Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.
Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.
Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.
Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.
Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)
Claude Cyprien Louis Abrassevin (1720 - non ante 1766)
Jezuita, retor, teolog katolicki. W roku 1738 wstąpił do nowicjatu, w latach 1758-1762 wykładał retorykę w Marsylii, publikował anonimowo i z fikcyjnym miejscem druku. W 1766 r. wydalony z Lyonu wraz z innymi jezuitami.
Chrystian Piotr Aigner (1756-1841)
Ur. w 1756 r., zm. w 1841 r. Polski architekt, przedstawiciel klasycyzmu, teoretyk architektury, estetyk i wojskowy, budowniczy Wojsk Rzeczypospolitej Obojga Narodów w 1792 roku.
Marguerite-Marie (Małgorzata Maria) Alacoque (1647-1690)
Ur. w 1647 r., zm. w 1690 r. Święta Kościoła rzymskokatolickiego. Francuska wizytka i mistyczka.
Francesco Andreini (1548-1624)
Ur. w 1548 r., zm. w 1624 r. W młodości służył na galerach toskańskich. Wzięty do niewoli tureckiej, uszedł z niej po ośmiu latach. Od 1576 członek wędrownej trupy teatralnej "I Gelosi", sformowanej w Mediolanie i działającej w latach 1568-1604. W jej gronie występował w 1577 w Paryżu na zaproszenie króla Henryka IV. W 1578 został jej dyrektorem, a także założył w jej ramach rodzinę. W późniejszych latach grupa podróżowała do Francji, Polski, Hiszpanii, Niemiec i Anglii. Pisarz sztuk teatralnych, twórca postaci kapitana Spavento della Val d'Inferno, jednej z głównych postaci komedii dell’arte. Autor utworu "Le bravure del Capitano Spavento", przetłumaczonego na język polski przez Krzysztofa Piekarskiego.
Andrzej (Aqua) Dell'Aqua (1584-1656)
Ur. w 1584 r., zm. w 1656 r. Przybył do Polski z Wenecji przed 1608 r. Pracował jako inżynier na dworach polskich magnatów (m.in. ukończył budowę fortyfikacji Zamościa oraz brał udział w inicjatywach budowlanych Koniecpolskich). Ok. 1618 r. zaczął uczyć się języka polskiego, który opanował w stopniu umożliwiającym swobodne pisanie. Jednocześnie wiele podróżował, kształcąc się w zakresie artylerii i fortyfikacji. Jako inżynier Zygmunta III od 1622 r. kierownik królewskiej szkoły puszkarskiej i autor jej statutów, pomysłodawca utworzenia szkoły rycerskiej dla nauki artylerii i fortyfikacji, autor traktatu "Praxis ręczna o działach", ukończonego w latach 30. XVII w. W 1635 r. otrzymał indygenat, który jednak nie został zatwierdzony przez sejm. Zmarł prawdopodobnie we Lwowie.
Krzysztof Arciszewski (1592-1656)
Ur. 9 XII 1592 r. w Rogalinie, zm. w 1656 r. Najstarszy z synów Eliasza ze Śmigla, działacza socyniańskiego, i Heleny z Zakrzewskich. Uczeń w szkole ariańskiej w Śmiglu, od 1608 r. we Frankfurcie nad Odrą, następnie dworzanin Krzysztofa Radziwiłła hetmana polnego litewskiego. W latach 1621—1622 brał udział w wyprawie inflanckiej. W latach 1622-1625 uczestnik sporu majątkowego z rodziną Brzeźnickich, w trakcie którego, po dokonaniu zabójstwa jednego z oponentów, został skazany na infamię i banicję. Lata 1623-1625 spędził w Holandii, początkowo jako student inżynierii wojskowej i artylerii w Hadze, a w latach 1623-1625 uczestnik odsieczy Bredy i obserwator oblężenia tamtejszej twierdzy. Po krótkim pobycie w Polsce na przełomie lat 1625 1626 wyjechał do Francji, gdzie służył u kardynała Richelieu. Wmieszany w intrygę Richelieu’go i Radziwiłła, związaną z próbą obalenia polskiego króla, nadwyrężył zaufanie Zygmunta III, co uniemożliwiło mu powrót do Polski. W 1629 r. opuścił Francję. W latach 1629-1639, początkowo jako kapitan w holenderskim wojsku Kompanii Zachodnio-Indyjskiej, a następnie zdobywając kolejne stopnie wojskowe, brał udział w wojnie przeciw Hiszpanii i Portugalii w Brazylii; angażował się także w działalność administracyjną. W latach 1639-1646, po rezygnacji ze stanowisk przebywał w Amsterdamie. Jeszcze w trakcie służby holenderskiej kilkakrotnie wracał na kontynent, gdzie w latach 1633 i 1637 otrzymał od Władysława IV propozycje wstąpienia na służbę polską. Ostatecznie, 28 IV 1646 r., przyjął nominację na stanowisko "starszego nad armatą koronną", czyli generała artylerii, angażując się w jej reorganizację i zarząd. Brał czynny udział w działaniach przeciw powstaniu Chmielnickiego, m.in. dowodząc obroną Lwowa, a także uczestnicząc w radach wojskowych. W 1650 r. zrezygnował ze służby i przeniósł się do Gdańska, gdzie dokonał żywota. Jego zwłoki złożono w zborze Braci Czeskich w Lesznie, który spłonął w pożarze miasta 28 kwietnia 1656 r. Był autorem traktatu "De podagra curata", dzienników oraz utworów poetyckich.
Ludovico Giovanni Ariosto (1474-1533)
Ur. 8 IX 1474 r. w Regio nell'Emilia, zm. 6 VII 1533 r. Najstarsze z dzieci hr. Niccolo Ariosto oraz Darii Malaguzzi. Jego ojciec był ochmistrzem na dworze Ercole d'Este, od 1471 r. kapitanem cytadeli i dyrektorem skarbu w Reggio, a od 1486 r. giudice dei savi w Ferrarze. Uczył się w łacińskiej szkole Lukki Ripa w Ferrarze, potem studiował prawo na tamtejszym uniwersytecie, gdzie uzyskał tytuł doktora praw, następnie szkolił się u nadwornego nauczyciela, humanisty Georgio da Spoleto. Po śmierci ojca w 1500 r. Ludovico Ariosto musiał zająć się gospodarowaniem w majątku w Reggio, by utrzymać matkę i dziewięcioro rodzeństwa. W 1502 r. został kasztelanem zamku w Canossie. Od 1503 r. służył na dworze kardynała Ippolito d'Este, u boku którego uzyskał prebendy. Po rezygnacji ze służby, w latach 1517-1525 gubernator ziem Garfagnany w Apeninach z ramienia Lukrecji Borgii, księżnej Ferrary. Do Ferrary wrócił po 1525 r. Wykształcenie klasyczne uzyskane u Giorgio de Spoleto zainspirowało go do pisania poezji w języku łacińskim. Tworzył również satyry i komedie. Jest autorem popularnego eposu rycerskiego "Orland szalony", rozpoczętego w 1503 r., a pisanego do końca życia. Jego "Pięć pieśni" zostało wydane pośmiertnie.
August II Mocny (Sas) (1670-1733)
Ur. w 1670 r., zm. w 1733 r. W latach 1697–1706 i 1709–1733 elekcyjny król Polski; pierwszy król Polski z saskiej dynastii Wettynów.
Kazimierz Auspurger (? - przed 1700)
Zm. przed 1700 r. Cysters. Proboszcz łobżenicki, poeta. Żył i tworzył w XVII w. Więcej: Nowy Korbut.
Philippe Avril (1654-1698)
Ur. w 1654 r., zm. w 1698 r. Jezuita. Matematyk, podróżnik, odkrywca. Przez Ludwika XIV wysłany na misję do Chin, gdzie miał dotrzeć drogą lądową. Wyruszył z Marsylii (1685) do Syrii, a stamtąd do Moskwy. Dotarł tam w styczniu 1687 r., ale nie uzyskał od władz carskich pozwolenia na dalszą podróż. Z Moskwy udał się do Warszawy, by prosić o interwencję Jana III Sobieskiego. W roku 1689 schorowany powrócił przez Konstantynopol do Francji i opublikował opis swoich podróży. Nie zrezygnował jednak z próby dotarcia do Chin drogą lądową. Kiedy nadarzyła się okazja, udał się do Goa (portugalskie Indie) w 1696 r. Przebywał tam przez dwa lata. W końcu udało mu się dostać na statek opuszczający Surat i udający się na Daleki Wschód. Statek, zaskoczony burzą, zatonął u wybrzeży Formozy. Avril stracił życie 18 sierpnia 1698 r.
Łazarz Baranowicz (1595-1693)
Ur. ok. 1595 r., zm. 1 IX 1693 r. Miał pochodzić z rodziny unickiej z Wielkiego Księstwa Litewskiego, a naukę początkową odebrać w Wilnie. Uczeń szkoły jezuickiej w Kaliszu, następnie, po przenosinach do Kijowa i przejściu na prawosławie, mnich w Ławrze Peczarskiej i student w Akademii Kijowskiej. W latach 1624-1647 wykładowca gramatyki i retoryki w kolegium brackim. Od 1647 r. rektor w Hoszczy, w latach 1650-1658 rektor Akademii Kijowskiej, zastępowany od 1651 r. przez namiestników. Od 1656/1657 r. biskup czernihowski. W latach 1657-1661 administrator metropolii kijowskiej odpowiedzialny m.in. za przeprowadzenie wyborów metropolity kijowskiego. Choć opowiadał się za nominalną zależnością cerkwi kijowskiej od patriarchatu konstantynopolitańskiego oraz jej niezawisłością, prowadzona przez niego polityka doprowadziła w trakcie wyborów dwóch kolejnych metropolitów do ustanowienia trybu ich carskiej nominacji i zatwierdzenia przez patriarchat moskiewski, on sam utracił natomiast pełnioną funkcję. W 1663 r. uczestnik synodu w Moskwie, w trakcie którego opowiedział się przeciw patriarsze moskiewskiemu Nikonowi, będącemu zwolennikiem niezależności cerkwi od cara. W trakcie przywołanego soboru jego biskupstwo zostało podniesione do rangi arcybiskupstwa, choć zależnego wbrew jego oczekiwaniom od Moskwy. W 1668 r. zwolennik zajęcia Ukrainy przez Rosję. W 1684 r. zrezygnował z udziału w elekcji nowego metropolity kijowskiego i usunął się z życia politycznego. Krzewiciel kultury polskiej na Rusi i w Moskwie. Założyciel drukarni w Nowogródku Siewierskim i Czernihowie. Pisarz polemiczny, autor listów i tekstów o charakterze hagiograficznym, głównie w języku polskim.
Gottfried Samuel Bäumler (Beimler) (? - 1743)
Autor poradników medycznych i farmaceutycznych, m.in. pt. "Gottfried Samuel Bäumlers [...] Mitleidiger Artzt welcher uberhaupt alle arme [...]" wydanego po raz pierwszy w Strasburgu w 1731 r., przetłumaczonego na polski w 1749 r.
Seweryn Bączalski (? - 1631)
Pochodził z rodziny wywodzącej się z Bączala Górnego lub Dolnego (obecnie pow. jasielski), z wyboru mieszkał w Dalechowicach. Poeta i publicysta, autor okolicznościowych utworów politycznych napisanych pod wpływem zagrożenia wojną domową w XVII-wiecznej Rzeczpospolitej. Zmarł po 21 czerwca 1631 r.
Mateusz Bembus (1567-1645)
Ur. w 1567 r. w Poznaniu, zm. 30 VII 1645 r. w Krakowie. Pochodził z rodziny mieszczańskiej. Od 1587 r. członek Towarzystwa Jezusowego. Nauczyciel w kolegiach jezuickich w Jarosławiu i Poznaniu. W latach 1592-1596 student teologii w Wilnie. Po powrocie do Poznania w 1598 r., w latach 1602-1605 prowadzący kursy filozofii dla kleryków, w latach 1605-1613 wykładowca teologii w Akademii Wileńskiej. Uczeń Piotra Skargi, a w latach 1611-1618 jego następca, mianowany kaznodzieją króla Zygmunta III Wazy. W latach 1616-1619 przebywał w Rzymie. W latach 1621-1623 rektor kolegium jezuickiego w Poznaniu, następnie do 1627 r. prepozyt domu profesów w Krakowie. W 1625 r. wiceprowincjał polskiej prowincji jezuickiej, w późniejszych latach doradca prowincjałów. Ceniony kaznodzieja, choć większość jego kazań nie została opublikowana. Autor kilku tekstów publicystycznych oraz tragedii pt. "Antitemiusz lub śmierć grzesznika". W swojej działalności i twórczości poruszał problemy społeczne i religijne. Zaangażowany w proces unijny polskich kościołów prawosławnego i ormiańskiego. Apologeta zakonu jezuitów. Ostatnie kilkanaście lat spędził z dala od życia publicznego, oddając się ascezie, doradzając przełożonym i zajmując się działalnością pisarską i doradczą. Nauczyciel Władysława Czarnkowskiego, dostojnika państwowego parającego się poezją.
Benedykt XIV (1675-1758)
Ur. w 1675 r., zm. w 1758 r. Papież w okresie od 17 sierpnia 1740 r. do 3 maja 1758 r.
Benedykt z Nursji (ok. 480 - 547)
Ur. ok. 480 r., zm. w 547 r. Święty Kościołów katolickiego, starokatolickiego, anglikańskiego, luterańskiego oraz ormiańskiego i prawosławnego. Eremita, mnich i opat, według tradycji autor reguły benedyktyńskiej.
Maurycy August Beniowski (1746-1786)
Ur. w 1746 r., zm. w 1786 r. Polski podróżnik pochodzenia słowacko-węgierskiego, awanturnik, uczestnik konfederacji barskiej. Autor pamiętników wydanych pierwotnie po angielsku, tłumaczonych na kilka języków (na polski z francuskiego).
Konstancja Benisławska (1747-1806)
Ur. w 1747 r., zm. w 1806 r. Poetka, erudytka. Urodziła się, wychowała i całe życie spędziła w Inflantach - na północny wschód od Dyneburga. Była żoną Piotra Benisławskiego, stolnika inflanckiego, od 1776 r. podkomorzego dworu polskiego. Autorka zbioru liryków religijnych "Pieśni sobie śpiewane", który powstał w latach 1774-1775 i został wydany w Wilnie w 1776 r.
Gabriel Białłozor (? - 1638)
Marszałek Trybunału Głównego Wielkiego Księstwa Litewskiego w 1635 roku, podkomorzy upicki w 1622 roku, starosta nowomłyński.
Jan Biernacki (? - ?)
Autor wydanego w 1763 r. słowniczka polsko-niemieckiego do nauki języka polskiego dla księcia Fryderyka Augusta I ("Nayuzytecznieysze Slowa Polskie y Niemieckie...").
Jan Malcher Billewicz (przed 1640 - 1697?)
Ur. przed 1640 r., zm. ok. 1697 r. Pochodził ze znanej rodziny na Żmudzi w Wielkim Księstwie Litewskim. W 1684 r. ciwun szawłowski, saski i boptowski, starosta saski i komisarz królewski. Współwystawca z Janem Władysławem Brzostowskim dokumentu Ordynacji ekonomii szawelskiej. Być może tożsamy z Janem Malcherem Billewiczem, cześnikiem kowieńskim w 1673 r. i ciwunem retowskim w 1674 r.
Teodor Stefan Billewicz (2 poł XVII w. - po 1723)
Ur. w II poł. XVII w. , zm. po 1723 r. Pochodził do jednego z najzamożniejszych i bardziej znaczących rodów na Żmudzi, związanego z Radziwiłłami, od XVI w. kalwińskiego, w XVII w. stopniowo powracającego do katolicyzmu. Syn Stefana Billewicza h. Mogiła, koniuszego, stolnika żmudzkiego, od 1677 r. ciwuna twerskiego, uczestnika konfederacji kiejdańskiej, nawróconego na katolicyzm, i Urszuli z Kulmińskich. Ok. 1673-1674 r. student filozofii w Akademii Wileńskiej i asystent w zarządzie Kongregacji Średniej Sodalicji Akademickiej. W 1674 r. podpisał elekcję Jana III Sobieskiego. Od 1677 r. stolnik żmudzki. W latach 1677-1678 odbył, opisaną w diariuszu, podróż po Europie, początkowo u boku księcia Michała Kazimierza Radziwiłła przez Częstochowę, Wrocław, Pragę, Norymbergę, Augsburg do Wenecji, a następnie samotnie do Loreto, Rzymu, Neapolu i z powrotem do Rzymu, dalej do Sieny, Florencji, Mediolanu, Turynu, Grenoble, Lyonu i Paryża, a stamtąd przez Canterbury do Londynu, skąd wrócił przez Colchester, Amsterdam, Hamburg, Berlin do Gdańska. Po powrocie, między 1678 a 1684 r., ożenił się z Heleną z Grużewskich i osiadł na Żmudzi. W 1681 r. deputat na Trybunał Litewski, od 1685 r. starosta wierzwiański, po 1685 r. starosta rosieński, w 1688 r. poseł na sejm w Grodnie, a w 1690 r. na sejm w Warszawie, w latach 1691-1693 ciwun Wielkich Rytwian i podsędek Księstwa Żmudzkiego, w latach 1695-1723/1724 sędzia ziemski. W 1698 r. reprezentant szlachty litewskiej wobec Augusta II, w 1700 r. dyrektor sądu skarbowego żmudzkiego, w 1712 r. komisarz żmudzki na Trybunał Skarbowy. W latach 1697-1703 zaangażowany w konflikt między Sapiehami a Janem Kryszpinem biskupem żmudzkim.
Fabian Birkowski (1566-1636)
Ur. w 1566 r. we Lwowie, zm. 7 lub 9 XII 1636 r. w Krakowie. Syn Tomasza, majstra kuśnierskiego i Elżbiety, córki ławnika miejskiego Macieja Sochy. Od 1585 r. student Akademii Krakowskiej, bakałarz od 1587 r., magister od 1593 r. Najprawdopodobniej dla dokończenia studiów odbył podróż zagraniczną do Włoch. W latach 1596-1597 senior bursy filozofów oraz wykładowca literatury greckiej i rzymskiej w Akademii Krakowskiej. Od 1597 r. zakonnik i wykładowca teologii ze stopniem doktora w konwencie dominikanów w Krakowie, a także kaznodzieja przy kościele św. Trójcy. Autor zbioru mów, poezji, listów, wydawca tekstów greckich. Następca Piotra Skargi jako kaznodzieja królewicza Władysława, z czym wiązało się przeniesienie do klasztoru dominikańskiego w Warszawie, gdzie przebywał z przerwami do 1634 r. Jako kaznodzieja obozowy towarzyszył królewiczowi w wyprawach wojennych w latach 1617-1621. Członek Rady Duchownej powołanej w celu doprowadzenia do pokoju z dysydentami. W latach 1634-1636, po przenosinach do Krakowa, przeor tamtejszego klasztoru.
Piotr Blastus Kmita (2. poł. XVI w. - 1629)
Drukarz działający na terenie Wielkiego Księstwa Litewskiego - pierwotnie w Łosku, a następnie (zapewne od 1592 r.) w Lubczu/Lubczy w powiecie nowogródzkim (nad Niemnem).
Marcin Błażewski (Błażowski) (? - 1628)
Syn Iwana Mikowicza z Błażowa w ziemi samborskiej i Anny. W 1603 r. sygnatariusz manifestacji unickiego rycerstwa ruskiego z powodu ucisku religii greckiej. W 1621 r. zwolniony od pospolitego ruszenia ze względu na straty wyrządzone przez Tatarów. Po okresie wojen osiadł w dobrach rodzinnych w powiecie turczańskim. Autor przekładów z włoskiego ‒ kontynuacji "Eneidy" autorstwa Vegia i zbioru bajek Verdizzottiego oraz łacińskiej "Kroniki" Kromera; publicysta.
Jakub Boczyłowic(z) (? - 1697/1699)
Zm. ok. 1697/1699 w Toruniu. W 1675 r. urzędnik w kancelarii grodu krakowskiego. Autor poezji, poematów satyrycznych oraz przerobionej i uzupełnionej przez siebie kompilacji wskazówek dla mówców wydanej pośmiertnie jako "Orator politicus, albo wymowny polityk różne traktujący materje". Było również kilka różniacych się wydań tego tekstu za życia autora, najwcześniejsze znane z 1674 roku.
Franciszek Bohomolec (1720-1784)
Ur. 29 I 1720 r. w okolicach Witebska, zm. 24 IV 1784 r. Syn Pawła Józefa Bohomolca h. Bogoria, starosty dworzyskiego i Franciszki z Cedrowskich, brat Jana Chryzostoma. Od 1737 r. nowicjusz w Towarzystwie Jezusowym, następnie student filozofii w Akademii Wileńskiej, a po praktykach nauczycielskich, w latach 1747-1749 student teologii w Rzymie. Jezuicki zwolennik reformy szkolnictwa, podniesienia oświaty i odrodzenia społeczeństwa. Po powrocie z Rzymu profesor wymowy w Akademii Wileńskiej a następnie w Warszawie, intelektualny przewodnik grupy oświeceniowych reformatorów określanej jako "kuźnica Bohomolcowa". Po 1764 r. jeden z głównych współpracowników króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Publicysta, autor komedii, obrońca piśmiennictwa w języku polskim w sporze z pijarami, autor traktatu o wymowie. Inicjator i główny realizator wydawnictwa "Zbiór Dziejopisów Polskich", autor żywotów polskich mężów stanu, a także wydawca poezji i dzieł literackich w języku polskich doby renesansu i baroku. Założyciel "Wiadomości Warszawskich" i "Kuriera Warszawskiego", w latach 1765-1784 redaktor "Monitora". Dochody z działalności przeznaczał na utrzymanie jezuickiego Collegium Nobilium w Warszawie.
Jan Chryzostom Bohomolec (1724-1795)
Ur. 27 I 1724 r. w okolicach Witebska, zm. 17 II 1795 r. w Warszawie. Syn Pawła Józefa Bohomolca h. Bogoria, starosty dworzyskiego i Franciszki z Cedrowskich, brat Franciszka. Od 1739 r. nowicjusz w Towarzystwie Jezusowym w Wilnie, w latach 1742-1745 student filozofii w Wilnie, w latach 1745-1746 nauczyciel w klasach niższych w Mińsku. W latach 1748-1752 student teologii w Warszawie, 1753-1745 wiceregens Collegium Nobilium w Wilnie, zaś między 1754-1755 studiował matematykę i astronomię w Pradze. W 1751 r. przyjął święcenia kapłańskie. Profesor wymowy i etyki, w latach 1757-1766 filozofii, 1767-1773 teologii i prawa kanonicznego, a także matematyki w Collegium Nobilium w Warszawie. Prefekt studiów przez sześć lat, przez rok rekolekcjonista. Zachowały się programy jego popisów i rocznych egzaminów z lat 1758-1765. Publicysta, przeciwnik zabobonu i astrologii. Po kasacie zakonu w 1773 r. został proboszczem skaryszewskim i praskim. Założyciel szkoły parafialnej z uposażeniem nauczyciela i zapisami na cele dobroczynne. Nauczyciel domowy Pawła Bielińskiego, pisarzewica wielkiego koronnego. Przeciwnik powstania kościuszkowskiego, za co został skazany przez Sąd Kryminalno-Wojskowy na przymusowy pobyt ("rekolekcje") u bonifratrów i konfiskatę mienia.
Klemens Boleslavius (z Bolesławia) (I ćw. XVII w. - 1689)
Ur. w I ćw. XVII w., zm. 2 II 1689 r. w Kaliszu. Polski pisarz ascetyczny zakonu reformatów, tłumacz, kaznodzieja występujący przeciw protestantyzmowi. Pełnił funkcje lektora studium zakonnego, od ok. 1664 r. gwardiana góreckiego, a w latach 1667-1671 i 1683-1686 definitora. Autor m.in. popularnego utworu o charakterze apokaliptycznym pt. "Przeraźliwe echo trąby ostatecznej".
Marcin Borzymowski (1630 - po 1665)
Ur. w 1630 r., zm. w 1665 r. Pochodził z drobnej szlachty z okolic Łukowa lub Wizny. Być może jego ojcem był Wojciech Borzymowski, malarz nadworny Zygmunta III i arcybiskupów gnieźnieńskich. Znał literaturę klasyczną i polską. W 1651 r. odbył podróż morską z Gdańska do Lubeki. Opisał ją następnie w poemacie "Morska nawigacja do Lubeki", wydanym w Lublinie w 1662 r., a dedykowanym Janowi Zamoyskiemu, ordynatowi zamojskiemu i staroście kałuskiemu oraz Gryzeldzie z Zamojskich, wdowie po Jeremim Wiśniowieckim. Być może walczył pod Cudnowem w 1660 r. W latach 60. XVII w. dzierżawca dwóch wsi na Lubelszczyźnie. Po 1665 r. brak wzmianek o autorze.
Giovanni Botero (1544-1617)
Ur. w 1544 r., zm. w 1617 r. Włoski historyk i pisarz polityczny epoki kontrreformacji.
Étienne Jean Bouchu (1714-1773)
Francuski hutnik. Wniósł wkład do encyklopedii Diderota, w szczególności artykułów związanych z przemysłem stalowym. Członek l’Académie de Dijon i członek-korespondent Francuskiej Akademii Nauk (l’Académie des sciences de Paris).
Daniel Bratkowski (? - 1702)
Pochodził ze spolszczonej, prawosławnej szlachty wołyńskiej. Syn Bohdana Bratkowskiego, skarbnika bracławskiego, starosty bractwa kościelnego w Łucku (1675-1677). Znał język łaciński. Sekretarz legacji Jana Kazimierza do Moskwy. Od 1669 r. podstoli bracławski z nominacji Michała Korybuta Wiśniowieckiego, od 1688 r. do śmierci podczaszy wendeński. W 1680 r. na żądanie Jana III Sobieskiego przedstawiciel bractwa kościelnego w Łucku do delegacji powołanej w celu doprowadzenia do zgody Kościołów po rozwiązanym zjeździe prawosławnych i unitów w Lublinie. Wiele podróżował po kraju. Autor epigramatów i fraszek w języku polskim z elementami ruskimi, obrazujących życie społeczne i polityczne szlachty. Zwolennik swobody prawosławia w Polsce i lokalny działacz społeczny. Zaangażowany po stronie dyzunitów w latach 1699-1702, starał się nawiązać kontakty z Mazepą i Palejem. Pochwycony, został ścięty na łuckim rynku 26 XI 1702 r.
Jan Władysław Brzostowski (1646-1710)
Ur. w 1646 r., zm. IX 1710 r. w Bystrzycy. Syn Cypriana, wojewody trockiego i Rachelli Barbary Rojeckiej, brat biskupa Konstantego. Od 1669 r. starosta subocki, od 1674 r. oziacki, w latach 1672-1699 r. pisarz litewski po ustąpieniu ojca, podobnie od 1681 r. referendarz litewski. Poseł z województwa smoleńskiego na konwokację w 1674 r., na sejmy 1688 r. i 1688-1689 r. W 1698 r. brał udział w rokowaniach z Sapiehami jako pełnomocnik szlachty przeciwnej ich stronnictwu. W 1703 r. deputat do boku Augusta II na sejmie lubelskim. Od 1705 r. kasztelan trocki, także starosta miadziolski, daugowski, orański i bystrzycki. Współwystawca z Janem Malcherem Billewiczem dokumentu Ordynacji ekonomii szawelskiej.
Pierre-Joseph Buc'hoz (1731-1807)
Urodził się w 1731 r. w Metz (Lotaryngia). zm. w 1807 r. Lekarz, prawnik, naturalista. Uzyskał doktorat na uniwersytecie w Nancy w 1763 r.
Jerzy Budrewicz (? - po 1699 r.)
Wystawca testamentu z 9 VII 1699 r., w którym poczynił zapisy m.in. na rzecz kościoła św. Katarzyny w Wilnie. Zmarł po 1699 r.
Szymon Budziewicz (? - po 1710 r.)
W chwili spisywania testamentu 12 IV 1710 r. zamieszkiwał powiat wiłkomirski. Zmarł po 1710 r.
Michał Bujnowski (1632-1690)
Ur. w 1632 r., zm. w 1690 r. Pochodził z rodziny zamieszkującej Litwę i Ruś Białą. Syn Jana, sędziego ziemskiego połockiego. Rektor kolegium jezuitów w Nieświeżu. Napisał utwór "Droga do domu" wydany w Wilnie w 1688 r., zbiór rozważań religijno-moralizatorskich, a także kilka dzieł teologicznych.
Wojciech Bystrzonowski (1699-1782)
Ur. w 15 VIII 1699 r. w Cichobórzu w Lubelskiem, zm. w 1782 r. w Lublinie. Od 1713 r. jezuita w Krakowie. Student filozofii w Kaliszu i teologii w Poznaniu. W 1726 r. uzyskał święcenia kapłańskie. Po zwykłych studiach przez 6 lat nauczyciel w klasach niższych, wykładowca w kolegiach jezuickich: w latach 1730-1732 matematyki w Krasnymstawie, a 1733-1745 matematyki i teologii w Lublinie. Od 1745 r. rektor kolegium w Poznaniu, od 1752 r. we Lwowie, od 1754 r. w Lublinie z czteroletnią przerwą na pełnienie podobnej funkcji w Jarosławiu. Prowincjał prowincji małopolskiej w latach 1767-1770, a następnie do 1773 r. instruktor trzeciej próby w Jarosławiu. Zasłużony na polu administracyjnym, propagator nauk przyrodniczych, technicznych i astronomicznych, przeciwnik astrologii i zabobonów. Wydawca kalendarzy, autor traktatów o tematyce dydaktycznej i teologicznej. Teoretyk wymowy w duchu barokowym przeciwny w tym zakresie oświeceniowym koncepcjom Konarskiego.
Giovanni della Casa (1503-1556)
Florencki poeta, autor tekstów o etykiecie i społeczeństwie, dyplomata, duchowny katolicki, inkwizytor. Jest znany ze swojego słynnego traktatu o uprzejmym zachowaniu, "Il Galateo overo de'costumi" (1558), cieszącego się ogromnym powodzeniem i tłumaczonego na wiele języków.
Charlotte-Rose de Caumont de La Force (1654-1724)
Ur. w 1654 r., zm. w 1724 r. Francuska pisarka i poetka. Jej najbardziej znanym dziełem była bajka „Persinette” z 1698 r., którą bracia Grimm w 1812 r. zaadaptowali jako opowiadanie Roszpunka. Pierwsze jej powieści były pisane w popularnym wówczas stylu „sekretnych historii” znanej osoby, w których fabule istotną rolę odgrywała miłosna intryga (m.in. „Histoire secrete de Bourgogne” (1694), „Histoire secrète de Henri IV, roi de Castille” (1695), „Histoire de Marguerite de Valois, reine de Navarre” (1696; przekład polski 1781). Podobnie jak niektóre znane pisarki XVII wieku została członkiem Akademii Ricovrati w Padwie.
Jan Cedrowski (1617-1682)
Ur. 13 III 1617 r. w Pohościu koło Słucka, zm. 29 I 1682 r. Syn Jana (posła na sejmy 1626 r., 1632 r. i 1634 r., gdzie delegowano go do funkcji sędziego i deputata w trybunałach) i Zofii Ciołkówny-Komorowskiej. Kalwin. W latach 1631-1633 student w Królewcu, a od 1636 r. w Akademii Krakowskiej. W latach 1637-1669 na służbie u księcia Bogusława Radziwiłła, z którym odbył podróż do Niemiec, Danii, Holandii, Francji, Italii i Anglii. W 1638 r. student na uniwersytecie w Utrechcie. W latach 1641-1642 r. po raz drugi w podróży do Holandii. Po powrocie osiadł w Starej Wsi na Podlasiu jako urzędnik radziwiłłowski. Po wybuchu wojny polsko-rosyjskiej, w 1655 r. uszedł na Żmudź pod protekcję szwedzką. W 1656 r. i 1658 r. poseł szlachty mińskiej do cara Aleksego I, za drugim razem po wzięciu udziału w pospolitym ruszeniu przeciw wojskom moskiewskim, w efekcie czego usunął się na kilka lat do Słucka. W 1660 r. odprowadzał oddział Czarnieckiego od Świeżnia do Berezyny. Po ustaniu działań wojennych, w 1666 r. notariusz komisji Bogusława Radziwiłła do zlustrowania miasta Kiejdan. Wielokrotny deputat do trybunału głównego litewskiego, poseł na sejmy, konwokację w 1668 r. oraz elekcje w 1648 r. i 1674 r., wybierany przy tym do pełnienia różnych funkcji publicznych. W latach 1672-1682 napisał pamiętnik obejmujący chronologicznie całe jego życie.
Virgilio Cepari (1564-1631)
Ur. w 1564 r., zm. w 1631 r. Włoski jezuita. Był autorem dzieła "Vita del beato Luigi Gonzaga della Compagnia di Gesù" (Życie błogosławionego Alojzego Gonzagi z Towarzystwa Jezusowego) opublikowanego w Rzymie w 1606 roku. Cepari i przyszły święty studiowali razem w Kolegium Rzymskim.
Miguel de Cervantes y Saavedra (1547-1616)
Ur. w 1547 r., zm. w 1616 r. Pisarz hiszpański, najbardziej znany jako autor powieści "El ingenioso hidalgo Don Quijote de la Mancha" (Przemyślny szlachcic Don Kichote z Manczy).
Gajusz Juliusz Cezar (100 lub 102 p.n.e. - 44 p.n.e.)
Ur. w 100 lub 102 r. p.n.e., zm. w 44 r. p.n.e. Rzymski polityk, wódz, dyktator i pisarz.
Franciszek Józef Cezary (ok. 1632 - przed 1665)
Ur. ok. 1632 r. w Krakowie, zm. przed 23 XII 1665 r. Syn Franciszka Cezarego, drukarza krakowskiego, i Barbary z Malickich. W latach 1647-1652 student wymowy w Akademii Krakowskiej, w 1654 r. otrzymał tytuł bakałarza. W latach 1653-1658 pracował na własny rachunek z bratem Janem Pawłem i matką w drukarni zmarłego ojca. Poeta, autor mów okolicznościowych. Żył jeszcze 24 III 1659 r.
Franciszek (młodszy) Cezary (1660-1724)
Drukarz krakowski, potomek słynnej od początków XVII w. rodziny drukarzy.
Franciszek Cezary (Cesarius) (1583-1651)
Ur. w 1583 r., zm. 28 VII 1651 w Krakowie. Pochodził z Wielkopolski, być może z okolic Łobżenicy. Przed osiedleniem się w Krakowie odbył kilka podróży zagranicznych. Przełożył pamiętnik Palladia z podróży po Włoszech pt. "Pielgrzym włoski", wydany w 1612 r. W 1616 r. pojął za żonę Barbarę Malicką pochodzącą z rodziny krakowskich księgarzy, po czym objął jej przedsiębiorstwo i przyłączył do wykupionej w tym samym czasie z zastawu oficyny drukarskiej wraz z materiałami, należącej do zmarłego w 1606 r. Scharffenberga. W latach 1616-1651 w jego drukarni wydano co najmniej 574 druki, przede wszystkim w języku polskim. Przeważną ich część stanowią prace z kręgu Akademii Krakowskiej i dzieła jezuitów. Własne prace literackie drukarza nie przedstawiają większej wartości. 3 VI 1617 r. Franciszek przyjął prawo miejskie. W pierwszych latach działalności rywalizował z pięcioma innymi drukarniami krakowskimi, w latach 20. i 30. XVII w. za sprawą programu wydawniczego stał się uczestnikiem sporów między jezuitami a Akademią Krakowską. W 1635 r. wystąpił z Krzysztofem Schedlem przeciw podatkowi nałożonemu przez sejm na drukarzy. Sprawa została rozstrzygnięta przez króla w 1653 r. Utrzymywał stosunki handlowe z J. Wolrabem z Poznania i Stanisławem Mateuszem Kosmoroviusem z Wiednia. Drukarnia Cezarego uzyskała status królewskiej. Po śmierci właściciela przedsiębiorstwo prowadziła wdowa po nim i ich potomstwo. Drukarnia Cezarych działała do 1731 r., kiedy została spieniężona, a w 1734 r. darowana Akademii Krakowskiej.
Mikołaj Chabielski (XVI w. - przed 1615)
Ur. w XVI w., zm. przed 1615 r. Zawodowy żołnierz, artylerzysta, pisarz polityczny.
Henryk Chełchowski (pocz. XVII w. - 1665)
Ur. na pocz. XVII w., zm. w 1665 r. Syn Pawła, skarbnika różańskiego, i Anny z Jankowskich. Po koniec życia pisał się z Rutek. Student nauk wyzwolonych w Akademii Krakowskiej. Autor sielanek, debiutował w 1630 r. W 1633 r. jako dworzanin królewski uczestniczył w wyprawie wojennej Władysława IV, upamiętnionej dwoma poematami. Autor panegiryku ślubnego. Po wstąpieniu do stanu duchownego, od 1640 r. został prałatem domowym biskupa chełmińskiego i zajmował się sprawami administracyjnymi diecezji, jednocześnie pisarz pruski z tytułem sekretarza królewskiego, prepozyt kościoła św. Ducha oraz proboszcz i dziekan fary św. Mikołaja w Grudziądzu, od 1641 r. proboszcz w Rożentalu. Od 1644 r. przeniósł się do Łucka, a w 1645 r. zrezygnował z prepozytury i beneficjum w Grudziądzu, starając się bezskutecznie o pozyskanie protekcji Jeremiego Wiśniowieckiego. Po powrocie na Pomorze, od 1647 r. altarysta św. Krzyża w kościele parafialnym w Lubawie oraz proboszcz w Rożentalu. Od 1645 r. publikował teksty religijne. Zmarł jako dziekan kamieniecki w Czarnokozińcach na Podolu.
Mikołaj Chmielnicki (? - po 1729 r.)
Zm. po 1729 r. Autor testamentu wystawionego w Wilnie w dniu 10 X 1729 r. W chwili śmierci pełnił urząd stolnika brasławskiego, był właścicielem majątków w Wielkim Księstwie Litewskim. Część dochodów przeznaczył na rzecz kościołów i klasztorów wileńskich.
Joachim Benedykt Chmielowski (1700-1763)
Ur. 20/21 III 1700 r. na Wołyniu, zm. w Firlejowie na Podolu 7 IV 1763 r. Od 1715 r. student w kolegium jezuitów we Lwowie, od 1722 r. w seminarium katedralnym. Pozostawił po sobie skrypty z wykładów szkolnych z lat 1716-1724. Nauczyciel domowy na dworze Jana i Joanny z Bethunów Jabłonowskich, dzięki ich protekcji od 1725 r. proboszcz w Firlejowie z nominacji Augusta II. W 1733 r. zamianowany przez Stanisława Leszczyńskiego proboszczem w Lesznie, stanowiska jednak nie objął ze względu na zwycięstwo Augusta III. Do 1756 r. proboszcz w Podkamieniu z nadania wychowanka, Dymitra Jabłonowskiego. Jednocześnie wieloletni dziekan rohatyński. Przed 1743 r. mianowany prałatem domowym arcybiskupa lwowskiego Wyżyckiego, a przed 1761 r. przez Józefa Jędrzeja Załuskiego kanonikiem katedralnym kijowskim. Znawca teologii, geografii, sztuki i ogrodnictwa. W latach 1740-1750 realizator ogrodu w Firlejowie na wzór założenia Jerzego Dzieduszyckiego w Cucyłowcach. Fundator wyposażenia kościoła, domu dla ubogich, członek licznych bractw kościelnych. Właściciel pokaźnej biblioteki, zapisanej w testamencie bibliotece Załuskich. Autor utworów o charakterze religijnym, teologicznym, kazań, wyciągów z dzieł innych autorów oraz popularnej encyklopedii kompilowanej pt. "Nowe Ateny", wydanej po raz pierwszy w 1745 r. i bronionej przez niego w 1753 r. na drodze sądowej przed zarzutami o dokonanie plagiatu.
Zofia Chodkiewiczowa (1567-1618)
Ur. w 1567 r., zm. w 1618 r. Córka Mikołaja Mieleckiego, hetmana wielkiego koronnego i wojewody podolskiego, oraz Elżbiety ks. Radziwiłłówny, córki ks. Mikołaja Radziwiłła Czarnego, kanclerza wielkiego litewskiego. Zamężna najpierw z ks. Janem Siemionem Olelkowiczem Słuckim, a od 1593 r. z Janem Karolem Chodkiewiczem. Żona i matka, mająca ważny głos w sprawach rodzinnych i politycznych. Wraz z drugim mężem współfundatorka darowizn na rzecz klasztorów, kościołów i szpitali m.in. jezuitów, benedyktynek, bernardynek i kanoników regularnych, o których pamiętała w testamencie wystawionym 22 IX 1618 r. Pogrzeb jej odbył się w dobrach Chodkiewiczów w Kretyndze na Żmudzi.
