Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

PRAWDA I

rzecz.
ż
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach
Słowniki nie notują
Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M.   prawda
D.   prawdy
C.   prawdzie
B.   prawdę
Ms.   prawdzie
Znaczenia
»to, co zgodne z rzeczywistością, prawdziwe, stan faktyczny; prawdziwa wypowiedź«
  • – [...] wydywać było na tamtym mieyscu po kilka nocy swiatłość iakoś iakoby swiece zapalone, prawdali nietwierdzę i bom sam nie widział ale słyszał od róznych. MasDiar 143.
  • – XYMENA A práwdasz to Elwiro? zkąd że masz te wieści? CorMorszACyd 162.
  • – Krolgo pyta [...] a czemu milczysz? bo przeciwko prawdzie niewięm co mowić. PasPam 73.
  • – Pamiętay Ze Waszec Ze w tey Wolskiego Relacyi połowy prawdy nie masz bo Ja Naturę Jego Znam Ze rad klimkiem Rzuci. PasPam 91.
  • – KROL zas za Portyrą Słuchaiąc [...] okrutnie się smiał mowiąc takiey Matki Syn Realista iakis prawdę im mowi. PasPam 140.
  • – Że by mi [...] zaszkodzić miała kalumnia y Słowa ktore przyprawdzie tu na tym mieyscu Intuli nie tuszę. PasPam 140v.
  • – Dla Prozby [...] nie przeformuie się prawda wnieprawdę. PasPam 145.
  • – Powiedziałem zrazu że potkałęm się z Chowanskiem dalismy mu pole znieslismy y zdobycz mąmy. A potym y prawdę powiedziałęm iako własnie było. PasPam 158v.
  • – Był tez to Człowiek in toga et sago y Senator zacny prawdę mówiący. PasPam 204v.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • to prawda, że (sz. zm.):
    • – Poszedłęm do Regimentarza a opowiedziawszy za iego pytaniem wczoraiszą biedę y dwa Strachy to iest od Szwedow y od wody. Rzecze Woiewoda. iuz to prawda że to terminy były niedobre ale tez Panie Bracie masz Waszec nad Całe Woysko bo W. Woiuiesz po Morzu, a Woysko na lądzie. PasPam 67.
    • – Odpowieda mi tedy tak Moy MSCi Panie Prawdac to ze tu u nas w tym kraiu Sług od God tylko przyimuią [...] Ale to ma się rozumieć opodleyszych tylko sługach. PasPam 223.
    • Prawdá to wszytko m się ia modliła, Zem dyscypliny y Krzyze czyniła, Ale w prostocie, a nie z zadney złości Oddawałąm swe Bogu doległości [...]. OblJasGór 105.
    • – Jako to Wć moja dobrodziejko pomnisz, że mi moja zawsze ginie czapka? To prawda, że wszystek czas bez niej sypiam, bo mi zawsze ginie. SobJListy 211.
  • prawda jest, że:
    • – Te wioski co to trzyma prawda iest że to iest Aręnda ale ona ma Piniądze. PasPam 222.
  • prawda jest, iż:
    • – Wielcy Kniáziowie Moskiewscy/ práwdá iest/ rozszerzyli swe gránice/ ále nie przyczynili sobie sił. BotŁęczRel III 55.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • Nie wszytko to prawdá/ co Xiądz ná kázániu powie. RysProv 54.
  • Ták to prawdá/ iáko kiedy żywe kiełbásy po świecie latáły. RysProv 78.
  • Ięzyk kiedy błądzi/ prawdę mowi. RysProv 30.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • ku prawdzie podobny:
    • – [...] kto chce drugiego do ludzi zle vdáć, potrzebá áby cos podobnego ku prawdzie nąn powiádał, iesli chce áby iemu wierzono bo inaczey nic nie sprawi. SzemGrat A2v.
    • Podobny ku wiérzęniu/ ku práwdzié. [...] Verisimilis aut veri similis narratio. Simile vero videbatur. Verisimillimum mihi videtur [...]. Kn 743.
    • – Podobny [...] 3) rzecz podobna do wiary, (ku wierze) ku prawdzie. T III 1451.
  • do prawdy podobny (sz. zm.):
    • – Tym árgumentem/ Dyabeł wiełą bárdzo dobrych rzeczy/ ktore zá vnią PP. Akádemikow z Jezuitámi bydź mogą/ przeszkádza/ bo się zda tá rzecz do prawdy bárzo podobna. SzemGrat 345.
    • Podobny do prawdy, wahrscheinlich. BierSłowa 144.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • Ták to prawdá/ iáko kiedy żywe kiełbásy po świecie latáły. RysProv 78.
Podhasła

