Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

CHCIEĆ

czas. ndk
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SStp, SWil, SW, SJP

Nienotowany w słownikach:
SXVI (?), Kn (?), T (?), L (?)

Formy gramatyczne
bezokolicznik
  chcieć
czas teraźniejszy
lp 1. os.   chcę
2. os.   chcesz
3. os.   chce
lm 1. os.   chcemy
2. os.   chcecie
3. os.   chcą
czas przeszły
lp m 1. os.   chciałem
2. os.   chciałeś
3. os.   chciał
ż 3. os.   chciała
lm mos 1. os.   chcieliśmy
2. os.   chcieliście
3. os.   chcieli
nmos 3. os.   chciały
czas zaprzeszły
lp m 1. os.   chciałem był
ż 3. os.   była chciała
czas przyszły złożony
lp m 3. os.   będzie chciał
lm mos 1. os.   będziem chcieli
tryb rozkazujący
lm 2. os.   chciej
tryb przypuszczający
lp m 3. os.   chciałby
imiesłów współczesny
  chcąc
nieosobowy czas przeszły
  chciano
Znaczenia
1. »mieć wolę, życzyć sobie«
  • – Potym wolno będzie czynić z tym co chciec. PasPam 75v.
  • – Tak to Pan Bog Dobry kiedy chce pobłogosławi [...] doda Męstwa y Odwagi Rycerzom. PasPam 109.
  • – Pytał owszystko z iakiem dziełem iadą Posłowie? Powiedziałęm ze chcą pokoiu. PasPam 174.
  • – Służy z Woiewodą Ruskim tam go wolno szukac kto chce. PasPam 183.
  • – Tez Prawa [...] nienaruszone miec chcięmy. PasPam 213v.
  • – Rzecze tenże Ozga [...] Miłosciwy krolu Poniewasz niechcesz nąm bydz krolem Bądź ze nąm Bratęm. Potym zas insze były zarty smiechy z owey iego niby przecię Lekkomyslnosci. PasPam 227v.
  • – Kazano nąm iść do krola z Rellacyią niechciałęm ia iść czyniąc się chorym. PasPam 239v.
  • – Od Zołnierzow po Gospodach zapłaty za Wina y za insze rzeczy brać nie chciano. PasPam 264.
  • Chciał Cesarz że by było Woysko nazad poszło do Polski. PasPam 268v.
  • – Lew ten iest krol zwierzętom ktoremu to dała Natura ze nad wszystkie wyszszem go miec chciała. PasPam 270.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • chciej:
  • »zwrot grzecznościowy: bądź łaskaw«
    • – WSmość chciey do swoiey odeść Stancyiey. PasPam 142v.
  • abyś chciał:
  • »zwrot grzecznościowy: bądź łaskaw«
    • – Tym chętniey go do Uprzeymosci Waszey odSyłamy. Zalecaiąc go abys chciał iako Człowieka w Dziale Rycerskim toties [tylekroć] doswiadczonego y wteraznieyszych cięszkich okazyiach do nas się garnącego ochotą swoią Amplecti [przyjąć]. PasPam 151v-152.
2. »zamierzać, pragnąć«
  • Chciałęm y sąm iechać ale prosili bardzo że by nieiezdzić. PasPam 64.
  • – Poiechało tam kilka czeladzi chcąc się pozywić. PasPam 90.
  • – Z hultaystwem sprawa że by się mscić niechcieli. PasPam 154v.
  • – Snopy zwozą zapalaią y iuz ie ciskać na chałupę chcą. PasPam 156v.
  • – Mieszczanie chcą przyść ale się boią. PasPam 169.
  • – W Stąpiłem do Austeryiey chcąc przeczekać ow deszcz. PasPam 262v.
  • – Porwę się chcąc mu do Nog upaść. PasPam 279v.
3. »usiłować, starać się«
  • – Gonili nas ze dwie mili apostrzekłszy że iak tęn szczerze pracuie co chce uciec iako y tęn co chce dogonić [...] stanęli. PasPam 66v.
  • Chcieli Szwedzi koniecznie teł wziąc Olędrom ale zadnym sposobem niemogli. PasPam 69.
  • – Wyszedłęm z Szałasu chcą uść licha. PasPam 88.
  • – Poteznie się tedy Uderzą chcąc nas pierwszym swoim zkonfudowac Impetem. PasPam 92v.
  • Chcą wemnie wmowić koniecznie to czego onym potrzeba. PasPam 144.
  • – Związkowym bylismy tak mili iako iez psu co go chce zieść a ukusić go Nie moze. PasPam 154v.
  • – Ow chce się trochę umknąć A Sokolnicki Porucznik iak uderzy obuchęm w kark podł na zimię. PasPam 185.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń
Związki frazeologiczne