Wojciech Stanisław Chrościński (ok. 1665 - po 1722)
Ur. ok. 1665 r. w Warszawie, zm. po 1722 r. Pochodził z rodziny mieszczańskiej, brak informacji o rodzicach i wykształceniu. Przed 1683 r. wstąpił na służbę u Andrzeja Modrzewskiego podskarbiego nadwornego i pułkownika królewskiego. W 1683 r. wziął udział w wyprawie wiedeńskiej Jana III Sobieskiego, skąd eskortował do Polski ciało poległego patrona. W 1684 r. na służbie u Michała Radziejowskiego biskupa warmińskiego. Przed V 1685 r. otrzymał tytuł sekretarza królewskiego, a następnie nobilitację i adopcję do herbu Junosza Radziejowskich. W 1686 r. zrezygnował ze zwierzchnictwa nad puszkarzami w Tczewie, uzyskał natomiast przywilej na praską komorę solną pod Warszawą. W 1690 r. ożenił się z Agnieszką Woodówną i stał się właścicielem dóbr w ziemi sochaczewskiej. W 1695 r. właściciel Wielkiej Woli pod Warszawą. Po śmierci Jana III w 1696 r. przeniósł się do ziemi krakowskiej, a w 1697 r. po raz ostatni wystąpił z tytułem sekretarza królewskiego. W 1709 r. ożenił się powtórnie, tym razem z Apolonią Otwinowską i osiadł w jej dobrach w powiecie lelowskim. Związany z królewiczem Jakubem Sobieskim, często przebywał w Oławie na Śląsku. W 1721 r. po latach zabiegów odzyskał Wielką Wolę pod Warszawą. Autor poezji okolicznościowej, przekładów z języka łacińskiego i autorskich kontynuacji dzieł klasycznych, a po 1696 r. utworów o tematyce religijnej.
Samuel Chróścikowski (Chrościkowski) (1730-1799)
Ur. 10 I 1730 w Piaskach w ziemi chełmskiej, zm. 16 X 1799 r. Od 1745 r. w zakonie pijarów, w latach 1745-1749 uczeń szkół pijarskich w Rzeszowie i Międzyrzeczu, następnie nauczyciel w Warszawie i Warężu. W latach 1754-1757 studiował w Rzymie. Po powrocie nauczyciel humaniorów w pijarskim Collegium Nobilium w Warszawie, następnie wykładowca filozofii i matematyki w szkole pijarskiej w Międzyrzeczu, a w latach 1760-1768 r. ponownie w Warszawie. W latach 1768-1772 wicerektor kolegium pijarskiego we Lwowie, a w latach 1790-1799 rektor kolegium w Chełmie. Autor dzieł o charakterze podręcznikowym dotyczących m. in. nauki moralnej, fizyki, filozofii chrześcijańskiej, prawa naturalnego, a także panegiryków i przekładów pisarzy obcych.
Cyprian Chrząstowski (? - ?)
Autor kazania wydanego w Poznaniu w 1629 roku. Ksiądz bernardyn (za Estreicherem).
Mikołaj Chwałkowski (? - post 1700)
Domniemany autor przeróbek w tekście Marcina Muriniusa wydanym w roku 1712 pod tytułem "Pamiętnik albo Kronika Pruskich Mistrzów".
Piotr Ciachowski (Cziachowski, Ciachovius) (? - 1633)
Używał przydomków: Zaprzaniec, Szoman. Posiadacz Cichowic (Ciachowic k. Bochni). Syn Jerzego. Pisał się z Brzeźnicy pod Dębicą. Arianin, urzędnik zboru lubelskiego. Z wykształcenia lekarz, w działalności praktyk i popularyzator nauk medycznych. W latach 1619-1624 autor traktatów o tematyce medycznej.
Kasper Stanisław Ciekanowski (? - 1698)
Profesor i geometra przysięgły Akademii Krakowskiej końca XVII wieku.
Louis Coquelet (1676-1754)
Urodził się w Péronne (Somma) w 1676 r., zmarł w Paryżu 26 marca 1754 r. Francuski pisarz, autor żartobliwych sztuk i almanachów.
Pierre Corneille (1606-1684)
Ur. 6 VI 1606 r. w Rouen, zm. 1 X 1684 r. w Paryżu. Pochodził z rodziny mieszczańskiej. Dziadek przyszłego dramaturga był członkiem izby sądowej miasta Rouen. Wykształcenie klasyczne i retoryczne uzyskał w kolegium jezuickim, gdzie zadebiutował łacińskimi wierszami. W późniejszym czasie członek Kongregacji Panów, składającej się z dawnych uczniów, przygotowującej do wstąpienia do Towarzystwa Najświętszego Sakramentu. W 1624 r. złożył przysięgę adwokacką, w latach 1628-1650, dzięki staraniom ojca, rzecznik interesów królewskich przy Urzędzie Wód i Lasów oraz przy Admiralicji. Pierwszy zawód miłosny względem Katarzyny Hue, córki roueńskiego urzędnika, przyczynił się do powstania cyklu wierszy, zniszczonego jednak pod koniec życia autora. W 1630 r. zadebiutował na scenie paryskiej komedią intrygi "Melite". Związany z trupą Le Noir-Mondory, zwaną później Théâtre du Marais. W latach 1635-1638 wprowadzony przez kardynała Richelieu do Towarzystwa Pięciu Autorów, mającego charakter komisji do spraw sceny. Autor licznych tragedii i komedii, okazyjnie nawiązujących do bieżącej sytuacji politycznej. W latach 1652-1659 zawiesił działalność dramaturgiczną, dokonując m.in. przekładu "Imitatio Christi" Tomasza à Kempis na wiersz francuski. Pod koniec życia rywalizował z Jeanem Baptiste'em Racine'em. Teoretyk dramatu, uznany za ojca klasycystycznej tragedii, swoje poglądy wyraził w przedmowach do utworów i w trzech rozprawach. Powracał do założeń dramatu antycznego, utrwalając zasadę jedności czasu, miejsca i akcji oraz konstrukcji opartej na wzajemnych powiązaniach poszczególnych scen. Odwołując się do koncepcji Arystotelesa, wyeliminował kategorię fatum, kładąc nacisk na umysł i wolną wolę człowieka w wytyczaniu własnej drogi. Twórca tragedii psychologicznej we Francji. Jego głównym dziełem był "Cyd".
Miron Costin (1633-1691)
Ur. w 1633 r., zm. w 1691 r. Kanclerz Mołdawii. Autor poematów i kronik. Tworzył w ojczystym języku mołdawskim (rumuńskim) i polskim. Studiował w Barze i Kamieńcu Podolskim. W Polsce znany pod spolszczonym nazwiskiem Kostyn.
Gaspard Courtivron (1715-1785)
Ur. w 1715 r., zm. w 1785 r. Właściwie: Gaspard Le Compasseur de Créqui-Montfort, marquis de Courtivron. Francuski fizyk, autor publikacji z zakresu mechaniki, optyki i hutnictwa żelaza. Członek Francuskiej Akademii Nauk (l'Académie royale des sciences).
Marek Tulliusz Cyceron (106 p.n.e. - 43 p.n.e.)
Ur. w 106 r. p.n.e., zm. w 43 r. p.n.e. Pisarz, mówca, polityk, dowódca wojskowy, filozof, prawnik i kapłan rzymski.
Feliks (Szczęsny) Czacki (1723-1790)
Ur. w 1723 r., zm. 2 VI 1790 r. w Brusiłowie. Podczaszy wielki koronny w latach 1756–1785, starosta nowogródzki, wielokrotny poseł na sejm, bojownik katolicyzmu i złotej wolności szlacheckiej.
Tadeusz Czacki (1765-1813)
Ur. 28 VIII 1765 r. w Porycku na Wołyniu, zm. 8 II 1813 r. w Dubnie na Wołyniu. Polski działacz oświatowy i gospodarczy, pedagog, historyk, ekonomista, bibliofil, numizmatyk, członek Komisji Edukacji Narodowej, współtwórca Konstytucji 3 Maja, współzałożyciel warszawskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, twórca Biblioteki Poryckiej, główny twórca i organizator Liceum Krzemienieckiego.
Franciszek Stanisław Czapski (1725-1802)
Urodził się w 1725 r., zmarł 9 kwietnia 1802 w Warszawie. Senator, wojewoda chełmiński, konfederat barski.
Jan Ansgary Czapski (1699-1742)
Urodził się w 1699, zmarł 7 października 1742 w Warszawie. Podskarbi wielki koronny w 1738 roku, wojewoda chełmiński w latach 1732-1738, łowczy koronny w 1732 roku, marszałek Trybunału Głównego Koronnego w 1734 roku, starosta bratiański w latach 1723-1742, starosta kłecki w 1722 roku.
Michał Jerzy Czartoryski (1621 - 1692 lub 1696)
Ur. w 1621 r., zm. w 1692 lub 1696 r. Syn Mikołaja, wojewody wołyńskiego, dziedzica na Klewaniu i Żukowie, oraz Izabeli z Koreckich. Studiował za granicą. Od 1642 r. dworzanin królewski, od 1645 r. starosta krzemieniecki. W 1646 r. poślubił Niemkę Rozynę Małgorzatę von Ekkenberg, potem żonaty jeszcze dwukrotnie. Czynny uczestnik wojen kozackich, uczestnik bitew w 1649 r. pod Zborowem i w 1651 r. pod Beresteczkiem. W 1653 r. delegat do prowadzenia rokowań z Tatarami pod Żwańcem. Od 1653 r. kasztelan wołyński, a od 1658 r. wojewoda bracławski. W 1660 r. uczestnik bitwy pod Cudnowem i komisarz dla układu z Kozakami. Od 1661 r. wojewoda wołyński. W 1667 r. komisarz do spraw granicznych z Mołdawią z ramienia sejmu. W 1670 r. sygnatariusz elekcji Michała Korybuta Wiśniowieckiego, następnie arbiter w sporze Dymitra Wiśniowieckiego z Janem Sobieskim. W 1672 r. członek konfederacji gołąbskiej, na sejmie w 1673 r. deputat do boku króla. Na elekcji w 1674 r. początkowo stronnik księcia Karola Lotaryńskiego, ostatecznie podpisał elekcję Jana III Sobieskiego. W latach 1678-1679 r. wraz z Kazimierzem Sapiehą poseł do Moskwy w celu przedłużenia rozejmu. Po powrocie wojewoda wileński, a od 1680 r. wojewoda sandomierski. Czynny głos w polityce międzynarodowej Polski. W 1683 r. uczestnik wyprawy wiedeńskiej. Pozostawił po sobie korespondencję.
Antoni Jan Czeczewicz (? - ?)
Żył w XVIII wieku, autor tekstu z lat 40tych i późniejszych; "sekretarz apostolski JKM".
Stanisław Czerniecki (? - po 1697 r.)
Zm. po 1697 r. Pochodził najprawdopodobniej z rodziny mieszczańskiej zamieszkującej miasteczko Strzyżów koło Krosna, należące do Wielopolskich. Od 1645/1646 r. na służbie u Aleksandra Michała Lubomirskiego, wojewody krakowskiego, jako jego kuchmistrz. W czasie "potopu" i bezpośrednio po nim uczestnik walk pod dowództwem Jana Zamoyskiego ze Szwedami, Rosjanami i Tatarami (m.in. w bitwach pod Łagowem i pod Warszawą), za co w 1676 r. został nobilitowany na sejmie koronacyjnym Jana Sobieskiego. Od 1670 r. sekretarz królewski i pokojowy, w latach 80. XVII w. zarządca zamku Rożnów, następnie podstoli żytomierski. W 1682 r. wydał "Compendium Ferculorum albo zebranie potraw", pierwszą polską książkę kucharską. Piewca dworu Lubomirskich w dwóch utworach okolicznościowych wydanych w 1697 r.
Stanisław Czerniecki (przed 1640 - po 1700)
Ur. przed 1640 r., zm. po 1700 r. Sekretarz królewski, podstoli żytomierski, autor pierwszej książki kucharskiej po polsku z 1682 r.
Rafał Józef Czerwiakowski (1743-1816)
Ur. 24 X 1743 t., zm. 5 VIII 1816 r. Polski anatom, chirurg, położnik, twórca pierwszej w Polsce katedry chirurgii.
Katarzyna Czyżowa (? - po 1671 r.)
Zm. po 1671 r. Córka Jerzego Littwora-Chreptowicza, syna Jerzego wojewody nowogrodzkiego, po ojcu starosty haińskiego od 1648 r. oraz Krystyny Radzimińskiej-Frąckiewiczówny Chreptowiczowej. Żona Kazimierza Mintowta-Czyża h. Godziemba, chorążego wileńskiego w 1663 r., podkomorzego wileńskiego w latach 1669-1685, ciwuna wileńskiego w 1685 r. W testamencie z 24 III 1671 r. dokonała m.in. donacji na rzecz benedyktynek i kościoła św. Michała w Wilnie.
Jan Karol Dachnowski (1590 - po 1654)
Ur. ok. 1590 r. w Sokalu lub okolicy, zm. po 1654 r. Syn Floriana h. Ślepowron. Od 1608/1609 r. student Akademii Krakowskiej, w 1611 r. bakałarz nauk wyzwolonych; wykłady o kalendarzu gregoriańskim 1611-1612. W latach 1616-1620 w Wielkopolsce, w 1620 r. pisarz miejski w Chełmży na Pomorzu, 1625-1627 w Olkuszu, 1632-1639/1641 w Poznaniu. W latach 1643-1654 mieszkał w Chełmnie na Pomorzu. W latach 1616-1654 wydawca, a także autor dwóch herbarzy, dzieła o tematyce astronomicznej, utworów religijnych, poezji okolicznościowej i politycznej.
Jan Danejkowicz-Ostrowski (przed 1745 - 1751)
Ur. przed 1745 r., zm. 6 VII 1751 r. Pochodził z rodziny szlacheckiej. W latach 1745-1747 skarbnik piński, sekretarz Jana Fryderyka Sapiehy, kanclerza litewskiego. W 1750 r. sekretarz osobisty Augusta III. Autor dedykowanego Sapiehom dwutomowego kompendium mów, traktatów politycznych, dokumentacji królewskiej i sejmikowej, listów, wykazów osób i miejsc oraz innych pism różnych autorów zwłaszcza z XVII i XVIII w.
Piotr (Rauchfuss) Dasypodius (1490?-1559)
Ur. prawdopodobnie w 1490 r. we Frauenfeldzie w Szwajcarii, zm. w 1559 r. Strasburgu. Zwolennik Zwinglego, po którego upadku opuścił Szwajcarię i wyjechał na naukę do Strasburga. Z wykształcenia lekarz. Autor słownika łacińsko-niemieckiego wydanego w 1531 r. Kolońscy jezuici usunęli z niego później rażące ich wyrazy i wydali go jako "Dasypodius Catholicus". W "Dictionarium latino-germanico-polonicum, germano-latinum et polono-latino-germanicum" wydanym w Gdańsku w 1643 r. dodano część polską w opracowaniu A. Hünefelda, która jest prawie w całości powtórzona za słownikiem Knapiusza.
Daniel Defoe (1660-1731)
Ur. w 1660 r., zm. w 1731 r. Angielski pisarz i pamflecista, prekursor powieści przygodowej.
Jan Dekan (przed 1643 - po 1643)
Ur. przed 1613 r. zm. po 1643 r. Mieszczanin i radny w Lesznie Wielkopolskim. Tłumacz traktatów o artylerii.
Jan Sebastian Dembowski (1762-1835)
Ur. w 1762 r. w Dębowej Górze, zm. w 1835 r. w Lubczy. Polski ekonomista i pisarz polityczny, przedstawiciel fizjokratyzmu. Był zwolennikiem Konstytucji 3 maja i brał czynny udział w powstaniu kościuszkowskim w 1794 r.
Liborius Depkin (1652-1708)
Ur. w 1652 r., zm. w 1708 r. Kaznodzieja i pastor. Studiował teologię w Rostocku Helmstäd i w Lipsku. Od 1680 rektor szkoły katedralnej w Rydze, a od 1690 r. pastor w kościele św. Jana w Rydze. Autor wielu publikacji religijno-filozoficznych. Interesował się leksykografią. Pozostawił w rękopisie niezwykle bogaty słownik łotewsko-niemiecki oraz nieukończony słownik niemiecko-łotewski. Był też prawdopodobnie autorem kilku podręcznych, wydanych anonimowo słowniczków łacińsko-niemieckich. Przypisywane mu jest przez wielu bibliografów autorstwo czterojęzycznego (niemiecko-szwedzko-polsko-łotewskiego) słowniczka z 1705 r., jednak ostatnio zostało ono zakwestionowane.
Wojciech Dębołęcki (Dembołęcki) z Konojad (1585 lub1586 - między 1645 a 1647)
Ur. w 1585/1586 r. w woj. chełmińskim, zm. między IX 1645 r. a II 1647 r. Syn Jakuba Konojadzkiego z Dębowej Łąki h. Prawdzic i Barbary z Decjuszów. Posiadał wykształcenie retoryczne i znajomość łaciny. Od 1598 r. franciszkanin w klasztorze krakowskim, gdzie odbył studia w zakresie dialektyczno-scholastycznym. Debiutował w 1600 r. poezją okolicznościową, a w 1616 r. kompozycjami muzycznymi. W 1603 r. złożył śluby zakonne, w 1611/1612 r. przyjął święcenia kapłańskie. W 1615 r. kaznodzieja w Kaliszu, a w 1617 r. gwardian w Chełmnie. W 1616 r. uczestnik kapituły generalnej we Lwowie jako mistrz kapeli franciszkanów. W 1617 r. wyjechał do Włoch w celu wydania dzieła muzycznego "Completorium". Po powrocie tworzył kazania o tematyce społecznej. W latach 1621-1622 walczył wraz z lisowczykami na Węgrzech i w Niemczech, będąc naczelnym kapelanem oddziałów i apologetą ich działalności. Przeżycia spisał w diariuszu wydanym w 1623 r. W 1625 r. prawdopodobnie uzyskał doktorat teologii w Rzymie. W tym samym roku, po powrocie do Polski, brał udział w sprawie rozdziału polskiej prowincji zakonnej na dwie: polską i litewsko-ruską, po czym został mianowany prowincjałem polskiej prowincji zakonnej. Od 1626 r. generalny komisarz Bractwa Żołnierki Chrześcijańskiej dla wykupywania jeńców chrześcijańskich i autor jego statutu. Od 1627 r. gwardian w Kamieńcu Podolskim. W efekcie krytyki jego stylu życia w latach 1630-1632 przebywał znowu w Rzymie. Autor próby opracowania historii powszechnej od stworzenia świata po czasy współczesne pt. "Speculum universalis historiae", nigdy jednak nieukończonego. W 1631 r. otrzymał tytuł historyka i kronikarza zakonu oraz zgodę na pisanie jego historii. W 1633 r. wrócił do kraju. W 1634 r. krytykowany za hulaszcze życie na dwóch kolejnych kapitułach generalnych we Lwowie oraz w Międzyrzeczu, a w 1636 r. pozbawiony głosu w zakonie. Pomimo to, jako kaznodzieja w konwencie lwowskim, w 1638 r. wywalczył włączenie klasztoru do prowincji ruskiej, a w 1643 r. miejsce dla siebie w definitorium. W latach 1642-1644 zajmował się kolejnym dziełem historycznym oraz zagadnieniami heraldycznymi. W całej twórczości przeciwnik herezji. Zmarł między 1645 a 1647 r.
Jerzy Dębski (1668-1733)
Ur. 23 IV 1668 r., zm. 5 III 1733 r. w Krośnie. W 1684 r. wstąpił do zakonu jezuitów. Był nauczycielem w wielu szkołach jezuickich, rektorem kolegium w Przemyślu w latach 1724–1728, a od 1731 rektorem kolegium w Krośnie.
Tomasz Dłuski (1713-1800)
Ur. w 1713 r. w Lublinie, zm. w 1800 r. Prawnik i polityk, członek Sejmu Wielkiego.
Adam Dłużyk (Dłużek) Kamieński (ok. 1635 - ok. 1676)
Ur. ok. 1635 r. na Białorusi, zm. ok. 1676 r. Służył w wojsku litewskim pod dowództwem hetmana wielkiego litewskiego Pawła Jana Sapiehy. Uczestnik wojen polsko-rosyjskich w latach 1654-1667. Jeniec polski z oddziałów Czarnieckiego, wzięty do niewoli rosyjskiej w bitwie nad rzeką Basią 18 X 1660 r., więziony w Mohylewie, a następnie wywieziony do Jakucka, gdzie dotarł w 1662 r. Wcielony przymusowo do wojska, służył w podboju Syberii, dostał przy tym hramotę carską na setnika. W latach 1664-1668 nadzorca jakuckiego więzienia. Uwolniony niespodziewanie w czasie pobytu nad rzeką Amur, powrócił do Moskwy, skąd na mocy rozejmu andruszowskiego zabrało go do kraju w 1671 r. polskie poselstwo Jana Krzysztofa Gnińskiego. W 1672 r. autor diariusza, stanowiącego najstarszy opis Syberii w języku polskim.
Maciej Dobracki (Gutthäter) (1626-1681)
Ur. ok. 1626 r. w Byczynie, zm. 20 VI 1681 r. w Brodnicy. Pochodził z luterańskiej rodziny Gutthäterów, mieszkającej we Wrocławiu i Krakowie, która po nobilitacji przyjęła nazwisko Dobrackich. Ok 1655 r. podpisek ziemski w Wieluniu i grodzki w Ostrzeszowie. Po stracie majątku w wojnach szwedzkich, od 1656 r. nauczyciel języka polskiego i adwokat we Wrocławiu. W 1665 r. podróż do Gdańska. W latach 1666-1670 kierownik Miejskiej Szkoły Polskiej we Wrocławiu. W 1670 r. przeniósł się do Torunia, a stamtąd w 1671 r. do Brodnicy, gdzie objął stanowisko pisarza sądowego. 21 III 1673 r. otrzymał od króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego indygenat i tytuł sekretarza królewskiego. Autor dwóch podręczników do gramatyki polskiej i poradników językowych w języku niemieckim i polskim, utworów religijnych i okolicznościowych, a także przekładów.
Jan Dobrocieski (? - ?)
Żył w 1. poł. XVII wieku. Miecznik i poborca bracławski w 1629 roku. Poseł na sejm nadzwyczajny 1629 roku (za wikipedią)
Robert Dodsley (1703-1764)
Ur. 13 II 1703 r., zm. 23 IX 1764 r. Był angielskim księgarzem, poetą, dramaturgiem, autorem różnorodnych utworów prozatorskich. W 1750 r. ukazał się jego zbiór przykazań moralnych przypisywanych starożytnym autorom indyjskim i chińskim pt. "The Oeconomy of Human Life" jako przekład anonimowego tłumacza. Utwór został przetłumaczony na francuski, a z niego w roku 1770 na polski pt. "Filozof indyjski albo nauka życia szczęśliwego w społeczności [...]".
Józef Domaniewski (2. poł. XVI w. - po 1623)
Szczotka STanisław, „Domaniewski Józef”, hasło w: Polski słownik biograficzny, 1939, t. V, s. 296.
Krzysztof Dorohostajski (1562-1615)
Ur. 2 III 1562 r., zm. 3 VIII 1615 r. we Wrocławiu. Syn Mikołaja wojewody połockiego oraz Anny Wojnianki. Kalwin, odbył studia w gimnazjum Sturma w Strasburgu, a od 1575 r. we Fryburgu. Uczestnik walk w Niderlandach po stronie cesarza. Podróżował do Włoch, a następnie Mantui, Ferrary, Bolonii i Neapolu, gdzie zapoznał się z włoską szkołą jazdy i z piśmiennictwem dotyczącym koni. Następnie gościł na dworze cesarza niemieckiego, od którego za zasługi wojenne otrzymał tytuł barona Cesarstwa. Uczestnik wojen polsko-rosyjskich Batorego, w trakcie których nawiązał kontakty z kalwińskimi Radziwiłłami. W 1587 r. uczestnik rokowań moskiewsko-litewskich. Od 1588 r. starosta wołkowyski oraz stolnik litewski. W 1589 r. i 1590 r. jako poseł na sejm zabierał głos w sprawach międzynarodowych. W 1590 r. krajczy litewski. W 1592 r. uczestnik zaślubin królewskich i poseł na sejm inkwizycyjny. Od 1592 r. podczaszy, w 1594 r. deputat na trybunał koronny w Lublinie. Od 1597 r. marszałek wielki litewski pomimo sprzeciwów Stolicy Apostolskiej i katolików. Po śmierci ojca objął starostwa szereszewskie, wieluńskie, mścibowskie, nowomłyńskie, dynemundzkie, dzierżawę jałowską i kuryłowską. W 1600 r. arbiter w sporze Chodkiewiczów z Radziwiłłami. Brał udział w wojnie inflanckiej 1600-1602 r. w wymiarze logistycznym, a od 1601 r. czynnie w walkach zbrojnych, m.in. w bitwie pod Kokenhauzen i w obronie twierdzy Dyjament. Po wojnie autor podręcznika hodowli koni pt. "Hippica". Od 1605 r. ponownie zaangażowany w bieżąca politykę kraju, poseł na kolejne sejmy, obrońca konfederacji warszawskiej, przywódca Kościoła kalwińskiego, utrzymywał zbór i drukarnie w Oszmianie Murowanej. Podróżował w 1605 r. do Pragi, w 1608 r. do Padwy, a na przełomie lat 1612/1613 do Werony. W latach 1609-1611 uczestnik wyprawy smoleńskiej.
Georg Dressel (1654-1698)
Ur. w 1654 r., zm. w 1698 r. Pastor. Autor gramatyki łotewskiej, tłumacz katechizmu na język łotewski. Domniemany autor czterojęzycznego słowniczka z 1688 r.
Herman Drobiszewski (przed 1645 - po 1695)
Dokładne daty życia nieznane. W r. 1645 był księdzem bazylianinem, w 1695 r. wikarym i kaznodzieją żyrowickim. Oprócz "Opowieści z dziejów Polskich" oraz wierszowanej historii porwania w 1685 r. przez Adama Kalinowskiego córki Mikołaja Strusa pt. "Opisanie Kalinowskich" pozostawił także kazania wydane w Wilnie.
Jan Florian Drobysz-Tuszyński (1640-1707)
Ur. 21 VI 1640 r. w Zabołociu w powiacie żytomierskim, zm. 3 IV 1707 r. w Zamościu. Od 11 roku życia w wojsku, najpierw przy starszym bracie, w latach 1656-1677 towarzysz różnych chorągwi. Walczył ze Szwedami, z Turkami, z Rosjanami, na Węgrzech i Ukrainie oraz w konfliktach wewnętrznych. Od 1677 r. gubernator Ordynacji Zamoyskiej z ramienia Marcina Zamoyskiego, kasztelana lwowskiego. Stolnik żytomierski. Autor pamiętnika obejmującego lata 1656-1706.
Elżbieta Drużbacka (1695-1765)
Ur. ok. 1695 (1698?) r., zm. 14 III 1765 r. w Tarnowie. Pochodziła ze szlacheckiej rodziny Kowalskich prawdopodobnie z Wielkopolski, choć badacze wskazują na Pomorze i Ruś Czerwoną. Przebywała na dworach magnackich m.in. kasztelanowej krakowskiej Sieniawskiej z d. Lubomirskiej, gdzie zdobyła wykształcenie i znajomość języka francuskiego. Najpóźniej ok. 1725 r. wyszła za mąż za Kazimierza Drużbackiego herbu Lew, skarbnika ziemi żydaczowskiej w woj. ruskim, z którym zamieszkała w Rzemieniu nad Wisłoką. Po śmierci męża (ok. 1740 r.) gościła na dworach magnackich na Rusi, m.in. Czartoryskich, Sieniawskich, Krasickich, Lubomirskich, Branickich. W końcu swojego życia osiadła przy klasztorze bernardynek w Tarnowie. Autorka listów, a także wierszy i fraszek o charakterze społecznym, obyczajowym, dydaktycznym, religijnym i historycznym, choć odznaczających się dozą naiwności.
Kasper Drużbicki (1590-1662)
Ur. 6 I 1590 r. w Drużbicach, zm. 2 IV 1662 r. w Poznaniu. Student w kolegium jezuickim w Poznaniu, od 1609 r. nowicjusz w Krakowie, w 1611/1612 r. słuchacz wykładów z retoryki w Lublinie, a w latach 1612-1615 filozofii w Kaliszu. W latach 1615-1620 nauczyciel poetyki i retoryki w Lublinie oraz retoryki we Lwowie. W latach 1618-1622 student teologii w Poznaniu. W 1622/1623 r. odbył trzecią próbę w Jarosławiu, gdzie miał otrzymać dar mistycznej modlitwy. Czterdzieści kolejnych lat spędził na wytężonej pracy pisarskiej, apostolskiej, kaznodziejskiej i administracyjnej. W latach 1623-1625 wykładowca logiki w Lublinie, w 1625/1626 r. prefekt studiów w kolegium w Kaliszu, od 1626 r. mistrz nowicjatu u św. Macieja w Krakowie i rektor tamże, w 1629 r. rektor kolegium św. Piotra w Krakowie, w latach 1629-1633 i 1650-1653 prowincjał, a w 1661 r. jego zastępca. W latach 1633-1634 zarządca kolegium kaliskiego, 1638-1641 ostrogskiego, 1641-1644 domu nowicjatu w Krakowie, a 1644-1647 i 1657-1662 kolegium poznańskiego. w latach 1636-1637 instruktor trzeciej próby w Jarosławiu, a także kaznodzieja w Lublinie i Poznaniu. W 1650 r. odrzucił przyjęcie funkcji kaznodziei królewskiego. Autor m.in. wielotomowego zbioru kazań i przemów, a także w 1630 r. ordynacji dla prokuratorów i administratorów jezuickich folwarków, która obowiązywała do 1773 r. Przyjaźnił się z Anną z Kostków Ostrogską, fundatorką kolegiów w Jarosławiu i Ostrogu. Prowadził dysputę z arianinem Krzysztofem Lubienieckim w 1627 r., zabierał głos w sporze jezuitów z Akademią Krakowską, będąc w 1632 r. przedstawicielem zakonu w trybunale rozjemczym Władysława IV. W ramach pełnionych funkcji administracyjnych budował i odbudowywał kościoły i kolegia jezuickie, a także zakładał folwarki. Kaznodzieja trybunału lubelskiego. Dwukrotnie podróżował do Rzymu jako prokurator.
Stanisław Dubingowicz (? - ?)
Tłumacz napisanej po łacinie książki Andrzeja Wolana "O wolności Rzeczypospolitej albo szlacheckiej...". Tłumaczenie ukazało się w 1606 roku.
Stanisław Józef Duńczewski (1701-1767)
Ur. w 8 V 1701 r. w Kętach w powiecie Biała na Podgórzu, zm. w 27 IX 1767 r. w Zamościu. Syn Jana h. Krzywda, superintendenta komór celnych, i Zofii Sowińskiej, brat Michała Józefa, profesora wydziału sztuk wyzwolonych, a następnie teologii w Akademii Zamoyskiej. Student filozofii w Akademii Krakowskiej, doktor filozofii od 1723 r., w latach 1724-1767 wykładowca matematyki i astronomii w Akademii Zamoyskiej. Od 1741 r. profesor prawa, od 1745 r. doktor prawa, a od 1746 r. dziekan wydziału prawa w Akademii Zamoyskiej. W 1760 r. obowiązki wykładowcy powierzył synowi Janowi Bartłomiejowi. W latach 30. i 40. XVII w. zarządzał miejscową drukarnią, w latach 1737-1741 oskarżony w procesie o nadużycia. Autor poezji okolicznościowej i traktatów astronomicznych. W latach 1725-1767 twórca kalendarzy, drukowanych w Zamościu i Lwowie, kontynuowanych do 1776 r. przez jego syna Jana Bartłomieja, kanonika zamojskiego. Wydawca herbarza, stanowiącego uzupełnienie do prac Niesieckiego i Okolskiego. W 1761 r. toczył spór w zakresie astronomii ze Stefanem Łuskiną.
Michał Józef Antoni Dyaszewski (ok. 1710 - ok. 1761)
Ur. ok. 1710 r., zm. ok. 1761 r. Drukarz krakowski działający w latach 1740 do ok. 1761 r.
Jan Ignacy Działyński (? - 1724)
Zm. w 1724 r., syn Jana kasztelana elbląskiego i Bąkowskiej, córki Jana Ignacego Bąkowskiego wojewody pomorskiego. Przed 1692/1693 r. do 1703 r. starosta tolkmicki. W 1699 r. poseł na sejm z województwa pomorskiego. Od 1703 r. wojewoda pomorski i starosta skarszewski, choć przysięgę senatorską złożył dopiero w 1708 r. na generale pruskim. W 1703 r. z ramienia sejmu komisarz do sprawy rewizji skarbu koronnego, a w 1724 r. w komisji rewindykacyjnej do nadzoru wykonania wyroku w tzw. sprawie toruńskiej. Przetłumaczył pracę Jeana de Préchac "Kawaler polski".
Tomasz Działyński (? - 1714)
Zm. 25 VI 1714 r. Syn Adama, starosty bratiańskiego i rotmistrza koronnego. Studia początkowe w Braniewie. Wielokrotny poseł na sejm z ziemi dobrzyńskiej i Pomorza, aktywny polityk. W 1690 r. marszałek sejmowy na sejmie warszawskim oraz komisarz do spraw pretensji elektora brandenburskiego do Elbląga. Od 1691 r. krajczy koronny; od 1688 r. starosta bratiański, od 1690 r. łąkorski, w latach 1697-1700 starosta malborski, a 1695-1708 ekonom malborski. W 1692 r. deputat malborski i marszałek Trybunału Koronnym. Od 1694 r. podskarbi pruski. Aktywny działacz polityczny w okresie bezkrólewia 1696/1697 r. i na sejmie elekcyjnym w 1697 r. jako zwolennik kandydata francuskiego na tron polski, księcia Conti. W 1696 r. powołany samowolnie przez stany pruskie na województwo chełmińskie. Po elekcji stronnik Augusta II, od którego w 1702 r. otrzymał województwo chełmińskie i starostwo kowalewskie, a w 1703 r. starostwo tolkmickie. Od 1703 r. zgodnie z zamiarami króla zwolennik układu z carem, w 1704 r. posłował do Narwy przez Nowogród, gdzie podpisał niekorzystny dla Polski traktat narewski. Negocjator w sprawie sytuacji katolików w Rosji i unii Kościołów katolickiego i prawosławnego. Po powrocie utracił popularność. W 1712 r. ponownie marszałek Trybunału Koronnego. Autor zbiorku poezji oraz "Wilkierza na starostwo łękorskie".
Jan Dzwonowski (przed 1607 - po 1622)
Dane o jego życiu są niepewne, pochodzą z analizy jego twórczości. Pochodził najprawdopodobniej z Dzwonowa na Podgórzu i był być może kantorem-organistą w kościele w Brzostku po 1602 r. a przed 1608 r. Autor zbiorów poezji sowizdrzalskiej, wydawanych w latach 1596/1607-1622. Niesłusznie utożsamiany z Janem Jurkowskim. Być może postać tożsama z: Jan z Kijan, Januarius Sovizralius, Jan z Wychylówki.
Jan Ernesti (1632-1709)
Ur. 23 VII 1632 r. w Kisielicach, w Prusach Książęcych, zm. 10 XII 1709 r. we Wrocławiu. Pochodził zapewne z niemieckiej rodziny mieszczańskiej. Kształcił się w gimnazjach od 1645 r. w Elblągu, a od 1653 r. w Toruniu, gdzie mógł się uczyć języka polskiego. Od 1657 r. student teologii na Uniwersytecie w Wittemberdze. W latach 1662-1670 nauczyciel ewangelicki w Bojanowie, a 1670-1709 moderator (rektor), nauczyciel i kaznodzieja w Miejskiej Szkoły Polskiej we Wrocławiu. Autor wydawanych od 1674 r. cenionych podręczników, słowników i rozmówek do nauki języka polskiego, tłumacz modlitewników. Zaangażowany w inicjatywy na rzecz asymilacji żywiołu polskiego i krzewienia mowy polskiej wśród Niemców.
Marcin Filipowski (? - ?)
Drukarz krakowski z pierwszej poł. XVII w. Więcej por.: R. Żurkowa, Filipowski-Staniec Marcin, w: Drukarze dawnej Polski…, t. 1, cz. 2, vol. 1, s. 171.
Johann Georg Adam Forster (1754-1794)
Polsko-niemiecki przyrodnik szkockiego pochodzenia, etnolog, podróżnik, w latach 1784–1787 profesor historii naturalnej w Szkole Głównej Litewskiej w Wilnie; autor literatury podróżniczej i rewolucjonista. W młodym wieku brał udział w ekspedycjach naukowych swojego ojca Johanna Reinholda Forstera, w tym w drugiej wyprawie Jamesa Cooka po Pacyfiku.(Wikipedia)
Andrzej Maksymilian Fredro (1620-1679)
Ur. ok. 1620 r., zm. w 1679 r. w Przemyślu. Syn Jerzego, stolnika przemyskiego. Student w Akademii Krakowskiej. Dworzanin pokojowy Władysława IV. Od 1654 r. kasztelan lwowski, od 1676 r. wojewoda podolski, w 1678 r. deputat do rady przybocznej króla. Od 1646 r. poseł na kolejne sejmiki i sejmy, wielokrotny ich marszałek, uczestnik konwokacji i elekcji trzech kolejnych władców Polski: Jana Kazimierza, Michała Korybuta Wiśniowieckiego i Jana III Sobieskiego. Wielokrotny deputat do komisji sejmowych, m.in. 1647 r. do spraw granicznych między Polską a Węgrami, 1648 r. do rewizji skarbu koronnego, 1669 r. do ułożenia eksorbitancji, 1670 r. do ułożenia instrukcji dla polskich posłów do Moskwy. Aktywny polityk, zabierał głos w sprawach polityki wewnętrznej i zewnętrznej Rzeczypospolitej. W 1648 r. sygnatariusz konfederacji warszawskiej "salvis iuribus Ecclesiae Romanae", wypowiadał się na temat obronności państwa i polityki pieniężnej. W trakcie powstania Chmielnickiego wystawił własną chorągiew, od osobistego udziału w wyprawie beresteckiej uchroniło go jednak poselstwo od króla polskiego do Jerzego II Rakoczego, księcia Siedmiogrodu. W 1652 r. marszałek sejmu, na którym opowiadał sie za ustrojem republikańskim. Paradoksalnie pozwolił na jego zerwanie przez Sicińskiego za pomocą "liberum veto". W czasie wojny ze Szwedami pozostał wierny Janowi Kazimierzowi, w 1655 r., 1656r., a także w 1672. wódz pospolitego ruszenia szlachty ruskiej, zajmował się organizacją wojska, w 1658 r. i 1671 r. fortyfikował Przemyśl, a po elekcji Michała Korybuta Wiśniowieckiego zajął się organizacja poczty wojewódzkiej. W latach 1660-1661 opowiedział się za zasadnością liberum veto i przeciw elekcji vivente rege. Utrzymywał kontakty z Lubomirskim, choć w trakcie jego zatargu z dworem i rokoszu w 1665 r. trzymał się na uboczu. Zabierał głos w trakcie kolejnych bezkrólewi. W 1672 r. uczestniczył w obradach konfederacji gołąbskiej. Posiadał dobra w ziemi lwowskiej, gdzie przebywał w latach 60-70. XVII w. Działalność pisarską rozpoczął w 1652 r. Tworzył w języku polskim i łacińskim. Autor prac o tematyce historycznej, listów, zbiorów przysłów i mów, podręcznika wojskowego dla piechoty, dzieł moralnych i dydaktycznych, a także politycznych i gospodarczych, odwołujących się do bieżącej polityki Rzeczypospolitej.
Joannicjusz Galatowski (przed 1658 - 1688)
Ur. na Wołyniu, zm. 2 I 1688 r. w Czernihowie. W Kolegium Kijowskim uczeń Łazarza Baranowicza "od infimy do retoryki", a następnie jako zakonnik pod jego opieką w klasztorze Kupiatyckim. Dzięki poparciu mistrza rektor Akademii Duchownej w Kijowie w latach 1658/1659-1665. Po jej zburzeniu przez wojska Doroszenki w 1665 r. tułał się po Podolu, Wołyniu i Litwie, a przez jakiś czas przebywał we Lwowie. W 1668 r. ihumen klasztoru Brackiego w Kijowie, a dzięki ponownemu poparciu Baranowicza archimandryta czernihowskiego klasztoru Jeleckiego w latach 1669-1688. W 1663 r. prowadził dysputę z kaznodzieją królewskim Adrianem Pikarskim w Białej Cerkwi na południe od Kijowa. Autor zbiorów kazań oraz pism polemicznych i teologicznych w języku polskim, ruskim i po łacinie. W swojej twórczości bronił religii prawosławnej. Brał udział w dysputach z teologiami katolickimi i pisał teksty, sprzeciwiając się prymatowi papieża oraz odrzucając unię i ortodoksyjność Filioque, a także zwalczając innowierców: żydów, muzułmanów, arian, ewangelików oraz filozofów starożytnych.