PRAWDA II

w funkcji predykatywnej
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Formy gramatyczne
Najwcześniejsze poświadczenie:
1654
Znaczenia
»jest zgodne z rzeczywistością«
  • Prawda rzeczywista, że naród do lista Ludzki jest podobny, Bo jako list snadnie, tak i człowiek padnie Chociajże nadobny. ZimSRoks 123.
  • – Arcybiskup támtego Miástá [Bragi] nie był nigdy życzliwym tutecznemu Domowi Krolewskiemu [dynastii Braganza]/ y kilká rázy chciał rebellią podnieść: Prawdá że dawno ten Arcybiskup vmárł/ ále bez máłá záwsze nie zostáie ktorykolwiek tákowych burzliwych zamysłow/ Dziedzic. MerkPol 69-70.
  • Práwda, żesmy przez ták długi czas w poprzysiężonym zostawáli Związku, co się po części nie ták z chęci iáko z musu stáć musiáło [...]. LubJMan 100.
  • Prawda że to iest cięszka dyssocyacya [...] kiedy voto komprobowane rozrywaią się miłosci zwiąski, kiedy Ociec Syna, Syn Oyca Towarzysz Towarzysza odstępować musi naypoufalszego. PasPam 85.
  • Prawda ze to ieszcze Posłow ztym nieposyłano, ale przez Hana Krymskiego iuz to poczęto było traktować. PasPam 246.
  • – Masz prawda z kąd brac pochob do wielkiey Dzielnosci przeglądaiąc się w Aktach Swey Starozynosci. PasPam 273.
  • – Co to iest Korrumpowáć Sędziow? iest to psowáć. Prawdá/ ze komu psowáć/ sobie napráwowáć. KochProżnEp 48.
  • – Co to iest, że u tego Máláchiaszá słowo było w ręku, izali nie iest dziedziná słowá ustá? [...] Prawdá żeć też czásem i ręce gadáią, kiedy się owo dway zmowią ná migi [...], ále tobym ráczey upátrzył, że u ludzi świátowych, słowá są wustách, u ludzi Swiętych w ręku [...]. MłodzKaz I, 291.
  • Práwdać iż dostatecznie zá nas y zá grzechy nasze Chrystus Pan/ aż nad to dosyć uczynił/ y wypłácił; wszákże tego chce po nas/ abysmy ten okup zá nas odliczony/ sami na naszych ramionách zánieśli [...]. BujnDroga 98.
  • Prawdá, że Woyná trudna, iáko oley z prásy Y trzebá chodzić co rok, z fortuną zá pásy, Ale wiesz, im co z większą cięmięgą przychodzi? Tym milsze, tym bárdziey czás, w sercu ludzkim słodzi. PotPocz 105.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • (wariant I):
    ~ Proszę o wzrok, y ucho skłonne od mey Svady Lichac, licha: co Prawda; to y nie grzech widzic, I sama: lecz się szkoda za vbostwo wstydzic. PotWoj 6.
  • (wariant II):
    ~ Jeśli wielbłąd do wody nie schyli się cudnej, Nim ją nogą pomąci, żeby tak paskudnej Swej postaci oboje nie widziało miny - Bojęć się podobieństwem naruszyć Krystyny. Lecz co prawda, to nie grzech: coż ci też, niebogo, Po tym zwierciedle, kupować tak drogo? PotFraszBrück II 392.

PRAWDA III

w funkcji wykrzyknika
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Formy gramatyczne
Najwcześniejsze poświadczenie:
1618
Znaczenia
1. zgodzenie się z tym, co zostało wcześniej powiedziane
  • – Ale mowią: Ze insze práwo ma być/ insze iednánie. Práwdá: ále przecię tym rowności iednánie trácić nie ma. StarPopr 89.
  • – Rzecze drugi/ trzebá zásłużonego dochodzić/ Prawdá: ále przewroć kártę coć rozum pokázuie. Nikt zá to zapłáty nie czeka/ gdy sam sobie dobrze czyni/ bo to sámo hoyną mu iest zapłátą. StarPopr 133.
  • – Rzeczesz wolny szláchcic od wszelákiego cłá y mytá. Prawdá/ ále ten co ná potrzebę domową kupuie [...]. StarPopr 139.
  • – Jozef. Ey nic mnie z łaski Bozey pa[n]no nie podkało Ale pą[n] Bog co się z nami będzie działo. Marya. Prawdać iuze pąn Bog wie bo wszytko sprawuie Ale mi przecie powiedz co się to frasuiesz [...]. KodKon 112.
  • – Rzeczecie: dawno Gotowie tácy/ czátuią/ plondruią/ łupią Prowincye/ Miástá/ Krolestwá/ [etc]. Prawdá; ále przecięKościołom dawáli pokoy. BirkNagr 49.
  • – ELVIRA Ale przecię w Rodryku kochasz, choć go winisz. XYMENA Práwda. CorMorszACyd 149.
  • – Mowię niedobrzes my uczynili [...] Iaki taki prawda, prawda. PasPam 238.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • to prawda:
    • – Sąsiad: Na to niemasz co mowić, tylko że hoc semel factum, nunqvam amplius futurum. Ziemianin: to Prawda, ale iak inimitabilis Przodkow naszych discretio. KonSRoz 38.
  • prawda jest:
    • – Ná dowody wyższey położone odpowiádam [...] Ná 2. Prawda iest/ pierwsze ma być stáránie o vmysle/ niźli o ciele. Jednák ták to stáránie o vmysle/ iáko y o ciele z przyrodzenia idzie/ to iest/ iáko przystoyność/ co/ kiedy/ ktorym śrzodkiem vkázuie. PetrSEk 46.
    • Prawdać iest: ale moy kubek więtszy iest nisli wász. PolPar 39.
2. »pytanie, w którym zawarte jest oczekiwanie na zgodę odbiorcy, z tym, co zostało wcześniej powiedziane«
  • – To iako widzę (rzecze Miller zátym) zasadzacie nátym Aby Lidora była osadzona Za to, ze męza Kocha iako Zona Poniewasz iescze sámá instyguie Na ktorą miłość ktorá w niey pánuie. Słuszná rzecz, prawda? OblJasGór 100.

