Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

NA I

przyim.
ZALĄŻEK ARTYKUŁU HASŁOWEGO
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach
Słowniki nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: post 1616
Formy gramatyczne
  na
Znaczenia
1. »przy określaniu przestrzeni«
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • na bok:
    • – Bo ile wymyslonych przezwisk y rodzaiu szat roznych tyle trzeba miec wskrzyniach dostroiu Kładąc ie nasie to tak tosak to na bakier To nabok to zas przedsie to zas zasie potym. OpalKSat 100-100v.
    • – Rzucą się śmiertelne oszczepy po oku, Ze iednák bok obá? umkną rázem kroku? Chybią się [pojedynek rzymskiego i francuskiego harcownika przed bitwą]. PotPocz 144.
    • Na bok bramy po lewej ręce izbedki dwie o jednej sieni i o jednym kominie murowanym. InwChełm 5.
  • osadzić na fortecy:
  • »umieścić w twierdzy«
    • – P owey Szczesliwey Wiktoryiey [...] zaraz tam osadził na tey Fortecy Woiewoda kapitana, Wąsowicza z Ludzmi. PasPam 61.
Związki frazeologiczne

  • pospadać na łeb:
  • »spaść głową w dół«
    • – Iednych wycięto drudzi potonęli Inszych na gnano na Skałę y tam pospadali tak że na łeb, y z konmi. PasPam 245v.
  • na łeb spaść:
  • »spaść głową w dół«
2. »przy określaniu czasu«
  • – Administratio ta moia tilko cztery Miesięcy trwała; puscił Je[g]o m[ość] P. Podskarbi Arendom Jakubowi Moizeszowiczowi i Lewkowi Faitelewiczowi zydom Wilenskim, za fl 3 ½ tysiąca na rok ieden. VorLetSkarb 236.
  • – Posłałem prowizy na Rok przyszły do s. Jerzego temuz Pa[nu] Boryczewskiemu assistentowi Trybunału akkomodacy Atłasu na zupan Sukna. SapADiar 61.
3. hasło w opracowaniu - nie podano jeszcze definicji
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • na imię czyjeś:
  • »z woli, z nakazu czyjegoś«
    • – Wowych zdesperowanych okazyiach na Imię krola Pana Swego wmałey garzci Woyska pokazał się nieprzyiacielowi na oko. PasPam 296v.
  • na czyjeś imię:
  • »z powodu czyjejś dobrej sławy«
    • – Stryi moy [...] kommissarzem do nich bywał [...] nawet kiedy powiedałęm im o Swoim nieszczęsciu [...] mowili ze byś był miał wstolicy wszelakie poszanowanie y na iego Imię y Zasługi Narodowi Naszemu wdzięczne pewnie wyszedł bys był bez okupu. PasPam 165.
Związki frazeologiczne