Stefan Garczyński (1699-1755)
Urodził się w roku 1690 koło Zbąszynia, zmarł 23 września 1755 tamże. Polityk i autor pism politycznych. W roku 1748 został kasztelanem poznańskim, w 1749 - wojewodą kaliskim, a w 1750 otrzymał urząd wojewody poznańskiego. Jego siedzibą był Zbąszyń, gdzie powstało jego główne dzieło: "Anatomia Rzeczypospolitej Polskiej", w którym zawarł krytykę polskiej gospodarki oraz propozycje umiarkowanych reform gospodarczych. "Anatomia" miała 3 wydania (1750, 1751, 1953).
Sebastian Gawarecki (? - ?)
Żył w XVII w. Guwerner i opiekun Jana i Marka Sobieskich w czasie podróży Po Europie.
Jakub Gawath (1598-1679)
Urodził się 17 marca 1598 r. we Lwowie, zmarł 17 czerwca 1679 tamże. Polski pisarz ormiańskiego pochodzenia, a także tłumacz, dramatopisarz, nauczyciel, polemista oraz ksiądz katolicki. Inne wersje nazwiska: Gawat, Gawatowic(z).
Jan Gawiński (1622-1684)
Ur. 1622/1626 r., zm. ok. 1684. Pisał się z „Wielomowic” (najprawdopodobniej Wilamowice w dawnym Ksiestwie Oświęcimskim lub na Podlasiu). W 1642 r. uczeń retoryki w kolonii Akademii Krakowskiej w Białej Podlaskiej. Być może uzupełniał naukę w Kolegium Nowodworskich w Krakowie. W latach następnych został sekretarzem królewicza Karola Ferdynanda Wazy, biskupa wrocławskiego i płockiego. Zapewne uczestnik walk z Kozakami w 1648 r. Przed 1650 r. osiadł w Krakowie, od 1657 r. przebywał w nim stale. Od 1650 r. alumn grodu krakowskiego. Ok. 1654 r. nobilitowany, w 1654 r. i 1658 r. zastępca podwojewodziego krakowskiego Piotra Opockiego, a od 1658 r. jego subdelegat. W latach 1658-1667 r. subkolektor podwojewodziego krakowskiego F. Grabkowskiego i pisarz skarbu koronnego, od 1665 r. rzecznik mieszczan wobec króla w sprawie zniesienia podatku na wojsko. W 1671 r. superintendent warzelni wielickiej i bocheńskiej. Autor poezji okolicznościowej, wierszy liryczno-opisowych związanych z wsią i sielanek. Przyjaciel Wespazjana Kochowskiego.
Adam Gdacjusz (Gdak) (1615-1688)
Ur. w 1615 w Kluczborku, zm. w 18 IX 1688 r. w Kluczborku. Pochodził z luterańskiej rodziny mieszczańskiej o nazwisku Gdak. Uczeń szkół w Kluczborku, Brzegu i Wrocławiu, a od 1633 r. gimnazjum w Toruniu. Informacja, jakoby był w 1634 r. kantor i nauczyciel w Podhradie na Spiszu, ze względu na jego pobyt w Prusach wydaje się wątpliwa. Przez pewien czas przebywał w Królewcu, gdzie nawiązał osobiste kontakty z gminą socynańską, lecz bez przyjęcia jej nauki. W 1637 r. nauczyciel w gimnazjum w Elblągu. W latach 1638-41 przebywał na Węgrzech jako rektor szkoły w Bardiowie, skąd wrócił do Kluczborka, gdzie w latach 1641-1642 był kaznodzieją, popieranym przez pastora Samuela Regiusa. W 1642/1643 r. kantor w Toruniu, potem w Wilnie, a od 1643 r. konrektor szkoły luterańskiej tamże. Uczył się sztuki kaznodziejskiej o zabarwieniu ludowym od Andrzeja Schoenflissiusa. W efekcie konfliktu z seniorem zboru wileńskiego Crusiusem, opuścił Wilno i od 1644 r. przebywał na stałe w Kluczborku jako diakon, a od 1646 r. jako senior tamtejszego zboru luterańskiego. Autor poezji okolicznościowej, zbiorów kazań, pracy na temat dziejów wymowy różnowierczej w XVII w. Duszpasterz, renowator spalonego w 1654 r. zboru kluczborskiego, od 1660 r. opiekun tamtejszej gminy socyniańskiej. Pisał i wydawał w języku łacińskim i polskim w latach 1637-1650 oraz 1674-1688 drobne pisma z zakresu dydaktyki religijnej i moralności potocznej.
Christian Fürchtegott Gellert (1715-1769)
Ur. 4 VII 1715 r. w Hainichen w Saksonii, zm. 13 XII 1769 r. w Lipsku. Pochodził z rodziny luterańskiego pastora. Po ukończeniu szkoły Sankt Afra w Miśni, student teologii i filozofii na Uniwersytecie Lipskim. W czasie studiów korepetytor i tłumacz z języka angielskiego i francuskiego, członek zespołu pracującego nad niemieckim tłumaczeniem Encyklopedii Bayle’a, a także członek redakcji czasopisma „Bremer Beiträge”. Studia ukończył rozprawą o teorii i historii bajki. Od 1745 r. wykładowca etyki, poetyki i retoryki, a od 1751 r. profesor. Autor bajek, dramatów o tematyce mieszczańskiej, powieści, pieśni religijnych.
Piotr Gembicki (1585-1657)
Duchowny rzymskokatolicki, biskup krakowski od 1642, przemyski od 1635, od 1635 podkanclerzy i kanclerz wielki koronny od 1638, sekretarz wielki koronny od 1633 roku, sekretarz Zygmunta III Wazy.
Johann Gottlieb Georgi (1729-1802)
Był niemieckim botanikiem, przyrodnikiem i geografem. Towarzyszył Johanowi Falkowi i Peterowi Simonowi Pallasowi podczas ich podróży przez Syberię.
Antonio Gerardi (? - ?)
Włoski autor wydrukowanego w Rzymie w 1639 roku, a potem przetłumaczonego na polski i wydanego w Krakowie w 1640 roku tekstu: "Relacja albo przełozenie zacnej pamiątki i wspaniałego katafalku [...]" (RelKat)
Wojciech Giza (Ghiza) (? - 1636)
Autor kazania wydanego w Zamościu w 1625 roku. Franciszkan z Żołkwi (za Estreicherem).
Franciszek Glinka (? - ?)
Wydawca tekstu: A. M. Fredro, Potrzebne konsyderacje około porządku wojennego [...], w Słucku w r. 1675.
Radopatrzek Gładkotwarski (pseud.) (? - ?)
Poeta pochodzenia szlacheckiego używający pseudonimów Radopatrzek Gładkotwarski z Lekarzewic oraz Maurycjusz Trztyprztycki.
Paweł Józef Golczewski (? - przed 1754)
Drukarz lwowski. Drukarnię i sprzedaż książek prowadził w latach od ok. 1735 do 1751 r.
Jan Golliusz (Golius, Golec, Goły) (1634-1694)
Ur. 1634 r. w Bełzie, zm. 13 I 1694 r. w Wilnie. Pochodził z kalwińskiej rodziny mieszczańskiej. Od 1648-1650 r. student w Akademii Zamoyskiej, a w latach 1650-1652 w Lipsku. Od 1952 r. bakałarz w Zamościu, nauczyciel dzieci rodzin kalwińskich. W 1653 r. krótki pobyt we Lwowie. Po wojnach szwedzkich opuścił Zamość i przeniósł się do Kiejdan, gdzie przebywał w latach 1660-1665. Od 1681 r. związany ze zborem kalwińskim w Wilnie, w 1682 r. jego senior, a w 1692 r. szafarz generalny. Opiekun młodzieży kalwińskiej studiującej za granicą (m.in. w Anglii, Holandii), częsty uczestnik synodów prowincjonalnych w latach 1666-1693. Od 1677 r. sekretarz królewski. Przyjaciel Stanisława Niezabitowskiego, podczaszego kaliskiego, generalnego zarządcy dóbr ks. Ludwiki Radziwiłłówny i protektora polskich kalwinów w księstwie słuckim. W latach 1650-1659 autor sylwy, zawierającej m.in. spisany w 1654 r. pamiętnik z pobytu w Lipsku i Zamościu z okresu 1650-1653, listy od dostojników, utwory poetów starożytnych i księgi Talmudu oraz własną poezję okolicznościową i mowy.
Jan Aleksander Gorczyn (1618-1695)
Ur. ok. 1618 r. w Krakowie, zm. po 1695 r. Syn Piotra, noszącego pierwotnie nazwisko Ulanowski, mieszczanina z Poznania, poety wykształconego w Akademii Krakowskiej, oraz Urszuli z Gorczyna. Od 1634 r. student na wydziale sztuk Akademii Krakowskiej. Drukarz i wydawca modlitewnika, podręczników do muzyki i matematyki, poezji okolicznościowej, herbarza i opisu Niemiec. W latach 1653-1695 r. sztycharz-ilustrator. W 1661 r. redaktor techniczny, korektor i kierownik krakowskiej, a potem warszawskiej drukarni otwartej na potrzeby publikacji "Merkuryusza Polskiego", gazety powstającej w związku ze staraniami Jana Kazimierza o tron polski w drodze elekcji vivente rege, redagowanej przez sekretarza królewskiego Hieronima Pinocciego, a zarządzanej przez marszałka Łukasza Opalińskiego. Po zamknięciu gazety wrócił do Krakowa. W latach 1683-1684 sądzony i uwięziony za długi.
Wojciech Gostkowski (przed 1600 - po 1622)
Daty życia nieznane. Pochodził z Gostkowa w ziemi liwskiej. Być może w 1600 r. student Akademii Krakowskiej. W 1612 r. pisarz skarbu koronnego. Autor dwóch traktatów ekonomicznych, poruszających z perspektywy merkantylistycznej problem przesilenia pieniężnego lat 1620-1622 oraz wskazujących sposoby likwidacji problemu nadużyć podatkowych.
Franciszek Gościecki (1668-1729)
Ur. 1668 r. w Wielkopolsce, zm. w 1729 r. Od 1684 r. jezuita, nauczyciel poetyki i retoryki w szkołach jezuickich. W latach 1700-1729 w klasztorze w Samborze, przełożony w latach 1710-1712, 1714-1716, 1722-1728), przyjaciel fundatora Marcina Chomętowskiego i jego syna Stanisława, wojewody mazowieckiego. Kapelan tego ostatniego na zjeździe z carem Piotrem w Żółkwi w 1708 r., w misji do Turcji w latach 1712-1714, na pielgrzymce do Rzymu w latach 1718-1719, oraz w poselstwie do Petersburga w latach 1719-1720. Autor poematu opisującego wyprawę turecką, wydanego pośmiertnie w 1732 r.
Wojciech Józef Górecki (przed 1667 - 1684)
Zm. w 1684 r. Żonaty z Magdaleną Siekielowiczówną, pochodzącą z rodziny drukarskiej. W latach 1667-1684 prowadził własną działalność drukarską. Typograf królewski, oficjalnie w latach 1676-1678, tytuł ten łączył często z mianem drukarza Akademii. Działalność w latach 1667-1684. W 1674 r. wydał "Liryki" Wespazjana Kochowskiego, wywołując spór między Akademią Krakowską a jezuitami, sprzeciwiającymi się zbyt liberalnej cenzurze. Po śmierci Góreckiego drukarnia przeszła w ręce Zuzanny, jego córki z pierwszego małżeństwa, do 1695 r. znajdowała się pod zarządem A. Schedla.
Sebastian Grabowiecki (ok. 1540 - 1607)
Ur. ok. 1540 r. w Mszczyczynie lub Gajewie pod Gostyniem, zm. w 1607 r. w Bledzewie. Studia zagraniczne, m.in. w 1558 r. we Frankfurcie n. Odrą, potem we Włoszech. Opanował humaniora oraz języki łaciński, niemiecki i włoski. Od 1565 r., dzięki protekcji stryja, Gabriela Grabowieckiego, starosty mławskiego, od 1565 r. ochmistrza królowej Katarzyny, dworzanin Zygmunta Augusta, dyplomata o orientacji prohabsburskiej. W 1576 r. prowadził korespondencję z cesarzem Maksymilianem II, a od 1585 r. do Ferdynandem rakuski, po odbyciu poselstwa na jego dwór. Choć przeciwnik elekcji Batorego, od 1581 r. sekretarz królewski. Przed 1571 r. żonaty z Krystyną Czermińską, dwórką Anny Jagiellonki, po jej śmierci w 1585 r. duchowny, w 1587 r. proboszcz w Lemsalu, od 1592 r. opat cysterski w Bledzewie. Autor traktatu polemicznego z ewangelikami oraz poezji religijnej, po części przełożonej z włoskiego.
Stanisław Grochowski (1542-1612)
Ur. ok. 1542 r. w Wielkich Grochach, zm. 30 I 1612 r. lub 2 I 1615 r. w Krakowie. Pochodził ze szlacheckiej rodziny Wierzbowskich. Wychowanek Jana Dymitra Solikowskiego, sekretarza królewskiego, późniejszego arcybiskupa lwowskiego, prymasa Jakuba Uchańskiego. Od 1571 r. student i słuchacz wykładów Jakuba Wujka w kolegium jezuickim w Pułtusku, gdzie nawiązał również kontakty z Piotrem Skargą. Opowiadał się za kontrreformacją. Kanonik uniejowski, od 1577 r. kaliski, a następnie łowicki. Od 1584 r. sekretarz królewski, ok. 1595 r. proboszcz czerski. W 1600 r. zwolennik wyboru Bernarda Maciejowskiego, biskupa łuckiego na biskupstwo krakowskie i kujawskie, w którego otoczeniu znalazł się w latach 1600-1607. W 1600 r. posądzony o obrazę majestatu, utracił probostwo czerskie, ok. 1601 r. zrekompensowane kustodią kruszwicką z Małymi Pieckami. Wspierany przez Michała Działyńskiego, wojewodę włocławskiego. Dzięki publikacjom uzyskał altarię w kaplicy kolegium prawniczego w Krakowie. Członek bractwa Wniebowzięcia Najświętszej Panny Marii. Autor poezji okolicznościowej i religijnej, pism polemicznych i rymowanej publicystyki. Prowadził korespondencję z Szymonem Szymownowicem. Pisał czystą polszczyzną.
Jan Grodwagner (przed 1631 - po 1632)
Żył w 1. poł. XVII w. Pochodził z Prus. Pisarz merkantylistyczny, autor traktatu ekonomicznego na temat polityki monetarnej i handlowej, wydanego czterokrotnie w latach 1631-1632.
Faustyn Grodzicki (1709 - po 1773)
Ur. 15 II 1709 na Litwie, zm. po 1773. Od 1726 jezuita. W latach 1726-1729 student retoryki w Jarosławiu, 1729-1732 filozofii w Kaliszu, 1732-1734 matematyki w Krasnymstawie, 1734-1738 teologii w Lublinie. W 1739/1740 nauczyciel retoryki w Brześciu, 1740/1741 w Krośnie, 1741-1743 we Lwowie. W 1743 odsunięty od nauczania wymowy, został skierowany do organizacji studium matematycznego na Wydziale Filozoficznym kolegium akademickiego we Lwowie, którego dyrektorem i wykładowcą był w latach 1743-1749. Wykładowca arytmetyki, geometrii, statyki, mechaniki, hydrostatyki, perspektywy, architektury cywilnej, wojskowej, taktyki i polemiki. Zapoczątkował nowy kierunek nauczania tych przedmiotów w szkołach jezuickich, kształcąc dwunastu jezuickich nauczycieli matematyków. Polemista w dyskusji o wymowie z Szymonem Konarskim. Od 1749 profesor filozofii i matematyki w kolegiach w Jarosławiu i we Lwowie. W latach 1753-1758 superior rezydencji w Łaszczowie, 1758-1762 rektor kolegium w Kamieńcu, kierował budową kościołów w obu tych miejscowościach. Następnie przez rok dyrektor studiów w Sandomierzu, dyrektor biblioteki Sierakowskich w Przemyślu, dyrektor studiów i prokurator w Jarosławiu, w latach 1767-1773 misjonarz w Porycku. Sekularyzował się w wyniku kasaty zakonu. Pierwszy nauczyciel Tadeusza Czackiego. Autor dziejów kolegium lwowskiego, utworów polemicznych w zakresie nauczania wymowy, a także podręczników dla młodzieży do architektury w języku polskim pod nazwiskiem ucznia Kajetana Zdzańskiego, podstolica mścisławskiego oraz sztuki wojennej w języku łacińskim pod nazwiskiem I. Bogatki (o ile faktyczni uczniowie nie wydali zebranych przez siebie notatek z wykładów Grodzickiego).
Adam Grodziecki (ok. 1590 - 1647)
Ur. ok. 1590 r. w Grodźcu w Wielkopolsce, zm. w 1647 r. w Wyszynie. Syn Andrzeja, chorążyca kaliskiego, i Małgorzaty Witosławskiej. Z kalwinizmu przeszedł na katolicyzm. Wielokrotnie od 1614 r. poseł sejmikowy, od 1615 r. poseł na sejm, a od 1619 r. marszałek sejmowy i sejmikowy, a od 1637 r. marszałek trybunału koronnego, a w 1645 r. deputowany do niego. W 1616 r. dworzanin królewski. W 1626 r. deputowany do trybunału skarbowego w Radomiu oraz marszałek sejmikowy. Od 1627 r. kasztelan nakielski, od 1632 r. kasztelan międzyrzecki. Starosta stawiszyński. Mimo godności senatorskiej kilkakrotnie przyjmował mandat poselski. W 1628 r. i 1643 r. rezydent przy królu. W 1632 r. sygnatariusz elekcji Władysława IV i potwierdzenia praw na sejmie koronacyjnym, a także komisarz senacki dla oszacowania towarów. W 1635 r. nominowany do królewskiej rady wojennej, w 1643 r. i 1644 r. brał udział w radach senatorów. W 1638 r. i 1641 r. komisarz sejmowy do wyznaczania granic Wielkopolski z sąsiadami. Na sejmach w latach 1632-1639 brał udział w wotach senatorskich. W 1645 r. uczestnik pogrzebu królowej Cecylii Renaty w Krakowie. Zabierał głos w bieżących sprawach Rzeczypospolitej: podatkowych, obronności, przeciw alienacji dóbr ziemskich do stanu duchownego, przeciw uznawaniu obcych tytułów, w kwestii małżeństwa Władysława IV w kontekście sprawy dysydenckiej, przeciw ustanowieniu orderu Niepokalanego Poczęcia Marii Panny, w sprawach społecznych, w kwestiach polityki zagranicznej. Zaangażowany jako syndyk bernardynów w sprawę sporu franciszkanów poznańskich z innymi konwentami, sprzeciwiającymi się budowie nowego klasztoru i kościoła w Poznaniu. Przeciwnik dysydentów i jezuitów. W przypadku wielu z tych kwestii autor mów i utworów o charakterze polemicznym, a także poezji okolicznościowej. Związany z intelektualnym środowiskiem Leszna.
Michał Gröll (1722-1798)
Urodził się 11 grudnia 1722 r. w Norymberdze. Od 1759 r. mieszkał i działał w Warszawie. Był księgarzem, nakładcą i drukarzem.
Krzysztof Grzymułtowski (ca 1620 - 1687)
Marszałek sejmu nadzwyczajnego w Warszawie w 1654 roku, marszałek Trybunału Głównego Koronnego w 1672 roku, wojewoda poznański w latach 1677-1687, kasztelan poznański w latach 1656-1677, podkomorzy kaliski w latach 1650-1656, dyplomata w służbie królewskiej, pisarz polityczny i mówca, pułkownik królewski, starosta ujsko-pilski w 1668 roku, wielki poseł w Moskwie w 1686 roku.
Paweł (Paulus) Guldeniusz (ca 1558 - ca 1658)
Pochodził z Królewca. Przebywał w Wilnie, Brodnicy, Gdańsku, Berlinie. Studiował w Wittenberdze ok. 1608 r. Aptekarz królewski i dworski. Działał na dworze Władysława IV. Pod koniec życia mieszkał w Toruniu. W 1641 r. wydał polsko-niemiecko-łaciński słownik zawierający m.in. opisy chorób i leków.
Aleksander Gwagnin (1534-1614)
Ur. w 1534 r. w Weronie, zm. w 1614 r. w Krakowie. Syn Ambrożego Guagniniego dei Rizzioni oraz Bartolomei. Pochodził z włoskiej zubożałej rodziny szlacheckiej. Przybył do Polski najpóźniej w 1558 r., wraz z ojcem polecony w 1561 r. przez Mikołaja Sieniawskiego, wojewodę ruskiego i hetmana wielkiego koronnego, jako biegły w sztuce fortyfikacyjnej i oblężniczej i wysłany na front pierwszej wojny północnej. Od 1563/1564 r. pod komendą Ambrożego, będącego rotmistrzem w wojsku krakowskim, uczestniczył w kampaniach: inflanckiej, wołoskiej i moskiewskiej, a następnie jako rotmistrz piechoty biegły w inżynierii wojskowej stanął na czele twierdzy w Witebsku, biorąc udział w walkach w latach 1564-1569. W 1569 r. na sejmie lubelskim został pasowany na rycerza, w 1571 r. otrzymał indygenat i pochwałę za obronę Witebska, a przedtem szlachectwo od cesarza. w latach 1574-1576 starostwo filipowskie. W 1576 r. pozaciągał długi, utracił tenutę i wrócił do służby wojskowej, biorąc udział w wyprawie na Gdańsk. 1578 r. podróż do Rzymu, uzyskanie tytułu hrabiego pałacu laterańskiego. W 1581 r. uczestnik oblężenia Pskowa pod Batorym, w 1581 r. podróż do Szwecji. Brak danych na jego temat w latach 1584-1611. Od 1578 r. starania o spadek w Wenecji, wielokrotnie poparte wstawiennictwem królewskim. W 1578 r. wydał popularne dzieło pt. "Sarmatiae Europeae descriptio", z biegiem lat uzupełniane, przekładane i przedrukowywane w Polsce i zagranicą. W latach 1580-1582 w sporze o autorstwo z Maciejem Strykowskim, w efekcie którego uznano go za plagiatora. W latach 1611-1612 w sporach z wydawcami ze względu na problemy finansowe.
Jakub Kazimierz Haur (1632-1709)
Ur. w 1632 r., zm. 1709 r. Syn Jakuba, ławnika warszawskiego, oraz Anny Marii z Petardów, pochodzącej z Grazu w Austrii, dwórki królowej Konstancji. Rodzina spokrewniona była ze znanymi rodzinami mieszczańskimi Dzianottich, Gibbonich i Kralów. W latach 50. XVII w. studia w Akademii Krakowskiej. Następnie służba u lwowskiej rodzinie Morikonich i Dzianottich. Być może w latach 60. XVII w. odbył podróże do Włoch i Niemiec. Pod koniec panowania Jana Kazimierza rodzina uzyskała tytuł szlachecki. Od 1670 r. pisarz i superintendent w dobrach Stanisława Skarszowskiego, a także z jego ramienia zarządca składów soli w miastach pomorskich i inflanckich, za zaniedbania sądzony w Trybunale Lubelskim. Następnie zarząd dóbr Andrzeja Morstina. Po wyjeździe Morstina w wyniku afery politycznej osiadł w Krakowie, komisarz do rachunków skarbowych i sekretarz królewski. Poza tym zajmował się transakcjami finansowymi i handlem nieruchomościami, dzierżawił wieś Chorowice, procesował się z księgarzami krakowskimi. W 1675 r. wydał traktat agronomiczny, na który w kolejnym roku uzyskał przywilej Jana III Sobieskiego zabezpieczający prawa autorskie. W 1693 r. wydał encyklopedię z zakresu gospodarki wiejskiej, pozostawił również wierszowaną encyklopedię o tematyce handlowej.
Jan Szczęsny Herburt (1567-1616)
Pisarz polityczny (rokoszowy), poeta, wydawca, dyplomata i poseł na Sejm.
Stanisław Kazimierz Hercius (Herka) (ok. 1615 - po 1660)
Doktor medycyny i filozofii, profesor medycyny i teologii na Akademii Krakowskiej. Autor książek "Rozsądek Abo Obwieszczenie roznych Skutkow z Obrotow Niebieskich pochodzących"(1645) oraz "Bankiet narodowi ludzkiemu" (1660).
Stefan Humiecki (przed 1692 - 1736)
Ur. przed 1692 r., zm. 1736 r. Syn Wojciecha, chorążego podolskiego, oraz Izabeli z Kątskich. Od 1692 r. stolnik podolski. W latach 1696-1698 zaangażowany w walkę o tron polski. W 1696 r. marszałek sądów kapturowych, poseł na sejm konwokacyjny. W 1697 r. zwolennik księcia Conti'ego, po podwójnej elekcji organizator i marszałek rokoszu. Od 1698 r. zwolennik Augusta II. Od 1698 r. pułkownik artylerii konnej. W 1699 r. z ramienia senatu członek komisji do odebrania Kamieńca z rąk tureckich, a w 1701 r. do pogodzenia Litwy, w 1702 r. sygnatariusz aktu powtórnego rozgraniczenia z Turcją. Od 1702 r. podstoli wielki koronny i starosta rzeczycki, od 1704 r. starosta rawski, od 1706 r. wojewoda podolski. W 1706 r. po abdykacji Augusta II członek konfederacji sandomierskiej, następnie przez krótki czas zwolennik Stanisława Leszczyńskiego. W 1710 r. członek walnej rady warszawskiej, komisarz na trybunał skarbowy, członek komisji hibernowej, gdańskiej i kamienieckiej. Od 1712 r. starosta bełski. Aktywnie zaangażowany w działania dyplomatyczne w trakcie III wojny północnej. W 1717 r. współtwórca konstytucji na Sejmie Niemym. W 1718 r. usunął się z aktywnej polityki, poświęcił się sprawom wojewódzkim, posłował jednak na sejmy. Od 1718 r. starosta libuski. W 1726 r. członek komisji rokowań z Rosją, Austrią i Szwecją. W 1726 r. krótko generał artylerii koronnej. W 1730 r. członek komisji do rozgraniczenia dóbr króla i córki Sieniawskiego. W tym samym roku 1730 r. kawaler Orderu Orła Białego. Od 1731 r. starosta winnicki. W 1732 r. udział w rokowaniach z Tatarami i Rosją. W czasie bezkrólewia zwolennik Leszczyńskiego. Na sejmie konwokacyjnym w radzie prymasowej. Po podwójnej elekcji: Stanisława Leszczyńskiego i Augusta III wrócił do Lwowa. W 1735 r. opowiedział się po stronie Sasa. Autor mów i relacji z poselstw.
Andreas (Andrzej) Hünefeld (1581-1666)
Drukarz i księgarz gdański pochodzenia niemieckiego. W latach 1609–52 właściciel drukarni, którą przejął po ślubie z wdową po poprzednim właścicielu Wilhelmie Guilemonthanusie. Wydał ok. 200 druków, w tym 1/3 w języku polskim. Najważniejsze z nich to tzw. Biblia gdańska i słownik "Dasypodius catholicus".
Jan August Hylzen (1702-1767)
Ur. 1702 r., zm. 14 II 1767 r. w Warszawie. Pochodził z inflanckiej rodziny szlacheckiej, spolonizowanej na przełomie XVII i XVIII w. Syn Jerzego Konstantego Hylzena, starosty marienauskiego oraz Anny Schimmelpfenig. Posiadał dosyć gruntowne studia. Od 1721 r. starosta marienhauski. Aktywny na sejmikach inflanckich w Dyneburgu, zwolennik Jana Platera wojewody inflanckiego. W trakcie bezkrolewia 1733 r. zwolennik Sasów i przedstawiciel interesu Inflant. W 1735 r. i 1736 r. poseł na sejmy pacyfikacyjne, w 1738 r. regent kancelarii wielkiej litewskiej, poseł inflancki na sejm. Utrzymywał kontakty i relacje finansowe z Sapiehami. Od 1739 r. starosta brasławski, w 1740 r. marszałek sejmiku brasławskiego, od 1744 r. kasztelan inflancki, 1749-1750 marszałek trybunału litewskiego. Przyjaciel Załuskich, w 1751 r. powołany do Collegium Societatis Litteraria. Utrzymywał przyjazne stosunki z dworem królewskim. W trakcie sejmików w 1752 r. zwolennik Stanisława Augusta Poniatowskiego. W 1754 r. kawaler Orderu Orła Białego. Od 1754 r. wojewoda miński, od 1756 r. starosta parchowski. Po zerwaniu "familii" z dworem, przeciwnik Czartoryskich. Od 1762 r. starosta kazuński. Neutralność w trakcie bezkrólewia 1763-1764, a następnie zwolennik Stanisława Augusta. Właściciel rozległego majątku ziemskiego w Inflantach, także tenut, z których część przeszła następnie na jego własność: np. część starostwa rzeczyckiego. Prowadził tam działalność misyjną, charytatywną i oświatową. W 1742 r. w części z nich założył misje jezuickie, pod kierownictwem Michała Rotha, zw. "apostołem łotewskim", twórcą literackiego języka łotewskiego. Budował kościoły, szpitale, przeznaczał fundusze na szkoły i zubożałych chłopów. W 1754 r. osiadł w Warszawie, gdzie wybudował pałac. Autor dzieła o historii Inflant, enkomium Biblioteki Załuskich, poezji okolicznościowej, mów i listów.
Jan Kajetan Jabłonowski (1700-1764)
Ur. 1699/1700 r. w Bracławiu, zm. 5 III 1764 r. w Ostrogu. Był synem Jana Stanisława, wojewody ruskiego, oraz Joanny de Béthune, francuskiej margrabianki. Wychowanie w kolegium jezuickim. Podróżował z matką do Francji. Od 1718 r. starosta czehryński. W 1730 r. komisarz z ziemi halickiej na trybunał skarbowy. Aktywny na sejmikach i sejmach. Poseł na sejmy w 1728 r., 1729 r., 1732 r. i 1733 r. na konwokację i sejm elekcyjny, gdzie opowiedział się za Stanisławem Leszczyńskim. W 1733 r. konsyliarz przy boku króla z ramienia konfederacji ziemi halickiej. W 1734 r. w Królewcu z królem, następnie poseł do Konstantyopola z ramienia konfederacji dzikowskiej u chana w Konstantynopolu. Po sejmie pacyfikacyjnym w Warszawie, w 1737 r. zwolennik Augusta III. Podróż do Drezna, w 1738 r. do Włoch i Francji, do Turynu, do Lunevillu, może Madrytu. w 1739 r. pełnomocnik mianowany przez Jakuba III Stuarta w sprawie majątku po Sobieskich. W 1743 r. pułkownik i starosta bobrzecki i brodnicki oraz grand hiszpański i kawaler Orderu Złotego Runa, w 1744 r. tytuł książęcy od cesarza Karola VII, uznany w Polsce dopiero w 1773 r. W 1744 r. jako przeciwnik Czartoryskich sprzeciwiał się w porozumieniu z przedstawicielami Prus reformom Stanisława Leszczyńskiego. W 1746 r. poseł na sejm z ziemi halickiej. W 1754 r. wojewoda bracławski, 1756 r. feldmarszałek austriacki i kawaler Orderu Orła Białego. W 1755 i 1758 r. otrzymał list przypowiedni na chorągiew pancerną. W 1762 r. niepowodzenie w staraniach o podkanclerstwo. W 1763 r. za pomocą próby przekupstwa przyczynił się do zerwania sejmiku deputackiego. W 1764 r. poseł na sejmik przedkonwokacyjny, który próbował zerwać. Autor kilku mów i nieudolnych utworów religijnych.
Jan Stanisław Jabłonowski (1669-1731)
Ur. w 1669 r., zm. 28 IV 1731. Syn Stanisława, późniejszego hetmana wielkiego koronnego, oraz Marii Anny z Kazanowskich. Wykształcenie otrzymał wraz z bratem Aleksandrem Janem u jezuitów we Lwowie i w Pradze. Po studiach w latach 1685-1687 obaj wyjechali w podróż po Europie Zachodniej, w trakcie której odbyli studia w akademii jezuickiej w Paryżu, gdzie w 1686 r. ogłosili wspólnie rozprawę matematyczną. Od 1687 r. chorąży wielki koronny i starosta świecki, od 1693 r. wojewodą wołyński, od 1697 r. wojewoda ruski, od 1702 r. starosta białocerkiewski, czehryński, a potem także mościcki i bobrecki. W latach 1706-1710 kanclerz wielki koronny. Właściciel wielkiego majątku ziemskiego. Poseł na sejm w latach 1690, 1702, 1703, 1712/1713, 1718-1720 oraz marszałek sejmikowy w 1689 r. i 1692 r. W 1702 r. uczestnik rady lwowskiej, w W 1704 r. rady senatu i rady w Łańcucie, w 1708 r. na radzie malborskiej. W 1710 r. komisarz do trybunału skarbowego. Pod okiem ojca szkolił się w żołnierce i brał udział w walkach z Turcją w latach 1689 r. i 1695 r. W czasie bezkrólewia popierał Jakuba Sobieskiego. Komisarz do spraw rozwiązania konfederacji B. Baranowskiego. Później wraz z ojcem zwolennik Augusta II. W 1698 r. udział w rokowaniach z Rosją. Uczestnik kampanii antytureckiej na Podolu. W 1701 r. komisarz do spraw rozgraniczenia z Turcją. Uczestnik wojny domowej po stronie Sapiehów i opozycji antykrólewskiej. W 1702 r. na czele prokrólewskiego pospolitego ruszenia województwa ruskiego, poddał jednak Ruś na zasadzie partykularnej kapitulacji dla ochrony dóbr. Przeciwnik powstania kozackiego Palija, w 1703 r. zwolennik zwiększenia podatków na wojsko. Sygnatariusz konfederacji sandomierskiej, uczestnik rady w Łańcucie. Od 1703 r. w tajnym porozumieniu z przyszłymi konfederatami warszawskimi, którzy w 1704 r. wysunęli jego kandydaturę do tronu. W 1706 r. w efekcie wyprawy Karola XII złożył submisję Stanisławowi Leszczyńskiemu. W 1706 r. podpisał traktat altransztadzki, agitował za uznaniem Leszczyńskiego, jeżdżąc po Saksonii oraz do nuncjusza do Opawy. W 1707 r. przybył z wojskami szwedzkimi do Wielkopolski i na Litwę. W 1708 r. za porozumieniem z Sandomierzanami. W 1710 r. poddał się Augustowi II, choć wciąż pozostał stronnikiem Leszczyńskiego, mającego poparcie turecko-tatarskie. Usiłował doprowadzić do buntu oddziały koronne. Współdziałał ze starostą Janem Grudzińskim w czasie wyprawy do Rzeczypospolitej. W latach 1712/1713 starał się pozyskać Turków i Tatarów oraz dwory w Wersalu, Londynie i Berlinie, po abdykacji Leszczyńskiego proponował elekcję Franciszka Rakoczego. W 1713 r. aresztowany w klasztorze Bonifratrów w Warszawie, w latach 1713-1716 więziony w Koenigsteinie. Po uwolnieniu stronnik Augusta II, przeciw wpływów hetmańskich, na sejmiku wiszeńskim oskarżony o popieranie elekcji vivente rege. Zwolennik pokoju w polityce zagranicznej: w 1718 r. przeciw wojnie z Turcją, w 1720 r. przeciw współdziałaniu ze Szwecją. Do 1730 r. starał się uzyskać zwrot sum należnych jego ojcu oraz kosztów więzienia od Rzeczypospolitej. Cały czas utrzymywał kontakty ze Stanisławem Leszczyńskim. Autor mów, poezji o charakterze dewocyjnym, tłumacz tekstów moralnych i bajek, pod koniec życia pamiętnikarz.
Józef Aleksander Jabłonowski (1711-1777)
Ur. się 4 II 1711 r. w Tychomlu na Wołyniu, zm. 1 III 1777 r. Syn Aleksandra, chorążego wielkiego koronnego, oraz Teofili Sieniawskiej, córki Hieronima hetmana wielkiego koronnego. Odebrał wykształcenie pod kierunkiem ks. Anioła Ostroroga, a następnie jezuity Kupińskiego i pijara Ignacego Konarskiego. W latach 1729-1731 podróżował do Francji, Włoch, Niemiec, Holandii i Anglii. W 1732 r. poseł na sejm, stronnik Stanisława Leszczyńskiego. W 1733 r. w tajnej misji od Czartoryskich do dworu francuskiego, poseł na sejmy konwokacyjny i elekcyjny. Towarzyszył Leszczyńskiemu do Gdańska, potem dwukrotnie poseł do wojewody kijowskiego, a następnie do Rzymu, Linzu, Wiednia i Gdańska, gdzie być może był sekretarzem i podskarbim Leszczyńskiego. W 1734 r. z ramienia konfederacji dzikowskiej poseł do Francji. W 1735 r. służba w wojsku francuskim nad Renem. Osiadł w Paryżu, gdzie poświęcił czas nauce astronomii i matematyki. 1736/1737 r. powrócił do kraju, zwolennik Augusta III. W latach 1738, 1740, 1746, 1750 i 1764 r. poseł na sejm oraz w 1764 r. poseł sejmikowy. Utrzymywał dobre stosunki z Potockimi i Czartoryskimi. W 1743 r. uzyskał tytuł książęcy do cesarza Karola VII, w 1744 r. Order św. Huberta od elektora neuburskiego. Od 1744 r. stolnik litewski, w latach 1755-1772 wojewoda nowogródzki. W 1756 r. odznaczony Orderem św. Ducha od króla francuskiego. W latach 60. XVIII w. zaangażowany w sprawę reformy monetarnej. W 1764 r. poparł kandydaturę Adama Czartoryskiego, a następnie hetmana Branickiego, ale nie wziął udziału w elekcji. W 1768 r. wyjechał do Saksonii. W 1771 r. przystąpił do konfederacji barskiej, z zastrzeżeniem niewystępowania przeciw Francji. Po rozbiorze zrzekł się godności senatorskiej. W działalności publicystycznej przeciwnik rozbioru, po którym osiadł w Lipsku i skupił się na nauce, współpracując z profesorami Uniwersytetu Lipskiego. Autor poezji, traktatu na temat reformy monetarnej, heraldyki, trygonometrii, geografii i utworów religijnych, astronomii i historii. Zbierał materiały w archiwach i bibliotekach w Polsce i zagranicą. Autor przekładów i przedruków starszych dzieł. Mecenas kultury i sztuki, właściciel biblioteki. Współpracował z Załuskimi i innymi naukowcami polskimi w dziedzinie humanistyki. Członek wielu akademii europejskich: w Bolonii, w Padwie, w Rzymie i w Paryżu. W 1760 r. nieudana próba stworzenia Towarzystwa Naukowego w Warszawie, w 1761 r. podobna, krótkotrwała inicjatywa w Gdańsku. W 1768 r. przeniósł fundusz z Gdańska na utworzone przez siebie Towarzystwo Naukowe w Lipsku. Od 1771 r. wydawca "Acta Societatis Jablonovianae". W 1774 r. uzyskał zatwierdzenie Societas Jablonoviana przez elektora saskiego. Właściciel rozległych dóbr oraz starosta buski, korsuński, ławaryski, rakanciski, onyksztański, nowogrodzki. Fundator kościołów i klasztorów. Założyciel muzeum starożytności na zamku w Lachowicach.
Stanisław Serafin Jagodyński (1594/1595 - 1644)
Ur. 1594/1595 r. na Żmudzi, zm. ok. 1644 r. W latach 1613-1618 student w Akademii Wileńskiej, od 1619 r. na wydziale prawa Akademii Krakowskiej. W 1620 r. uzyskał stopień Iuris Utriusque Consulto. Prawdopodobnie preceptor Kazimierza Stanisława Wolskiego. Twórczość wydawał w drukarni Cezarego. Utrzymywał stosunki z Radziwiłłami. W latach 1622-1627 we Włoszech, od 1622 r. pierwszy asesor Polonii w Padwie, opiekun Piotra Woyny. W 1624 r. towarzysz Władysława IV w podróży po Niemczech, Belgii i Włoszech. W 1625 r. student na Uniwersytecie Bolońskim. W latach 1627-1628 na dworze biskupa Marcina Szyszkowskiego. Za zasługi otrzymał od króla nadania na Kazimierzu w Krakowie. Autor poezji okolicznościowej, dzieła z zakresu heraldyki, tłumacz i wydawca pierwszego polskiego libretta operowego, tłumacz poezji z języka włoskiego, autor zbioru śpiewów na doroczne uroczystości kościelne, a także pierwszego polskiego podręcznika kaligrafii.
Adam Jarzębski (Jarzembski, Jarzemski) (przed 1590 r. - 1648/1651)
Ur. w Warce przed 1590 r., zm. 1648/1651 r. Pochodził z zamożnej rodziny mieszczańskiej. Nauczyciel synów magnackich Radzimińskich, a najprawdopodobniej Lubomirskich, z którymi odbywał podróże zagraniczne. Od 1612 r. skrzypek w kapeli Mikołaja Zangiusa z Pragi u elektora brandenburskiego Jana Zygmunta w Berlinie; zwiedził Niemcy, a w 1615 r. Włochy. Następnie aż do śmierci muzyk króla Zygmunta III w Warszawie. Kompozytor, wynalazca i budowniczy instrumentów muzycznych. W 1635 r. otrzymał tytuł „budowniczego-architekta” i prowadził prace w Zamku Ujazdowskim w Warszawie. Posiadacz majątków na terenie Warszawy, w 1648 r. przyjął prawo miejskie Starej Warszawy. Autor opisu Warszawy z 1643 r.
