Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

BINDA

rzecz.
ż
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Warianty fonetyczne: BIŃDA
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SXVI, Kn, T, L (XVII-XVIII), SWil, SW, SJP

Nienotowany w słownikach:
SStp

Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M.   binda ||   bińda
D.   bindy
B.   bindę
N.   bindą
Ms.   bindzie
liczba mnoga
M.   bindy
D.   bind
N.   bindami
Etymologia
niem. Binde
Znaczenia
1. »pasek materiału, często o funkcji dekoracyjnej, wstęga, taśma«
  • – Cesarzowa darowała bindę, albo jako ją Francuzowie zową szarpę dosyć pięknéj roboty, i fetocię ceglastą do kapelusza z guzem dyamentowym i dwiema pendencikami także od dyamentów [...]. PacOb 26.
  • Bindá/ opuszczona kitayká/ płotno cienkie v wieńca/ v ołtarzá/ v obicia/ v podárkow. Vitta altaris [...] Lemniscus [...] Taenia. Kn 31.
  • – We drzwiach niewidac kwiecia, ani ziela Ni dwoch bind w progu; choć pod czas wesela. LucChrośPhar 46.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • binda do potu:
    • – O odzieniu [...] Bande, Bindá do potu [...]. PolPar 212.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

od przysł.: ?
  • (wariant I):
    – Drzewiey niźli powrozek srebrny sie rozerwie/ A bińdá sie náwroci złota ku tey przyrwie. JurkPieś A4v.
  • (wariant II):
    – Poki się srebrny sznurek nie rozerwie I złota-ć binda, poki się nie zerwie [...]. LubSEklPol 55.
Przenośnie
  • Jákoby miał bindą oczy przewiązáne/ wie iż przyjacioł miłych około niego wiele; chwyta/ á nie może vchwycić/ bo nie wie kędy ktory stoi [...].BirkNiedz 85
  • I Fortuna życzliwa na takie igrzysko Nie omieszkała, owszem, przystąpiwszy blisko, Bindę z oczu zdejmuje, a z szczęśliwej czary Na głowę waszą wlewa niepojęte dary.ZimSRoks 26
  • Nade drzwiami Justycyja Z mieczem, jak Jurysdykcyja, Waży szalami cne sprawy, Binda w oczach dla rozprawy; Nie patrzy na żadną stronę: Kto przeważy, ma obronę.JarzGośc 14
a) »ozdobna taśma na nakrycie głowy«
  • Bindá/ sznurá v czapki/ Anadema mitrae [...] Redimiculum mitrae. Kn 31.
  • – Nákoniec iecháli Posłowie/ przed ktorymi M. Berlize Introductor od Krolest [!]: I. M. M. náznáczony; I. M. X. Biskup Wárwin [!]: w fiołkowym tábinie/ w kápeluszu/ ná ktorym bindá pełna diámentow [...]. WjazdPar b.
  • – Na ostatek kapelusz kupiwszy i bindę, Wydam wszytko i z kramu bez pieniędzy wyńdę. PotFrasz1Kuk II 95.
  • – Halsztuk wiązała wstęga, wszytko precz barwiano, Kapelusze z bindami [...]. KorczWiz 48.
  • – Były kiedyś konterfekty dawnych Konarskich w Topolnie, iako Michała Konarskiego Sędziego Ziemskiego Człuchowskiego [...] w birecie czarnym, binda złota [...]. NiesKor II 574.
  • LAMBREQUINS [...] BINDY opuszczone końce kitayka wstęgi wiszące od szyszaka dla stroiu [...]. DanKolaDyk II, 185.
  • binda do kapelusza, do czapki. Hut-oder Mütz-Schnur. cordon de chapeau ou de bonet. T III 49.
b) »przepaska na głowę«
  • – Bieretki/ y zapony/ y bindy/ y przedniczki/ y náusznice. BG Iz 3,20.
  • Bindá/ vide Przépaská. Kn 31.
  • – Strách padł ná lud; lub Kapłan Bogá poczuł święty/ Białą bindą włos máiąc ná głowie opięty. OvŻebrMet 395.