  • nie chcieć słuchać czegoś:
  • »nie zwracać uwagi, nie zważać na coś«
    • – Byli y tacy osobliwie z Białych głow co wołali z Bawicielu nasz. Zatulał uszy czapką niechcąc owego słuchać podchlebstwa. PasPam 100.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • Niédospáć trzébá/ kto chcé dostáć (ábo/ dość mieć) chlébá. KnAd 577.
  • Wolno do Piekłá/ by chciał o połnocy/ Otworem stoi/ tá przeklęta mocy. RysProv 85.
  • Kto chcé drugich mieć powoli/ ma iem też sam czynić g-woli. KnAd 371.
  • Kto się chce mieć dobrze ná dzień/ niech sobie gęś zárznie/ kto ná tydzień/ niech wieprzá zákole/ kto ná miesiąc/ niech wołu zábiie/ kto ná cáły rok/ niech żonę poymie/ á kto do śmierci/ niech Xiędzem zostánie. RysProv VII, 5.
  • – [...] NOIX [...] ON DIT proverbialement. Celui qui veut manger la noix doit casser le noyau. Qui è nuce nucleum esse vult, frangat nucem. Plaut. PRZYSŁOWIE; Kto chce orzechy ieść trzeba ie zgryść álbo potłuc [...]. DanKolaDyk II, 299.
  • (wariant I):
    Kiedy ziástrzębieie Sowá/ chce wyżey latáć Sokołá. RysProv 41.
  • (wariant II):
    Sowá gdy ziástrzębiéié/ wyżey niż Sokoł chcé látáć. KnAd 812.
Podhasła

CHCĄCY I

im. przym. czyn.
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Formy gramatyczne
lp M. m   chcący
ż   chcąca
n   chcące
D. m   chcącego
ż   chcącej
C. m   chcącemu
ż   chcącej
B. m żyw   chcącego
ż   chcącą
N. m   chcącym
ż   chcącą
Ms. m   chcącym
lm M. nmos   chcące
D.   chcących
C.   chcącym
B. mos   chcących
nmos   chcące
N.   chcącymi
Najwcześniejsze poświadczenie:
1695
Znaczenia
hasło w opracowaniu - nie podano jeszcze definicji
  • – Oná przez swoie skryte táiemnice, Ná doł niechcące sprowádza Kśiężyce, Y słońce, co świát okrągły oświeca Záćmi, koni mu dopadszy, y leca [!]. OvChrośRoz 76.
  • – Wiek albowiem życia ludzkiego słaby y krotki, nie iest proporcyonalny mnogości y rozmaitości pomnażaiących się sztuk; iako mdły żołądek obciążony wielością potraw, ani ie strawić, ani w dobrą krew obrocić potrafi: tak człowiek chcący naturalne rozumowi swemu sprawić ukontentowanie, nie, gdy się do nabycia rozmaitych rzuci umieiętności, pierwey przy uczeniu się ich, siły starga y życie zakończy, niż upragnioney z rożnych wiadomości pociechy, albo iakiego pożytku dostąpi. SzybAtlas 2.