Hieronim Jazłowiecki (1570-1607)
Ur. ok. 1570 r. w Jazłowcu na Podolu, zm. w 1607 r. Syn Jerzego hetmana wielkiego koronnego i wojewody ruskiego, oraz Elżbiety Tarłówny. W młodości pod opieką Perlickiego, kanonika lwowskiego i proboszcza rohatyńskiego. Studia na Uniwersytecie w Ingolsztadzie. Po powrocie do kraju służba w armii, w 1585 r. uczestnictwo w walkach z Turkami na Węgrzech. W 1595 r. starosta czerwonogrodzki (czerwiński) i sokalski. Poseł na sejm w 1597 r. W latach 1598-1601 procesował się przed trybunałem w Lublinie, brał udział w zajeździe. W 1601 r. deputat do Trybunału Koronnego w Lublinie. Od 1605 r. wojewoda podolski. W czasie rokoszu Zebrzydowskiego w 1606 r. stanął po stronie króla, przeciwnik Stanisława „Diabła” Stadnickiego. Właściciel olbrzymiego majątku. Autor korespondencji.
Jan Jerzy Jelonek Cervus (Jelonek, Tucholczyk) (przed 1749 - po 1749)
Żył w 1. poł. XVIII w. Doktor filozofii i medycyny. Lekarz nadworny księcia Sułkowskiego. Pozostawił tłumaczenie dzieła Samuela Beimlera "Medyk domowy", wydane w Lesznie w 1749 r.
Maciej Jędrzejowczyk (Januskowic, Andreoviensis, Andrzejowczyk, Januskowic) (przed 1606 - 1638)
Ur. przed 1606 r. w Jędrzejowie, zm. w 1638 r. W latach 1606-1615 zarządzał oficyną Drukarni Łazarzowej. Następnie nabył drukarnię po Janie Januszowskim, W 1618 r. podpisał akt sprzedaży. W 1616 r. przyjęty do prawa miejskiego Krakowa. Od 1616 r. wielokrotnie procesował się przed sądem rektorskim w efekcie sporu z Akademią Krakowską w zakresie praw autorskich i konkurencji wydawniczej. Wytłoczył ok. 360 druków, obok Franciszka Cezarego główny wydawca dzieł Szymona Starowolskiego i Sebastiana Petrycego.
Karol Mikołaj Juniewicz (1695-1756)
Ur. 1695 r., zm. 1756 r. Urodził się we wsi Niechniewicze w Wielkim Księstwie Litewskim (Nowogródczyzna), w rodzinie drobnego szlachcica. Brat zakonny z Zakonu Świętego Pawła Pierwszego Pustelnika, pisarz i poeta późnego baroku, doktor teologii i poliglota. Prawdopodobnie pobierał nauki w wileńskim kolegium jezuickim. W 1717 r. wstąpił do zakonu paulinów. Przez całe życie pozostał odtąd z nimi związany. Sprawował w zakonie wysokie funkcje (był, m.in. sekretarzem prowincji polskiej oraz długoletnim wykładowcą szkół zakonnych paulińskich). Autor poezji okolicznościowej, religijnej i społeczno-obyczajowej w języku polskim i łacińskim.
Jan Jurkowski (1580-1639)
Ur. 1580 r. w Pilznie, zm. 1639 r. Pochodził z rodziny mieszczańskiej. Od 1596 r. student w Akademii Krakowskiej, w 1598 r. bakałarz. Następnie nauczyciel w domach bogatych mieszczan i szlachty w Krakowie. W trakcie rokoszu Zebrzydowskiego w latach 1606-1607 popierał politykę Zygmunta III. Przed 1621 r. wyjazd do Włoch na studia, gdzie uzyskał tytuł doktora medycyny na uniwersytecie w Padwie. Po powrocie w Padwie przebywał w Bieczu, a ok. 1627 r. osiadł w Krakowie, gdzie zajmował się handlem solą. Funkcjonował również jako lekarz. W latach 1604-1607 autor poezji okolicznościowej skierowanej do potencjalnych protektorów. W utworach satyrycznych wypowiadał się przeciw magnaterii, wypaczonej kulturze dworskiej i złym obyczajom szlacheckim, należał do obozu katolicko-regalistycznego. Tworzył tylko cztery lata. Przyczyny jego zamilknięcia nie są jasne, zwłaszcza że uchodzi za poetę dojrzałego, o kunsztownym stylu. W literaturze mylony z Janem z Wychylówki i Januariusem Sovizraliusem.
Atanazy Kalnofojski (przed 1638 - po 1638)
Daty i losy życia nieznane. Był Rusinem zakonnikiem monastyru pieczerskiego w Kijowie, dyzunitą. Pozostawił "Teratourgemę", wydaną w Kijów 1638.
Olbrycht Karmanowski (1580-1632)
Ur. pod koniec XVI w. być może w Karmanowicach w Lubelskim, zm. w pierwszej połowie XVII w. Poeta i tłumacz, pochodził z rodziny szlacheckiej. W roku 1617 r. wpisał się do albumu Stanisława Lubienieckiego, więc prawdopodobnie był arianinem. Ukończył być może gimnazjum ariańskie w Lubartowie i szkołę dysydencką w Rakowie. Nie znał języka niemieckiego, co nie wyklucza możliwości studiów za granicą. Brał udział w rokoszu Zebrzydowskiego, w 1607 r. opowiedział się przeciw Zygmuntowi III. Dworzanin Krzysztofa Radziwiłła, wojewody wileńskiego i hetmana wielkiego koronnego, mecenasa i protektora różnowierców. W 1625 r. deputat na Trybunał Lubelski. W 1626 r. intendent-płatnik (lustrator) dóbr Radziwiłłowskich i pisarz diariusza wydarzeń wojennych dla księcia w formie listów, a także z latach 1625-1630 prowadził korespondencję. Autorem "Pieśni pokutnych" i zbioru fraszek "Drwa", poezji okolicznościowej. Tworzył również przekłady z łaciny i greki.
Jan Tobiasz Keller (Kieller) (przed 1674 - 1727)
Ur. przed 1674 r., zm. w IV 1727 r. Występuje w Poznaniu od 1674 r. jako właściciel budy śledziowej, a w 1694 r. kamienicy w Warszawie. Majątek warszawski stracił w wyniku sporu. Od 1680 r. występował jako bibliopola poznański, prowadząc handel książką m.in. z Gdańskiem i współpracując ze znanymi introligatorami. Od 1692 r. wydawał własnym sumptem, także we współpracy z Akademią Lubrańskiego, której drukarnię prawdopodobnie dzierżawił na przełomie XVII/XVIII w. Od 1714 r. jeden z 20 mężów, czyli członek w reprezentacji pospólstwa w Radzie Miejskiej Poznania. Wydał dzieła prawnicze, podręcznik do gramatyki polskiej i niemieckiej, kronikę mistrzów pruskich oraz kalendarz.
Wierzchosława Kendzierzkowska (pseud.) ( - )
Autor utworu pt. "Apologia rodzaju Ewinego" ukrywający się pod kobiecymi pseudonimami Wierzchosława Kendzierzkowska i Eufrozyna Lubokłońska (na odwrocie strony tytułowej).
Stanisław Kiełczewski (? - ?)
Był paulinem, jego tekst pochodzi z 1738 r., żył więc w 1. poł. XVIII w.
Chrystian Henryk Kircheim (2 poł. XVII w. - po 1731)
Ur. 2 poł. XVII w. w Halle, zm. po 1731 r. Przybył do Gdańska na początku XVIII w., gdzie został członkiem cechu chirurgów i pracował jako czeladnik u chirurga Schnella. W 1706 r. praktyki lekarskie w Warszawie. W 1709 r. dyplom doktora medycyny w Erfurcie. Następnie przyboczny lekarz Augusta II i lekarz wojskowy w stopniu sztabsmedyka. Autor pierwszego polskiego podręcznika do anatomii człowieka. Twórca słownictwa anatomicznego.
Johann Christian Kleyb (17.. - 1763)
Drukarz, wydawca, księgarz działający w Lipsku w latach 1740-1763.
Grzegorz Knapiusz (Cnapius, Knapius, Knapski) (1564-1639)
Ur. ok. 1564 r. w Grójcu na Mazowszu, zm. 10 XI 1639 r. Pochodził z mieszczańskiej rodziny sukiennika. Pierwsze nauki pobierał w szkołach warszawskich, w 1582/1583 r. słuchacz retoryki w kolegium jezuickim w Pułtusku, następnie studia filozoficzne w Wilnie. Tam w 1583 r. zgłosił się do zakonu jezuitów, skąd odesłano go do Pułtuska, a następnie skierowano do nowicjatu w Braniewie, gdzie spędził 1584 r. W 1585 r. kurs retoryki w seminarium nauczycielskim przy kolegium w Pułtusku, następnie śluby zakonne u jezuitów w Kaliszu, gdzie w 1585/1586 r. nauczał retoryki, a w 1586/1587 r. syntaksy. W latach 1587-1589 kurs filozofii w Poznaniu. W 1590 r. nauczyciel greki, w 1590/1591 r. humaniorów, w 1591/1592-1593/1594 retoryki w Pułtusku. W latach 1594-1598 kurs teologii w Wilnie. W latach 1598-1601 prefekt szkół oraz nauczyciel "casus" i matematyki w Poznaniu. W 1598 r. święcenia kapłańskie. W 1603 r. nauczyciel, członek rady i doradca rektora w seminarium nauczycielskim w Lublinie. W 1604 r. cztery śluby jezuickie. W 1605/1606 r. prefekt szkół w Poznaniu, 1606/1607 r. zastępca kierownika nowicjatu oraz funkcjonariusz zakonny przy kościele św. Szczepana w Krakowie. W latach 1608-1612 lżejsze funkcje dydaktyczne i zakonne w Lublinie. Od 1613 r. w kościele św. Barbary w Krakowie, w latach 1614-1615 we Lwowie, w latach 1616-1617 w Jarosławiu, zwolniony od obowiązków lub obarczany jedynie drugorzędnymi powinnościami dla opracowania słownika. W latach 1618-1639 w domu nowicjatu u św. Szczepana jako emeryt, czas poświęcił na pracę naukową. Autor tragedii w języku łacińskim, należących do gatunku dramaturgii szkolnej. W 1621 r. wydał słownik polsko-łacińsko-grecki pt. "Skarbiec", zawierający również krótkie utwory wierszowane. Dzieło było przez niego uzupełniane i wydawane jeszcze kilkakrotnie za jego życia.
Franciszek Antoni Kobielski (1679-1755)
Urodził się 20 października 1679 r. w Dmeninie (powiat radomszczański), zmarł 17 stycznia 1755 r. w Janowie Podlaskim. Wyświęcony w 1706, był kanonikiem łowickim, gnieźnieńskim i włocławskim, prepozytem krakowskim, dziekanem warszawskim. W 1725 został sufraganem kujawskim (biskup tytularny Antaeopolis), w 1736 prekonizowany na biskupstwo kamienieckie, w 1739 na łuckie.
Piotr Kochanowski (1566-1620)
Ur. w 1566 r. w Sycynie w Sandomierskiem, zm. 2 VIII 1620 r. w Krakowie. Pochodził z rodziny o tradycjach literackich, bratanek poety Jana. Znajdował się pod wpływem stryja po sprowadzeniu się tego ostatniego na stałe do Czarnolasu w 1570 r. Od 1583 r. student w Królewcu, następnie dworzanin Jana Zamoyskiego. Student w Padwie może w 1588 r., kolejne pobyty w Włoszech w 1594 r. i 1599 r. Od 1602 r. sekretarz królewski, w 1605 r. administrator starostwa łomżyńskiego, w 1607 r. ujskiego, w 1607 r. lustrator stołowych dóbr królewskich na Rusi i Wołyniu. W 1608 r. zajęty sprawami majątkowymi, w 1610 r. dzierżawca podkrakowskich dóbr Firlejów. W 1610 r. i w 1613 r. kolejne pobyty w Padwie w celach leczniczych, w 1616 r. ponownie w Krakowie. Poeta i tłumacz z języka włoskiego.
Wespazjan Kochowski (1633-1700)
Ur. w 1633 r. w Gaju w Sandomierskiem, zm. 6 VI 1700 r. w Krakowie. Syn Jana Kochowskiego, sekretarza królewskiego i podsędka sandomierskiego, oraz Zofii Janowskiej. W latach 1646-1648 uczeń Szkół Nowodworskich w Krakowie. W latach 1651-1660 brał czynny udział w wojnach z Kozakami, Szwedami, Węgrami i Moskwą. w latach 1658-1663 przebywał w rodzinnym Gaju. W 1666 r. poparł rokosz Lubomirskiego. Poseł na sejm elekcyjny w 1669 r., stronnik Michała Korybuta Wiśniowieckiego. W 1671 r. deputat do sądu skarbowego z ramienia sejmiku proszowickiego. W latach 1670-1671 przebywał w Warszawie, starając się bez powodzenia o nominację na sekretarza królewskiego. W latach 1671-1673 podżupnik wielicki, a 1672-1674 dzierżawca dóbr dziekana kapituły krakowskiej. W 1673 r. deputat do sądów kapturowych, poseł na sejm elekcyjny, zwolennik Jana III Sobieskiego. W 1676 r. udział w sporze Akademii Krakowskiej z jezuitami w sprawie cenzury jego fraszek. Zarządca dóbr wielickich. W 1683 r. uczestnik wyprawy wiedeńskiej. Czynny na sejmikach, od 1682 r wybierany poborcą podatkowym, w latach 1695-1698 wojski krakowski. W 1695 r. fundator szpitala w Goleniowach. Poeta, autor fraszek, kronik historycznych oraz poezji okolicznościowej, politycznej i religijnej.
Dymitr Franciszek Kola (1698/1699 - 1766)
Ur. 6 I 1698/1699 r. w Warszawie, zm. w 14 I 1766 r. w Warszawie. Cudzoziemiec. Od 1716 r. pijar w w klasztorze w Podolińcu. W latach 1722-1726 w kolegium pijarskim w Warszawie. W latach 1726-1733 nauczyciel domowy synów Józefa Mniszcha, marszałka wielkiego koronnego. W latach 1737-1743 kaznodzieja, m.in kazał w 1738 r. na Trybunale Skarbowym w Radomiu. W latach 1733-1739 związany z warszawskim kolegium pijarów jako wykładowca filozofii w latach 1733-1735, teologii w latach 1735-1736, a także jego rektor w latach 1736-1739. W latach 1741-1748 asystent prowincji i egzaminator diecezjalny. W latach 1748-1763 r. teolog dwóch kolejnych prymasów Polski. Do 1745 r. przebywał w Warszawie, gdzie jednocześnie prowadził wykłady z teologii moralnej i prawa kanonicznego. W latach 1748-1750 mieszkał w Górze, 1750-1760 w Łowiczu, a od 1760 ponownie w Górze. W 1762 r. bywał w Chełmnie i Starogardzie, a w latach 1763-1765 wykładał prawo kanoniczne w Warszawie. W ostatnim roku życia skupił się na kaznodziejstwie. Autor poezji okolicznościowej i politycznej, mów, kazań, katechizmu dla młodzieży szkół pijarskich oraz medytacji moralnych i rekolekcyjnych. Tłumacz "Nowego Wielkiego Dykcjonarza" Piotra Daneta. Autor traktatu heraldycznego, będącego pierwszym w Polsce wykładem nowoczesnej teorii heraldycznej.
Andrzej Komoniecki (1658-1729)
Ur. ok. 1658 r. w Żywcu, zm. 1 V 1729 r. Pochodził z rodziny mieszczańskiej. Pierwsze nauki odebrał w miejscowej szkole parafialnej, gdzie poznał języki łaciński, niemiecki i czeski. W 1686 r. burmistrz, a w latach 1688-1729, z przerwą w 1707 r. wójt Żywca. Ojciec chrzestny wielu żywieckich dzieci. W latach 1700-1707 dodatkowo pisarz miejski. W 1699 r. wystąpił do Franciszka Wielopolskiego, właściciela Żywca, z prośbą o statut dla cechu kuśnierzy. W 1702 r. podjął starania o utworzenie cechu zbiorowego rzemieślników żywieckich. Autor utworów wierszowanych oraz przedmów do ksiąg cechowych. Wpisywał się do tych ostatnich jako współbrat w celu uczestnictwa w praktykach religijnych. Sprawiał znaki (obesłania) cechowe. Czynił fundacje na rzecz okolicznych kościołów. Autor dziejów Żywiecczyzny w latach 1438-1728, uzupełnionych insertami dokumentów.
Dawid Konarski (1564-1616)
DAWID KONARSKI (17 V 1564 Konarzyny – 17 V 1616 Oliwa), opat oliwski. Syn starosty czarneńskiego i białoborskiego Feliksa i Barbary z domu Żelisławskiej, brat Feliksa (zm. 27 VIII 1609 Oliwa), wojewody pomorskiego Michała (zm. 29 IV 1613) i wojewody malborskiego Stanisława (zm. 1625), herbu Kolczyk. Kształcił się w kolegium jezuickim w Braniewie. W latach 1585–1588 podskarbi kanclerza Jana Zamoyskiego. W 1588 roku uzyskał niższe święcenia, kanonik krakowski, warmiński, prepozyt kaliski. W roku 1589, z inicjatywy biskupa włocławskiego Hieronima Rozrażewskiego, mianowany opatem oliwskim, 5 VI, pod naciskiem biskupa, kandydatura została przyjęta przez konwent, 7 VI objął opactwo. Po odbyciu nowicjatu w Clairvaux (Francja) złożył 25 III 1590 śluby zakonne, wyższe święcenia przyjął 14 VIII 1590, a benedykcję opacką z rąk bp. Hieronima Rozrażewskiego 24 VIII 1590. Przymuszony przez niego wyłączył w 1591 dobra kartuskie z majątku opactwa oliwskiego. Współpraca z Filipem Adlerem, przeorem od roku 1593, zaowocowała poprawą stosunków z biskupem kujawskim i kapitułą prowincjonalną, pozwoliła na uporządkowanie gospodarki opactwa. W 1597 zawarł układ regulujący spory graniczne między opactwem a Gdańskiem, w 1611 oddzielił dobra opackie od konwentualnych. W 1616 roku przekazał konwentowi jurysdykcję nad wydzielonymi dobrami i wydał wilkierz dla wiejskich posiadłości opactwa. W 1598 udostępnił królowi polskiemu Zygmuntowi III Wazie dobra klasztorne jako bazę do przygotowania wyprawy do Szwecji. W latach 1603–1604 współuczestniczył w organizowaniu przez Jana Wejhera obrony polskiego wybrzeża. W roku 1603 uzyskał od papieża Klemensa VIII dla siebie i następców przywilej używania pontyfikaliów. Do jego ważniejszych fundacji, oprócz odbudowy wielkiego refektarza w 1593 i kościoła św. Jakuba w 1604, należą w klasztorze oliwskim: ołtarz św. Trójcy (1605), stalle (1606), mur obronny wokół klasztoru (1608), zespół portretów fundatorów i donatorów opactwa (1613), grobowiec książąt pomorskich (1615), niezachowane organy i ambona. Był także fundatorem kościoła w Sulęczynie. [AK] [za: Gadenopedia: https://www.gedanopedia.pl/gdansk/?title=KONARSKI_DAWID]
Jan Kazimierz Firlej III Konarski (przed 1679 - po 1679)
Daty i koleje życia nieznane. Autor ustawy dla wsi Gumieniec i Straszniowa z 1679 r.
Stanisław (Hieronim) Konarski (1700-1773)
Ur. 30 IX 1700 r. w Żarczycach w Sandomierskiem, zm. 3 VIII 1773 r. Syn Jerzego, kasztelana zawichojskiego, oraz Heleny z Czermińskich. W 1706 r. oddany przez starszego brata do szkoły pijarskiej w Piotrkowie. W latach 1715-1717, po przyjęciu imienia zakonnego Stanisław od św. Wawrzyńca, nowicjat w klasztorze w Podolińcu, zakończony złożeniem ślubów zakonnych. Od 1717 r. kontynuował naukę humaniorów, a od 1719 r. filozofii. W latach 1717-1718 nauczał składni, w 1719 r. poezji, w latach 1720-1721 humaniorów, w latach 1721-1722 retoryki. Od 1722 r. nauczyciel retoryki w kolegium pijarskim w Warszawie. W 1725 r. studia w pijarskim Kolegium Nazareńskim w Rzymie oraz w Sapienzy. Od 1727 r. nauczyciel retoryki w pierwszym z nich. W 1729 r. wyjazd do Paryża. Po powrocie do kraju, w latach 1732-1739 z inicjatywy biskupa Józefa Jędrzeja Załuskiego współautor "Volumina Legum", pierwszej edycji polskiego ustawodawstwa, wydawanej w warszawskiej drukarni pijarów. W sprawach politycznych współpracował z Janem Tarło i Stanisławem Poniatowskim, a w późniejszych latach również z dworem lunewilskim. W 1733 r. zabierał głos w sporze o nominacje hetmańskie. W czasie bezkrólewia zwolennik Stanisława Leszczyńskiego, wskazywał na bezprawność ingerencji Rosji i Austrii w sprawy wewnętrzne Polski. W 1734 r. towarzysz konfederacji dzikowskiej. W 1735 r. odmówił przyjęcia godności biskupa przemyskiego i wyruszył z poselstwem od Leszczyńskiego do Francji, gdzie podpisał traktat przymierza francusko-polskiego. W 1736 r. pobyt w Warszawie w czasie sejmu pacyfikacyjnego. w tym samym roku nauczyciel humaniorów, nauk politycznych i języków nowożytnych w szkole pijarskiej w Krakowie, a także drugi asystent polskiej prowincji pijarów. W latach 1737-1738 na analogicznym stanowisku w Rzeszowie. W latach 1738-1741 stronnik pijarów litewskich w sporze z jezuitami o prawo posiadania własnej szkoły publicznej w Wilnie. Autor projektu konwiktu pijarskiego w Wilnie na wzór Kolegium Nazareńskiego, stanowiącego alternatywę dla założenia pijarskiej szkoły publicznej. W tym samym roku otrzymał polecenie przeniesienia się z domu pijarskiego w Radomiu na stanowisko rektora kolegium pijarskiego w Warszawie i pozostawienie spraw publicznych. Konarski nie przyjął, wciąż pozostając na usługach Jana Tarły. Powołany na pierwszego asystenta prowincji wizytował kilka domów zakonnych. W 1740 r. przybył do Warszawy w celu zorganizowania kolegium na wzór Nazareńskiego, w efekcie czego zostało otwarte Collegium Nobilium. W 1741 r. pełniący obowiązki, a od 1742 r. prowincjał polskiej prowincji pijarów. W tym samym roku zrezygnował z kontynuacji tej funkcji w kolejnej kadencji, a na kapitule generalnej w Rzymie przedstawił kandydatów na prowincjała i asystentów. Jako eks-prowincjał zajął się sprawami reformy nauczania i organizacją Collegium Nobilium. Regens, a w latach 1754-1756 r., po zatwierdzeniu erekcji domu w Rzymie, rektor Collegium, nad którym sprawował pieczę i gdzie zamieszkiwał do końca życia. Autor koncepcji zabudowań warszawskiego kolegium, wzniesionych w latach 1743-1754, a także tamtejszego programu nauczania. Krytykowany, walczył o realizację własnych założeń, których bronił w Rzymie w 1749/1750 r. Jako Florisio Cilleniense członek akademii arkadyjskiej. W 1753 r. na kapitule prowincjalnej uzyskał poparcie swoich koncepcji, w efekcie czego doszło do zmian personalnych i zatwierdzenia "Ordinationes visitationis apostolicae", reformujących ustrój polskiej prowincji pijarskiej. W 1754 r. w Rzymie uzyskał ich potwierdzenie od papieża, a zawarte w nich koncepcje stały się z czasem wzorem dla organizacji kolegiów jezuickich. W 1746 r. zaangażowany w spór między Janem Tarłą a Czartoryskimi. W 1747 r. we Francji u boku Leszczyńskiego, a następnie w Saksonii. W latach 1754-1759 r. związany z Branickimi, a następnie z "Familią". W latach 60. XVIII w. zabierał głos w dyskusji na temat reformy państwa. W latach 1765-1767 pierwszy asystent prowincji. Przeciwnik równouprawnienia dysydentów i ustanowienia synodu narodowego, zwolennik regalizmu i podporządkowania Kościoła w sprawach doczesnych władzy świeckiej. Propagowane poglądy doprowadziły do konfliktu Konarskiego z nuncjuszem apostolskim Durinim. Zwolennik konfederacji barskiej przy zachowaniu lojalności wobec Stanisława Augusta, a także utrzymania stosunków z Francją przeciw ingerencji Rosji i Austrii w politykę wewnętrzną. Krytyk zamachu na króla w 1771 r. W 1771 r. Stanisław August Poniatowski nakazał wybicie na jego cześć medalu "Sapere aude", rozstrzygnął również na korzyść pijarów ich spór z jezuitami o fundację kolegium we Lwowie. Publicysta, autor poezji i mów, listów, a także podręczników do gramatyki i retoryki, pism o charakterze dydaktycznym, religijnym i moralizatorskim. Tłumacz dramatów. W latach 1746-1752 autor dzieła "O skutecznym rad sposobie" na temat stanu polskiego parlamentaryzmu.
Stanisław II Koniecpolski (po 1643 - 1682)
Oboźny koronny (dworski) w 1676 roku, wojewoda podolski w 1679 r., kasztelan krakowski w 1682 r., starosta bełski, starosta doliński w 1667 roku. Książę Świętego Cesarstwa Rzymskiego.
Adam Korczyński (przed 1698 - po 1698)
Ur. prawdopodobnie w Korczynie k. Sambora. Być może uczył się w kolegium jezuickim w rodzinnym mieście, znał łacinę i język ruski. Być może podróżował do Włoch, a następnie pracował w sądzie grodzkim. Autor powieści satyryczno-obyczajowej urozmaiconej fraszkami o tematyce społeczno-obyczajowej, a także po 1696 r. poematu lirycznego.
Achacy Korell I (1621-1659)
Drukarz elbląski, ojciec Achacego Korella II, który również był drukarzem w Elblągu.
Marek Korona (1590-1651)
Ur. ok. 1590 r. we Włocławku, zm. 16 VII 1651 r. w Korcu. Pochodził najprawdopodobniej z rodziny chłopskiej. Do zakonu franciszkańskiego wstąpił w 17. roku życia. W 1614 r. studia we franciszkańskim kolegium św. Bonawentury w Rzymie, następnie pobyt w Mediolanie. Doktorat z teologii uzyskał we Włoszech. Od 1618 r. kierownik studium krakowskiego, od 1620 r. regens studium i wikary w Wilnie. Od 1620 r. praca duszpasterska i literacka w klasztorach na Rusi i Litwie. W 1621 r. definitor prowincji polskiej. W 1623 r. jako kustosz kustoszów z prowincjałem Emilianem Cibo na kapitule generalnej w Rzymie. W 1625 r. komisarz konwentu krakowskiego, a po podziale prowincji regens studiów i gwardian we Lwowie i w Wilnie w ramach prowincji litewsko-ruskiej. W 1629 r. kandydat na urząd, a w latach 1636-1639 prowincjał. W 1645 r. gwardian zakonu w Korcu na Wołyniu. Założyciel klasztorów. Autor historycznego opisu konwentów ruskich i litewskich, kompilacyjnego zarysu logiki, będącego próbą spolszczenia łacińskiej terminologii filozoficznej, a także poezji okolicznościowej i pism polemicznych.
Franciszek Wierusz Kowalski (? - ?)
Zakonnik, autor kazań okolicznościowych drukowanych w Poznaniu w 2. poł. XVII wieku.
Stanisław Krasuński (? - 1667?)
W latach 1661–1667 był ostatnim właścicielem lubelskiej drukarni założonej przez Pawła Konrada. Odkupił ją w roku 1661 od wdowy po Janie Wieczorkowiczu. Wydał 7 druków. Na szczególną uwagę zasługuje wydana w 1662 roku "Morska nawigacja do Lubeka" Marcina Borzymowskiego - pierwszy utwór marynistyczny w literaturze polskiej.
Andrzej Kazimierz Kryszpin Kirszensztein (przed 1674 - 1704)
Zm. przed XI 1704 r. Syn Hieronima, podskarbiego wielkiego Wielkiego Księstwa Litewskiego, oraz Anny Młockiej, starościnki chełmeckiej. Po ojcu starosta szereszowski, następnie starosta puński. W 1674 r. sygnatariusz elekcji Jana III. Od 1687 r. pisarz polny Wielkiego Księstwa Litewskiego. Zerwał współpracę z Sapiehami i Janem III, wszedł do nowego stronnictwa dworskiego na Litwie. Poseł na sejm w latach 1688, 1688/1689, 1690, 1692, 1693 i 1695, a w 1692 r. marszałek poselski. Przeciwnik wpływów brandenburskich, sygnatariusz manifestu posłów koronnych i Wielkiego Księstwa litewskiego. W 1691 r. uczestnik wyprawy litewskiej przeciw Turkom. W latach 1695-1696 uczestnik otwartej wojny między Sapiehami a stronnictwem dworskim i Kryszpinami. W 1695 r. w ramach rekompensaty za straty otrzymał od króla województwo witebskie, choć stronnictwo sapieżyńskie podniosło sprzeciw. W 1696 r. na Trybunale Wielkiego Księstwa Litewskiego zapadł dekret odsądzający Kryszpinów od szlachectwa i uznający ich za niegodnych piastowania godności i urzędów. Kryszpin usiłował zaskarżyć ugodę w Rzymie przed papieżem. W 1696 r. współinicjator antysapieżyńskiej konfederacji wojska litewskiego pod przewodem Grzegorza Ogińskiego, chorążego Wielkiego Księstwa Litewskiego. W 1696 r. podpisano traktat między Kryszpianami a Sapiehami, rehabilitujący tych pierwszych. W 1697 r. jako członek antysapieżyńskiego stronnictwa republikanckiego stronnik elekcji Augusta II. W 1697 r. delegat do króla elekta z ramienia Stanów Wielkiego Księstwa Litewskiego. W 1698 r. złożył urząd pisarza polnego. W 1699 r. dyrektor sejmiku witebskiego. Po wybuchu wojny północnej opuścił Żmudź i przebywał jako exulant w Warszawie. W 1702 r. poseł z ramienia sejmu do króla szwedzkiego Karola XII, uczestnik Rady Senatu i poseł sejmowy do króla polskiego. W tym samym roku spotkał się z Radziejowskim. Autor traktatu etyczno-moralizatorskiego.
Krzysztof Krzykawski (? - 1705)
prof. teologii, matematyk i astronom, kanonik u św. Floriana, sekretarz królewski
Mateusz Ignacy Kuligowski (przed 1675 - po 1699)
Zm. po 1699 r. Uczył się retoryki i gramatyki w szkołach jezuickich w Wilnie. Ksiądz, magister sztuk wyzwolonych i filozofii. W 1675 r. pleban brzozowski. Być może studiował w 1682 r. w Padwie. W 1688 r. dziekan wołkowyski i pleban wołpiński, w 1694 r. protonotariusz Stolicy Apostolskiej i archidiakon bakkowieński. Związany z Sapiehami. Autor poematów, tłumacz poezji.
Piotr Kunaszczyk (przed 1663 - po 1696)
Daty i koleje życia nieznane. Pozostawił "Regestr wydatków" z lat 1663-1696.
Andrzej Kurnatowski (17.. - post 1755)
Za artykułem Klimowicza: Andrzej z Bytynia Kurnatowski, ożeniony z Ewą z domu Bronikowską, ze społeczności kalwińskiej. Tłumacz powieści Gellerta pt. "Przypadki Szwedzkiej hrabiny G***".
Michał Kuschius (1654 - 1654 )
Ur. w 1600 r. w Brzeźmierzu, zm. 2 IX 1654 r. we Wrocławiu. Syn Jerzego, pastora. W 1620 r. uczeń w gimnazjum w Toruniu. Nauczyciel dzieci rajcy wrocławskiego Hansa Vogta, dzięki któremu uzyskał stypendium dla studiowania od 1629 r. teologii w Wittenberdze. Od 1631 r. pastor w Gross Schottgau i Jaeschkittel. Od 1638 r. polski i niemiecki kaznodzieja a także kierownik Polskiej szkoły przy kościele Św. Krzysztofa we Wrocławiu. Autor podręcznika do nauki języka polskiego w postaci słownika niemiecko-polsko-łacińskiego.
Jan Kwiatkiewicz (1629-1703)
[wg Wikipedii] Jezuita, profesor wymowy, filozofii, teologii i matematyki. W roku 1645 wstąpił do zakonu jezuitów. Przez wiele lat uczył w rozmaitych kolegiach wymowy, gramatyki, filozofii, teologii i matematyki, a później zarządzał kolegiami w Kaliszu, Brześciu, Lublinie, Lwowie, Jarosławiu, Sandomierzu i Krakowie. W roku 1680 został rektorem kolegium w Sandomierzu, później był prepozytem i rektorem w Jarosławiu.
Wojciech Laktański (przed 1680 - 1689)
Żył w XVII w. Drukarz poznański, od 1679 właściciel drukarni przejętej od spadkobierców Wojciecha Regulusa.
Stanisław Lanckoroński (1590-1657)
"hetman polny koronny w latach 1654–1657, wojewoda ruski w latach 1651–1656, wojewoda bracławski w latach 1649–1651" (Wikipedia) "W młodości służył w wojsku pod dowództwem Stanisława Koniecpolskiego, walcząc zarówno z Tatarami (m.in. pod Martynowem w 1624) jak i ze Szwedami na Pomorzu (gdzie zdobył okręt szwedzki)." (Wikipedia)
Samuel Leszczyński (1637-1676)
Ur. 1637 r., zm. 1676 r. Syn Andrzeja, wojewody dorpackiego, oraz Anny Koreckiej. Przeszedł z kalwinizmu na katolicyzm. Sygnatariusz elekcji Michała Korybuta Wiśniowieckiego z zastrzeżeniem praw religii katolickiej. Być może uczył się w sandomierskim kolegium jezuickim w 1652 r. Spadkobierca fortuny Koreckich, zwłaszcza dóbr w Korcu i Międzyrzeczu, zabezpieczył je w 1657/1658 r. załogami kozackimi. W latach 1663-1665 i późniejszych procesował się o majątek z Czartoryskimi. W 1655 r. rotmistrz chorągwi kozackiej i tatarskiej, w 1657 r. wyznaczony na zakładnika w czasie rokowań z Rakoczym. W latach 1658-1672 dowódca pułku jazdy. W latach 1658/1659-1673 starosta łucki. W 1660 r. pułkownik jazdy w wyprawie cudnowskiej. W 1664 r. oboźny koronny. W latach 1659-1662, 1667, 1668 poseł na sejm z Wołynia. W 1662 r. komisarz do zapłaty wojsku i marszałek sejmiku łuckiego. W 1668 r. marszałek sądów kapturowych. Sygnatariusz elekcji Michała Korybuta Wiśniowieckiego i Jana III Sobieskiego. Od 1667 r. starosta korsuński. Regalista, członek stronnictwa francuskiego, być może utrzymywał kontakty z Janem III Sobieskim. Uczestnik konfederacji gołąbskiej. W 1673 r. członek rady wojennej przy hetmanach z ramienia sejmu. Autor poematów i wierszy.
Stanisław Bogusław Leszczyński (1677 - 1766 )
Ur. 20 X 1677 r. we Lwowie, zm. 23 II 1766 r. w Luneville. Syn Rafała, podskarbiego wielkiego koronnego, oraz Anny z Jabłonowskich. W dzieciństwie przeszedł nauczanie domowe i jezuickie, a następnie szkolił się w gimnazjum protestanckim w Lesznie. W latach 1695-1696 odbył podróż do Czech, Austrii, Włoch, Francji, Niderlandów i Niemiec, odwiedził dwór cesarski, papieski i Wersal oraz pogłębił znajomość języków obcych. W 1696 r. powrócił do Polski i objął starostwo odolanowskie. Poseł na sejm konwokacyjny, na sejmie elekcyjnym 1697 r. kandydat na marszałka, początkowo zwolennik Jakuba Sobieskiego, a następnie Fryderyka Augusta. Na sejmie koronacyjnym mianowany podczaszym koronnym. W 1698 r. ożenił się z Katarzyną Opalińską. Od 1699 r. wojewoda poznański, w tymże roku poseł na sejm pacyfikacyjny. W czasie wojny północnej poparł żądanie Karola XII abdykacji przez Augusta II i wysunięcia kandydatury Jakuba Sobieskiego. W 1704 r. przyłączył się do konfederacji warszawskiej, która ogłosiła detronizację Sasa. W tym samym roku, za zgodą Karola XII został wybrany królem, jednak przy sprzeciwie szlachty zgromadzonej w ramach konfederacji sandomierskiej. W 1705 r. koronowany na króla, zawarł traktat pokojowy ze Szwecją, uzależniający Rzeczpospolitą od tej ostatniej, a alternatywny względem traktatu narewskiego zawartego w 1704 r. między Augustem II a Rosją. Dzięki pomocy szwedzkiej koronacja Leszczyńskiego i ustąpienie z tronu Augusta II zostały potwierdzone traktatem w Altranstaedt w 1706 r. W 1707 r., kiedy Karol XII zgodził się na podjęcie wojny z Rosją, Leszczyński miał rozbić konfederację sandomierską. W 1708 r. zawarł układ z hetmanem zaporoskim Mazepą, a także rozpoczął rokowania z konfederatami sandomierskimi, a następnie podjął nieudaną wyprawę na Ukrainę na pomoc Karolowi XII. W 1709 r. pod wpływem wkroczenia Augusta II do Rzeczypospolitej wycofał się do Szczecina. Odtąd starał się za pomocą działań dyplomatycznych uzyskać poparcie w Europie. Od 1710 r. organizował armię szwedzką na Pomorzu, jednocześnie w drodze rokowań proponował podział Rzeczypospolitej między Augusta II i siebie. W 1712 r. doprowadził do podpisania układu w Ribnitz z feldmarszałkiem Jakubem Henrykiem Flemmingiem, na mocy którego zrzekł się korony w zamian za zwrot majątku rodzinnego. W latach 1712-1714 odbył podróż do Turcji w celu porozumienia się z Karolem XII. Po nieudanych rokowaniach z Turcją przeniósł się wraz z rodziną do Księstwa Dwóch Mostów w Nadrenii, pozostając na marginesie dotychczasowej polityki, także pomimo popierającej go, a wspieranej przez Rosję konfederacji tarnogrodzkiej w latach 1715-1717. W 1717 r. uniknął zamachu na życie inspirowanego przez Augusta II, jednocześnie zaciągnął długi, m.in. na wzniesienie siedziby w Tschifflik. Utrzymywał własny teatr, a w 1718 r. ustanowił generalnym gubernatorem Księstwa Stanisława Poniatowskiego. W 1719 r. musiał opuścić Księstwo Dwóch Mostów. Przeniósł się do Wissembourgu w Alzacji. Traktat pokojowy w Nystad między Szwecją a Rosją, zamykający tymczasem wojnę północną, nie przewidywał zabezpieczenia losów Leszczyńskiego, który ponownie stał się ofiarą nieudanych zamachów, najpierw w drodze otrucia, a w 1724 r. morderstwa. W 1725 r. wydał córkę Marię za mąż za Ludwika XV, króla Francji, sam został jednak odsunięty na ubocze, do Chambord, a następnie Menars, choć otrzymał od władcy Order św. Ducha. Dyplomacja francuska wspierała jednak do 1733 r. powstanie obozu poparcia Leszczyńskiego w Rzeczpospolitej. Choć na konwokacji w 1733 r. uznano jego elekcję z 1704 r. za nielegalną, to po przybyciu do Warszawy, Leszczyński został wybrany na króla, a następnie koronowany. W efekcie sprzeciwu szlachty zebranej na Pradze i nadejścia wojsk rosyjskich opuścił jednak stolicę i udał się do Gdańska, by oczekiwać wsparcia francuskiego. Tymczasem w Warszawie wybrano na króla Augusta III. W 1734 r. w wyniku oblężenia Gdańska przez Rosjan, Leszczyński opuścił Gdańsk i wyjechał do Królewca pod protekcję króla pruskiego. W 1735 r. została zawiązana konfederacja dzikowska popierająca Leszczyńskiego. Ten zainicjował poselstwo do króla Francji, w efekcie czego podpisano traktat przymierza Francji, której drugą stroną był on i konfederacja dzikowska. W tymże roku Francja podpisała jednak preliminaria pokojowe z Austrią, przewidujące konieczność abdykacji Leszczyńskiego. Ten w 1736 r. zrzekł się korony i wyjechał do Francji, sprzedając wszelkie majątki w Rzeczypospolitej Aleksandrowi Sułkowskiemu i Józefowi Potockiemu. Przyjął w 1737 r. władze w księstwach Lotaryngii i Baru, a sam osiadł w Luneville. Z biegiem czasu podjął współpracę z królem zmierzającą do inkorporacji obu władztw do Francji. W ramach działalności fundacyjnej rozbudował pałac w Luneville, w 1737 r. założył Szkołę Rycerską w Luneville dla młodej szlachty przybywającej z Rzeczypospolitej, w 1750 r. bibliotekę publiczną w Nancy, a w 1751 r. Królewskie Towarzystwo Nauk i Literatury Pięknej, zwane z czasem Akademią. Pod imieniem Eutimio Alifireo był członkiem rzymskiej Arkadii. Prowadził działalność charytatywną i czynił donacje na rzecz Kościoła. Był autorem pamiętników, listów i utworów publicystycznych. Zajmował się również problemami z pogranicza filozofii, religii, polityki oraz wychowania. Poszukiwał sposobu naprawy Rzeczypospolitej, pokoju międzynarodowego i wysokiej pozycji religii w życiu publicznym i osobistym. Autor traktatu "Głos wolny wolność ubezpieczający", memoriału dotyczącego spraw międzynarodowych, a także wizji utopijnego państwa Dumocala. Krytykował propozycję powrotu do stanu natury J.J. Rousseau, a jednocześnie opowiadał się za koncepcją Locke'a, stawiając jednak ponad umysłem serce jako nadające kształt człowiekowi. Tłumacz z języka francuskiego. Wypowiadał się także w kwestiach religijnych, broniąc katolicyzmu zgodnie z bliska mu ideą katolickiego oświecenia. Obserwował również na bieżąco sytuację Rzeczypospolitej, szukając możliwości powrotu na tron polski.