  • – [...] Kápelusz ná głowie Krolewskiey, guzámi Dyámentowemi zápięty, y bindá Dyámentowa ná koło z piorem czerwonym [...]. RelWjazdKról A3.
  • – FLAMINES, albo FILAMINES Kapłani Rzymscy, à filo názwáni, że nicią, á raczey bindą subtelną głowę mieli przewiązaną [...]. ChmielAteny II 86.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • binda królewska:
    • binda krolewska, przepaska. ehedessen Königliche Haupt-Binde. un diadéme; bandeau roïal. T III 49.
c) »wstęga noszona przez rycerzy, przewiązana przez ramię«
  • – Wziął ná się zbroię Argánt nie mieszkáiąc/ A páłász przez się záwiesił ná bindzie [...]. TasKochGoff 138.
  • – Sam Heldeberczyk/ widząc iuż stráconą/ począł vchodzić/ zrzućiwszy z śiebie podowno áby nie był poznány/ bindę złotą ktorą Káuállerowie Angielscy iáko znák swoy własny zwykli nośić/ y dostáłá się iednemu Wallonowi. RelBit A2v-A3.
  • – Pátrz ieno duszo/ iaką mu Mátká do bolu broń przypasáłá/ iák bárzo ostrą/ ktorą w żywoćie iey przenaczystszym zrobił Duch ś. Pátrz tylko ná pás Rycerski? pátrz iáką go bindą przepasałá/ z białych pieluszek. HinPlęsy 604.
  • – Pás Rycerski [...] (Bindá) służy ná Ozdobę. KomDobrOrb 367.
  • – Tym mieczem ktory, tu zazłotą bindę Powiessieł zabieł żonę Theolindę. PotSyl 112.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • binda oficerska:
    • binda oficerska. Scherpe, Feld-Binde. écharpe d'Oficier. T III 49.
  • binda rycerska:
    • binda rycerska. Ordens-Band. cordon, colier de l'Ordre. T III 49.
d) »element herbu o kształcie wstęgi«
  • – Ono y Irlandczycy są uszykowani We dwa pułki; ci co są w rowninie zebrani, Cnego Grabię z Kildery za starszego mają, Grabię z Dysmundy ktorzy przy gorach mieszkają Pierwszy miał na Chorągwi sośnią zapaloną A drugi w białem polu bindę niósł czerwoną [...]. ArKochOrl 109.
  • LAMBEL [...] BINDA u wierzchu tarczy w herbie [...] DanKolaDyk II, 92.
2. »chusta do obwiązywania ran i unieruchamiania kończyn«
  • – [...] kości przełomione żeby były vstánowione/ y w łubki przystoynie wpráwione/ y bindámi/ áni zbytnie tęgo/ áni słábo vwiązáne. SyrZiel 258-259.
  • – Chustá do záwiązánia rány/ [...] vide Bindá 3. Kn 73.
  • binda do noszenia ręki chorey. Binde darinnen man den kranken Urm trägt. écharpe pour soutenir le bras quand il est malade. T III 49.
3. »wąski pasek np. tektury, drewna«
  • – Abyś doskonalej gwint wyrobił, zażej bindy tekturowej albo drewnianej, cieniusieńkiej, i nią opasz wałek [...]. SolArchB 93.
4.  arch.  »element zdobniczy o kształcie wstęgi na kapitelu kolumny, feston«
  • Bindá málowána/ rzezána ná słupách sznicerskich/ [et]c. owocu kwiécia péłna [...] Encarpa [...] ornamenta capituli columnarum, palmites cum suo fructu, aut arbusculas fructuosas, vel frondibus ac ramis implexos fructus habentia. Kn 31.
  • BINDA málarską, mularską, álbo snicerską robotą w Architekturze słupow porządku Jonickiego kwieciá, owocow, pełna [...]. DanKolaDyk II, 92.
5. »rodzaj ryby«
  • Bindá rybá [...] Taenia. Kn 31.
  • Binda. [...] 3) taenia, ein langer und schmaler See-Fisch. [...] 3) flambeau, sorte de poisson de mer. T III 49.
Odsyłacze