  • przykroić ferezją na kogoś:
  • »oddać złą przysługę komuś; skrzywdzić kogoś«
    • – Będę umiał upomniec się kozdemu kto taką na mnie y Całego Wosobie moiey woyska przykroił Ferezyią. PasPam 134v.
  • pić na imprezę:
  • »pić za pomyślność przedsięwzięcia«
    • Piięmy tedy na owę imprezę dzien tak że y drugi. Trzeciego dnia wyiechalismy. PasPam 74v.
  • imię Boskie wziąć na pomoc:
    • – Ociec [...] pisał domnie y rozkazał że bym imię Boskie wziąwszy napomoc tym się naymniey niekonfundował, ale szedł smiele tam gdzie iest wola wodza pod Błogosławienstwem Oycowskiem y Macierzynskiem. PasPam 53v.
  • na hardość kogoś wsadzić:
  • »rozzuchwalić«
    • ~ Mieszczanie chcą przyść ale się boią prosięmy za niemi. Ia odpowiem że Samiscie ich naHardość wSadzili teraz znowu zaniemi prosicie. PasPam 169.
  • co komu czynić na afront || co komu robić na afront || co komu uczynić na afront || co komu wyrabiać na afront:
  • »(u)czynić co w celu obrażenia kogo«
    • – Wymawiali mi to ześ to nąm uczynił na affront. PasPam 164v.
    • – Kiedy kto dobro nasze bierze i podobno nam to jeszcze na afront robią, wytrwać i ścierpieć niepodobna. SobJListy 62.
    • – To wszystko wyrabiał Sapieha na afront Krolowi zaczepiaiąc Koronne Kraje. OtwFDzieje 42.
  • na łaskę się zdać:
  • »poddać się wyrokowi licząc na przebaczenie«
    • – Od stąpiwszy wszystkich Praetensey Swoich na Łaskę się IoKMSCi przez Woiewodztwa pomięnione Woysko Związkowe Całe zdał. PasPam 209v.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • – Wiedząc, że frasunek dobry trunek, meláncholią wpuł zdesperácyą pomieszáną ałembikową z głowy wybiia receptą GarczAnat 42.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • na potym:
  • »w przyszłości, na później«
    • – Iesli ktore kolwiek z pomięnionych [dóbr] [...] były przywrocone [...] kassuięmy y Annihiluięmy azeby zadna na potym mniędzy Stąnami Narodami y Prywatnemi osobami [nie została] Iskierka do wnętrznych rozruchow y niechęci. PasPam 211.
    • – Nietylko pro tunc przez Ninieyszą Amnestyą Rzptą uspokoic ale y na potym od podanych konfederacey y Zwiąskow mieć chciemy bespieczną. PasPam 212v.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • ON DIT proverbialement, Remonter sur la beste (Rétablir sa fortune, ses affaires ruinées, se remettre en selle) [...] MOWIĄ przysłowiem, znowu wsiąść ná bydlę swoie, postáwić ná nogi szczęście swoie obalone, powstać znowu, porość. DanKolaDyk I, 192.
  • Wszędzie błazny kápie. RysProv XVI, 9.
  • Pánowié nic nié robią/ á dobrzé się máią: A chłopkowié zaś/ robiąc ná onych/ wzdychaią. KnAd 819.
  • Zaymiész mi káczki ná błocie ábo ná wodzie. KnAd 1307.
  • Nié tráfiłéś ná dudká. Naydzi sobié błazna. KnAd 668.
  • Ná iédnę się broń/ obronę/ dowod/ przyiaciélá/ nié spuszczay. KnAd 529.
  • Na się drugi broń nosi. RysProv XI, 8.
  • Trudno z błazny záiąc. RysProv XVI, 2.
  • Boy sie Na koniu Błagac na osiełku siedzące[go]. HerbOr 414.
  • Niemasz tak złey rzeczy zadney ktora by się na dobre przygodzić nie miała. PasPam 149av.
  • Broń mieyscem/ Rusnicá w lesie/ Kopija w polu/ Miecz ná vlicy/ Puginał w cieśni. Strászne są. ŻabPol B2.
  • Lepiey iest więcey mieć łanow niźli dworow: więcey bydłá ná oborze niźli szat w komorze. PetrSEk 12.
  • Koń bossy ná lod/ Bot dziuráwy ná błoto/ Tępa siekierá ná drwá Niebespieczni są. ŻabPol B1.

NA II

wyk.
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach
Słowniki nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: 1621-1643
Formy gramatyczne
  na
Znaczenia
przy podawaniu czego komu »bierz!«
  • (podawáiąc co komu) náści/ náć/ [...] wéźmi to. Cape hoc flabellum [...] Náści piésku. Hem tibi talentum argenti: tene tibi [...] Biérz-żé maszli bráć. Kn 440.
  • Na, Nać, Naci, Naści, [...] da, da, hast du. tenez voilà, voici [...]. T III 883.
Podhasła

NA

w funkcji predykatywnej
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Formy gramatyczne
Najwcześniejsze poświadczenie:
1656-1688
Znaczenia
1. przy podawaniu czego komu »bierz!«
  • – [...] na talar na wino; naści wezmiy to; nie zarazci to wziąć, kiedy mowią naści [...]. T III 883.
2.  przen.  przy zadawaniu ciosów »a masz!«
  • – Krol [...] uderzył po Gebie Pazia co mu o tym powiedział mowiąc nasz tez y tobie kiedyc się tam niedostało. PasPam 175v.