Mikołaj Lob (przed 1598 - po 1617)
Czynny zawodowo w latach 1598-1617. W 1598 r. giser w Krakowie. W latach 1606-1617 właściciel oficyny drukarskiej na usługach jezuitów. W latach 1611-1617 procesował się z innymi drukarzami, m.in. o druk "Zielnika" Szymona Syreńskiego. Opublikował ok. 160 pozycji, w tym literaturę mieszczańską. W 1617 r. zamknął działalność, a oficyna przeszła w ręce Franciszka Cezarego.
Piotr Loderecker (XVI w. - 1636)
Daty i koleje życia bliżej nie znane. Czeski benedyktyn. Autor "Dictionarium septem diversum linguarum" Praga 1605. Część dotycząca jęz. polskiego znajduje się w: V. Francić, "Dział Polski w siedmiojęzycznym słowniku Piotra Lodereckera z 1605 roku", Wrocław 1972.
Paweł Franciszek Lubiecki (? - ?)
Cyrulik poznański. Autor książki o zapobieganiu i zwalczaniu zarazy.
Stanisław starszy Lubieniecki (ok. 1558 - 1633)
Ur. ok. 1558 r., zm. 1633 r. Paź na dworze Stefana Batorego, który porzucił po 1577 r. Przystał do zboru unitariańskiego. Minister ariański w Tropiach, skąd został przeniesiony do Rakowa, a następnie do Lutosławic. W latach 1612-1617 dozorca zboru lucławskiego. W 1612 r. wizytator zborów ariańskich. W 1600 r. polemizował z chiliastami z gdańskimi arianami. W latach 1601-1602 uczestnik synodów generalnych w Rakowie. Polemizował z kalwinami o przyjmowaniu urzędników do zboru. W 1612 r. uczestnik rokowań o unię z kalwinami i autor zestawienia zasad wiary obu wyznań. Był scholarem w Akademii Rakowskiej. Autor poezji religijnej, autor sylwy, zawierającej akta wizytacji zborów, kompendium dogmatyki ariańskiej i prace o tematyce etycznej. Polemizował z jezuitami w obronie wyznania oraz piętnował zachłanność na dobra doczesne.
Jerzy Sebastian Lubomirski (1616-1667)
Ur. 20 I 1616 r. być może w rodzinnym Wiśniczu koło Krakowa, zm. 31 I 1667 r. we Wrocławiu. Syn Stanisława, wojewody krakowskiego, oraz Zofii Ostrogskiej. Pierwsze nauki pobierał w Wiśniczu u dominikanina Jana Charzewskiego. Od 1626 r. student w Akademii Krakowskiej. W latach 1629-1636 z bratem Aleksandrem Michałem w podróży do Ingolsztadu, Lowanium i Lejdy, przed 1642 r. gościł na dworze hiszpańskim, a podróżował w latach 1649/1650 do Włoch. Od 1628 r. starosta dobczycki, w latach 1636-1646 sądecki oraz grzybowski. Marszałek sejmikowy w latach 1636, 1640-1646, dwukrotnie 1648, poseł na sejm w 1637 r., szafarz podatków województwa krakowskiego w latach 1638, 1640 i 1642, poseł na sejm w latach 1637, 1639, 1643, 1646-1648. W 1640 r. po ślubie z Konstancją z Bobrku Ligęzianką, córką Mikołaja Spytka kasztelana sandomierskiego, właściciel Rzeszowa, w latach 1640-1660 starosta spiski. W 1643 r. marszałek sejmu, na którym wszedł w spór z królem, przeciwnik planów wojny tureckiej. Od 1645 r. starosta chmielnicki, od 1646 r. po zatargu z królem, starosta i generał krakowski. W latach 1646-1647 w opozycji do króla. W 1648 r. umiarkowany i pojednawczy wobec powstania na Ukrainie, a także zwolennik wyboru Jana Kazimierza oraz sygnatariusz jego elekcji. Uczestnik wyprawy przeciw Kozakom. Odmówił przyjęcia stanowiska marszałka sejmu koronacyjnego. Utrzymywał kontakty z Jerzym II Rakoczym, pozostając jednak lojalnym wobec nowego króla. Uczestnik wyprawy zborowskiej. Od 1650 r. marszałek nadworny. Wszedł w zatarg z posłami moskiewskimi. W tym samym roku w sporze z królem ze względu na plany matrymonialne, a następnie obsadę podkanclerstwa, w obu przypadkach współzawodniczył z Radziejowskim. Marszałek wielki koronny. Przeciwnik dewaluacji monety, w zamian za co zmuszony do zwrotu dzierżawy salin. W 1651 r. w sporze z Danielem Żytkowiczem, instygatorem królewskim. W efekcie zmuszony do ukorzenia się, oddania żupy, przeproszenia króla i instygatora oraz podpisania aktu warunkowego zrzeczenia się urzędu marszałkowskiego w zamian za objęcie województwa ruskiego, sandomierskiego lub krakowskiego w chwili wakansu. W trakcie rozwiązywania sporu popierany przez Radziejowskiego. W efekcie konfliktu z królem zbliżył się do Jerzego II i Zygmunta Rakoczego, ale w efekcie ugody, odstąpił od planów przewrotu. W 1651 r. uczestnik wyprawy beresteckiej, a potem rozmów z Radziejowskim. Od 1651 r. starosta niżyński. W 1653 r. uczestnik wyprawy żwanieckiej, ponownie w sporze z królem. W tym samym roku prowadził rokowania z chanem. W latach 1654-1655 w grupie rodów sprzymierzonych przeciw Janowi Kazimierzowi. W 1654 r. zawarł małżeństwo, w efekcie którego został właścicielem Janowca i starostwa olsztyńskiego. W 1655 r., w momencie wybuchu wojny ze Szwecją schronił się na Spiszu, choć rokował ze Szwedami, zapewniając jednak króla o lojalności. Uchylił się od poselstwa do Wiednia. Zwolennik ugody z Jerzym II Rakoczym i osadzenia jego syna na tronie polskim po abdykacji Jana Kazimierza. Ostatecznie poparł powrót Jana Kazimierza. W 1656 r. pomagał w przygotowaniu obrony przeciw Szwedom oraz brał czynny udział w działaniach militarnych, współpracując z Czarnieckim. W 1657 r. hetman polny, inicjator wyprawy siedmiogrodzkiej, dowódca oblężeń, w 1660 r. dowódca zwycięskiej kampanii przeciw wojskom rosyjskim i kozackim na Ukrainie, zakończonej kapitulacją przeciwników pod Cudnowem. W 1657 r. po fiasku planów osadzenia Rakoczego na tronie przystał na elekcję vivente rege, przeciwnik kandydatury habsburskiej, nieprzychylny francuskiej, wskazywał na brandenburską lub neuburską. W 1660 r. opowiedział się za księciem d'Enghien. W 1661 r. odrzucił kandydaturę francuską oraz możliwość elekcji vivente rege. W pertraktacjach żądał buławy wielkiej i ręki siostrzenicy Ludwiki Marii. Zwolennik spacyfikowania Związku Święconego. W 1662 r. opowiadał się za francuskim kandydatem, ale przeciw możliwości elekcji vivente rege. W 1663 r. uniknął zamachu zaplanowanego przez Ludwikę Marię. W 1663-1664 zachorował, lecz dalej prowadził grę polityczną. W 1664 r. w porozumieniu z cesarzem i elektorem brandenburskim czynił zaciągi. W 1664 r. oskarżony o zdradę stanu na sejmie, uszedł do Nysy, a następnie do Wrocławia, skąd prowadził pertraktacje z dworem wiedeńskim. Po fiasku negocjacji udał się na Spisz, gdzie rozpoczął werbunek ludzi. W latach 1665-1666 stanął na czele konfederacji. Po walkach z wojskami królewskimi zgodził się na rezygnację z godności, ale wciąż sprzeciwiał się możliwości elekcji vivente rege. Wyjechał do Wrocławia, gdzie prowadził rokowania z dworem polskim i elektorem brandenburskim. W 1667 r. zmarł, w 1669 r. sejm elekcyjny przeprowadził jego rehabilitację. Tłumacz, autor pism polemicznych, mecenas Tylmana z Gameren.
Stanisław Herakliusz Lubomirski (1642-1702)
Ur. 25 V 1642 r.(?) w Wiśniczu lub Niepołomicach, zm. 16/17 I 1702 r. w Ujazdowie. Najstarszy syn Jerzego Sebastiana, hetmana polnego, oraz Konstancji z Bobrku Ligęzianki. Uzyskał wykształcenie domowe, prawdopodobnie pod okiem osoby z Akademii Krakowskiej. W 1658 r. uczestnik oblężenia Torunia u boku ojca. Przed 1660 r. starosta spiski. W 1660 r. w podróży przez Holandię i Belgię do Francji, polecony kardynałowi G. Mazariniemu przez Ludwikę Marię, starającą się zjednać Lubomirskiego dla możliwości elekcji vivente rege w kontrze do ojca magnata. Dalszą podróż kontynuował do Hiszpanii, następnie do Włoch, gdzie spotkał się z papieżem w Rzymie, a w końcu do Austrii. Do Polski wrócił w 1662 r., wziął udział w mediacjach ze Związkiem Święconym. W 1664 r. bronił ojca w procesie w kontrze do królowej Ludwiki Marii. W 1664-1665 przebywał w Wiedniu i we Wrocławiu. W 1666 r. zabiegał o rehabilitację ojca. Po jego śmierci i pogrzebie, w 1667 r. marszałek sejmikowy i poseł na sejm. Wypowiadał się w kwestii obronności państwa. Od 1667 r. porzucił kurs polityczny ojca na rzecz zbliżenia ze stronnictwem francuskim. W 1668 r. członek konfederacji województwa krakowskiego przeciwnej abdykacji Jana Kazimierza. W 1669 r. poseł sejmikowy, zwolennik ustanowienia szlacheckich rezydentów z ramienia poszczególnych dzielnic przy królu i posłów zagranicznych ze jedynie stanu szlacheckiego. Poseł na sejm elekcyjny. Od 1669 r. podstoli koronny. W 1670 r. marszałek sejmu, na którym anulowano dekret przeciw jego ojcu, uczestnik załatwiania spraw matrymonialnych króla. W latach 1671-1674 starosta spiski. W 1671 r. uzyskał dekret królewski, w 1674 r. sporządził traktat na temat praw Polski do Spisza, wybronił Spisz przed zakusami cesarza. W 1673 r. marszałek nadworny koronny. Kandydat stronnictwa francuskiego do korony węgierskiej za cenę wojny z cesarzem. W czasie bezkrólewia 1673-1674 zwolennik Jana Sobieskiego, przewodniczący Komisji do opracowania pactów conventów. Od sejmu koronacyjnego 1676 r. marszałek wielki koronny. W latach 1681-1685 r. w sporze z J.A. Morsztynem podskarbim wielkim koronnym, zwolennik związków z Austrią i wojny na Węgrzech, w 1684 r. na czele opozycji przeciw powrotowi do koncepcji stronnictwa francuskiego. W 1687 r. wyjazd do Rzymu, przez Wiedeń, Innsbruck i Wenecję, gdzie prowadził rozmowy z kandydatami do tronu - bawarskim i lotaryńskim. Poseł na sejm w 1688 r. Zwolennik kandydatury lotaryńskiej. Prowadził korespondencję z przedstawicielami Austrii, Brandenburgii i cesarstwa. W 1690 r. po zwróceniu się Jana III ku Austrii stronnik dworu. W 1693 r. zwolennik Sapiehów i Austrii w chwili choroby króla. Przyjmował pensję cesarską, w 1690 r. zwolennik sojuszu państw północnych (Szwecji, Danii, Polski) oraz pomocy brandenburskiej w walkach z Turcją. W interregnum 1696-1697 przeciwnik kandydatury królewicza Jakuba, zwolennik księcia Conti, obrońca skarbu koronnego przed rodziną zmarłego króla. W 1696 r. uczestnik Generału Warszawskiego. Po przegranej stronnik Augusta II. W 1700 r. uczestnik rady senatu, w 1701 r. poseł na sejm, odmówił ingerencji w sprawę nabożeństw protestantów z poselstw zagranicznych. Literat o wszechstronnych zainteresowaniach. Zajmował się filozofią ze zwróceniem szczególnej uwagi na zagadnienia etyczne, a także astrologią, kabałą, astronomią, językoznawstwem. Stosował liczne gatunki literackie: komedię, romans, poemat, nowelę. Autor teatraliów, poezji okolicznościowej, powieści dyskursywnej, parafrazy Księgi Eklezjastesa, katechizmu wierszowanego, dialogu politycznego i historiozoficznego. Pisał po polsku, po łacinie i po włosku. Tłumacz. W latach 1671-1679 mecenas Tylmana z Gameren, a następnie fundator założeń pałacowych i ogrodowych.
Remigiusz Ładowski (1738-1798)
Pijar, tłumacz, przyrodnik, pedagog i nauczyciel w szkołach pijarskich.
Antoni Chryzanty Łapczyński (? - 1740)
Zm. ok. 1740 r. Pisał się „ze Strzałkowa” (wieś w parafii Radomsko). W 1708 r. sekretarz w kancelarii królewskiej. W latach 1710-1727 proboszcz wasilkowski, 1720-1721 prepozyt kościoła Św. Szczepana w Krakowie, 1720-1727 kanonik smoleński, 1720-1721 kaznodzieja kolegiaty św. Floriana w Krakowie a w 1725 r. kościoła parafialnego w Wieliczce. Studia w Akademii Krakowskiej, w 1720 r. bakałarz sztuk i filozofii, w latach 1721-1722 wykładowca, następnie doktor filozofii, a w 1727 r. profesor Akademii Krakowskiej. Autor panegiryków o tematyce historycznej, kompendiów zawierających życiorysy władców polskich, zwierciadła stanu szlacheckiego, panegiryków rodów Rzeczypospolitej i patrycjuszy toruńskich oraz tłumacz zbioru przysłów.
Jakub Łącznowolski (przed 1678 - po 1678)
Daty i dzieje życia nieznane, być może był krakowianinem. Poeta satyryczny z 2. poł. XVII wieku. Opublikował "Nowe zwierciadło..." b.m. (Kraków ?), 1678.
Paweł Łęczycki (Lancicius) (1572-1642)
Ur. w 1572 r. w Łęczycy, zm. w 1642 r. w Bydgoszczy. Pochodził zapewne z plebejskiej rodziny z Łęczycy. W wieku szesnastu lat wstąpił do zakonu bernardynów, w latach 1598-1599 studia w jezuickiej Akademii Wileńskiej, gdzie sprawował również nadzór nad studiującymi tam bernardynami. W 1600 r. podróż do Rzymu u boku kustosza kustoszy bernardynów, kolejna w 1604 r. Przywiezione z Rzymu książki stały się zalążkiem biblioteki. Od 1602 r. kustosz warszawski i definitor z ramienia kapituły bernardynów radomskich. Inicjator rozbudowy kościoła św. Anny w Warszawie. W 1606 r. wraz z misją bernardyńską i Maryną Mniszchówną, jako kapelan Mikołaja Oleśnickiego, w wyprawie do Moskwy. Uwięziony na dwa lata w tzw. Dworze Poselskim, zajmował się pracą translatorską, dokonując przekładu zwłaszcza traktatu o geografii powszechnej Giovanniego Botero oraz historii zakonu franciszkańskiego Marka z Ulisbony. W 1608 r. powrócił do Krakowa, od 1611 r. gwardian bernardynów w Sokalu nad Bugiem. Budowniczy, przyczynił się do powiększenia tamtejszej biblioteki. W latach 1620-1623 gwardian klasztoru w Nowem nad Wisłą, a od 1623 r. w Bydgoszczy. W 1626 r. na stanowisku definitora, a także ponownie gwardian w Sokalu. Ostatnie lata spędził w Bydgoszczy.
Józef Łoś (? - ?)
żył w 1. poł. XVIII w.; pełnił funkcję plenipotenta w sprawach sądowych Sieniawskich
Władysław Aleksander Łubieński (1703-1767)
Ur. 1 XI 1703 r. w Iwanowicach w Wielkopolsce, zm. 21 VII 1767 r. w Warszawie. Syn Macieja, łowczego sieradzkiego, oraz Marianny ze Stokowskich. W wieku 17 lat ukończył jezuicką szkołę w Kaliszu i przyjął niższe święcenia. Następnie uczył się w seminarium w Łowiczu, a od 1722 r. studiował teologię i prawo kanoniczne w Akademii Krakowskiej. W 1724 r. wyjechał do Rzymu, być może na studia w Collegium Romanum, a następnie w podróż po Włoszech, Francji, Holandii, Belgii i Niemczech. Po powrocie prałat domowy prymasa Teodora Andrzeja Potockiego, od 1726 r. kanonik gnieźnieński. W 1727 r. otrzymał święcenia kapłańskie, od tego roku koadiutor scholasterii krakowskiej. W 1728 r. przeniesiony na wyższą kanonię gnieźnieńską z godnością infułata kolegiaty w Łasku. W latach 1730-1731 deputat kapituły gnieźnieńskiej na Trybunał Koronny, którego był wiceprezydentem. W późniejszym czasie deputat na trybunał z kapituły krakowskiej. Po 1730 r. scholastyk krakowski. W 1733 r. wraz z całą kapitułą po stronie Augusta III. Odtąd związany ze stronnictwem dworskim. Następnie kilka lat w Kamionce, poświęcił czas na pracę naukową. W 1740 r. delegat kapituły krakowskiej na sejm, od tego roku pisarz wielki koronny. W latach 1741-1757 przebywał przeważnie na dworze królewskim w Dreźnie, prowadził korespondencję i pośredniczył w interesach magnatów. Od 1742 r. dziekan kapituły gnieźnieńskiej. Sprawował opiekę nad całą "tajną ekspedycją" koronną, uczestnik rozmów z posłami pruskimi, autor memoriału dotyczącego zagrożenia pruskiego. W 1743 r. w sporze z kanclerzem A.S. Załuskim, ustąpił z kancelarii, zachowując wciąż dobre stosunki z rodziną królewską, przeciwny Czartoryskim. W 1743 r. uczestnik pogodzenia Potockich z dworem. W 1745 r. nawiązał kontakty z Józefem Mniszchem i Antonim Potockim. Był autorem projektu pogodzenia zwaśnionych familii, zaaprobowanego przez króla i Brühla. W 1746 r. w sporze z Załuskim i Ogrodzkim. Od 1746 r. administartor opactwa paradyskiego, od 1748 r. jego opat komendatoryjny. W 1749 r. odmówił złożenia homagium z całości dóbr należących do klasztoru. W 1750 r. nawiązał kontakty z Jerzym Mniszchem. W 1754 r. wraz z Małachowskim przeciwny Czartoryskim. U boku Mniszcha brał udział w polityce personalnej. Kierownik sejmików poselskich i deputackich, uczestnik reasumpcji Trybunału w Piotrkowie. Towarzysz króla w podróżach do Warszawy i Wschowy. Od 1752 r. kustosz sandomierski. W 1757 r. nominowany do godności, od 1758 r. arcybiskup lwowski, odznaczony Orderem Orła Białego, wraz z objęciem urzędu zatrzymał opactwo paradyskie i kustodię sandomierską, a oddał dziekanię gnieźnieńską. W wygłaszanych mowach opowiadał się przeciw nierządowi, niezgodzie i złej sytuacji Rzeczypospolitej, nawoływał do reform. W 1759 r. przeciwny konwersji frankistów. W tym samym roku przeprowadził składkę członków kolegium biskupiego na dyskretne honorarium dla kardynała protektora Polski w Rzymie. Od 1759 r. arcybiskup gnieźnieński. Mecenas renowacji pałacu prymasowskiego w Skierniewicach, katedry gnieźnieńskiej i kolegiaty w Łowiczu. W 1760 r. otworzył drukarnię prymasowską w Łowiczu. W tym samym roku w sporze między Akademią Krakowską a jezuitami o przyznanie uniwersyteckich praw kolegium lwowskiemu, stanął po stronie Akademii. Po wyborze na arcybiskupa gnieźnieńskiego pozostał pod wpływem Młodziejowskiego, w kontaktach z Brühlem i Mniszchem, współdziałał z Małachowskim i Czartoryskimi. Wzrost jego roli nastąpił w latach wojny siedmioletniej i rozkładu Rzeczypospolitej. W latach 1759-1760 był głównym negocjatorem z Rosją. Wypowiadał się w naradzie senatu w 1761 r. w sprawie redukcji monety. Nawiązał współdziałanie z Branickim. Z czasem zaczął się zbliżać ku Czartoryskim, a współpraca została zacieśniona w 1762 r. W 1763 r. jako interrex zmagał się z próbami przekupstwa ze strony rosyjskich posłów Kayserlinga i Repnina, związanych także z Młodziejowskim i Czartoryskimi. Współpracował również ze Stanisławem Konarskim. W trakcie bezkrólewia szeroko korzystał z kompetencji królewskich. Przy wsparciu Czartoryskich i za zgodą partii hetmańskiej uzyskał również wyłączne prawo mianowania i koronowania króla. Aktywnie uczestniczył w grze sił przed konwokacją, piętnował również działania rosyjskich wojsk. Na sejmie konwokacyjnym ściśle współpracował z Czartoryskimi, wszedł w spór ze stronnictwem francuskim, a w efekcie z Austrią i Hiszpanią. Przeciwny nowym prawom przeciw różnowiercom, potwierdzał jednak dawne. Projektodawca przeprowadzonego na sejmie odnowienia traktatu Grzymułtowskiego. W 1764 r. uzyskał ustanowienie specjalnego grodu w Łowiczu. W latach 1765-1766 prowadził rokowania o uznanie elekcji Stanisława Augusta przez Austrię i Francję. Brał udział w rokowaniach względem relacji państwo-Kościół. W 1766 r. opowiadał się wraz z królem przeciw równouprawnieniu dysydentów. Odsunął się na ubocze, kiedy zawiązały się konfederacje dysydencka i radomska. Przed śmiercią zdążył spotkać się jeszcze z przedstawicielami pierwszej z nich. Autor raptularza manuskryptów i kompilacji o tematyce geograficzno-historycznej, stanowiącej podręcznik do nauki królewiczów, synów Augusta III, a także memoriału reformatorskiego, dziennika z podróży, mów, listów pasterskich oraz korespondencji politycznej.
Wojciech Ługostowicz (? - ?)
jeden z autorów prawa dla wsi miasta Poznania Zegrze i Rataje w 1745 r.
Bernard Maciejowski (1548-1608)
Duchowny rzymskokatolicki, biskup łucki i krakowski, arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski w latach 1606–1608.
Stanisław Makowiecki (0przed 1672 - po 1693)
Pochodził z Wielkiego Łukoszyna w powiecie lipnowskim. Prawdopodobnie od 1672 r. stolnik latyczowski. Uczestnik bitwy pod Kamieńcem w 1674 r. W 1693 r. poseł z sejmiku podolskiego. Autor relacji z bitwy kamienieckiej.
Jan (Johann) Stanisław Malczowski (? - po 1701)
Nauczyciel języka polskiego, tłumacz, rejent w ryskim magistracie. Autor wierszy okolicznościowych (po polsku, niemiecku i po łacinie). Autor gramatyki polskiej dla Niemców i słowniczka niemiecko-polskiego.
Bartłomiej Kazimierz Malicki (przed 1680 - 1706)
Zm. ok. 1706 r. Pochodził z krakowskiej rodziny mieszczańskiej. W 1680 r. bakałarz, w 1681 r. magister sztuk wyzwolonych na Wydziale Filozoficznym Akademii Krakowskiej. W latach 1681-1688 profesor retoryki i poetyki w Akademii Lubrańskiego, senior bursy Szołdrskiego, w 1688 r. prefekt Seminarium Duchownego w Poznaniu. W latach 1688-1692 docent extraneus na Wydziale Filozoficznym w Akademii Krakowskiej, w 1689 r. wykładowca w Szkołach Nowodworskich. W 1691 r. w sporze z władzami uniwersyteckimi, stanął przed sądem rektorskim. W 1692 r. opiekun Władysława Jordana, podróżował do Paryża, gdzie odbył studia lekarskie i uzyskał tytuł doktora medycyny. Następnie pobyt w Rzymie i w Padwie, gdzie wpisał się wraz z wychowankiem do albumu nacji polskiej. Od 1695 r. w Krakowie, prowadził działalność pisarską, uzyskując w 1700 r. przywilej Augusta II na plany wydawnicze. Od 1699 r. sekretarz królewski. Autor mów i poezji okolicznościowej, utworu scenicznego na uczczenie wiktorii wiedeńskiej, sztuki teatralnej, traktatu filozoficznego. W ostatnich latach życia autor i wydawca prac z zakresu gramatyki języka polskiego i francuskiego.
Jan Malina (1620-1672)
Urodzony ok. 1620 r. w Kluczborku, zm. 24 XI 1672 r. Pochodził z rodziny mieszczańskiej. Od 1673 r. uczeń Szkoły Św. Marii Magdaleny we Wrocławiu, następnie student teologii na uniwersytecie w Królewcu. Od 1647 r. diakon przy polskim kościele w Prabutach, w 1648 r. ordynowany w kościele zamkowym w Królewcu, w 1650 r. administrator parafii w Dzierzgoniu. W latach 1651-1653 proboszcz w Kisielicach. Oskarżony o cudzołóstwo wyjechał do Wilna, gdzie został pastorem zboru luterańskiego. W 1655 r., po zdobyciu Wilna przez Szwedów, wyjechał do księstwa pruskiego, gdzie zajmował się pracą duszpasterską wśród polskich egzulantów. W 1658 r. nominowany na archiprezbitra i inspektora szkoły prowincjonalnej w Tylży. W 1667 r. superintendent generalny wszystkich zborów luterańskich w Wielkim Księstwie Litewskim na mocy patentu gubernatora Prus Książęcych księcia Bogusława Radziwiłła. Autor kazań, utworów religijnych, poezji okolicznościowej, tłumacz luterańskiej agendy kościelnej, mów, oraz pierwszego polskiego śpiewnika ewangelickiego w Prusach Książęcych.
Mikołaj Ścibor Marchocki (1570-1636)
Ur. ok. 1570 r., zm. w 1636 r. W 1588 r. występował z rodziną przed sądem w sprawach majątkowych. Od 1607 r. rotmistrz w oddziale kniazia Romana Rożyńskiego, zwolennika Dymitra Samozwańca. W 1607/1608 r. poseł oddziału do cara, w 1609 r. poseł na sejm w Warszawie, a następnie do Zygmunta III pod Smoleńsk. Uczestnik rokowań pokojowych. W 1610 r. uczestnik obrony Osipowa. Po śmierci Rożyńskiego i wyparciu Polaków z Osipowa, przeszedł do oddziałów Aleksandra Zborowskiego, połączonych następnie z wojskami hetmana Stanisława Żółkiewskiego. Uczestnik bitwy pod Kłuszynem przeciw odsieczy rosyjskiej pod dowództwem Dymitra Szujskiego, następnie członek poselstwa do Zygmunta III pod Smoleńsk z informacją o zwycięstwie. Wziął również udział w szturmie Smoleńska w chorągwi Stanisława Lubomirskiego. Uczestnik narady wojennej i oblężenia zakończonego zdobyciem Moskwy. W 1611 r. poseł do Warszawy w celu upomnienia się o żołd dla wojsk stacjonujących w Moskwie. W 1612 r. w drodze do Moskwy przyłączył się ze skonfederowanym wojskiem polskim pod Orszą, z którym wrócił do Polski. W 1613 r. rotmistrz królewski, otrzymał do Zygmunta III dobra po Janie Wolskim. Osiadł w Mnichowicach Wielkich. W 1624 r. deputat sejmiku województwa krakowskiego do pomocy Janowi Zebrzydowskiemu, miecznikowi koronnemu, w obronie województwa przed "kupami swawolnymi". Poseł sejmikowy w latach 1632, 1634, 1636. Od 1633 r. starosta czchowski. Autor pamiętnika z wojny moskiewskiej, obejmujący lata 1607-1612, a także uzupełniających go materiałów oraz relacji z kampanii cecorskiej w 1620 r. i wyprawy chocimskiej w 1621 r.
Jan Markiewicz (Markowicz) (1613-1691)
Ur. 10 IV 1613 r. w Krakowie, zm. przed 4 V 1691 r. w Krakowie. Pochodził z rodziny kupieckiej. Uczeń w gimnazjum luterańskim w Bytomiu, od ok. 1623 r. w kolegiach jezuickich w Nysie i w Lublinie. Od 1636 r. terminował w sklepie krewnego, od 1643 r. prowadził własny sklep korzenny w Krakowie oraz kantor bankowy. W 1654 r. jeden z najzamożniejszych mieszczan krakowskich, właściciel kamienicy w krakowskim rynku, w latach 1660-1661 dzierżawca czopowego, w latach 1666-1689 ławnik, od 1689 r. rajca krakowski. Właściciel biblioteki, w trakcie okupacji szwedzkiej odzyskiwał książki dla ich prawowitych właścicieli. Autor sztuki teatralnej i sylwy z lat 1654-1687 zawierającej wypisy z książek, kopie pism ulotnych, utwory własne, m.in. korespondencję, instrukcje wychowawcze dla chłopców sklepowych, maksymy życiowe i pamiętnik, zawierający teksty odezw szwedzkich oraz współczesnych uchwał Rady Miejskiej z okresu okupacji szwedzkiej Krakowa w latach 1655-1657.
Samuel Maskiewicz (1580-1640)
Ur. ok. 1580 r., zm. ok. 1640 r. Pochodził z kalwińskiej rodziny ruskiej osiadłej na Nowogródczyźnie. Syn Jana Semenowicza, właściciela Serwecza i Jatry, sługi Ostafiego Wołłowicza, kasztelana trockiego, za którego przykładem porzucił katolicyzm. Po zakończeniu nauki, od 1601 r. służba wojskowa w Inflantach w chorągwi Gabriela Wojny, podkanclerzego litewskiego. W 1605 r. planował uczestnictwo w wyprawie moskiewskiej w interesie Dymitra Samozwańca, jednak w latach 1605-1606 zaciągnął się na służbę na dworze brahińskim Aleksandry z Chodkiewiczów Wiśniowieckiej. W latach 1606-1607 służba w wojsku kwarcianym na Podolu, najpierw w chorągwi zagończyka Jakuba Pretwicza, a następnie w czasie rokoszu sandomierskiego w chorągwi Jana Gratusa Tarnowskiego po stronie Zygmunta III. Od 1607 r. służba w chorągwi husarskiej księcia Janusza Poryckiego i uczestnik bitwy po Guzowem, a w latach 1609-1612 r. wyprawy smoleńskiej, uczestnik bitwy pod Kłuszynem, a następnie jako porucznik oblężenia Moskwy. Członek konfederacji zawiązanej w celu uzyskania zapłaty żołdu. W 1613 r. dowódca pułku konfederackiego, a z ramienia wojska skonfederowanego poseł na sejm warszawski, następnie we Lwowie z ramienia swojego pułku deputat wojskowy przy komisji sejmowej ustalającej wysokość żołdu. W 1614 r. powrócił do Serwecza. W 1615 r. z ramienia sejmiku nowogródzkiego poseł na wileński zjazd główny. W latach 1615-1628 służba u Radziwiłłów. W 1617 r. deputat nowogródzki na Trybunał Główny wielkiego Księstwa Litewskiego, następnie na sądach w Wilnie i Mińsku. W 1619 r. elekt województwa nowogrodzkiego na urząd podsędkowski. W 1621 r. na popisie wojskowym w Nowogródku, uczestnik sejmiku przedsejmowego. Od 1628 r. służba u Sapiehów. W 1628 r. pisarz grodzki nowogródzki, w 1632 r. uczestnik sejmu elekcyjnego, a następnie w latach 1632-1638 podwojewodzi nowogródzki. W latach 1625-1640 autor pamiętnika z lat ok. 1594-1621.
Marcin Matuszewicz (Matusewicz, Matusiewicz, Matuszewic) (1714-1773)
Ur. 11 XI 1714 r. w Jelnej, zm. po 21 XI 1773 r. Syn Jerzego Józefa, starosty stokliskiego, klienta Sapiehów, oraz Teresy Kempskiej, pokomorzanki płockiej. Wykształcony w szkole parafialnej w Kamieńcu, potem u jezuitów w Brześciu, Drohiczynie i Warszawie, uczył się także rysunku i języka francuskiego. Następnie umieszczony przez ojca w oddziale grandmuszkieterów. W trakcie bezkrólewia 1733 r. zwolennik Stanisława Leszczyńskiego, członek konfederacji brzeskiej i dowódca piechoty. W latach 1738-1751 pisarz grodzki brzeski. Aktywny na sejmikach deputackich brzeskich i kowieńskich, uczestnik reasumpcji wileńskich w latach 1743-1748, zamiennie obserwator i poseł na sejmy. W 1740 r. dzięki poparciu Czartoryskich podstoli brzeski. W 1743 r. marszałek sejmiku deputackiego brzeskiego i pisarz przy asesorii kanclerza wielkiego litewskiego Jana Sapiehy, od 1746 r. stolnik brzeski dzięki poparciu tego ostatniego. Od końca 1745 r. stronnik Czartoryskich. W 1748 r. deputat sejmowy w komisji skarbu koronnego. W 1752 r. zerwał z Czartoryskimi, popierając od 1754 r. Mniszchów i Radziwiłłów. W 1755 r. na radzie senatu we Wschowie, uczestnik sporu z Czartoryskimi. W 1756 r. w porozumieniu z Branickim, podjął się stworzenia partii francuskiej na Litwie. W 1757 r. zawarł kompromis z Czartoryskimi, ale pozostał u boku partii hetmańsko-dworskiej. W latach 1758-1762 lawirował między Branickim a Radziwiłłami. Od 1759 r. dzierżawca czopowego szelężnego brzeskiego z ramienia Branickiego. W 1761 r. poseł kowieński, w 1762 r. deputat i laska duchowna w Trybunale w Kownie. Przeciwnik wkroczenia na Litwę wojsk rosyjskich dla wsparcia Czartoryskich, stronnik Radziwiłłów w sporze o bezprawność fundacji Trybunału Litewskiego. W 1763 r. usunął się z działalności politycznej, pozostając u boku Branickiego jako jego faktyczny sekretarz. W 1764 r. uczestnik narady stronnictwa dworskiego w Białymstoku. Na sejmiku konwokacyjnym lawirował między Mniszchem, Radziwiłłem, Branickim a Czartoryskimi. Zaangażowany w uzyskanie poparcia austriackiego, francuskiego i hiszpańskiego przeciw ingerencji Rosji w sprawy Rzeczypospolitej. Po przeproszeniu Czartoryskich działacz na rzecz wyboru Stanisława Poniatowskiego na króla, poseł na sejm i członek konfederacji litewskiej. Na sejmie elekcyjnym pisarz pactów conventów. Obserwator na sejmie koronacyjnym. W 1765 r. sędzia ziemski brzeski. W 1767 r. członek konfederacji radomskiej po stronie Radziwiłłów, konsyliarz konfederacji województwa podlaskiego ziemi bialskiej, a następnie sekretarz generalnej konfederacji koronnej i sekretarz sejmowy. Niechętny do angażowania się w konflikt, w latach 1768-1769 zachował życzliwą neutralność wobec konfederacji barskiej. Od 1768 r. kasztelan brzeski z poparcia Czartoryskich. W 1773 r. odczytał na sejmiku deputackim brzeskim uniwersał O. Stackelberga o amnestii. Autor memoriałów, mów, pism politycznych, korespondencji, diariusza konfederacji radomskiej jako jej sekretarz, a także osobistego pamiętnika pisanego od 1754 r. Tłumacz z języka łacińskiego, autor poezji okolicznościowej.
Kasper Miaskowski (1549/1550 - 1622)
Ur. 1549/1550 r. w Smogorzewie w powiacie kościańskim, zm. 22 IV 1622 r. Prawdopodobnie studia w Uniwersytecie Krakowskim ok 1565 r. Znany z dokumentów związanych z rodzinnym majątkiem od 1571 r. W 1596 r. podpisał protestację przeciw uchwale poborowej i w obronie M. Objezierskiego. Autor poezji religijnej inspirowanej soborem trydenckim, okolicznościowej, a także politycznej przedstawiającej poglądy regalistyczne stronnictwa Zygmunta III Wazy. Zwolennik dymitriady oraz utworzenia ligi monarchów chrześcijańskich przeciw Turkom. W latach 1606-1608 polemizował z rokoszanami sandomierskimi. Tłumacz z języka łacińskiego.
Sebastian Miczyński (? - ?)
Magister filozofii (1612), a następnie (1619) profesor astronomii w Akademii Krakowskiej, usunięty stąd w 1622 r., pisał panegiryki i okolicznościowe teksty religijne [za: Staropolskie pastorałki dramatyczne, oprac. J. Okoń, Wrocław 1989, s. 65.]
Jacynt (Jacek) Marcin Mijakowski (1587-1647)
Ur. w 1587 r. w Krakowie, zm. 16 X 1647 r. w Krakowie. Pochodził z rodziny szlacheckiej. Wykształcenie średnie, nowicjat, a w 1618 r. śluby zakonne u dominikanów w Krakowie. Dalsze studia w Bolonii i Mediolanie. Po powrocie, w 1635 r. bakałarz, a w 1639 r. doktor teologii w Akademii Krakowskiej. W 1642 r. obronił przed sądem w nuncjaturze tytuły naukowe. W latach 1631-1633 wykładowca teologii i kaznodzieja w Lublinie, w latach 1633-1639 przeor w Warszawie i Krakowie, a w latach 1645-1647 w Toruniu. Uczestnik kapituł prowincjonalnych, definitor w 1644 r. w Rzymie, a w 1646 r. w Płocku. Przeciwnik utworzenia prowincji litewskiej. W latach 1635-1643 kaznodzieja w kościele Mariackim w Krakowie. Członek Rzeczypospolitej Babińskiej, w 1647 r. regens studium generalnego w Krakowie i kaznodzieja w katedrze wawelskiej z ramienia kapituły generalnej w Walencji. Autor okolicznościowej poezji oraz kazań w języku łacińskim i polskim.
Daniel Mikołajewski (1650-1633)
Ur. w 1560 r. w Mikołajewicach na Kujawach, zm. 8 IV 1633 r. w Dębicy. Uczeń w szkole kalwińskiej w Radziejowie. W latach 1581-1586 opiekun młodych kasztelaniców Przyjemskich, wraz z nimi student na Uniwersytecie we Frankfurcie nad Odrą, a w 1586 r. na Uniwersytecie w Heidelbergu. Po powrocie do kraju w 1586 r. większość czasu spędzał w Cieninie, gdzie znajdował się ufundowany przez Przyjemskich zbór braci czeskich. Od 1591 r. minister zboru kalwińskiego w Radziejowie, od 1597 r. senior Kościoła kalwińskiego na Kujawach. Uczestnik polemik religijnych, utrzymywał relacje z luteraninem Świętosławem Orzelskim. W 1595 r. razem brali udział w generalnym soborze toruńskim, gdzie jako protokolant reprezentował kalwinów i Jednotę braci czeskich. Od 1597 r. senior Kościoła kalwińskiego na Kujawach, w 1599 r. jego przedstawiciel na zjeździe ewangelików i dyzunitów w Wilnie, gdzie odbył dysputę z jezuitą Marcinem Śmigleckim na temat prymatu papieża, dając początek dalszej dyskusji ewangelicko-katolickiej. W 1601 r. podróż do Bazylei na polecenie wojewody brzeskiego. Zwolennik zgody sandomierskiej, od 1607 r. senior Kościoła braci czeskich zgodnie z decyzją synodu w Ostrorogu. W 1608 r. polemika z jezuitą Marcinem Łaszczem. W 1614-1615 zabiegał o spokój wspólnoty zboru w Radziejowie. Po jego likwidacji przeniósł się do Izbicy. W 1627 r. na synodzie w Ostrorogu, gdzie dokonało się zjednoczenie kalwinów z braćmi czeskimi, został wybrany na wielkopolskiego superintendenta zjednoczonego Kościoła. Po opuszczeniu Izbicy, w latach 1627-1633 objął zbór w Świerczynku. Autor poezji okolicznościowej, religijnych pism polemicznych, zbioru wypisów z Ojców Kościoła i kazań pogrzebowych. W latach 1604-1632 autor prac z dziedziny biblistyki, zmierzających do rewizji i wydania nowego przekładu Pisma Świętego na język polski, zwanego Nową Biblią, bądź Biblią Gdańską.
