCz III 30.
  • – Za ten wczas, którym tu miał, gdyśwa tu chadzała [Angelika i Medor], Nie mam wam co ja, Medor ubogi darować. ArKochOrlCz III 222.
  • – A mátká jego [Samuela] uczyniwszy mu sukienkę máłą/ przynaszáłá mu co rok/ gdy chadzáłá z mężem swym spráwowáć Ofiárę uroczystą. BG 1Sm II, 19-20.
  • Chadzam/ Frequento domum alicuius [...] Frequento aliquem [...] Ito, itas, Itare ad coenas [...] Itare in ludos [...] Initas arida loca [..] Grassor saepe hac via []...] Ventito domum alicuius [...] Ventito in agrum [...]. Kn 62.
  • Chadzam. Frequento lotum aliquem, Ito, ventito ad aliquem. Wayksztineiu. SzyrDict 28.
  • – O Ferdynandzie záś królu Neapolitáńskim/ powiádaią/ iż poddanych swoich zágniewawszy się/ rozmáitymi sposobámi trácił/ á głowy ich poucinane w sklepie iednym chował/ porządkiem rozłożywszy gdzie ná káżdy dzień miásto rekreácyiey przypatrować się im chadzał. StarKaz II, 109.
  • – Kto niechce bydź synem Bożym/ á dla marnego zysku iákiego/ ábo vciechy swoiey/ leży vstáwnie y dobrowolnie w grzechu; ten luboby ná każdą godzinę chadzał do kościołá/ przecię wysłuchány nie będzie [...] Y dla tego będzie z kościołá wyrzucony/ bo kłamliwie Pater noster mowi. StarKaz II, 228.
  • – Pomieniony Erart Katerla dobrym był strzelcem, zaczym uczęszczał chadzac doi prochownego młyna strzelac, o zakła[d] na iaki się strony zgodzili, do Tarcz. VorLetSkarb 80.
  • – Takze Głód był w Orawie że tu po Chleb chadżano y Jałmuzny wiele ludzi zebrało. KomonDziej 199v.
  • – Tákiego umysłu byłá y oná Páni, ktorá nie rádá do Kościołá chadzáłá. GdacPan 110.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • chadzać na przechadzkę:
    • – Do rzek albo do łąki rano i wieczorem chadzała na przechadzki [Angelika], a zawsze z Medorem. ArKochOrlCz III 94.
Przenośnie
  • Tą [Mleczną Drogą] mieszkáńcy Niebiescy gdy trzebá chadzáią Do poważnych Páłacow/ zacnie wielmożnego Piorunowładźce.OvOtwWPrzem 13
3. »ubierać się, nosić się jakoś«
  • – Ci [bracia Amendowie] za Sliachtę mocno udaiącsie wbławaciech chadzali. TrepNekLib 18.
  • – Szumno wblawaciech chadzał ocogo pozwawszy do Cons[tytu]tiey 1613 beloby chlopu Bieder nąm. TrepNekLib 25.
  • – Szumno od blawatow chadza, y Sliachcicem udaiesię [Borlecki]. TrepNekLib 36.
  • – [Piotr Furyjowski] Niemiał wasa iescze mial liat ze 23, w Czerwieni chadzał. TrepNekLib 89.
  • – Herkules [...] z bułáwą iáko rycerz chadzał. OvOtwWPrzem 606.
  • – I z okien oczy wyciągają swoje, Chcąc się napatrzyć sarmackiego kroju, Naszych kompleksjej i wszelkiego stroju, Bo w tamtym kraju w takich nie chadzają Sukniach, lecz inszy sposób w strojach mają. BorzNaw 76.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • po dwornacku chadzać || po męsku chadzać || po ślachecku chadzać || po usarsku chadzać:
    • – Ten wblawatach po usarsku chadzał. TrepNekLib 22.
    • Po dwornacku skolnierzęm lisim chadzał [Ciachorowski]. TrepNekLib 55.
    • – NOWAKOWSKI [...] Po ślachecku w delurze chadzał. TrepNekLibDworz 251.
    • – A iak ze pyta Miller się Vbráłá [Lidora]? Czy nie po Męzku iako więc chadzáła? OblJasGór 116.
4. »o mechanizmach lub ich częściach: wykonywać właściwą sobie funkcję, funkcjonować«
  • – Staw pod młynem Gołęmbiewskim, Niewod chadzał. Nic nie czyni teraz. OpisKról 475.
5. »przenosić się z miejsca na miejsce za pomocą wodnych środków lokomocji«
  • – Mikołay [Czechowski] chadzał do Gdanska wodą ze Statkami Oycowskiemi. TrepNekLib 59.
6.  przen.  »pojawiać się, występować w ścisłym związku z czymś lub bez takiego związku«
Związki frazeologiczne

  • nie w jednej sforze z czymś chadzać:
  • »nie być z czym związanym, nie występować razem z czymś«
    • Nie w iedney sworze miłość z wielmożnością chadza. OvOtwWPrzem 99.
7. »mieć jakąś wartość, znaczenie, znaczyć coś; być podobnym do czegoś lub różnym od czegoś«
a) »być najlepszym, mieć najwyższą wartość«
Rekcja: wprzód

  • – Z łacińskiego albowiem języka wywodząc Elear, znaczy się electus armiger, to jest, wybrany, wprzód oręże noszący. Tak, iż w cale zostawa władza słowa elu iaro w samym armiger, bo jeszcze za Dawida ś. wprzód zawsze armigeri chadzali. DembPrzew 15.
Użycia metajęzykowe
  • - Biiam/ Verberito [...] Bywam/ chadzam/dawam/ mawiam/ piiam/ pieram/ siadam/ widam/ et similia frequentatiua sunt, qualia Poloni è singulis propè Verbis formant, quibus respondentia frequentatiua Latina cùm desunt, primitiuis vtendum est addita voce saepè, crebro, subinde, passim, vel soleo [...] vide etiam Zwykłem. Kn 30
  • - [Verba] Frequentativa: [...] chadzam, czytywam, dáwam, iadam. WojnaInst 69