Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

ĆMIĆ SIĘ I

czas. ndk
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SXVI, Kn, T, L (XVIII), SWil, SW, SJP

Nienotowany w słownikach:
SStp

Formy gramatyczne
bezokolicznik
  ćmić się
czas teraźniejszy
lp 3. os.   ćmi się
lm 3. os.   ćmią się
czas przeszły
lp m 3. os.   ćmił się
n 3. os.   ćmiło się
lm nmos 3. os.   ćmiły się
czas przyszły złożony
lp zneut 3. os.   będzie się ćmić
lm nmos 3. os.   będą się ćmiły
Znaczenia
1. »ciemnieć«
Rekcja: czym//od czego

  • ~ Cmią się dla zalu Nieba; skały zalem kraią Vmarli postruszeni z grobow powracaią [...]. KodKon 153.
  • ~ [...] gdy się wszytkie oraz kámienia [w szacie arcykapłana] świeciły/ ábo ćmiły; dobrą otuchę ábo złą nowinę wszytkiemu narodowi Zydowskiemu znaczyły. StarKaz 603.
  • – Noc to ma w Przywileiu, gdy świát mrokiem się ćmi Ze wstydliwe niewiasty zastępuią dziećmi, Chroniąc się Słońcá, rzeczy przyrodzone rzkomo, Vkradkiem odpráwuią, choć wszytkim wiádomo. PotPocz 66.
  • ~ [...] nád złoto pięknieyszy Cmił się wárkocz, nád gwiazdy żywych przyiemnieyszy Oczu promień, gásł w cięmney zánurzony nocy. ClaudUstHist 31.
  • ~ cmić się. dunckel werden. s'obscurcir; devenir obscur & ténébreux. T III 151.
  • – Anielska płeć panienek, a angielska cyna, Choć nie jedno, lecz jednaż wadzi im przyczyna: Dopiero bywszy w cerze, w glansie bez przywary, Obiedwie się od cudzej ćmią i plamią pary. 430.
Przenośnie
  • Ciemność iest skrutna w Polscze tey sie dotknąć może/ Ćmią się skárby y mieszki. Nędzá swe obroże Záłożyłá ná szyie Pánom wiele władnym [...].JurkPos A4v
  • Wiemci ia dobrze namilszy moy Synu/ iż ty wzgorę/ na łonie Oyczystym masz łoże bárzo szerokie/ łoże naiasnieysze/ ták dálece iż rozum moy ćmić się musi pátrząc ná nie [...].BirkNiedz 47
2. »o Słońcu, Księżycu i planetach: zaćmiewać się«
  • – Wtora plánetá Wenus: Ma tákże swe gory, y rzeki, y ćmi się ná czás iáko y Księżyc, tákże nie rowna, y w godzinách czternástu ná koło się obraca áby z káżdey strony dzielność ná ziemię wydawáłá. TylkRoz 21.
  • – Zaćmienie słońca było tego roku z wiosny in Majo bardzo straszne, bo w sam dzień przed południem ćmiło się powoli słońce i zaćmiło tak, jakoby zmrok był [...]. ZawiszaPam 363.
  • – Gdy tedy szerokości Xiężyca w pełni zostáiącego trzy ná przykład części ćmić się maią, [astronomowie] piszą, iż zaćmienie będzie ná trzy palce. Gdy się go połowa ćmić będzie, piszą zaćmienie ná 6. palcy. BystrzInfAstron K3v.
  • S'E'CLIPSER [...] (Soussrir une èclipse, parlant du Soleil et de la Lune) [...] ZACMIC się mowiąc o Słońcu y Xiężycu ćmić się. DanKolaDyk I, 491.
Przenośnie
  • Káżdy czás, y noc, y dzień bez wszelkiego szwánku Serce wierne, zostawáć ma w Bożym Barámku? Zakwitnąwszy raz, Wiáry, y Nádzieie Wiosną Nie pełznąc niech się Słońce, ćmi odmiáną sprosną.PotPocz 100
  • Gdy weń ziemia słonecznych nie puści promieni, Wtenczas się ćmi, wtenczas swe księżyc światło mieni; [...] Słońcem Boga, księżycem rozum ludzki kładę, Ziemią pijaństwo. [...] pijak się do śmierci z błota nie wypierze. Jeśli się też wytrzeźwi, bo mu trudno o to, Znowu pije, znowu się ćmi i lezie w błoto [...].PotFrasz1Kuk II 103-104
3. »o oczach: zachodzić mgłą«
Rekcja: komu