Jerzy Mikuć (przed 1733 - po 1733)
Daty i losy jego życia nieznane. Prawdopodobnie student którejś ze szkół wileńskich. Autor sylwy z ok. 1733 r. stanowiącej notatnik ucznia.
Jan Miłopolski (? - ?)
autor wydanego w Krakowie w 1612r. tekstu pod tytułem:"brona panien klasztoru S. Agnieszki w Krakowie na Stradomiu [...]"
Józef Epifani Minasowicz (1718-1796)
Ur. w 7 IV 1718 r., zm. w 16 X 1796 r. w Warszawie. Pochodził z ormiańskiej rodziny mieszczańskiej. Syn Mikołaja, bogatego kupca i obywatela Warszawy, tytularnego sekretarza Augusta II. Uczeń warszawskich szkół jezuickich. Od 1737 r. student na Wydziale Prawa Akademii Krakowskiej, doktor obojga praw. Po studiach przebywał we Lwowie, po czym wrócił do Warszawy, gdzie związał się z kręgiem Józefa Andrzeja Załuskiego, jego Biblioteki i warszawskich uczonych jezuitów. Od 1755 r. tytularny sekretarz królewski, od 1758 r. kanonik kijowski (faktycznie żytomierski). Student teologii w seminarium externum misjonarzy przy kościele św. Krzyża, gdzie uzyskał niższe święcenia kapłańskie. Uczestnik organizowanych przez Załuskiego imprez literackich „Academiae Marianae”, porządkowania Biblioteki Załuskich i przedsięwzięć edytorskich. Właściciel biblioteki. Korektor i stylista periodyków polskich: "Nowych Wiadomości Ekonomicznych i Uczonych", "Patrioty Polskiego" i "Monitora". Naczelny redaktor i edytor w wydawnictwie Towarzystwo Literackie Ustanowione do Wydawania Najlepszych i Najpożyteczniejszych Książek. Współpracownik Adama Kazimierza Czartoryskiego, uczestnik organizowanych przez niego spotkań literatów w Pałacu Błękitnym. W latach 1771-1773 współpracownik "Zabaw Przyjemnych i Pożytecznych". Zabierał głos w polemikach literackich. Ustanowiony w testamencie Załuskiego egzekutorem spuścizny zmarłego. W związku z rozbiorem 1793 r. stracił kanonię żytomierską. W 1794 r. znalazł się pod opieką prymasa Michała Poniatowskiego, a następnie Ignacego Krasickiego. Autor poezji okolicznościowej, religijnej, historycznej, bajek, pieśni, żywotów, a także historii Ormian. Tłumacz dramatów, poezji klasycznej i współczesnej literatury francuskiej.
Lorenz Christoph (Wawrzyniec Krzysztof) Mizler (Mitzler) de Kolof (1711-1778)
Urodził się 26 lipca 1711 w Heidenheim, zmarł 8 maja 1778 w Warszawie. Niemiecki teoretyk muzyki, filozof, lekarz, matematyk, historyk, tłumacz, nauczyciel, drukarz, wydawca, redaktor czasopism i księgarz. Współzałożyciel i jeden z inicjatorów Towarzystwa Literatów w Polszcze. Używał imion w polskim brzmieniu: Wawrzyniec Krzysztof, a nazwiska zwykle w formie "Mitzler de Kolof".
Tomasz Młodzianowski (1622-1686)
Ur. 21 XII 1622 r. pod Ciechanowem na Mazowszu, zm. 9 X 1686 r. w Wolbromiu. Studia średnie prawdopodobnie we Lwowie. W latach 1637-1639 nowicjat u jezuitów w Krakowie, w 1639 r. seminarium pedagogiczne w Sandomierzu, w latach 1640-1643 studia filozofii w Kaliszu. Następnie nauczyciel gramatyki w Rawie, składni w Łucku, i humaniorów w Brześciu nad Bugiem. W latach 1646-1650 studia teologii w kolegium św. Piotra w Krakowie. W 1648 r. święcenia kapłańskie. Następnie trzecia probacja (kurs prawa zakonnego i ćwiczeń ascetycznych) w Jarosławiu. W latach 1659-1667 r. kierownik studiów i wykładowca teologii w kolegium poznańskim, w 1659 r. profesja zakonna czterech ślubów. W 1666/1667 r. instruktor trzeciej probacji, następnie prefekt studiów kolegium i kaznodzieja trybunalski. Powrót do Poznania w 1669 r., kaznodzieja i ojciec duchowny kolegium. Od 1671 r. kaznodzieja w parafii Marii Magdaleny. W latach 1673-1680 kapelan domowy na dworze Aleksandra Michała Lubomirskiego, wojewody krakowskiego, a następnie Heleny Tekli z Ossolińskich, wdowy po nim. Od 1673 r. wiceprowincjał. W 1674 r. wygłosił kazanie podczas sejmu koronacyjnego Jana III Sobieskiego. Od 1679 r. ponownie w Poznaniu, dyrektor, a od 1680 r. rektor kolegium. Dwukrotnie delegat na kongregacje generalne zakonu do Rzymu. W latach 1682-1683 r. zastępca prowincjała, od 1683 r. Krakowie, doradca rektora kolegium św. Piotra w kierowaniu sprawami nauki. W latach 1683-1686 nadworny teolog biskupa krakowskiego Jana Małachowskiego. Autor podręczników z zakresu teologii, metafizyki, logiki i fizyki, kazań i homilii. Zajmował się również reformą polskiej ortografii.
Sambor Młoszowski (przed 1618 - po 1690)
Ur. przed 1618 r., zm. po 1690 r. Pochodził z Młoszowa w ziemi krakowskiej. W 1618 r. odnotowany w źródłach jako nieletni, jako osoba pełnoletnia wystąpił w 1640 r. W 1657 r. towarzysz chorągwi husarskiej hetmana polnego koronnego Jerzego Lubomirskiego, za zasługi nagrodzony w tym samym roku przez Jana Kazimierza wsią Ulinką, o którą toczył spór w latach 1657-1658. W latach 1658-1663 oskarżany o zniesławienie, udział w morderstwie i burdach. W latach 1665-1666 uczestnik rokoszu Lubomirskiego, zawarł znajomość z Wespazjanem Kochowskim. Członek Rzeczypospolitej Babińskiej, gdzie otrzymał godność "arcybiskupa babińskiego". W 1672 r. dowódca zaciągu końskiego w pospolitym ruszeniu zebranym pod Kucharami. Autor poezji okolicznościowej i satyrycznej.
Eliasz Morochowski (1576-1631)
Ur. ok. 1576 r. we Lwowie, zm. 19 III 1631 r. we Włodzimierzu. Syn Stefana Morochowskiego h. Korczak i mieszczki lwowskiej. W latach 1595-1603 alumn w Kolegium Greckim we Lwowie, student filozofii i teologii. Po powrocie do Polski w 1603 r. na służbie u Hipolita Pocieja biskupa włodzimierskiego, w latach 1608-1609 jego sekretarz i komisarz w różnych sprawach oraz arbiter w sporze z Samuelem Sienczyłą, archimandrytą monasteru wileńskiego św. Trójcy oraz Józefem Welaminem Rutskim, namiestnikiem. W 1609 r. sekretarz królewski. w 1611 lub 1612 r. święcenia kapłańskie, w 1613 r. nominat i administrator diecezji, od 1614 r. mnich i unicki biskup włodzimierski wbrew woli prawosławnej szlachty wołyńskiej, żądającej w 1616 r. jego odwołania. W 1624 r. uczestnik zjazdu biskupów unickich w Nowogródku obradującego w sprawie unii z prawosławnymi, oraz w 1626 r. synodu kobryńskiego, gdzie zadeklarował udział w fundacji Seminarium Generalnego. Delegowany do zdania relacji z synodu królowi i nuncjuszowi w Warszawie. W 1629 r. zalecany przez kongregację Propagandy na delegata do prowadzenia wstępnych dyskusji na temat planowanego wspólnego synodu unitów i prawosławnych, uczestnik synodu lwowskiego. Zwolennik szerzenia unii, reformy kleru, synodów diecezjalnych, restauracji i budowy kościołów, opiekun szkół i kapituły katedralnej, ok. 1626 r. założyciel bractwa Najświętszej Maryi Panny w katedrze włodzimierskiej, dla którego uzyskał przywileje papieskie. Autor pism politycznych propagujących unię.
Jan Dominik Morolski (przed 1628 - po 1628)
Poza informacją o małżeństwie z Zofią Kłossowską nie zachowały się inne dane o życiu poety. Autor wiersza dla zmarłej małżonki, wydanego w 1628 r.
Andrzej Jan Morsztyn (Morstin) (1621-1693)
Ur. 24 VI 1621 r. prawdopodobnie w Wiśniczu pod Krakowem, zm. 8 I 1693 r. w Paryżu. Syn Andrzeja, podczaszego sandomierskiego, oraz Jadwigi Pobiedzińskiej. Wychowywał się na dworze Stanisława Lubomirskiego w Wiśniczu pod kierunkiem swojego dziada, poety-tłumacza, kalwina Waleriana Otwinowskiego. Od 1638 r. studia filozofii i sztuk wyzwolonych w Lejdzie. W pierwszej połowie lat 40. XVII w. przebywał na dworach Lubomirskich, głównie u Aleksandra Lubomirskiego w Osieku w Sandomierskiem, a także Teczyńskich i Opalińskich w rytwianach. Odbył wraz z bratem podróż zagraniczną do Włoch, przez Wenecję, Bolonię, Parmę, Rzym, Neapol, na Maltę. Być może w 1645 r. towarzyszył poselstwu polskiemu do Paryża po Marię Ludwikę. W 1646 r. poseł królewski na sejmik opatowski, a następnie poseł od króla polskiego do Preszburga (Bratysławy) do cesarza Ferdynanda III w sprawie losów księstwa śląskiego. Od 1647 r. stolnik sandomierski, a także z ramienia Lubomirskich uczestnik prac komisji polsko-rosyjskiej dla ustalenia granic na Zadnieprzu. W latach 1648-1662 prowadził aktywną działalność sejmikową, sejmową i deputacką. W 1649 r. poseł królewski do senatorów. Od tego roku sędzia i dworzanin marszałka Jerzego Lubomirskiego. W 1650 r. członek Rzeczypospolitej Babińskiej. W 1651 r. uczestnik wyprawy beresteckiej oraz poseł do hetmana polnego litewskiego Janusza Radziwiłła pod Orszę. W 1653 r. dworzanin królewski i poseł do Jerzego II Rakoczego w związku z wojną przeciw Chmielnickiemu, uczestnik wydarzeń pod Żwańcem i rokowań z Tatarami. Od 1654 r. dworzanin królowej Ludwiki Marii. W 1659 r. ożenił się z panną z jej fraucymeru, Szkotką, Katarzyną Gordon. W 1654-1655 r. internuncjusz królewski do króla Szwecji w sprawie wojny z Rosją, skąd przywiózł ostrzeżenie przed zbliżającym się „potopem”. Po wybuchu wojny polsko-szwedzkiej przebywał najpierw u marszałka Lubomirskiego w Lubowli na Spiszu, następnie posłował do króla na Śląsk. Odtąd towarzyszył przeważnie królowi. Prawdopodobnie w trakcie obecności Jana Kazimierza we Lwowie przeszedł z kalwinizmu na katolicyzm. Od 1656 r. starosta zawichojski, następnie sekretarz królewski i uczestnik kampanii warszawskiej, poseł królewski do Wiednia i Frankfurtu nad Menem, a w 1657 r. ponownie do Wiednia w sprawach wojny ze Szwecją i sukcesji. Następnie obecny przy oblężeniu Krakowa, komisarz i sygnatariusz kapitulacji Szwedów. W 1658 r. poseł do Berlina. Od tego roku starosta kowalski, a także pułkownik z prawem zaciągu dragonii. Odmówił przyjęcia tytułu wojewody płockiego, zadowalając się urzędem referendarza koronnego. Następnie wraz z regimentem dragonii uczestnik oblężenia Torunia i sygnatariusz kapitulacji Szwedów. W 1659 r. komisarz na kongresie pokojowym w Oliwie i sygnatariusz traktatu pokojowego. Jednocześnie pełnomocnik elektora brandenburskiego w sprawie zastawu Elbląga, a w późniejszym czasie doradca jego przedstawiciela w Polsce. Odrzucił możliwość przyjęcia godności kasztelana sandomierskiego. W latach 1660-1664 występował w obronie ariańskich krewnych i przyjaciół, a także przejmował ich dobra i wspierał finansowo wygnanych. Od 1659 r. zwolennik koncepcji Ludwiki Marii promującej elekcję vivente rege. W 1660 r. sygnatariusz deklaracji poparcia dla Henryka d'Enghien. Odtąd doradca królowej i inspirator niektórych działań. Być może jeden z autorów projektu reformy sejmowania 1660 r. W 1661 r. uczestnik konwokacji częstochowskiej i sygnatariusz deklaracji poparcia elekcji vivente rege. Pośrednik między królową a marszałkiem Lubomirskim, w którego imieniu działał na dworze do ugody łęgonickiej w 1666 r. Od 1661 r. starosta warciański. Zwolennik elekcji Kondeusza, także po upadku planu królowej na sejmie 1661 r. W latach 1659-1661, a także później finansowany przez dwór francuski. Dowódca regimentu dragonii w nieudanej wyprawie Jana Kazimierza do Rosji w 1663/1664 r. W trakcie rokoszu Lubomirskiego pośrednik między marszałkiem a dworem królewskim, w 1666 r. sygnatariusz układu polsko-francuskiego o poparciu przez Lubomirskiego kandydatury Kondeusza za cenę nominacji marszałka na wojewodę krakowskiego. W 1667 r. świadek śmierci Lubomirskiego we Wrocławiu. Poseł królowej do Ludwika XIV i do Berlina w sprawie zamachu stanu w celu przejęcia władzy w Polsce przez Kondeusza. Po śmierci królowej, od 1667 r. starosta tucholski, od 1668 r. podskarbi wielki koronny. W tym roku sygnatariusz konfederacji generalnej po abdykacji Jana Kazimierza i członek rady prymasowskiej. W czasie bezkrólewia nieoficjalnie zwolennik elekcji Kondeusza, a po elekcji Michała Korybuta Wiśniowieckiego w opozycji do nowego króla. W 1670 r. oskarżony przed sądem sejmowym o próbę podważenia elekcji, złą gospodarkę w skarbie i zamiar niedopuszczenia do koronacji królowej. W tym samym roku przekazał klejnoty koronacyjne. Od 1670 r. opiekun Ludwiki Karoliny, córki zmarłego Bogusława Radziwiłła, rzeczywistym zarządem majątku podopiecznej zajął się jego krewniak Zbigniew Morsztyn. W 1672 r. poseł na sejm, przedstawił rozpaczliwy stan skarbu. Sygnatariusz konfederacji zwolenników Francji. Po upadku Kamieńca Podolskiego w trakcie wojny polsko-tureckiej schronił się w Prusach. Skrytykowany w obozie gołębskim, udał się pod opiekę prymasa Prażmowskiego do Łowicza. W 1673 r. poseł na sejm pacyfikacyjny i członek rady wojennej. Po śmierci króla wraz ze stronnictwem francuskim odzyskał pozycję polityczną. Zwolennik elekcji Jana III Sobieskiego. W 1676 r. uzyskał zatwierdzenie rachunków podskarbińskich. W 1678 r. na polecenie króla w podróży do Włoch, głównie Toskanii i Wenecji, nieoficjalnie jako poseł w sprawie zjednania ich do ligi antytureckiej. Obecny również w Paryżu, gdzie uzyskał fundusze za poparcie kandydatury francuskiej, a także przyjął francuskie poddaństwo, o które zabiegał od 1674 r. Od 1679 r. w opozycji do popierającego Habsburgów króla, w trakcie poselstwa do Paryża przeciwdziałał planom Sobieskiego, a także przyjął urząd sekretarza Ludwika XIV oraz złożył mu przysięgę wierności bez zgody sejmu i króla. W 1680 r. zwolennik detronizacji Sobieskiego i elekcji Stanisława Jabłonowskiego. W 1681 r. oskarżony na sejmie o przyjęcie obcego poddaństwa, wywóz pieniędzy z kraju, znieważenie Rzeczypospolitej, niegospodarność w skarbie. Jeden z inicjatorów zerwania tego sejmu. W 1682 r. zaangażowany w prowęgierską politykę Francji. Potępiony na sejmie 1683 r., pozbawiony urzędu podskarbiego i skłoniony do zwrotu klejnotów koronnych. Przed wydaniem wyroku ustąpił z urzędu i wyjechał do Francji, gdzie osiadl w zakupionych wcześniej dobrach w Chateauvillain. Wyrok wydano zaocznie, a Morsztyn nigdy już nie wrócił do kraju. W 1690 r. zwrócił klejnoty koronne. Poeta w latach 1638-1660 na dworach Lubomirskich i Jana Kazimierza. Od 1661 r. właściciel parceli na terenie Warszawy, na której w latach 1661-1664 wybudował pałac z ogrodem, rozbudowany według projektu Tylmana z Gameren w latach 1668-1673. Mecenas sztuki. W 1673 r. fundator klasztoru bonifratrów w Warszawie. Autor wierszy, listów poetyckich, poezji okolicznościowej, konwiwialnej, a także o tematyce religijnej. Pisał epigramaty, erotyki, pieśni, fraszki. Autor przekładów i parafraz utworów rzymskich, nowołacińskich, włoskich i francuskich.
Hieronim (Jarosz) Morsztyn (Morstin) (1581-1623)
Ur. w 1581 r., zm. ok. 1623 r. Syn Floriana, bachmistrza wielickiego oraz Zuzanny Łaskiej. Po śmierci ojca wychowanek wuja, sekretarza królewskiego, Samuela Łaskiego. Pod koniec lat 90. XVII w. student w kolegium jezuickim w Braniewie. Pobyty w Krakowie, Lublinie, Wilnie i Bydgoszczy oraz na Pogórzu krakowskim. Być może ok. 1618/1619 r. studiował w Padwie. Przyjaźnił się z Sewerynem Bączalskim. Autor traktatu filozoficznego, zwierciadła, dzieła moralizatorskiego, poezji okolicznościowej, wierszy lirycznych, fraszek, wierszowanych historii nowelistycznych oraz przekładów autorów klasycznych.
Zbigniew Morsztyn (Morstin, Morstyn) (1622/1628 - 1689)
Ur. ok. 1622 r. lub ok. 1627-1628 na Podgórzu, zm. 13 XII 1689 r. w Królewcu. Arianin, być może uczęszczał do szkoły w Lusławicach lub Raciborsku. Ok. 1640 r. pracował przy żupach solnych w Wielczce. Od 1646 r. w wojsku Janusza Radziwiłła na Litwie. W 1648 r. uczestnik elekcji Jana Kazimierza. Od 1648 r. na usługach Bogusława Radziwiłła, a po jego śmierci Ludwiki Karoliny Radziwiłłówny, córki zmarłego. Uczestnik walk z Bohdanem Chmielnickim, wypraw ukraińskich, bitew pod Zbarażem, Beresteczkiem, Kopyczyńcami, Łojowym Górnym, Żwańcem, w 1651 r. roku w Kijowie. Towarzysz hetmańskiej chorągwi pancernej, dowodzonej przez porucznika Aleksandra Mierzeńskiego. W latach 1650-1651, a następnie w 1653 r. poseł do hospodara wołoskiego Bazylego Lupula. W 1654 r. podróż do Dojlid do Samuela Przypkowskiego. W 1654 r. rezydent na dworze królewskim, następnie u boku Janusza Radziwiłła uczestnik walk z wojskami moskiewskimi oraz bitwy pod Szepielowcami. W 1655 r. powrót w rodzinne strony, gdzie podpisał akt poddania się Szwedom, następnie zaś wystąpił przeciw okupantom, potępiając jednocześnie pogromy arian. W 1656 r. w starciu pod Tyńcem trafił do niewoli. Uwolniony w 1657 r., wstąpił na służbę dyplomatyczną u Bogusława Radziwiłła. Ok. 1658 r. otrzymał w ramach wynagrodzenia za zasługi od Jana Kazimierza tytuł miecznika mozyrskiego. W 1658 r. uczestnik oblężenia Torunia, obecny w Poznaniu, w Warszawie na konwokacji, w Gdańsku na sejmiku pruskim. Poseł na sejm w 1658 i 1659 r. Pośrednik między Radziwiłłami, Morsztynami i Leszczyńskimi. Uczestnik zabiegów arian o unieważnienie konstytucji sejmu 1658 r. wzywającej do zmiany wyznania lub opuszczenia kraju, a także supliki ariańskiej w tej sprawie na sejmik proszowski. W 1658 r. udał si na wygnanie, pozostawiając majątek bratu stryjecznemu. W 1660 r. reprezentant arian w dyskusji z katolikami na zamku Wielopolskich w Rożnowie. W latach 1660-1662 uchylał się od nakazu banicji arian, przebywając wraz z rodziną w należącym do Radziwiłłów zabłudowskim kluczu majątkowym. W 1661 r. poseł do Jana Kazimierza, następnie towarzysz Bogusława Radziwilła w jego objeździe po odzyskanych dobrach. W 1662 r. uczestnik walk o Wilno, następnie członek komisji obrachunkowej na terenie Litwy do sprawy wypłaty żołdu. W 1663 r. dwukrotnie we Lwowie. W 1662 r. prawdopodobnie uczestnik ostatniego synodu braci polskich w Zabłudowie. W efekcie działań plebana zabłudowskiego przeniósł się do Prus Książęcych. W 1663 r. uczestnik soboru antytrynitarskiego w Kluczborku, sygnatariusz apelu od księcia siedmiogrodzkiego Michała Apafiego z prośbą o protekcję. W 1663 r. otrzymał przywilej, podpisany formalnie przez elektora jako księcia pruskiego, na dożywotnią dzierżawę wsi Rudówka, a także uzyskał tytuł radcy domowego księcia pruskiego. Pracownik kancelarii polskiej Bogusława Radziwiłła w Królewcu, w 1664 r. odbył z nim objazd po dobrach litewskich, a w 1665 r. towarzysz na ślub. Zaangażowany w życie zborowe i kulturalne braci polskich na Mazurach. W 1666 r. przeciwstawiał się stanom pruskim żądającym wygnania braci polskich z Prus. W latach 1667-1669 zaangażowany z ramienia Radziwiłłów w wydarzenia polityczne w Koronie. W 1669 r., po śmierci Bogusława Radziwiłła, opiekun jego córki Ludwiki Karoliny Radziwiłłówny i współzarządca spadku po nim. Od 1670 r. stale urzędował u jej boku na zamku w Królewcu. W latach 70. XVII w. uczestnik sejmów w Warszawie. Od 1670 r. po śmierci Samuela Przypkowskiego przywódca braci polskich w Prusach Książęcych, zaangażowany w ich obronę przed wypędzeniem. W 1672 r. podjął starania, dzięki którym sprawę wsparł Michał Korybut Wiśniowiecki, powołując się na prawa zwierzchnie króla polskiego do Prus Książęcych. Opiekun ubogich arian oraz młodzieży innowierczej z Litwy i Białorusi studiującej w Królewcu. W 1678 r. organizator synodu braci polskich w Rudówce, a w 1684 r. uczestnik kolejnego. W 1683 r. podróżował do Francji. Zaangażowany w plany matrymonialne córki zmarłego Bogusława Radziwiłła. Autor relacji z wydarzeń wojennych w Kijowie w 1651 r., łacińskiej poezji okolicznościowej i politycznej, korespondencji, erotyków, fraszek i obrazków satyrycznych. W twórczości poruszał problemy tolerancji religijnej i patriotyzmu.
Sefer Muratowicz (1577-1652)
Ur. prawdopodobnie po 1577 r. w mieście Karahisar w północno-wschodniej Azji Mniejszej, zm. po 1610 r. Kupiec ormiański z Turcji osiadły w Polsce. W 1597 r. przybył do Lwowa. W 1598 r. odbył podróż handlową do Turcji jako agent Ormian lwowskich M. Kierymowicza i N. Popowicza. W latach 1601-1602 został wysłany przez Zygmunta III do Persji jako poseł do szacha Abbasa I oraz po kobierce i inne ozdoby dla zamku królewskiego w Warszawie. W latach 1607 i 1610 występuje jako sługa królewski w księgach sądu ormiańskiego we Lwowie, ale jako obywatel warszawski. W latach późniejszych osiadł w Zamościu, a potem w Kamieńcu Podolskim. Po 1613 r. wzmiankowany jest jako szlachcic, a także naczelnik wszystkich Ormian w Polsce. Ostania wzmianka o nim pochodzi z 1631 r.
Marcin Murinius (Murzyński) (? - ?)
Żył w 2. poł. XVI w. Autor tekstu wydanego, być może z przeróbkami M. Chwałkowskiego w roku 1712 pod tytułem "Pamiętnik albo Kronika Pruskich Mistrzów..."
Daniel Naborowski (Naborovius) (1573-1640)
Ur. w 1573 r. w Krakowie, zm. w VIII lub IX 1640 r. w Wilnie. Według jednych syn kalwina, który po stracie przez dziada wsi Naborowo k. Zakroczymia przeniósł się do miasta, według innych ariańskiego aptekarza Szymona Ronenberga. W latach 1590-1593 studiował w Wittenberdze, 1593-1595 medycynę w Bazylei, a od 1595 r. prawo w Orleanie, gdzie był asesorem nacji germańskiej. W 1596 r. podróżował do Genewy przez Lyon, a następnie odbył studia prawnicze w Strasburgu, a także uczył języka francuskiego Janusza Radziwiłła, po czym przeniósł się do Bazylei. Od 1602 r. ochmistrz na dworze Rafała Leszczyńskiego w Padwie, gdzie uczęszczał na lekcje mechaniki do Galileusza. Od 1602 r. na Litwie w służbie u Janusza, a następnie Krzysztofa Radziwiłłów. W 1603, 1604, 1606 r. podróżował do Francji. Zwolennik rokoszu Zebrzydowskiego, po upadku którego w 1608 r. wyjechał wraz z jednym z przywódców, Januszem Radziwiłłem do Bazylei, skąd podróżował do Anglii, Francji i Wenecji. W 1610 r. wrócił do Polski. W kolejnych latach odbywał podróże do Anglii i Niemiec w interesach Radziwiłłów. Po śmierci dotychczasowego protektora w 1620 r. przeszedł na służbę Krzysztofa Radziwiłła, na dworze którego nawiązał kontakty z działaczami zborowymi, pisarzami i poetami. Utrzymywał również kontakty z biskupem wileńskim Eustachym Wołłowieczem. W kolejnych latach zajmował się sprawami sądowymi dotyczącymi dziedzictwa żony, działalnością pisarską, sprawami publicznymi, a także słuzył u Radziwiłłów, także jako wychowawca Bogusława, syna Janusza oraz Janusza, syna Krzysztofa. W 1622 r. subdelegat w poselstwie do Szwedów w związku z rokowaniami pokojowymi oraz do Niemiec w sprawach wdowy po zmarłym Januszu Radziwille. Od 1633 r. po odbyciu podróży na Węgry z księżną Anną Radziwiłłową rozluźnił związki z dotychczasowymi protektorami. Od 1637 r. cześnik i sędzia grodzki wileński. Osiadł w Wilnie, gdzie angażował się w sprawy zborowe. W 1639 r. rozruchy religijne w Wilnie wywołane przez pasierba, Piotra Piekarskiego, doprowadziły do osłabienia pozycji Naborowskiego. Autor wierszy i traktatów o tematyce medycznej w języku łacińskim, poezji okolicznościowej. Pisał panegiryki, treny, fraszki, wiersze do przyjaciół, listy poetyckie, wiersze religijne i refleksyjne, poezję ziemiańską, sielanki, sonety, echa. Inspirował się twórczością Jana Kochanowskiego. Tłumacz poezji włoskiej, francuskiej i niemieckiej oraz psalmów. Przedstawiciel nurtu manierystycznego.
Samuel Stanisław Nadolski (1590-1655)
Kasztelan rawski w 1655 roku, kasztelan rozpierski w latach 1649-1653, kasztelan konarski łęczycki w 1649 roku, starosta tczewski, rotmistrz, kapitan piechoty. Pochodził ze znanej polskiej rodziny szlacheckiej. W roku 1627 wziął udział w bitwie pod Tczewem, gdzie, na skutek akcji podjętej z jego inicjatywy, ranny został król Szwecji, Gustaw Adolf.(za: Wikipedia)
Ignacy Nagurczewski (1725-1811)
Urodził się 22 marca 1725 w Nagurkach koło Pińska, zmarł w lutym 1811 w Warszawie. Polski poeta, tłumacz, historyk literatury, pedagog i jezuita, nauczyciel ks. Józefa Poniatowskiego.
Józef Naroński (Naronowicz-Naroński) (1610-1678)
Ur. ok. 1610 r. na Litwie, zm. w IV 1678 r. w Szczytnie. Był arianinem pochodzenia mieszczańskiego. Studiował prawdopodobnie w Rakowie, choć nie da się wykluczyć Torunia, Kiejdan lub Elbląga. Od 1640 r. wykonywał prace kartograficzne na służbie u miecznika koronnego Jana Zebrzydowskiego, a w latach późniejszych w dobrach Niemiryczów na Polesiu Kijowskim, w latach 1644-1654 rewizor majętności i mierniczy w służbie u Janusza, a następnie Bogusława Radziwiłła. Po edykcie sejmu z 1658 r. skazującego arian na banicję przeniósł się do Prus Książęcych, gdzie dostał się pod opiekę namiestnika królewskiego Bogusława Radziwiłła, dla którego wykonywał prace kartograficzne. W 1661 r. zawarł umowę z elektorem Fryderykiem Wilhelmem o delineację i sporządzenie map starostw Prus Książęcych. Po odnowieniu jej w 1663 r. swoje prace kontynuował aż do śmierci. W międzyczasie podejmował się również sporządzania rysunków architektonicznych, projektów przebudów oraz planów zamków. Po śmierci Bogusława Radziwiłła w 1669 r. związał się silniej z otoczeniem Zbigniewa Morsztyna. W 1674 r. zawarł umowę z Naddyrekcją Ceł w Królewcu, opracował również projekt połączenia jezior mazurskich oraz rzek Dejmy i Pregoły z Niemnem. W 1677 r. podpisał kolejną umowę na przygotowanie mapy Prus Górnych. Autor traktatów z zakresu nauk matematycznych (m.in. geometrii i optyki), architektury wojennej oraz dzieła historycznego na temat Sarmacji i Scytii. Twórca map i planów kartograficznych.
Anna Naruszewiczowa Sapieżanka (przed 1650 - ok. 1669)
Ur. przed 1650 r. Zm. ok. 1699 r. żona Stanisława referendarza Wielkiego Księstwa Litewskiego, po którego śmierci w 1650 r. wstąpiła do benedyktyńskiego klasztoru św. Katarzyny w Wilnie. W 1699 r. sporządziła testament.
Adam Nieboraczkowski (pseud.) ( - )
Pseudonim autora tekstu sowizdrzalskiego wydanego w 1648 roku w Krakowie.
Marcin Nieborowski (przed 1611 - po 1674)
Ur. przed 1611 r., zm. po 1674 r. Pisarz ziemski w 1611 r., podczaszy gostyński w 1622 r., podkomorzy sochaczewski w 1648 r., dworzanin królewski. Poseł na sejm w 1666 r. sygnatariusz elekcji w 1669 r. i 1674 r. Znany z poematu satyrycznego wymierzonego przeciw satyrom K. Opalińskiego oraz jako tłumacz ody M. K. Sarbiewskiego.
Julian Ursyn Niemcewicz (1758-1841)
Dramaturg, powieściopisarz, poeta, historyk, pamiętnikarz, publicysta, tłumacz, wolnomularz, członek Komisji Edukacji Narodowej w latach 1791–1792.
Krzysztof Niemirycz (Niemierzyc) (1650 - 1699/1711)
Ur. w 1650 r. w Czerniechowie w Owruckiem, zm. 1699/1711 r. Był synem arianina Stefana, podkomorzego kijowskiego i Gryzeldy Wilamówny. Wychowanek Jerzego Ciachowskiego, ministra czerniechowskiego zboru braci polskich. W 1664 r. ze względów wyznaniowych udał się z rodziną na wygnanie do Brandenburgii, osiadł w Neuendorfie (Czarnowie k. Krosna Odrzańskiego). W 1665 r. na polecenie ojca wyjechał do Hamburga, gdzie dostał się pod opiekę Stanisława Lubienieckiego. Przyswoił wówczas język niemiecki, francuski i łaciński. W latach 1670-1671 przebywał w Republice Zjednoczonych Prowincji (m.in. Hadze i Utrechcie). W następnych latach przebywał Neuendorfie. Często wracał do Polski, m.in. w 1674 r. był sygnatariuszem elekcji Jana III Sobieskiego. W 1677 r. ożenił się z kalwinką, Marcjanną Ożarowską. Brał udział w dysputach między kalwinami a arianami. Autor rozprawy teologicznej, zbioru bajek ezopowych, w znacznym stopniu będącego przekładem bajek La Fontaine'a, a dedykowanego przyszłemu królowi Augustowi III.
Stanisław Niemojewski (1560-1620)
Ur. ok. 1560 r., zm. przed końcem 1620 r. w Łowinku. Syn Jana z Lubieńca, kasztelana chełmińskiego, oraz Katarzyny, córki Stanisława Kostki, wojewody chełmińskiego. W 1589 r. poseł na sejmik generalny Prus Królewskich od Zygmunta III. Od 1595 r. starosta międzyłężski. W 1596 r. poseł na sejmik generalny malborski. Od ok. 1590 r. dworzanin królewski, w 1593 r. towarzyszył królowi w podróży do Szwecji. W 1602 r. udzielił pożyczki pod zastaw klejnotów koronnych. Poseł sejmikowy w 1603 r. spierał się z Ludwikiem Wejherem o brak indygenatu pruskiego. Od 1603 r. podstoli koronny, do 1611 r. przebywał na dworze królewskim. Pozostawał w bliskich stosunkach z Anna Wazówną, dla której wypełnił misję moskiewską sprzedaży klejnotów Dymitrowi Samozwańcowi w 1606 r. W trakcie podróży przyłączył się do orszaku Maryny Mniszchówny, a w efekcie przewrotu w Moskwie został wzięty do niewoli, skąd został przewieziony najpierw do Rostowa, a następnie do Białozierska. W 1608 r. został zwolniony, po czym wrócił do Prus, przyłączając się do zwolennik interwencji przeciw Moskwie. Od 1610 r. starosta osiecki. Poseł na sejm 1611 r. zwolennik regalizmu i centralizmu w stosunku do Prus Królewskich, sprzeciwiał się miastom pruskim, opowiadał się za podporządkowaniem sejmików pruskich sejmowi walnemu oraz za odprowadzaniem do skarbu koronnego podatku łanowego od Gdańska i Elbląga. W tym samym roku komisarz do spraw regulacji granic Prus Królewskich z Księstwem Pomorskim. Poseł na sejm 1613 r., komisarz do rokowań z konfederatami pustoszącymi Prusy po powrocie z Moskwy, z którymi zawarto w Bydgoszczy porozumienie w 1614 r. Od 1615 r. starosta rogoziński i kasztelan elbląski. Poseł na sejm 1616 r. i ponownie komisarz do spraw regulacji granic Prus Królewskich z Księstwem Pomorskim. Uczestnik wojny z Moskwą, w tym prawdopodobnie walk o Smoleńsk. Po zakończeniu kampanii podróżował do Włoch, gdzie zapisał na się na Uniwersytet w Padwie i ofiarował datek na ołtarz św. Stanisława. Od 1619 r. kasztelan chełmiński. Osiadł w rodzinnym Łowinku, a także opiekował się kapicą Najświętszej Panny Maryi Bolesnej w kościele parafialnym w Chełmnie. Autor diariusza z wyprawy 1606-1608.
Kasper Niesiecki (1682-1744)
Ur. 31 XII 1682 r. w Wielkopolsce, zm. 9 V 1744 r. w Krasnymstawie. Pochodził z rodziny mieszczańskiej. W 1699 r. nowicjat w kolegium jezuickim w Krakowie. W latach 1701-1704 studia filozoficzne w Lublinie, zakończone stopniem magistra. W latach 1704-1706 studia w Łucku, Lublinie i Krośnie. W latach 1707-1711 studia teologiczne w Krakowie, a następnie w 1711/1712 r. w Jarosławiu na trzeciej probacji. W międzyczasie w 1710 r. przyjął święcenia kapłańskie. Profesor retoryki, poetyki oraz kronikarz kolegium w 1712/1713 r. w Bydgoszczy, a w 1713/1714 r. w Chojnicach. W 1714/1715 r. wykładowca etyki i matematyki w Kaliszu. W latach 1715-1723 kaznodzieja w Rawie Mazowieckiej, Krakowie, Lublinie, Kaliszu, Lwowie, Krasnymstawie, ponownie w Krakowie i Lwowie. Od 1724 r. osiadł w Krasnymstawie, gdzie przez dwa lata był regensem kolegium, a przez cztery wykładowcą teologii moralnej. Od 1727 r. zarządca kościoła i duszpasterz. W 1740/1741 r. pobyt w Sandomierzu jako regens tamtejszego konwiktu szlacheckiego. Od 1724 r. aż do śmierci pracował nad herbarzem. Autor listów.
Władysław Jan Nieszyjka (przed 1690 - 1695)
Ur. przed 1690 r., zm. w 1695 r. Uczestnik kampanii kamienieckiej 1690 r. Autor testamentu.
Stanisław Jan Niewieski (? - 1699)
Ur. przed 1665 r. w Wielkopolsce, zm. 27 IX 1699 r. w Zamościu. Pochodził z rodziny szlacheckiej. Student w Akademii Krakowskiej, w 1665 r. bakałarz, a w 1668 r. magister nauk wyzwolonych. Następnie rektor szkoły parafialnej w Radomiu. W latach 1671-1676 profesor matematyki, a od 1676 r. profesor fizyki, czyli nauk przyrodniczych w Akademii Zamojskiej. W 1676 r. doktor medycyny. W latach 1673-1696 kilkakrotnie dziekan Wydziału Filozoficznego oraz rektor Akademii Zamoyskiej. Od 1684 r. administrator Drukarni Akademickiej. Asesor sądu komisarskiego dla spraw z Żydami na zamku zamojskim oraz delegat Akademii m.in. w pertraktacjach z ordynatem Marcinem Zamoyskim, zakończonych w 1684 r. wydaniem ustaw akademickich rozszerzających autonomię uczelni, w obronie której w 1689 r. wszedł w spór z biskupem chełmskim. W latach 1672-1699 autor i wydawca kalendarzy zamojskich. W latach 1686-1688 r. uprawiał miernictwo. Autor legendy do mapy Ordynacji Zamoyskiej. Autor wierszy i epigramatów.
Szymon Niziołkowic (Nizolius) (? - ?)
W latach 20tych XVII wieku był kierował Drukarnią Akademicką w Zamościu.[https://docplayer.pl/5601839-Seria-bibliotekarza-zachodniopomorskiego-biblioteka-glowna-uniwersytetu-szczecinskiego-dokad-zmierzamy.html]
Georg Matthias Nöller (1600-1712)
Prowadził w XVII wieku w Rydze drukarnię mającą przywilej drukarni miejskiej.
Aleksander Obodziński (przed 1640 - po 1643)
Ur. przed 1640 r. w Wielkopolsce, zm. po 1643 r. Autor rymowanej kroniki Polski i rymowanego utworu dewocyjnego.
Walenty Odymalski (1620-1680)
Ur. ok. 1620 r. w Seceminie, zm. 1680 r. w Krakowie. W 1642 r. bakałarz w Akademii Krakowskiej. Przed 1654 r. święcenia kapłańskie, od 1654 r. komendarz kościoła secemińskiego. W 1678 r. donator na rzecz klasztoru norbertanek w Busku być może jako kanonik sandomierski, dziekan kijewski i pleban sędziejowicki. Utrzymywał związki z Akademią Krakowską. Autor poezji okolicznościowej, utworów o tematyce historycznej i religijnej, w tym mesjady.