PRAWDA IV

w funkcji partykuły
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Formy gramatyczne
Najwcześniejsze poświadczenie:
1627
Znaczenia
»co prawda, wprawdzie«
  • – Przydaie P. Pleban że Jezuici wielkie intraty maią; Na to się odpowiada; nierachowaliście ich intrat miły Panie Arythmetyku; maią intraty/ prawda/ ale takie zktorymi długow pewnie siła. SzemGrat 134.
  • – Młodym ci prawda, ále kto w serce bogaty, W czás poczyna, y mestwo nie czeka za laty. CorMorszACyd 126.
  • – Tam iak się uderzyli z Sobą bili się prawda Litwa Niebozęta Mocno ale nie mogąc wytrzymac rozerwano ich. PasPam 111.
  • – Mowiłem ci prawda że się nie boię alem przecię inaczey myslał. PasPam 182.
  • – Trafia się prawda y to alec tego mało Żeby się młode Orle do Orła niewdało. PasPam 273.
  • – Kleynoty práwda y wszytkie dostátki Zostawił [Ludgierd] przy nas naszey miłey Matki: Ale serc naszych ktore wziął przesdzięki Y mnie y siestrze nie oddał náwieki [...]. OblJasGór 59.
  • – [...] nasi gotowi czekaiąc wielki prawda impet wytrzymali, ale tam zginął Pułk ieden Woiewody Sendomirskiego drugi Koniecpolskiego y Chorągiew Pancerna Krolewska Litewska. HistBun 42.
  • – Vszedł prawdá w Korabiu, Noe plagi Boski? Coż potym? gdy mu toną Dwory, Miástá, Wioski. PotPocz 134.
  • – Iestem prawda człek niegodny, áleć przecię nie desperuię, że ten BOG, ktory mię in hoc gradu osadził, doda siły [...] zapomocą Nayśw. Matki przytym Swiętym mieyscu Cudami słynącym [...]. DanOstSwada I, 206.
  • – Kray ten [Polska] różnych nacyi podpadał Rządowi, o czym nie zgadzają się prawda Autorowie, z temi jednak trzymam, którzy naywięcey się zgadzają z sobą, jako Miechowius, Długosz, Kromer i Gwagnin, którzy i dawnieyszych przed sobą Historyków cytują. ŁubHist 1.

WPRAWDZIE

w funkcji partykuły
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Formy gramatyczne
Najwcześniejsze poświadczenie:
1656-1688
Znaczenia
»prawdę mówiąc, co prawda«
  • – Delektowałęm się wprawdzie spacyerem na Morze ale tez raz wielkiego nabrałem się wstrachu. PasPam 66.
  • – Rzeka wprawdzie nieszeroka ale dwama Nurtami idzie. PasPam 112.
  • – Rozgrzeszonoć mię w prawdzie ale pamiętam [...] zadaną pokutę y Exortę. PasPam 178.
  • – Rosmiał ci się krol wprawdzie na tę odpowiedz ale iuz miał wsercu praeconceptum odium. PasPam 188.
  • Occasionem ognia chłopi włozyli byli na karbownika [...] kazałęm go wprawdzie pociągnąć prawo sprowadziwszy nieprzyznał się bo był nie winien. PasPam 257.
  • prawdę mowiąc, w prawdzie. die Wahrheit zu sagen. en verité; à n'en point mentir. T III 1610.