  • Cmią mi się oczy/ Caligant mihi oculi [...] v. Slepiam/ Niédoyzrzę. Kn 85.
  • ~ [...] te, co często przez dziury patrzały [oczy], Będą się ćmiły i nic nie widziały [...]. LubSOrfPol 55.
  • – cmi mi się; cmią mi się oczy. meine Augen werden dunckel. mes yeux 's'obscurcissent. § iuż się starcowi oczy cmiły. T III 151.
Podhasła

*ĆMIĄCY SIĘ

im. przym. czyn.
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Formy gramatyczne
lm M. nmos   ćmiące się
Najwcześniejsze poświadczenie:
1749
Znaczenia
»o oczach: takie, które zachodzą mgłą«
  • – Bolu tego znaki są, twarz iak wągiel rozpalona y nadęta, zyły krwią napełnione, oczy czerwone, y niby się ćmiące. BeimJelMed 193.

*ĆMIĆ SIĘ II

czas. niewł. ndk
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Formy gramatyczne
czas teraźniejszy
  ćmi się
czas przeszły
  ćmiło się
Najwcześniejsze poświadczenie:
1621-1643
Znaczenia
»ściemniać się; zachmurzać się«
  • Cmi się/ Insurgunt tenebrae campis [...] Tenebrae obscurant regiones [...] Omnia nigrescunt tenebris [...] Incessunt tenebrae [...]. Kn 85.
  • Cmi się/ Tenebrescit. Timsta. SzyrDict 36.
  • – Znali, poki się swywoli godziło, I światło sobie poważali drożej. Noc dniem nie była, we dnie się nie ćmiło Ani tanecznik wyskakiwał hożej Niż się godziło [...]. LubSOrfPol 123.
  • Ćmi się, es wird trübe. BierSłowa 13.
Związki frazeologiczne

  • ćmi się komuś;
  • ćmi się komuś w oczach:
  • »komuś robi się ciemno w oczach; komuś robi się ciemno w oczach«
    • cmi mi się; cmią mi się oczy. meine Augen werden dunckel. mes yeux 's'obscurcissent. § iuż się starcowi oczy cmiły. T III 151.
    • TROUBLE [...] Je vois trouble et les jambes me manquent d'inantion [...] CMI mi się w oczach y nogi podemną słabieią. DanKolaDyk II, 558.
  • ćmi się komuś w głowie (sz. zm.):
  • »komuś się mąci w głowie«
    • – Rozum w Winie się topi/ gęste kieliszki/ Ná lały po szyię kiszki. W głowie się ćmi/ mozg kręci/ lice czerwieni/ Ják słońce ná wiátr w Jesięni. KochProżnLir 204.
    • – Ej, hej! Podpiłem sobie u sąmsiada mego Gorzałki arendarskiej. Coż komu do tego? Aże świata nie widzę, a ćmi mi się w głowie. ChłopSasRzecz 216.
Użycia metajęzykowe
  • - Impersonalia per se dicuntur, quae usitate in prima & secunda persona non leguntur; [...] cujusmodi sunt apud Polonos: boli mię, chmura się, ćmi się, dnieie, dostáie mi, godzi się, dzieie się, grzmi, márznie, márzy mi się, mierzcha się, mieszka mi się, mrze, mży się, śni mi się, zależy & his similia. WojnaInst 93