Teofila Tekla Ogińska (? - 1720)
Teofila Tekla z Czartoryskich Ogińska (zm. 7 VI 1720) była córką Jana Karola Czartoryskiego, podkomorzego krakowskiego, żoną wpierw Jerzego Krasickiego, następnie od 1689 r. Grzegorza Antoniego Ogińskiego (zm. 1709 r.), starosty żmudzkiego i hetmana polnego litewskiego, stryjeczną siostrą Kazimierza Czartoryskiego, podkanclerzego litewskiego. Po śmierci drugiego męża ostatnie lata życia w większości spędziła jako rezydentka w klasztorze, począwszy od 1713 r. Zmarła w Lublinie 7 VI 1720 r., została pochowana w klasztorze brygidek w grobie klasztornym, jak odnotowano w kronice tego zgromadzenia — „bez testamentu, ale z wielkim do zbawienia Duszy przygotowaniem”. Z drugiego małżeństwa Ogińska miała kilkoro dzieci: dwóch synów — Kazimierza, starostę bracławskiego, który ożenił się z Marianną Humiecką, oraz wcześnie zmarłego Jana, a ponadto trzy córki: Elżbietę 1v. za Giełgudem, pisarzem litewskim, 2v. Antonim Puzyną, chorążym nadwornym litewskim, Angelę za Feliksem Parysem i Eufrozynę (zm. ok. 1765 r.), która poślubiła Piotra Paca (zm. 1756), starostę wilejskiego, właściciela Różanki, i miała z nim jedynego syna Józefa (zm. 1797), generała wojsk litewskich. Z Elżbietą Sieniawską łączyły ją kontakty dość oficjalne, choć z pewnością znały się z czasów młodości, wychowując się w otoczeniu królowej Marii Kazimiery Sobieskiej. Znajomość ta nie zaowocowała jednak bliższą zażyłością, stąd Ogińska, mimo że formalnie równa Sieniawskiej, występowała w charakterze klientki zabiegającej o łaskę [za: Korespondencja Elżbiety z Lubomirskich Sieniawskiej, kasztelanowej krakowskiej. Tom III Jaśnie Oświecona Mościa Księżno Dobrodziejko. Rodzina, przyjaciele i klienci (wybór), oprac. i wyd. B. Popiołek, U. Kicińska, A. Słaby, Warszawa 2016, s. 218]
Andrzej Bohusz Okmiński (? - zm. po 1658 r.)
Zm. po 1658 r. Kanonik wendeński, pleban widzki, duszpasterz. Autor testamentu.
Szymon Okolski (1580-1653)
Ur. w 1580 r. w Kamieńcu Podolskim, zm. w 1653 r. we Lwowie. Od ok. 1611 r. dominikanin we Lwowie. W latach 1611-1612 towarzysz wikariusz kongregacji ruskiej Cypriana Castellione w wizytacjach kanonicznych. Studia filozoficzno-teologiczne w klasztorze macierzystym. Od 1616 r. studia w Bolonii zakończone egzaminem lektorskim. Następnie pochwycony przez Tatarów i uprowadzony na Krym. Wykupiony z jasyru w 1619 r. Od 1622 r. kaznodzieja generalny, mający od 1632 r. siedzibę w Szarawce. W 1628 r. bakałarz, a w 1641 r. teolog w Studium Generalnym we Lwowie. Następnie wykładowca filozofii, a od 1621 r. teologii w konwencie Bożego Ciała, w którym w latach 1631 r. i 1641-1643 sprawował urząd regensa. W 1641 r. współinicjator utworzenia ze składek stałego funduszu wydawniczego dla ubogich studentów. W latach 1627-1628 i 1646-1648 przeor w Jezupolu, w 1631 r. i 1644-1646 w Tyśmienicy, w 1635 r. w Rohatynie, a w 1638 r. w Konstantynowie. W latach 1637-1638 nadworny teolog i kaznodzieja obozowy Mikołaja Potockiego, wojewody bracławskiego. W latach 1648-1652 prowincjał prowincji ruskiej. W 1650 r. inicjator działań zmierzających do ustanowienia święta ku czci męczenników dominikańskich z 1648 r. Renowator fundacji klasztornej w Haliczu, w 1650 r. przejął po mnichach prawosławnych na rzecz dominikanów klasztor w Buczaczu, a w 1651 r. objął opieką fundację w Bielicach. Inicjator translacji obrazu Madonny z zamku Mysz do kościoła Dominikanów szkłowskich. W 1635 r. nie uznał komisariatu Włocha Rajmunda Antoniettiego. Definitor na niekanonicznej kapitule lwowskiej, poddał się jurysdykcji nowego prowincjała Modesta z Krzemieńca. Od 1643 r. misjonarz apostolski na okręg lwowski. W 1653 r. uczynił zapis na klasztor Bożego Ciała we Lwowie, dzięki czemu zakończył długotrwały proces z Ormianami. Autor modlitewnika dla rycerzy, komentarza do kazań niedzielnych Alberta Wielkiego, dzieł z zakresu historii Kościoła i dominikanów na Ukrainie, monografii obrazów Matki Boskiej łaskami słynących, diariusza i jego kontynuacji z wojny z Kozakami w latach 1637-1638 r. oraz herbarza, którego kolejne tomy były dedykowane Władysławowi IV, Stanisławowi Koniecpolskiemu i Jerzemu Ossolińskiemu.
Krzysztof Opaliński (1609-1655)
Ur. w 1609 r. w Sierakowie nad Wartą, zm. prawdopodobnie 6/7 XII 1655 r. we Włoszakowicach. Syn Piotra z Bnina, wojewody poznańskiego, oraz Zofii z Kostków, starszy brat Łukasza. W latach 1621-1625 student w Akademii Lubrańskiego w Poznaniu. W latach 1626-1629 student w Lowanium, w 1629 r. pobyt w Paryżu, a następnie studia na uniwersytecie w Orleanie. W 1630 r. pobyt w Strasburgu, a następnie studia w Padwie, gdzie został wybrany na konsyliarza nacji polskiej. Od 1632 r. starosta śremski. Poseł na sejm w latach 1632, 1635, 1637, 1638, 1639, 1640. W 1635 r. wystawił chorągiew na wojnę pruską. W 1636 r. deputat, a w 1640 r. przewodniczący Trybunału Koronnego. Od 1637 r. wojewoda poznański. Członek komitetu powitalnego Cecylii Renaty i uczestnik jej koronacji. W 1638 r. wypowiadał się za ustanowieniem ceł morskich, a przeciw zaciągowi wojsk, ustanowieniu kawalerii Najświętszej Maryi Panny, uznaniu tytułów książęcych uzyskanych przez panów polskich za granicą. W latach 1633-1647 zajęty sprawami majątkowymi i rodzinnymi, a w latach 1639-1645 zaangażowany na zjazdach prowincjalnych. W 1641 r. dworzanin królewski, w 1644 r. uczestnik pogrzebu Cecylii Renaty. W 1645/1646 r. członek poselstwa do Paryża w celu zaślubin per procuram Ludwiki Marii Gonzagi z Władysławem IV. Od 1646 r. starosta kowelski. W latach 1646-1647 przeciwstawiał się królewskim planom zbrojeń antytureckich. Zwolennik porozumienia z Kozakami oraz elekcji Jana Kazimierza. Krytyczny wobec panowania Ludwiki Marii oraz polityki króla. W 1650 r. uczestnik rokowań z posłami moskiewskimi w Warszawie, a w 1651 r. kampanii beresteckiej, przeciwny dalszemu marszowi na Ukrainę. Przeciwnik polityki królewskiej na sejmach 1652 i 1654 r. W latach 1653-1654 w porozumieniu z Januszem Radziwiłłem. W 1655 r. zabiegał o pomoc kurfirsta Fryderyka Wilhelma w obliczu zbliżającej się wojny ze Szwecją, uczestniczył również w radzie senatu. W 1655 r. sygnatariusz kapitulacji Wielkopolski w obozie pod Ujściem, zwolennik poddania się Poznania Karolowi Gustawowi. W trakcie okupacji szwedzkiej występował w obronie szlachty polskiej. Mimo to stracił poparcie nie tylko szlachty, lecz także rodziny. Fundator gimnazjum, teatru i biblioteki w Sierakowie. Mecenas kultury, sztuki i edukacji, ale z zachowaniem dystansu do jezuitów. Autor satyr, zawierających m.in. program unowocześnienia społecznej struktury Rzeczypospolitej. Autor listów do brata, utworów dramatycznych i podręczników dla szkoły sierakowskiej.
Łukasz Opaliński (1612-1662)
Ur. w 1612 r. w Sierakowie nad Wartą, zm. 15 V 1662 r. Syn Piotra z Bnina, wojewody poznańskiego, oraz Zofii z Kostków, młodszy brat Krzysztofa. W latach 1621-1625 student w Akademii Lubrańskiego. W latach 1626-1629 student w Lowanium, następnie pobyt w Paryżu, w 1629 r. studia na uniwersytecie w Orleanie, a w 1630 r. w Strasburgu i Padwie. W latach 1630-1641/1646 r. starosta pobiedziski, od 1642 r. starosta hrubieszowski. Od 1638 r. podkomorzy kaliski, przed 1640 r. podkomorzy poznański, w 1650 r. marszałek nadworny koronny. Poseł na sejm z krótkimi przerwami w latach 1632-1641, 1648-1652 i 1658-1662. W 1638 r. marszałek izby poselskiej. W 1634 r. komisarz przy hetmanach do spraw wojny z Turcją, w 1635 r. komisarz-członek rady królewskiej dla ewentualnych traktatów ze Szwecją. Rotmistrz własnej chorągwi husarskiej. Wielokrotnie członek komisji sejmowych: w 1637 r. do rozpatrywania sporów granicznych, w 1638 r. do wypłaty pieniędzy regimentowi Jakuba Weihera, dla ustalenia ceł morskich, do spraw inkorporacji powiatów lemborskiego i bytowskiego, w latach 1638, 1641 i 1649 do rozpatrzenia sporów granicznych między Wielkopolską, Śląskiem i ziemiami elektora brandenburskiego, w latach 1648 i 1659 do rewizji skarbu koronnego, w 1649 r. do spraw mennicy, w latach 1658-1659 do spraw fortyfikacji Krakowa. Wystawił własną chorągiew husarską w 1637 r., w 1649 r. na wyprawę zborowską oraz w 1651 r. na wyprawę berestecką. W 1652 r. sędzia w procesie podkanclerzego Hieronima Radziejowskiego, za co otrzymał połowę starostw oskarżonego: bielskie, część czerskiego oraz część sochaczewskiego. W czasie najazdu szwedzkiego towarzyszył Janowi Kazimierzowi w emigracji na Śląsk. W 1656 r. uczestnik rokowań o poddanie Warszawy. W 1657 r. brał udział w obronie Rytwian przed wojskami Jerzego II Rakoczego oraz w rokowaniach z posłem francuskim o arbitraż, a także sygnował traktat z Danią. Od 1639 r. zwolennik reformy sejmowania, zwłaszcza w latach 1658-1660, autor projektu zmian. Od 1660 r. członek stronnictwa francuskiego królowej, zwolennik elekcji vivente rege i wyboru księcia d'Enghien. W 1662 r. opowiadał się za uchwaleniem pogłównego na opłacenie wojsk. W 1661 r. inicjator "Merkuriusza Polskiego". Znawca literatury, znał łacinę, grekę i hebrajski. Współzałożyciel biblioteki sierakowskiej. Aktywny pisarz publicysta po 1641 r. Autor rozpraw politycznych, satyry, traktatu moralistycznego, dzieła historycznego opisującego wojnę ze Szwecją, poetyki, roczników, traktatu architektonicznego oraz parafrazy francuskiego romansu.
Józef Herman Osiński (1738-1802)
Urodził 4 marca 1738 w Dobrzykowie, zmarł 13 marca 1802 w Warszawie. Polski duchowny katolicki, pijar, pedagog, autor i tłumacz wielu prac z fizyki, chemii oraz metalurgii. Zajmował się również botaniką, był pionierem fizjologii roślin w Polsce.
Audencja Oskierczyna (? - ok. 1667)
Zm. ok. 1667 r. Córka Heleny Łomskiej, żona Samuela Oskierko, sędziego ziemskiego mozyrskiego. Autorka testamentu.
Jerzy Ossoliński (1595-1650)
Ur. 15 XII 1595 r. w Sandomierzu, zm. 9 VIII 1650 r. w Warszawie. Syn Zbigniewa, wojewody sandomierskiego, i Anny z Firlejów. W latach 1604-1607 uczeń kolegium jezuickiego w Pułtusku, a po udziale u boku ojca w sejmie 1607 r., w latach 1607-1612 kolegium jezuickiego w Grazu. W 1613 r. student na uniwersytecie i w kolegium trójjęzycznym w Lowanium , gdzie wygłosił mowę na temat monarchii mieszanej. W latach 1614-1616 w podróży do Anglii, Holandii, Francji i Włoch, łączył w niej cele poznawcze z edukacją, a w 1614 r. w Paryżu przysłuchiwał się zgromadzeniu Stanów Generalnych oraz parlamentów. W latach 1617-1619 dworzanin i towarzysz Władysława IV w podróży do Moskwy po koronę carską. W efekcie rozgrywek w otoczeniu królewicza popadł w niełaskę. W 1621 r. poseł Zygmunta III do Jakuba I, króla Anglii, po pomoc zbrojną. Od 1621 r. hrabia z Tęczyna. W latach 1623, 1625, 1627, 1629 poseł na sejm. Od 1629 r. podstoli koronny. W 1629 r. deputat do rokowań pokojowych ze Szwedami w Altmarku, negocjator z przedstawicielami miasta Gdańska. Za zasługi otrzymał starostwo radoszyckie i adzelskie. W 1631 r. marszałek sejmu, ostrożny względem koncepcji elekcji Władysława IV vivente rege. Od 1632 r. podskarbi nadworny. Na konwokacji i elekcji 1632 r. obrońca katolicyzmu, komisarz do złagodzenia sporów między unitami i dyzunitami, uczestnik koronacji królewskiej Władysława IV w Warszawie, uczestnik sejmu koronacyjnego 1633 r. oraz uroczystości złożenia hołdu przez posła elektora Jerzego Wilhelma. Od 1633 r. starosta bydgoski. W 1633/1634 r. poseł do Rzymu w celu złożenia obediencji papieżowi Urbanowi VIII w imieniu króla. W drodze powrotnej pobyt we Florencji w królewskich sprawach matrymonialnych, w Wenecji w celu pertraktacji o pomoc dyplomatyczną Republiki na dworze sułtańskim, oraz w Wiedniu u cesarza Ferdynanda II, gdzie też otrzymał tytuł księcia Rzeszy Niemieckiej. Uczestnik sejmów w latach 1634, 1635. W 1635 r. deputat do rokowań ze Szwedami, uczestnik rokowań z posłem brandenburskim w sprawie bezpieczeństwa Księstwa Pruskiego, a następnie namiestnik królewski Prus i poseł królewski na sejmiku pruskim. Prusy opuścił po zawarciu rozejmu w Sztumskiej Wsi. W 1636 r. w podróży z królem do Gdańska, gdzie przejrzał rachunki miejskie, a następnie z poselstwem do Ratyzbony na sejm Rzeszy, w sprawie małżeństwa Władysława IV z Cecylią Renatą. Od 1636 r. wojewoda sandomierski. Na sejmie 1637 r. zwolennik projektu nałożenia ceł w porcie gdańskim. Uczestnik uroczystości towarzyszących ślubowi Władysława IV i Cecylii Renaty, negocjator w sprawie małżeństwa siostry królewskiej, a następnie realizator bez powodzenia wprowadzenia ceł w porcie gdańskim i piławskim. W 1638 r. aktywny na sejmie w sprawie ceł gdańskich i założenia bractwa orderowego Najświętszej Marii Panny, mającego stanowić zalążek stronnictwa prokrólewskiego, a także inicjator likwidacji zboru ariańskiego i szkoły w Rakowie. Od 1638 r. podkanclerzy koronny. Towarzysz króla w podróży zdrowotnej do Baden, uczestnik rokowań z syndykiem miasta Gdańska. W 1639 r. uczestnik rokowań króla z elektorem brandenburskim Jerzym Wilhelmem w Grodnie w sprawie ceł piławskich, kontynuowanej w połączeniu z kwestią ceł gdańskich na sejmie 1639 r. Od 1639 r. starosta lubomelski. W 1640 r. uczestnik rokowań z radą miejską Gdańska, kontynuowanych na sejmie tego roku, inicjator likwidacji zboru kalwińskiego w Wilnie. Na sejmie 1641 r. wypowiadał się w sprawie inwestytury pruskiej, uczestnik rokowań z posłami brandenburskimi, a następnie uczestnik uroczystości towarzyszących hołdowi Fryderyka Wilhelma w Warszawie. Na sejmie 1642 r. zabierał głos w sprawie zaległego żołdu i długów królewskich, a następnie uczestnik uroczystości weselnych w rodzinie królewskiej. Uczestnik rady senatu w sprawie kontaktów z Danią. W 1642 r. poseł do Prus w celu lustracji fortyfikacji w Piławie. Uczestnik rady senatu i sejmu w 1643 r. Od 1643 r. kanclerz wielki koronny. Od 1644 r. opiekun syna Cecylii Renaty, uczestnik jej pogrzebu. W 1644 r. uczestnik nieudanych rokowań z cesarzem, mających wplątać Polskę w wojnę trzydziestoletnią. Po przyjęciu orientacji francuskiej zwolennik małżeństwa Władysława IV z Ludwiką Marią Gonzagą. W 1645 r. uczestnik rokowań w tej sprawie oraz działań i uroczystości związanych z przybyciem przyszłej królowej do Polski. W 1645 r. przewodniczący colloquium charitativum między różnowiercami a katolikami w Toruniu, odwołany przez króla. Uczestnik rokowań z posłami cesarskimi w sprawie zastawu księstw opolskiego i raciborskiego. Na sejmie 1645 r. zwolennik projektu Władysława IV wszczęcia wojny z Tatarami, a następnie prowadzący rokowania z posłem weneckim w tej sprawie. Przeciwny królewskim zamierzeniom rozszerzenia planów wojennych na Turcję i rozpoczęciu werbunku wojsk. W 1646 r. uczestnik rady senatu i koronacji królowej oraz towarzysz Władysława IV w podróży do Lwowa. Na sejmie 1646 r. wygłosił propozycję od tronu w sprawie wojny z Tatarami, pośrednik między izbą poselską a królem oraz senatem a izbą poselską. Nie sprzeciwiał się rozpuszczeniu zaciągów królewskich. Na sejmie 1647 r. atakował różnowierców. Poseł od króla na Ukrainę w celu nakłonienia magnatów kresowych i Kozaków do zaczepienia Tatarów. Od 1647 r. starosta pucki i bolemowski. W 1648 r. nie zdążył omówić kwestii powstania kozackiego z Władysławem IV ze względu na śmierć króla. Powołany na dowódcę obrony kraju, uczestnik rady senatu w tej sprawie, inicjator zaciągu wojsk i powierzenia dowództwa nad nimi. Podjął starania o pokojowe rozwiązanie konfliktu. Na konwokacji oskarżony o sprowokowanie powstania, doprowadził do ułagodzenia nastrojów, zatwierdzenia wyboru regimentarzy i ustanowienia do ich boku komisarzy. Zwolennik elekcji Jana Kazimierza i jego małżeństwa z Ludwiką Marią. Od 1649 r. starosta lubelski. Na sejmie koronacyjnym 1649 r. w imieniu króla zwolennik ugody z Kozakami, przeciwnik ukarania uciekinierów po klęsce pod Piławcami oraz zwoływania pospolitego ruszenia. Uczestnik konwokacji senatorskiej. Naczelny dowódca wojsk w wyprawie pod Zbaraż. W 1649 r. sygnatariusz sojuszu z chanem i ugody z Chmielnickim pod Zborowem. Na sejmie 1649 r. krytykowany za ugodę zborowską. W wyniku konfliktu z popieranym przez króla Jaremą Wiśniowieckim stracił pozycję polityczną. Budowniczy pałacu Błękitnego w Warszawie w latach 1639-1642, w Ossolinie ok. 1635 r., podziemnej kaplicy w 1640 r. wzorowanej na kaplicy w Betlejem. Dokończył dominikańską fundację ojca w Klimontowie, gdzie dodatkowo ufundował kolegiatę w latach 1643-1650. Współfundator kolegium jezuickiego w Bydgoszczy i klasztoru Kamedułów pod Warszawą, a także hebanowego ołtarza dla obrazu Matki Boskiej w klasztorze jasnogórskim. Kolekcjoner malarstwa. Autor mów, pamiętnika i diariusza z podróży do Ratyzbony.
Heinrich Johann Friedrich (Andrej Iwanowicz) Ostermann (1686-1747)
Ur. 9 VI 1686 r. w Bochum w Westfalii, zm. 31 V 1747 r. w Bieriozowie na Syberii. Od 1717 r. za wstawiennictwem wicekanclerza Rosji Piotra Szafirowa na służbie rosyjskiej jako Andrej Ivanović. W 1718 r. reprezentant Rosji na kongresie pokojowym na Wyspach Alandzkich. W 1721 r. obecny przy sygnowaniu pokoju w Nystad. Za zasługi otrzymał tytuł barona. Wzrost znaczenia za panowania Katarzyny I (1725-1727). Polityczny wychowawca małoletniego Piotra II Aleksiejewicza. Przeciwny planom ograniczenia samodzierżawia w Rosji, wysuwanym przez księcia Dmitrija Golicyna. Autor reform w latach 1630-1640: obniżenia podatków, wsparcia edukacji i przemysłu, poprawy działania aparatu sprawiedliwości. Wraz z Burkhardem Christophem Münnichem szefem sztabu oraz Piotrem Lacy, marszałkiem, głównodowodzący zwycięskich wojen z Polską w latach 1733-35 i z Turcją w latach 1736-1739. Grossadmiral w trakcie regencji Anny Leopoldowny w latach 1740-1741. Jego znacząca pozycja doprowadziła w 1741 r. do wywołanej wskutek dyplomacji francuskiej wojny ze Szwecją. Po dojściu do władzy w 1741 r. Elżbiety Piotrowny, za politykę proaustriacką skazany na łamanie kołem, jednak w wyniku ułaskawienia został w 1742 r. zesłany wraz z rodziną do miejscowości Bieriozowo na Syberii.
Teofila Ostrogska z Tarłów (ok. 1595 - 1635)
Ur. ok. 1595 r., zm. 28 XI 1635 r. Trzecia żona Janusza Ostrogskiego. Wdowa od 1620 r. Pozostawiła po sobie "Instrukcję do wybierania win w włości tucholskiej".
Jan Ostroróg (1565-1622)
Ur. 13 I 1565 r. w Poznańskiem, zm. przed 1 VI 1622 r. w Komarnie. Pochodził z rodziny luterańskiej. Syn Stanisława z Ostroroga, kasztelana międzyrzeckiego, oraz Zofii z Tęczyńskich. W latach 1573-1576 nauki domowe w Grodzisku u Piotra Artomiusa, 1578-1579 w Altdorfie, a 1579-1581 w gimnazjum Jana Sturma w Strasburgu. W 1581 r. wyjechał przez Bazyleę do Genewy, gdzie immatrykulował się na uniwersytecie. W latach 1581-1582 zwiedził Anglię, Francję i Włochy, utrzymując kontakt listowny z Bazyleą i Genewą. W 1582 r. wrócił do Polski, gdzie zbliżył się do katolicyzmu. Po zerwaniu kontaktów z matką w 1585 r. osiadł w ziemi chełmskiej. W 1587 r. przeszedł na katolicyzm, zaprzyjaźnił się z jezuitami Piotrem Skargą i Janem Konarskim, a także kanclerzem Janem Zamoyskim. Na elekcji opowiedział się za Zygmuntem III Wazą, do którego posłował do Szwecji. W 1588 r. uczestnik bitwy pod Byczyną, a następnie poseł na sejm. Od 1588 r. podczaszy koronny. Poseł na sejm pacyfikacyjny w 1589 r., a następnie do Pragi w celu potwierdzenia pokoju. Podróżował do króla do Wilna, stąd towarzyszył mu do Rewla, a następnie wyjechał na Podole, by wziąć udział w obronie przed belbergiem Sylistrii Heder-baszą. W 1590 r. poseł na sejm, zwolennik antyhabsburskiej polityki Zamoyskiego. W latach 1594, 1596, 1600 uczestnik Trybunału Lubelskiego, za drugim i trzecim razem jego marszałek. Od 1600 r. kasztelan poznański. Na sejmie 1605 r. przeciwny wsparciu Dymitra Samozwańca, wojnie z Turcją, liberum veto oraz obmowom króla, zabierał głos w kwestii wojny ze Szwecją, a także zwolennik konfederacji warszawskiej, reformy sądownictwa, wypłacenia zaległego żołdu wojsku i kontroli podskarbich. W latach 1605-1611 starosta malborski. Na sejmie 1606 r. przeciwny przeniesieniu praw do lenna pruskiego na elektora brandenburskiego, odjazdowi króla do Szwecji, rokoszowi Zebrzydowskiego, na próżno zwolennik organizacji wyprawy wojennej, zwolennik wolnej elekcji, zasady neminem captivabimus oraz obecności królewskiego orszaku zbrojnego na sejm. Od 1606 r. starosta garwoliński. Na sejmie 1607 r. zwolennik części artykułów rokoszowych dotyczących ochrony praw. Uczestnik bitwy pod Guzowem, sygnatariusz uniwersału królewskiego spod Iłży. Mediator w konfliktach magnaterii. Od 1610 r. wojewoda poznański, autor dokumentu porządkującego sądownictwo w sprawach z Żydami w Poznaniu. Na sejmie 1611 r. ostrożny względem oceny wyprawy moskiewskiej, opowiadał się jednak za jej kontynuacją. Sygnatariusz aktu podnoszącego kolegium jezuickie w Poznaniu do rangi akademii. W 1612 r. uczestnik rokowań z posłami moskiewskimi. Na pierwszym sejmie 1613 r. komisarz do spraw zapłaty wojsku, na drugim mediator miedzy królem a wojskiem po klęskach wojennych, uczestnik dyskusji w sprawie instrukcji poselskich, ponownie komisarz do zapłaty wojsku. Na konwokacji senatu w 1614 r. przeciwny zwołaniu pospolitego ruszenia. Na sejmie 1615 r. zabierał głos w sprawach podatkowych, obronnych i ustrojowych. Na sejmie 1616 r. uzyskał zgodę na drugi pobór wojska przed wyprawą Władysława IV do Moskwy w latach 1617-1619. Żegnał królewicza i witał po powrocie w 1619 r. na sejmie w Warszawie. Od 1619 r. starosta kolski. Być może wychowawca młodszych synów królewskich. Przeciwnik wysłania lisowczyków na Węgry, przewidywał wojnę z Turcją. W 1621 r. podróżował do Wielkopolski. W 1589 r. zwrócił kościół katolikom w Grodzisku, w 1594 r. dokonał jego ponownej erekcji, a po 1609 r. rozpoczął budowę nowej świątyni. W 1589 r. odebrał luteranom kościół w Międzychodzie, a w 1591 r. wystawił nowy. W 1599 r. fundator klasztoru bernardynów w Sokalu, donator budowy kolegium jezuickiego we Lwowie. Rezydował przeważnie w Komarnie, gdzie wprowadzał innowacyjne metody gospodarowania, którym poświęcił część swoich pism. Poza tym autor traktatów o pszczelarstwie i myślistwie, mów i poezji okolicznościowej, listu dydaktycznego do synów, listu do narodu i relacji odnoszących się do wyprawy chocimskiej, traktaciku o szachach, życiorysu zmarłego syna, opisu własnej choroby i testamentu. Nosił tytuł teologa babińskiego jako członek Rzeczypospolitej Babińskiej. Mecenas sztuki.
Franciszek Ksawery (błędnie: Erazm) Otwinowski (przed 1697 - 1745)
Ur. przed 1697 r., zm. w 1745 r. Syn Jana Aleksandra, starosty szczerczowskiego, oraz Elżbiety Siemieńskiej. Pozostawał w zależności finansowej od sekretarza królewskiego Stanisława Wojciecha Chrościńskiego. Być może obecny w 1697 r. w Krakowie w czasie koronacji królewskiej Augusta II. Autor pamiętników z lat 1696-1728.
Samuel Otwinowski (Otfinowski) (1575 - ok. 1642)
Ur. ok. 1575 r., zm. po 1642 r. w Baranowie. Syn Jana, komornika bieckiego, brat Waleriana. Początkowo służba wojskowa pod dowództwem Jana Potockiego, wojewody bracławskiego. Wysłany do Stambułu, przebywał tam w latach ok. 1604-1610 w celu nauczenia się „języków pogańskich”. Po powrocie tłumacz u boku Stanisława Żółkiewskiego na pograniczu z Turcją i Tatarami, a być może w 1612 r. na wyprawie Stefana Potockiego do Mołdawii, gdzie z kolei dostał się do niewoli tureckiej. Od 1614 r. pracownik kancelarii koronnej, poseł do Stambułu, tłumacz oficjalnej korespondencji z Orientu, opiekun poselstw orientalnych w Polsce. W 1617 r. uczestnik rokowań Żółkiewskiego z Iskanderem paszą pod Buszą. Za służbę nagrodzony kilkakrotnie przez Zygmunta III w latach 1619-1624. Tłumacz w poselstwach do Stambułu w latach 1633 i 1636. Kalwin, należał do zboru w Baranowie. Autor poezji okolicznościowej, kompilacji na temat historii Turcji, a także przekładów perskiej sylwy dydaktyczno-moralizatorskiej i korespondencji do 1456 r. z krajów muzułmańskich do królów i dostojników polskich.
Walerian Otwinowski (Otfinowski) (1571-1642)
Ur. w 1571 r., zm. 9 IX 1642 r. w Baranowie. Syn Jana, komornika bieckiego, brat Samuela. W czasie bezkrólewia po śmierci Stefana Batorego na służbie w wojsku u boku Jana Zamoyskiego, walczącego z maksymilianistami. Klasyczne wykształcenie zdobył, być może, w szkole zamojskiej jeszcze przed założeniem Akademii. Pełnomocnik sądowy przyszłego wojewody bełskiego Rafała Leszczyńskiego i prawdopodobnie dzierżawca należących do niego dóbr baranowskich. Należał do zboru kalwińskiego w Baranowie, wyznawca konfesji helweckiej, stawał w sądach przeciw ewangelikom z Rakowa. Mecenas drukarstwa oraz edukacji ewangelickiej, w latach 1625, 1630 i 1637 uczestnik synodów, w latach 1629 i 1634 dyrektor synodów prowincjonalnych, w 1630 r. dyrektor konwokacji, w latach 1630-1634 senior. Deputat na Trybunał, poseł na sejmy w latach 1629, 1632, 1637. W 1632 r. sędzia kapturowy w czasie bezkrólewia, w latach 1632, 1634, 1635, 1640 marszałek sejmiku opatowskiego. Od 1635 r. podczaszy sandomierski. Autor poezji okolicznościowej oraz komentującej bieżące wydarzenia polityczne, tłumacz dzieł klasycznych.
Jan Owsiński (1667-1727)
Ur. 1667 r. w Jazowsku, zm. 7 II 1727 r. w Jazowsku. Kształcił się w Krakowie. 1690 r. święcenia kapłańskie, wikariusz w Jazowsku przy księdzu Muszalskim, od 1696 r. proboszcz. Inicjator budowy kościoła w Jazowsku. Pod koniec życia otrzymał drugie sąsiednie beneficjum w Przyszowój. Współautor kroniki Podtatrza i Spiszu za lata 1680-1726.
Stanisław Owsiński (przed 1727 - 1746)
Zm. tragicznie w 1746 r. w rzece Ochotnicy. Bratanek Jana. Wikariusz w Jazowsku, od 1727 r. proboszcz po śmierci stryja Jana. Ukończył budowę kościoła. Współautor kroniki Podtatrza i Spiszu za lata 1726-1746.
Feliks Jan Pac (1615-1700)
Ur. po 1615 w Wilnie, zm. po 1700 r. Syn Piotra, podskarbiego nadwornego i wojewody trockiego, oraz Elżbiety z Szemiotów. Prawdopodobnie student w Akademii Wileńskiej. Od 1632 r. na dworze Władysława IV, w 1638 r. jako dworzanin pokojowy towarzyszył królowi w podróży do Cieplic Badeńskich w Austrii. Następnie starszy pokojowy i łożniczy JKM. W latach 1640-1700 tytularny starosta rakiborski, 1643-1645 cześnik litewski, 1645-1646 stolnik litewski, 1646-1698 podkomorzy litewski. Dzierżawca królewszczyzn. W latach 1644-1652 starosta dzisieński i dzierżawca kuryłowski, od 1645 r. dzierżawca dworu w Wilnie, 1645-1652 starosta grodowy brasławski. W 1646 r. uczestnik uroczystości związanych z przybyciem do Warszawy Ludwiki Marii. Poseł na sejm w 1646 r., mediator między królem a izbą poselską w sprawie planów wojny tureckiej. W latach 1648-1693 starosta dawgielski. W 1647/1648 r. towarzysz Władysława IV w podróży po Litwie i obecny w Mereczu w chwili jego śmierci. Na sejmie 1648 r. zwolennik kandydatury Jana Kazimierza, sygnatariusz elekcji, uczestnik koronacji królewskiej w 1649 r. W latach 50. XVII w. wycofał się z dworu, zajmując się sprawami prywatnymi. W 1659 r. uzyskał przywilej na wójtostwo sudackie w ramach starostwa dawgielskiego. W 1661 r. poseł na sejm, także obecny na sejmie w Warszawie w latach 1672 i 1685, w Grodnie w 1678 r. W 1678 r. komisarz do zrewidowania i przywrócenia funduszy kościelnych w Inflantach, w 1685 r. komisarz do zbadania zatargów między powiatem piltyńskim a Kurlandią. Do 1700 r. procesował się z sąsiadami. W 1662 r. uposażył kościół w Twereczu i osadził w nim kanoników regularnych od pokuty, w 1686 r. benefaktor benedyktynek wileńskich.
Wojciech Pakost(ka) (? - ?)
Tłumacz Diego Alvareza de Paz "O wykorzenieniu...", wydanego w 1618 roku w Poznaniu.
Jan Chryzostom Pasek (1636-1701)
Ur. ok. 1636 r. w Gosławicach, zm. ok. 1701 w Niedzieliskach. Syn Marcina, dzierżawcy wsi w województwie rawskim. Student w kolegium jezuickim w Rawie. W latach 1655-1667 służba u Stefana Czarnieckiego, w chorągwi pancernej Stanisława Widlicy Domaszewskiego. W 1657 r. uczestnik wyprawy węgierskiej przeciw Jerzemu II Rakoczemu, w latach 1657-1659 wyprawy jutlandzkiej, gdzie brał udział w zdobywaniu wyspy Als i zamku w Koldyndze, a następnie w kampanii moskiewskiej, gdzie walczył pod Połonką i nad rzeką Basią. W 1661 r. wciągnięty mimowolnie do związku żołnierzy w celu uzyskania zaległego żołdu, zeznawał przed senatorami i królem w Grodnie, wykazując własną niewinność. Następnie przystaw przy poselstwie moskiewskim do Polski. W czasie sejmu 1662 r. obecny w Warszawie, po czym podróżował do Wilna. W 1663/1664 r. uczestnik wyprawy odwetowej Jana Kazimierza przeciw Rosjanom, w latach 1665-1666 walk przeciw rokoszowi Lubomirskiego. W 1667 r. ustąpił z wojska. Marszałek sejmiku przedsejmowego rawskiego. Po zawarci małżeństwa z Anną z Remiszewskich Łacką osiadł w Krakowskiem. W 1669 r. zwolennik elekcji Michała Korybuta Wiśniowieckiego, w 1672 r. uczestnik konfederacji gołębskiej, w 1697 r. uczestnik elekcji Augusta II. Brał udział w wielu sprawach sądowych o majątki lub akty przemocy. W 1700 r. skazany na banicję, Polski nie opuścił. Autor pamiętnika pisanego w latach 70.-90. XVII w.
Maciej Paszkowski (przed 1698 - po 1702)
Zm. po 1702 r. W 1698 r. komisarz marszałkowej nadwornej koronnej Teofili Lubomirskiej w Tucholszczyźnie. W 1702 r. miecznik łukowski. Autor ordynacji tuchelskiej.
Marcin Paszkowski (przed 1608 - po 1621)
Ur. przed 1608 r. w prawdopodobnie w Paszkówce, zm. po 1621 r. Na służbie u Lubomirskich z Wiśnicza, a następnie u Jana Płazy, wielkorządcy krakowskiego. Autor poezji okolicznościowej, religijnej oraz dotyczącej bieżących wydarzeń politycznych. Obserwator polityki wschodniej, propagator idei ligi antytureckiej państw chrześcijańskich z cesarzem na czele. Popularyzator wiedzy o Turcji i Tatarach, autor słownika polsko-tureckiego, tłumacz i kontynuator kroniki dziejów Litwy do 1588 r.
Jan Innocenty Petrycy (1592-1641)
Ur. w 1592 roku we Lwowie,- zmarł 31 V 1641 r. Pochodził z rodziny mieszczańskiej, był synem Sebastiana. Studiował w Akademii Krakowskiej, gdzie uzyskał stopień bakałarza nauk wyzwolonych oraz doktora filozofii, a także w Bolonii, gdzie uzyskał dyplom doktora medycyny. Jako bakałarz wykładał w 1598 Topica Ciceronis. Po powrocie z Włoch został profesorem medycyny i wymowy w Akademii Krakowskiej; w r. 1621 mianowano go jej pierwszym historiografem; w 1634 był dziekanem wydziału lekarskiego. W 1639 powołany do rady miejskiej Krakowa, gdzie przez półtora roku był burmistrzem. Autor dzieł medycznych.
Sebastian Petrycy z Pilzna (1554-1626)
Ur. prawdopodobnie w 1554 r. w Pilznie nad Wisłoką, zm. 22 IV 1626 r. w Krakowie. Syn Stanisława, kupca winnego i rajcy pilzneńskiego. Uczeń szkoły parafialnej w Olkuszu. Od 1573 r. student w Akademii Krakowskiej, w 1574 r. bakałarz sztuk wyzwolonych. W latach 1575-1581 nauczyciel w Olkuszu. W latach 1581-1583 dokończył studia w Akademii Krakowskiej jako magister sztuk wyzwolonych. Od 1583 r. docent, od 1584 r. senior bursy filozofów i wykładowca poetyki w Kolegium Mniejszym. Od 1588 r. wykładowca retoryki w szkołach prywatnych przy Akademii (gimnazjum akademickie, późniejsze Kolegium Nowodworskie). W latach 1589-1590 studia medyczne i filozoficzne w Padwie, pierwsze zakończone uzyskaniem tytułu doktora. Następnie podróż do Rzymu i Neapolu. Po powrocie do Polski w 1590 r. wykładowca filozofii arystotelejskiej. W 1591 r. starania o nostryfikację dyplomu doktora medycyny, ogłosił drukiem tezy i przeprowadził próbną dysputę inkorporacyjną, odszedł jednak z Uniwersytetu, choć jeszcze w 1591/1592 r. wykładał na Wydziale Sztuk Wyzwolonych. Przeniósł się do Lwowa, zwolennik podporządkowania szkoły katedralnej lwowskiej Uniwersytetowi. W 1600/1601 r. wrócił do Krakowa i objął stanowisko lekarz nadwornego Bernarda Maciejowskiego, biskupa krakowskiego. W 1603 r. uzyskał zatwierdzenie uprzedniej inkorporacji do Wydziału Lekarskiego, choć nie złożył przysięgi. W latach 1603-1604 odbył podróż do Francji. W 1606 r. uczestnik ślubu i koronacji Maryny Mniszchówny w Moskwie. W efekcie buntu przeciw Dymitrowi Samozwańcowi został uwięziony. W 1607 r. po zwolnieniu z niewoli powrócił przez Wilno do Krakowa. Od 1608 r. profesor Wydziału Lekarskiego. W 1615 r. wszedł w konflikt o pierwszeństwo w hierarchii profesorów Wydziału Lekarskiego, w wyniku którego po skazaniu ustąpił z fakultetu, zachowując prawa członka Uniwersytetu i oddając się praktyce lekarskiej. Procesował się również przed sądem rektorskim z wydawcą Sebastianem Petrycym. W 1620 r. dokonał zapisu na rzecz Uniwersytetu Krakowskiego, dochód został przeznaczony na podniesienie poborów profesorów-członków kapituły kolegiaty Św. Anny, na stypendia dla studentów pochodzących z Pilzna. Fundator stanowiska stałego historiografa, powołanego do corocznego spisywania najważniejszych wypadków w Uniwersytecie, w Polsce i za granicą. Posiadacz biblioteki, zatraconej jednak częściowo w 1606 r. Tłumacz dzieł Arystotelesa, autor scholiów i przydatków do nich. Autor zbioru pieśni lirycznych i diariusza z pobytu w Moskwie, a także poradników z zakresu medycyny.
