Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

GARDŁO

rzecz.
n
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Warianty fonetyczne: GARDŁO, *GARŁO
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SStp (gardło, garło), SXVI (gardło, garło), Kn (gardło), T (gardło), L (gardło, garło; pod: gardłacz; XVI-XVIII), SWil (gardło, garło), SW (gardło, garło), SJP (gardło)

Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M.   gardło
D.   gardła ||   garła
B.   garło ||   gardło
N.   gardłem ||   garłem
Ms.   gardle ||   garle
Znaczenia
1. »wspólna część przewodu pokarmowego i oddechowego; także część szyi«
  • – Bo niemász nic szczerego w uściech ich: wnętrzności ich złośliwe: gárdło ich jáko grob otwárty: językiem swym pochlebują. BG Ps 5:10.
  • – Tedym go gonił/ y biłem go/ y wydzierałem z pászczeki jego. A gdy się rzucał ná mię/ ułápiwszy go zá gárdło jego: tłukłem go y zábijałem go. BG 1Sm 17:35.
  • – Mocny słabego na Siędzie azagarło Scisnie. PasPam 258v.
  • – Ięzyczek tak nabrzmieie y opuchnie, iż niebezpieczenstwem zaduszenia grozić się zdaie; to niektorźy radzą przyzwoitym Instrumentem odciąć Ięzyczek. Lecz ta okrutna rada [...] raczej tedy zaleconym w zwyż płokaniem pilno płokać Gardło. A ieżeliby Puchlina stęchnąć niechciała [...] to lepsza iest Operacya bronchotomia lub otworźenie Gardzieli. BeimJelMed 320.
  • – Jeżeliby zas arcywielka potrzeba Womitow wyciągała to stoczek woskowy w Oliwie zamoczony w gardło wpuściwszy Womity wzbudzisz. BeimJelMed 337-338.
Związki frazeologiczne

  • w gardle stanąć żółcią:
  • »wyjść komu na szkodę, na niekorzyść; zaszkodzić, dokuczyć«
    • – Pamietay zdrayco [...] Bo to początek dopiero tego cos nawarzył piwa ktore, że źle uwarzone przykre iest. Iak się ponim dochowasz kwasu tobie Samemu gorzką wgarle Stanie zołcią. PasPam 196.
  • jakby gołębiowi z gardła wybrał:
  • »o czymś, co daje się łatwo zebrać, zwołać lub co jest w najlepszym gatunku«
    • – 60 000 szabel było iak to mowią iak by ie gołębiowi zgarła wybrał. PasPam 120.
  • gardło brukowane:
  • z gardła coś wydrzeć:
  • »zabrać coś siłą, przemocą«
    • – Rzeczpospolita y Maiestaty iaki z nich maią Emolument, Ato taki Seymy y Seymiki zatrudniać interessami prywatnemi [...] Chleb zgarła wydarty Ludziom zasłuzonym obracaiąc na na fakcyle. PasPam 133.
a) »krtań, tchawica; narząd mowy«
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • gardło bezecne:
    • – Gniewy przyszły dla mow iego tákich ládáiákich/ (nie żołnierze/ ále babym miał pod Chocimem/ ktorzy nieumieli Láchow wziąć:) nie vszedłci dymow tych/ zákwásiły mu oczy łákome; gárdło bezecne/ głupiomowne/ y hárde/ y okrutne/ zátłumiły kwásem swoim. BirkOboz 46-47.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • – My według áffektácyi Waszeći mego Mośćiom Páństwá utrzymujemy ná Seymikach ich interessá, co práwdá nie grzech: y zá toż ná nas sámych crucifige? że Brát Szláchćic weźmie jáki czerwony álbo bity, á czyli nie dignus operarius mercede? boli to gárdło gadáć dármo. BystrzPol N2v.
2. »wlot lub wylot czego, ujście«
  • – Dla tego rozszerzyło piekło gárdło swoje/ á rozdárło nád miárę pászczekę swoję/ y zstąpią do niego szláchtá/ y pospolstwo jego/ y zgiełk jego/ y ci ktorzy się weselą w nim. BG Iz 5:14.
3.  przen.  »o życiu albo jego utracie«
  • – Kto z W. M. ma brata, syna, synowca, siestrzeńca, daj ks. Dymitrowi, póki go król jegom. na garle i na czci nie skarze, na ćwiczenie, wyćwiczy się w Łucku, w Krzemieńcu, w Bracławiu i będzie wszytko to prędziuchno umiał, co umie ksiądz Dymitr i towarzystwo jego. GórnDzieje 188.
  • – Ostátku woyská w rozsypkę kazano/ Zdrowiem y gárłem z łáski dárowano : Dziewięć tyśięcy pięć set go zostáło/ Co prawdá máło. NowinyMosk Av.
  • – Byłoby było co notowáć/ y pisáć/ ále to sám gárdłem y srogą śmierćią pachnie/ gdyby listy przęięto [!] ábo postrzeżono [...]. StarWyp A4.
Związki frazeologiczne

  • gardłem pachnieć:
  • »zagrażać śmiercią, zasługiwać na karę śmierci«
    • Gárdłem to pachné. Kn 185.
  • czego do gardła bronić:
  • »bronić czego żarliwie, do ostatka, ryzykując życiem«
    • – Abyśmy praw i wolności naszych ojczystych do gardł i majętności swych bronili. AktaKrak I 302.
    • – Powinność [...] dobrego żołnierzá iest [...] trwać státecznie przy Hetmánie swoim/ y w bitwie áż do gardła zdrowia y cáłości iego bronić. StarPopr 129.
  • gardło za gardło:
  • »śmierć za śmierć; kara śmierci za morderstwo«
    • – A nie zfolguje oko twoje: gárdło gárdło/ oko zá oko/ ząb zá ząb/ ręká zá rękę/ nogá zá nogę będzie. BG Pwt 19:21.
  • karać na gardle:
  • »karać śmiercią«
    • – JEsliby mąż spał z niewiástą y obcował z nią/ á oná będąc niewolnicą/ byłáby mężowi poślubiona/ á nie byłáby okupiona/ áni wolnością dárowána/ oboje będą karáni: ále nie ná gárdle, ponieważ nie byłá wolno puszczoną. BG Kpł 19, 20.
  • pod gardłem:
  • »pod grożbą kary śmierci«
    • – A woiewoda zaraz posłał Strażnika Męzynskiego ze by tey minuty pod garłęm wszyscy wyszli z Szancow. PasPam 72.
  • gardło dać:
  • »oddać życie«
    • – Powiádasz/ żebyś wolał gárdło dáć/ niż brody ábo wąsá zbyć. Czemu proszę? StarPopr 37.
    • – A będą wam te miástá dla ucieczki/ przed powinowátym zábitego/ áby nie dał gárdłá ten co zábił/ pokiby nie stánął przed zgromádzeniem ná sąd. BG Lb 35:12.
    • – Piotr S. dla Owieczek Chrystusowych Siła biczow ucierpiał [...] Garło dla nich dał y rozlał krew. PasPam 196.
  • do gardła:
  • »do utraty życia, do ostatniego tchu«
    • – Poczęto zaraz Traktować konfederacyią albo raczey Praktykować. Zeby się sprzysiądz Una nimi Voto [jednogłośnie] krola do Garła nie odstępować. PasPam 241.