Aleksander Piaseczyński (Piasoczyński) (przed 1603 - 1646)
Ur. przed 1603 r., zm. w I 1646. Syn Ławryna, sekretarza królewskiego i podkomorzego bracławskiego oraz Magdaleny z Dubickich. Od 1603 r. student w Akademii Krakowskiej, w 1605 r. zapisał się na studia w Würzburgu. W 1620 r. poseł na sejm, sędzia surogator winnicki w zastępstwie Aleksandra Bałabana oraz komisarz do lustracji królewszczyzn w województwach kijowskim, bracławskim i podolskim. W 1621 r. poseł królewski na przedsejmowy sejmik winnicki. W latach 1629-1630 u boku Stefana Chmieleckiego, starosty kijowskiego uczestnik walk z Tatarami na Bracławszczyźnie. W 1630 r. poświadczony jako starosta ułanowski, dworzanin królewski, reprezentant Zygmunta III na pogrzebie Chmieleckiego. W latach 1630-1631 poseł do Turcji. Od 1631 r. kasztelan kamieniecki. Sygnatariusz elekcji Władysława IV i paktów konwentów. W latach 1631-1632 rotmistrz chorągwi kozackiej w wojsku kwarcianym. W latach 1632-1634 walczył w wojnie polsko-rosyjskiej u boku Jeremiego Wiśniowieckiego i Krzysztofa Radziwiłła. Od 1633 r. starosta nowogródzko-siewierski. Uczestnik rozmów pokojowych nad rzeką Polanówką. Na sejmie 1634 r. komisarz do zapłaty wojska i do boku królewskiego. W latach 1634-1635 poseł do Moskwy w celu zawarcia traktatu pokojowego. Od 1635 r. kasztelan kijowski. Uczestnik sejmów w latach 1635, 1637, 1638, 1641, 1642, rady senatu w 1637 r. Zwolennik małżeństwa Władysława IV z Renata Cecylią. W latach 1638 i 1641 komisarz do spraw rozgraniczenia województw kijowskiego i czernihowskiego. Pomysłodawca zastąpienia wojsk kwarcianych na Ukrainie prywatnymi oddziałami magnackimi, utrzymywanymi ze starostw przekazywanych na wieczną dzierżawę. W 1642 r. deputat senatu dla korektury praw. Arbiter w sporach posłów z królem w kwestii sądzenia remissów trybunalskich. W 1642 r. komisarz do zapłaty wojsku kwarcianemu. W 1644 r. wraz z Jeremim Wiśniowieckim i Stanisławem Koniecpolskim uczestnik działań przeciw Tatarom. Posiadacz rozległych majątków i własnych oddziałów wojskowych. Fundator konwentu bernardynów w Uładówce w 1637 r., rezydencji jezuitów w Nowogródku Siewierskim, inicjator erekcji kolegium jezuickiego w 1646 r. Posiadacz księgozbioru przekazanego kolegium nowogródzkiemu. Autor poezji okolicznościowej, relacji z poselstwa do Turcji.
Krzysztof Piekarski z Piekar (przed 1621 - 1672)
Ur. przed 1621, zm. 1672. W młodości służba w wojsku, w 1621 uczestnik bitwy pod Chocimiem, w latach 1626-1629 walk ze Szwedami na terenie Prus, a 1633-1634 wojny z Moskwą. Po opuszczeniu wojska, od 1635 służba u Radziwiłłów nieświeskich. W latach 1635-1639 wojski brzeski litewski, 1639-1643 podczaszy brzeski litewski, od 1643 ponownie wojski brzeski litewski. W 1646 podstarości czarnawczycki z ramienia Aleksandra Ludwika Radziwiłła. W 1646 poseł na sejm, w 1648 uczestnik elekcji Jana Kazimierza. W 1649/1650 komisarz do uregulowania granic między województwem brzeskim litewskim a województwem podlaskim i lubelskim. Od 1656 podkomorzy brzeski litewski. W 1657 poddał Brześć wraz z całą załogą księciu siedmiogrodzkiemu Jerzemu II Rakoczemu, sądzony za zdradę na sesji wojska litewskiego w Kamieńcu. Wyrok prawdopodobnie został anulowany przez króla. Na sejmie w 1661 komisarz do rozgraniczenia województwa brzeskiego litewskiego z Podlasiem Koronnym. W 1666 poseł na sejm. Od tego roku kasztelan brzeski litewski, od 1668 wojewoda brzeski litewski, uczestnik sejmików brzeskich w latach 1669 i 1670. Tłumacz literatury obcej oraz autor opartych na przekładach kompilacji i parafraz: romansu moralistycznego, powieści przygodowo-romansowej, modlitw, parafraz psalmów, traktatu politycznego, rozważań religijno-ascetycznych, powieści hagiograficznej. Autor historii Rzeczypospolitej. Zob. "Bohatyr straszny" (AndPiekBoh).
Krzysztof Pieniążek z Krużlowej (ok. 1533 - 1619)
Ur ok. 1533 r. w Krużlowej, zm. w 1619 r. Syn Prokopa, starosty nowotarskiego, oraz Anny z Pukarzowa. W 1568 r. zapisał się na Akademię Krakowską, lecz nie odbył studiów. Do 1574 r. uczeń kolegium jezuitów, być może w Braniewie. Po powrocie służba w Krakowie w rocie Prokopa, starosty wendeńskiego, starszego brata, a następnie u króla. W 1579/1580 r. dowodził rotą brata, brał też udział w wyprawach inflanckich. W 1583 r. rotmistrz jazdy na Podolu. W 1587 r. zwolennik elekcji Zygmunta III, poseł do Szwecji. W 1588 r. dworzanin królewski. Obłożony banicją za długi, został uwolniony od wyroku decyzją króla. W 1589 r. towarzysz podróży Zygmunta III do Rewla. W 1590 r. pozwany przed sąd sejmowy o zabójstwo, przeniósł się do ziemi sandomierskiej. Współtenutariusz królewskiej wsi Kasinka w dzierżawie mszańskiej. W czasie rokoszu sandomierskiego regalista, krytyk polityki Jana Zamoyskiego i Wojciecha Baranowskiego. Od 1602 r. procesował się z parafią w Małogoszczy. W 1619 r. za zabór dziesięcin, przywłaszczenie gruntów plebańskich, wyrąb lasu i inne szkody skazany na banicję na Trybunale Koronnym w Lublinie. Został również ekskomunikowany.
Andrzej Piotrkowczyk (1550-1620)
Ur. przed 1574 r. prawdopodobnie w Piotrkowie, zm. w poł. 1620 r. W 1574 r. przyjął prawo miejskie, a także rozpoczął działalność drukarską i księgarską. Od 1608 r. typograf i serwitor królewski z nominacji Zygmunta III, kolejne przywileje, zakazujące przedruków prac tłoczonych w jego warsztacie i upoważniające do drukowania tekstów konstytucji i innych druków urzędowych otrzymał w latach 1615 i 1618. Drukował przede wszystkim książki o treści religijnej, był wyłącznym wydawcą ksiąg liturgicznych z nutami, publikował również dokumentację polskiego ustawodawstwa synodalnego oraz indeks ksiąg zakazanych. Wydał poza tym liczne pozycje z zakresu literatury pięknej, medycyny, nauk prawnych, astronomii, a także "Gniazdo cnoty" Paprockiego. Jego warsztat był wyposażony w bogaty zasób typograficzny. Jako szanowany mieszczanin i drukarz występował w roli arbitra i świadka w sprawach krakowskiego środowiska drukarskiego.
Jan Stefan Pisarski (1630-1678)
Ur. ok. 1630, zm. w 1678 r. Syn Macieja i Anny Intymówny-Czarnkówny, osiadłych po utracie szlachectwa w Pilznie sandomierskim. W 1658 r. czeladnik w poznańskiej księgarni Andrzeja Andrzeja Szmidla, którą kierował od 1661 r., po śmierci dotychczasowego właściciela. Od 1661 r. sekretarz królewski. W 1662 r. przyjęty do prawa miejskiego Poznania. Kupiec i księgarz. W latach 1673-1676 uczestnik wojny z Turcją w chorągwi husarskiej Jana z Tuczna Tuczyńskiego. W 1676 r. otrzymał przywilej królewski chroniący przed przedrukiem wydanego przez niego u jezuitów w Kaliszu "Mówcę polskiego".
Sebastian Jan Piskorski (1636-1707)
Ur. 1636 r. w Skawinie, zm. 17 VIII 1707 r. w Krakowie. Student w Akademii Krakowskiej, od 1660 r. bakałarz sztuk wyzwolonych, od 1664 r. magister i profesor poetyki, a następnie retoryki w Szkołach Nowodworskich. Nauczyciel prywatny synów Franciszka Szembeka, kasztelana kamienieckiego. W 1668 r. powołany do Kolegium Mniejszego, od 1669 r. wykładowca na Wydziale Filozoficznym. W 1671 r. immatrykulował się w Padwie, następnie student prawa w rzymskiej Sapienzy. W 1672 r. doktor obojga praw. W latach 1672-1675 profesor prawa w Akademii Lubrańskiego w Poznaniu. W 1676 r. święcenia kapłańskie, kaznodzieja i spowiednik krakowskich klarysek przy kościele św. Andrzeja. Jako prebendarz klarysek w latach 1677-1690 budowniczy eremu bł. Salomei w Grodzisku k. Skały. Nauczyciel domowy synów Michała Kazimierza Radziwiłła, hetmana polnego litewskiego oraz królewicza Jakuba Sobieskiego. Członek otoczenia króla w rezydencji Sobieskich w Jaworowie. W 1683 r. asesor sądu konsystorskiego, zabiegał u króla o interwencję w Rzymie w sprawie wznowienia procesu kanonizacyjnego bł. Kingi. Od 1683 r., po nostryfikacji rzymskiego doktoratu na Akademii Krakowskiej, profesor w Kolegium Prawniczym i wykładowca prawa cywilnego i kościelnego. W 1683 r. prepozyt Kolegium Prawniczego, archidiakon kolegiaty Wszystkich Świętych w Krakowie i kanonik wieluński. W latach 1686-1688 proboszcz w Luborzycy, a 1688-1690 w Zembocinie, gdzie rozbudował kościół. Od 1692 r. kanonik katedralny krakowski, w latach 1692-1703 budowniczy kościoła uniwersyteckiego św. Anny. Inicjator prac zdobniczych w kościele klarysek w Starym Sączu w latach 1696-1699 oraz w kościele św. Andrzeja w Krakowie w 1701 r. Rektor Uniwersytetu Krakowskiego w latach 1693-1695 oraz 1698-1699. Autor reformy nauczania. W latach 1695-1700 prowizor Szkół Nowodworskich, od 1692 r. podkanclerzy Wydziału Prawa, od 1700 r. wszystkich czterech wydziałów, a także proboszcz w Przemykowie. Fundator zapisów na rzecz kościoła św. Anny w Krakowie, eremu bł. Salomei w Grodzisku oraz kościoła parafialnego i szpitala w Skawinie. Właściciel księgozbioru przekazanego Kolegium Prawniczemu. Fundator borkarny dla studentów ze Skawiny. Autor i reżyser przedstawień szkolnych o treści religijnej i historycznej. Autor poezji okolicznościowej, mów, prac filozoficznych i prawniczych, utworu hagiograficznego, zbioru kazań. Tłumacz z języka łacińskiego. Autor ustawy dla szkół parafialnych podlegających jurysdykcji uniwersyteckiej. Inicjator prac zbiorowych o treści hagiograficznej.
Emercjanna Agnieszka Pociejowa (? - po 1736)
Emercjanna Agnieszka z Warszyckich Pociejowa (zm. po 1736), była córką Anny z Jordanów (zm. 1710) i Stanisława Warszyckiego (zm. 1704), miecznika koronnego i starosty łęczyckiego, od 1709 r. drugą żoną Ludwika Konstantego Po- cieja, hetmana wielkiego litewskiego. Małżeństwo z Emercjanną Agnieszką począt- kowo zgodne i o podobnych planach politycznych, po jakimś czasie zaczęło się psuć, a Emercjanna Agnieszka częściej przebywała w otoczeniu króla lub w Warszawie. Pociejowie mieli kilkoro dzieci, ale przeżyła tylko córka Ewa Marianna. Od 1715 r. Pociejowa była metresą króla Augusta II i urodziła mu córkę w Dreźnie w 1719 r., podczas separacji z Pociejem. Często zapadała na zdrowiu, uchodziła za osobę nie- zrównoważoną psychicznie i słynęła z częstych ekscesów towarzyskich. Chroniła się wówczas w warszawskich klasztorach, gdzie czasem odwiedzała ją Sieniawska, po- cieszając i opatrując. Z drugiej strony napady choroby szybko mijały i Emercjanna Agnieszka wiodła intensywne życie towarzyskie. Obie panie poznały się być może w otoczeniu królowej Marii Kazimiery lub na warszawskiej pensji wizytek. Pociejowa dobrze znała język francuski, używa jąc go często w korespondencji. Po śmierci Pocieja wyszła ponownie za mąż za Józefa Aleksandra hr. Montmo- rency de Bours, generała wojsk saskich, z którym wyjechała do Francji i tam otrzy- mała naturalizację. Prowadziła ostrą walkę z rodziną zmarłego męża, by zachować pozostałe po nim majątki dla ich córki Ewy (Ludwiki) Marianny Pociejówny, która w 1731 r. wyszła za mąż za Franciszka Borzęckiego, podstolego wielkiego litewskiego. [za: Korespondencja Elżbiety z Lubomirskich Sieniawskiej, kasztelanowej krakowskiej. Tom III Jaśnie Oświecona Mościa Księżno Dobrodziejko. Rodzina, przyjaciele i klienci (wybór), oprac. i wyd. B. Popiołek, U. Kicińska, A. Słaby, Warszawa 2016, s. 208]
Jan Władysław Poczobut (Poczobut-Odlanicki) (1640-1703)
Ur. 26 VI 1640 r. najprawdopodobniej na Grodzieńszczyźnie, zm. 23 V 1703 r. W latach 1658-1667 służba wojskowa kolejno w chorągwiach: kozackiej pospolitego ruszenia szlachty wiłkomierskiej rotmistrzostwa Mikołaja Szemiota, husarskiej Wincentego Gosiewskiego hetmana polnego litewskiego poruczeństwa A.M. Sakowicza oraz husarskiej A. Chowańskiego. Uczestnik walk z wojskami rosyjskimi i szwedzkimi. W międzyczasie poseł sejmikowy w latach 1661, 1665-1666, 1670, 1672-1675, 1677-1684, deputat do Trybunału Litewskiego w latach 1666, 1675, 1679-1680, 1698, uczestnik konwokacji i elekcji w 1669 r. oraz elekcji w 1683 r. W 1662 r. deputat pułku na sesję wojskową w Kobryniu w sprawie zakwaterowania, przeznaczony jako komisarz do wybrania kwater, a następnie stanowniczy pułkowy do odebrania kwater, w latach 1663 i 1669 uczestnik sesji wojska litewskiego, w 1664 r. komisarz chorągwi dla odebrania żywności, w 1668 r. delegat do hetmana Michała Kazimierza Paca w sprawie zaopatrzenia. W 1678 r. deputat na sądy skarbowe. W 1684 r. podróż po Koronie zakończona spotkaniem z królem, być może w związku z przejściem Poczobutow-Odlanickich do obozu królewskiego po upadku stronnictwa Paców. Od 1684 r. stolnik oszmiański. W trakcie konfliktu republikantów litewskich z Sapiehami stronnik tych pierwszych i komisarz do rokowań z drugimi. Autor pamiętnika za lata 1640-1684.
Krzysztof Podkański (Potkański) (przed 1589 - 1613)
Ur. przed 1589 r. w Podkanie, zm. po 25 X 1613 r. W 1589 r. kaznodzieja w kościele św. Marcina w Poznaniu, prezentowany na altarystę Św. Trójcy i NMP w katedrze poznańskiej. Po święceniach kapłańskich, w 1590 r. w Rzymie, zamieszkał w schronisku dla ubogich kapłanów "a S. Lucia", utrzymywał się z jałmużny za msze św. odprawiane w kościołach rzymskich. W 1591 r. promowany na doktora obojga praw, a także doktor teologii. Od 1602 r. pleban w Sancygniowie. Uczestnik sejmiku proszowickiego w 1607 r. Autor projektu korektury prawa ziemskiego koronnego.
Tadeusz Karol Podlecki (ok. 1750 - po 1796)
Redaktor i wydawca szeregu czasopism w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej.
Franciszek Aleksander Podoski (około 1720 - 1792)
Duchowny, polityk, starosta rypiński, kasztelan ciechanowski, kasztelan mazowiecki; pisarz polityczny i tłumacz. Autor pierwszego tłumaczenia powieści Cervantesa "Don Kichot" (z francuskiego).
Konstanty Połubiński (? - 1640)
Ur. przed 1619 r., zm. 1640 r. Syn Aleksandra, podkomorzego lidzkiego, oraz Anny Alamani. Student kolegium w Braniewie i Akademii Wileńskiej. Następnie służba wojskowa pod dowództwem Jana Karola Chodkiewicza hetmana litewskiego w Inflantach i w wojnie o Smoleńsk w latach 1609-1611, w wojsku kwarcianym pod dowództwem Stanisława Żołkiewskiego hetmana koronnego na terenie Podola. W latach 1616-1627 pisarz ziemski słonimski, od 1621 r. marszałek powiatu słonimskiego. W 1625 r. nominowany na kasztelana mścisławskiego. W 1627 r. marszałek Trybunału Litewskiego i poseł na sejm, ponownie nominowany na kasztelana mścisławskiego, komisarz do ustalenia cen na towary zbytkowne. Obecny na sejmie 1629 r., deputat do sądzenia spraw o zaległe podatki w Trybunale Skarbowym w Wilnie. Uczestnik sejmu elekcyjnego 1632 r., komisarz do układania artykułów o bezpieczeństwie podczas elekcji, sędzia do sądów marszałkowskich, sygnatariusz zaprzysiężenia paktów konwentów przez króla. W 1633 r. uczestnik sejmu koronacyjnego Władysława IV, nominowany na wojewodę parnawskiego, deputat do poprawienia III Statutu Litewskiego. W związku z małżeństwem przeszedł z prawosławia na katolicyzm, w 1618 r. ufundował wraz z żoną klasztor dominikanów z kościołem i szpitalem dla ubogich w swoim majątku Dereczyn, przy czym kościół wybudowano w 1629 r., a fundacja została zatwierdzona w 1634 r.
Wacław Potocki (1621-1696)
Ur. w 1621 r. w Woli Łużeńskiej, zm. 9 VII 1696 r. Arianin, wykształcony w szkole ariańskiej w Raciborsku. W 1638 r. uczestnik kampanii ukraińskiej. Od 1648 r. skoligacony z Morsztynami. W 1651 r. dowódca chorągwi kozackiej pospolitego ruszenia wystawionej przez Jana Przypkowskiego, uczestnik bitwy pod Beresteczkiem. W 1657 r. opowiedział się przeciw Szwedom, brał udział w walkach przeciw wojskom Jerzego II Rakoczego. Po uchwaleniu przez sejm 1658 r. konstytucji o wygnaniu arian przeszedł na katolicyzm, przy czym jego żona pozostała przy poprzednim wyznaniu. Przez wiele lat zaangażowany w rodzinne sprawy majątkowe powiązane z kwestiami wyznaniowymi, zwłaszcza postawą jego żony, która ostatecznie porzuciła arianizm przeszła na katolicyzm między 1675 a 1682 r. W 1665 r. zwolennik rokoszu Lubomirskiego. Wielokrotnie poseł sejmikowy w Proszowicach, w 1667 r. sędzia skarbowy, a w latach 1680 i 1684 deputat do krakowskiego sądu skarbowego, w 1685 r. delegat do biskupa krakowskiego w sprawie samowoli duchowieństwa. W latach 1667-1673 podstarości i sędzia grodzki biecki. W 1672 r. komendant obrony Biecza przed spodziewanym najazdem tatarskim. W latach 1678-1685 podczaszy krakowski, związany z dworem Jana III Sobieskiego. W latach 1683 i 1685 obecny na sejmie, w 1683 r. komisarz do spraw granic śląskich. Twórczość literacka rozpoczął w latach 1644-1648 r. Autor poezji okolicznościowej, religijnej i historycznej, epiki, słownika mitologicznego oraz utworu o tematyce heraldycznej.
Michał Wawrzyniec Presser (1675-1755)
Drukarz. W roku 1717 założył drukarnię w Lesznie, którą prowadził do śmierci w roku 1755 lub 1756.
Abraham Prowana z Poręby (? - 1602)
Zm. w 1602 r. Syn Trajana Provany, sekretarza królewskiego, oraz Zofii Mogielnickiej. Pochodził z rodziny piemonckiej, która po przybyciu do Polski w połowie XVI w. otrzymała indygenat, a w 1559 r. przeszła na kalwinizm. Najprawdopodobniej dworzanin Anny Jagiellonki, rycerz jerozolimski, kawaler Orderu św. Maurycego i Łazarza. Autor utworu "Złote jarzmo małżeńskie (wydane wcześniej pt. "Żona wyćwiczona").
Piotr Jacek (Hiacynt) Pruszcz (1605 - po 1667?)
Ur. w 1605 w Tucholi na Pomorzu, zm. po 1667 r. w Krakowie. Pedel Akademii Krakowskiej. Autor poezji okolicznościowej, dzieł religijnych oraz opisu Krakowa.
Anna Przechocka (? - po 1649)
Zm. po 1649 r. Córka Stanisława Goździelskiego, w 1649 r. wd. po Wojciechu Przechockim, woźnym. Autorka testamentu.
Jacek (Hiacynt) Przetocki (1599-1655?)
Ur. ok. 1599 r. w Ostrzeszowie, zm. 1655 r. w Wysokiej. W latach 1617-1620 jezuita i student w Domu św. Szczepana w Krakowie, 1620-1621 w Sandomierzu, a 1622-1625 logiki, fizyki i metafizyki w Kaliszu. W 1626-1630 student syntaksy i retoryki w Poznaniu i Lwowie, od 1630 r. teologii w Krakowie. W 1632 r. święcenia kapłańskie, w 1634 r. prefekt krakowskich szkół jezuickich, a po dymisji z zakonu ksiądz świecki w diecezji krakowskiej, w dekanacie radomskim. W latach 1637-1649 pleban w Wysokiej, potem w Borkowicach, od ok. 1650 r. dziekan radomski. Związany z Modliszowskimi i Podlodowskimi, zabiegał o uznanie Szczawińskich i Radziwiłłów. Właściciel księgozbioru. Autor kazań, poezji okolicznościowej, a także utworów o charakterze religijnym i obyczajowym. , jezuita, kaznodzieja i wierszopis urodzony w rodzinie szlacheckiej w powiecie ostrzeszowskim. W latach 1637-1642 był proboszczem w Wysokiej. W r. 1650 używał tytułu dziekana radomskiego. Autor "Postnego obiadu abo Zabaweczki".
Samuel Przypkowski (1592-1670)
Ur. ok. 1592 r. w Gnojniku, zm. 19 V 1670 r. w Królewcu. Syn Mikołaja, seniora zboru lusławickiego, oraz Elżbiety Gabońskiej. Arianin. Uczeń szkoły braci polskich w Lusławicach. W latach 1614-1615 student w Altdorfie, posądzony o rozpowszechnianie propagandy kryptoarińskiej, został zmuszony do opuszczenia miasta. W latach 1616-1619 zapisał się na uniwersytet w Lejdzie, gdzie związał się z remonstrantami. W 1618 r. przeniósł się do Londynu, a następnie do Paryża. W 1619 r. obecny na okazowaniu szlachty województwa krakowskiego pod Kazimierzem. Od 1621 r. na służbie u Krzysztofa Radziwiłła hetmana polnego litewskiego, uczestnik rokowań z Jerzym Wilhelmem elektorem pruskim, towarzysz Zofii z Hohenzollernów Radziwiłłowej, wdowy po księciu Januszu, w podróży do Saksonii, uczestnik pospolitego ruszenia powiatu czchowskiego na wojnę z Turcją. Poseł sejmikowy i sejmowy, pośrednik w kontaktach między magnatami małopolskimi. Utrzymywał kontakty z sympatykami antytrynitaryzmu. W 1627 r. obrońca praw dysydentów, postanowień konfederacji warszawskiej oraz wolności sumienia jako fundamentu swobód szlacheckich. W 1630 r. podróżował do Saksonii. Po powrocie uczestnik pertraktacji z królewiczem Władysławem o przywrócenie Krzysztofa Radziwiłła do łask. Uczestnik wyprawy pod Smoleńsk 1633-1634, poseł do dowódcy rosyjskiego, łącznik między hetmanem i królem. Na sejmie 1638 r. przeciwstawiał się zamknięciu akademii, zboru i drukarni w Rakowie. Przeciwnik projektu Jerzego Ossolińskiego utworzenia elity orderowej. W 1639 r. przeniósł się z Dojlid, dzierżawionych od Radziwiłłów od 1627 r., na Ukrainę. Po śmierci Krzysztofa Radziwiłła związał się z Jerzym Niemiryczem. W 1643 r. pozwany wraz z nim przed Trybunał Lubelski z powodu kwestii wyznaniowych. W latach 1627-1643 na zlecenie synodów ariańskich zaangażowany w zbieranie materiałów do historii kościołów unitariańskich w Polsce. W latach 1647-1658 donator kisielińsko-bereskiego zboru braci polskich na Wołyniu. W efekcie wybuchu powstania kozackiego przeniósł się na Lubelszczyznę. W 1648 r. uczestnik sejmu elekcyjnego i koronacji Jana Kazimierza. Od 1649 r. ponownie zbliżył się do Radziwiłłów. W czasie najazdu Szwedów walczył u boku księcia Bogusława po stronie szwedzko-brandenburskiej. W 1656 r. uczestnik pertraktacji Szwedów z elektorem Fryderykiem Wilhelmem, a następnie jego sekretarz w Królewcu i Braniewie, przy równoczesnym prowadzeniu spraw księcia Bogusława. Na sejmie 1658 r. starał się o przywrócenie do czci swojego mocodawcy, ratyfikację traktatów z elektorem oraz zwrot dóbr Janusza Radziwiłła. Po edykcie banicji arian z 1658 r. przeniósł się na Podlasie pod opiekę księcia Bogusława. Po wygnaniu w 1661 r. przeniósł się do Prus Książęcych, gdzie w 1666 r. założył gminę ariańską w dzierżawie Kosinowo. Uznawany za przywódcę emigracji ariańskiej w Prusach Książęcych. W 1661 r. autor petycji do księcia brzeskiego Jerzego wstawiającą się za osiadłymi tam arianami. Uczestnik synodów ariańskich, zabiegał o finansowanie u holenderskich remonstrantów, dzielone pomiędzy gminy w Prusach Książęcych, Marchii Brandenburskiej, Siedmiogrodzie i na Śląsku. Autor poezji okolicznościowej, utworów o charakterze politycznym, obyczajowym i religijnych, tekstów polemicznych w kwestiach wyznaniowych, zwłaszcza broniących praw dysydentów, traktatów filozoficzno-teologicznych oraz niedokończonego żywotu ks. Bogusława. Tworzył przede wszystkim w języku łacińskim.
Wojciech Radoliński ( - )
Kasztelan krzywiński, domniemany autor "Pamiętnika podróży odbytej r. 1661-1663 po Austrii, Włoszech i Francji".
Augustyn Michał Stefan Radziejowski (1645-1705)
Ur. w 1645 r. w Radziejowie na Kujawach, zm. 13 X 1705 r. w Gdańsku. Syn Hieronima Radziejowskiego, podkanclerzego koronnego, oraz Eufrozyny Eulalii z Tarnowskich. Po ucieczce ojca z kraju trafił pod opiekę stryja Mikołaja, kasztelana łęczyckiego. Student w kolegium jezuickim w Rawie. Na sejmach w latach 1652 i 1654 zabiegał o łaskę dla ojca. W 1657 r. student w kolegium jezuickim w Paryżu (Harcourt lub College de Fremont). Wrócił do kraju w związku z mimowolnie spowodowaną śmiercią jednego z kolegów. W 1660 r. dzięki pomocy królowej Ludwiki Marii Gonzagi student w Pradze. W 1661 r. obecny we Wrocławiu u ojca, z którym wrócił do kraju. W 1662 r. student teologii w Rzymie, zabiegał o dyspensę dla ojca zamierzającego rozwieść się z żoną i zostać duchownym. W 1668 r. święcenia kapłańskie w Rzymie. Po śmierci ojca trafił pod opiekę Kazimierza Szczuki, opata paradyskiego, oraz hetmana Jana Sobieskiego. Dzięki temu ostatniemu został sekretarzem Michała Korybuta Wiśniowieckiego i kanonikiem warszawskim. Od 1672 r. kanonik gnieźnieński fundi Trląg. W 1673 r. kapelan hetmański pod Chocimiem. W 1674 r. uczestnik poselstwa do Rzymu, elekcji Jana III Sobieskiego oraz jego kampanii zimowej na Ukrainie. W 1675 r. poseł królewski na sejmik bełski. W 1676 r. kanonik katedralny krakowski i proboszcz kolegiaty Św. Michała, sygnatariusz zaprzysiężenia praw generalnych przez króla. W 1677 r. obecny przy potwierdzaniu lenności w Lęborku i Bytowie Fryderykowi Wilhelmowi, elektorowi brandenburskiemu. Polecony bez zgody kapituły przez króla papieżowi na biskupa warmińskiego. W 1678 r. kanonik warmiński, indygena pruski, biskup z wyboru kapituły. W 1680 r. zatwierdzony przez papieża, objął administrację diecezji. W latach 1680-1700 prepozyt generalny bożogrobców w Miechowie. Na sejmie 1678/1679 r. za zasługi ojca i własne odzyskał dobra Mszczonów i Zator. Komisarz do rozpatrzenia pretensji elektora brandenburskiego. W 1680 r. poseł do markiza F. de Bethune'a w sprawie planów politycznych Francji. W 1681 r. złożył przysięgę senatorską, a następnie otrzymał sakrę biskupią i przewodnictwo stanów Prus Królewskich. Członek komisji do pertraktacji z ambasadorami Francji, Austrii, papiestwa i Brandenburgii. W 1681 r. odbył objazd diecezji, a następnie ingres biskupi we Fromborku, a w kolejnym roku hołd od stanów warmińskich. W 1683 r. odbył wizytacje biskupie w Elblągu i Królewcu, polecił też wydanie drukiem agendy diecezjalnej. Prowadził politykę nominacyjną przeciwną woli kapituły. Rozbudował rezydencję w Lidzbarku, ufundował kościół jezuitów w Świętej Lipce. Z racji pełnionej godności wielokrotny uczestnik rad senatu, senator rezydent do boku króla, obecny na sejmach. W 1683 r. zwolennik sojuszu polsko-austriackiego przeciw Turcji, aktywny w rozbijaniu stronnictwa francuskiego poprzez uczestnictwo w komisji do prowadzenia śledztwa wobec Jana Andrzeja Morsztyna oraz w audiencji dla markiza de Vitry, którego posądził o zdradę Rzeczypospolitej. Komisarz do rokowań z elektorem brandenburskim w sprawie Elbląga, deputat do spisania konstytucji. Wizytator diecezji, obrońca katolików w Królewcu przed dyskryminacją, reprezentant stanów generalnych pruskich wyrażających poparcie dla króla w walce z opozycją. Wystawił dwie chorągwie na wyprawę wiedeńską, choć sam nie wziął w niej udziału. W latach 1685-1689 podkanclerzy koronny. W 1685 r. sygnatariusz uchwały o wysłaniu poselstwa do Francji i Wenecji w sprawie pozyskania posiłków przeciw Turcji. W 1686 r. komisarz do rozwiązania sporów pomiędzy szlachtą, duchowieństwem i księciem kurlandzkim. Od 1686 r. stopniowo przechodził do opozycji wobec króla, do czego przyczyniła się sprawa obsady arcybiskupstwa gnieźnieńskiego i nominacja kardynalska Radziejowskiego przez Innocentego XI. Od 1687 r. kardynał, a także arcybiskup gnieźnieński pomimo sprzeciwu króla. Urząd objął w roku następnym. W 1688 r. członek spisku antykrólewskiego, w którym udziału wyparł się jednak na radzie senatu. Zaangażowany w sprawy polityczne po śmierci Fryderyka Wilhelma, elektora brandenburskiego. Przeciwny wojnie z Turcją i wycofaniu się Rzeczypospolitej z Ligi Świętej. Na sejmie 1688/1689 r. mediator między opozycją i dworem, komisarz do spraw spiskowania opozycji z obcymi państwami. W 1689 r. poseł do Rzymu na konklawe. Pomimo nieobecności, na sejmie 1690 r. wyznaczony na deputata do boku króla na czas wojny z Turcją. W 1690 r. w Wiedniu uczestnik pertraktacji w sprawie aliansu polsko-austriackiego oraz przyszłości Mołdawii i Wołoszczyzny. W 1691/1692 r. ponownie zbliżył się do dworu, opowiadając się za porzuceniem Ligi Świętej i kontaktów z Francją. W 1692 r. w obliczu zbliżającej się śmierci króla ponownie w opozycji. Do 1695 r. mediator w sprawach między dworem a opozycją. W 1696 r. interrex, zwolennik kandydatury ks. Contiego na króla Polski, do którego elekcji doprowadził w roku następnym. Ze względu na odrębny wybór Wettina przez opozycję, podjął działania w kierunku zbrojnego wsparcia swojego kandydata, odwołując się również w tej sprawie do papież. Ostatecznie w 1698 r. zgodził się wraz z rokoszanami złożyć przysięgę wierności Augustowi II. W 1697 r. inicjator powołania stałych rezydentów Rzeczypospolitej na dworach pruskim, rosyjskim i szwedzkim. W 1699 r. obecny na sejmie pacyfikacyjnym, komisarz do rokowań z Brandenburgią w sprawie Elbląga. Przeciwnik planowanej przez Augusta II wojny ze Szwecją w Inflantach w 1700 r. Stając w opozycji do króla, popierając przy tym Sapiehów w walce z republikantami, starał się pozyskać sprzymierzeńca w elektorze brandenburskim. W 1701 r. pomimo sprzeciwu papieża zaakceptował koronację Fryderyka I na króla Prus. W tym samym roku komisarz do przywrócenia spokoju na Litwie. W wojnie Karola XII z Augustem II, popierał Szwecję, nie godząc się jednak z żądaniem detronizacji króla polskiego. Inicjator mediacji Rzeczypospolitej w konflikcie obu władców. Jednocześnie prowadził własną politykę, popierając Prusy, kandydaturę Jakuba Sobieskiego na króla Polski i szwedzko-polskie uderzenie na Rosję. Opowiadają się za francuskim projektem wsparcia powstania węgierskiego przeciw Habsburgom, finansował działania Franciszka Rakoczego. Zabiegał także o sojusz polsko-rosyjski przeciw Szwecji, przy czym celem było niedopuszczenie do wciągnięcia Rzeczypospolitej do wojny ze Szwecją, osłabienie króla i uzyskanie pozycji czynnika kontrolującego równowagę między królem a społeczeństwem. W 1701 r. przekazał Augustowi II w komendę opactwo benedyktynów sieciechowskich. Na sejmie 1701/1702 r. mediator w konflikcie Sapiehów z republikantami i zwolennik pertraktacji ze Szwecją. W 1702 r. pozyskany przez króla i wyznaczony wraz z Rafałem Leszczyńskim do zawarcia pokoju ze Szwecją. Odrzucił przy tym wezwanie Karola XII do detronizacji Augusta II i zorganizowania nowej elekcji. Starał się powstrzymać króla Prus przed zgodą na przepuszczenie wojsk szwedzkich przez jego państwo. Dążył do zachowania neutralności Rzeczypospolitej i doprowadzenia do pokoju między Augustem II i Karolem XII. Swoją niezależność polityczną wyprowadzał z uprawnień prymasa i poparcia części szlachty. Zwolennik oparcia się na armii koronnej, która miała nie brać udziału w wojnie. W wyniku niepowodzeń rozmów pokojowych przystąpił do zorganizowanej przez Leszczyńskich, Sapiehów, Lubomirskich i Jabłonowskich frondy, stanął jej czele, wzbraniając się jednak przed zerwaniem z królem i jego detronizacją, a jednocześnie wzywając Karola XII do opuszczenia Polski. Porozumiał się z Augustem II, starając się pomóc w przywróceniu stosunków z Francją. Na sejmie w Lublinie zmuszony oskarżeniem o zdradę do złożenia przysięgi wierności królowi, zerwał z Augustem II i przystąpił do konfederacji wielkopolskiej. Jednocześnie zaproponował przystąpienie do Karola XII za cenę opłacenia armii koronnej. Przeciwny propozycji wyboru Jakuba Sobieskiego, wstrzymał się z pełnym poparciem dla króla szwedzkiego i postawił na Francję. W 1704 r. uczestnik zjazdu walnego w Warszawie, na którym zdetronizowano Augusta II, zawiązano konfederację generalną warszawską i przekazano Radziejowskiemu pełnię władzy jako interreksowi. Przeciwny wykonywaniu poleceń Szwecji oraz kandydaturze Lubomirskiego i Leszczyńskiego, opowiadał się za wyborem A. Sobieskiego, ks. Contiego, Rakoczego, bądź Leopolda Lotaryńskiego. Nieobecny na elekcji, złożył jednak nowemu królowi przysięgę. Wkrótce za namową papieża zaczął popierać Augusta II. Opowiedział się przeciw traktatowi narewskiemu, współpracy z Karolem XII. W 1705 r. szukał oparcia we Francji a następnie Prusach, potem wszedł w bliskie kontakty z Augustem II, ale wycofał się w obliczu rokowań z Berlinem w sprawie traktatu prusko-szwedzko-rosyjskiego. Następnie wydał uniwersały wzywające na zjazd generalny do Warszawy. W międzyczasie zawieszony w pełnieniu godności arcybiskupiej przez papieża z racji zamieszania w Rzeczypospolitej, zdrady króla i sprowadzenia heretyków. Ponownie zbliżył się do Augusta II. Mało uwagi poświęcał archidiecezji. Mimo nalegań kapituły w latach 1692 i 1693 nie dokonał ingresu do katedry gnieźnieńskiej, nie odbył żadnej wizytacji kanonicznej, ani razu nie był w Gnieźnie. W 1688 r. obciążył kapitułę odpowiedzialnością za wszystkie zaniedbania. Krytykowany za politykę nominacyjną. Mecenas sztuki w dobrach stołowych arcybiskupstwa. Fundator klasztoru misjonarzy w Łowiczu w 1689 r. oraz ich seminarium w 1695 r. W 1690 r. przystąpił do rozbudowy Pałacu Czapskich w Warszawie, pałacu w Radziejowicach i Nieborowie, fundator klasztoru karmelitów bosych w Warszawie w latach 1691-1705), kościoła św. Krzyża w Warszawie oraz ołtarza śś. Felicissimy i Genowefy tamże. Autor pism politycznych.
Andrzej Walkowicz Radziesowski (? - ?)
Autor wydanego w 1640 roku druku ulotnego: "Relacja triumfu rzymskiego z narodzenia najjaśniejszego królewica Zygmunta Kazimierza [...]" (RelNar)
Anna Maria Radziwiłł (1640-1667)
Córka Janusza, wojewody wileńskiego, hetmana wielkiego litewskiego i jego pierwszej żony Katarzyny Potockiej, żona Bogusława Radziwiłła.
Hieronim Florian Radziwiłł (1715-1760)
Ur. 4 V 1715 r. w Białej Podlaskiej, zm. 17 V 1760 r. w Białej Podlaskiej. Syn Karola Stanisława, kanclerza wielkiego litewskiego, i Anny z Sanguszków, wojewodzianki trockiej. W latach 1730-1731 i 1733-1735 w podróżował do Francji i Niemiec. Od 1731 r. właściciel dóbr neuburskich ze Słuckiem, o które toczył w 1732 r. spory z Sapiehami, a do 1744 r. zabiegał o ich wykup z rąk palatyna reńskiego. W 1731 r. kawaler Orderu Reńskiego Św. Huberta. Właściciel Białej Podlaskiej, starostw grodowego przemyskiego i krzyczewskiego. Od 1739 r. podczaszy litewski. Utrzymywał wojsko prywatne z cudzoziemską kadrą oficerską. Prowadził układy z państwami sąsiednimi o wydanie zbiegów oraz korespondencję. Fundator prywatnej szkoły wojskowej, zw. korpusem kadetów, z siedzibą w Białej, a potem w Słucku. Utrzymywał autonomię finansową i dowódczą względem władzy królewskiej i hetmańskiej. W 1744 r. jego wojska brały udział w stłumieniu powstania chłopskiego w starostwie krzyczewskim oraz w walkach z hajdamakami w starostwie rzeczyckim. W 1745 r. przewidywany przez republikantów Potockich na następcę tronu po spodziewanej elekcji Augusta III na cesarza, w 1749 r. na marszałka konfederacji. W 1748 r. kawaler Orderu Orła Białego, od 1750 r. chorąży Wielkiego Księstwa Litewskiego. Bywał na sejmach, jednak nigdy nie sprawował funkcji poselskiej. W latach 1748-1750 kurator nad umysłowo chorym Marcinem Radziwiłłem, krajczym litewskim. Przeciwny Michałowi Kazimierzowi "Rybeńce", wrogi względem Czartoryskich. Wspierał zbrojnie i finansowo interesy rodzinne na sejmikach i trybunałach. W 1756 r. w podróży do Austrii, gdzie nabył Weslau pod Wiedniem, a także gościł na dworze cesarskim. W czasie wojny siedmioletniej wzmacniał korpus saski. Utrzymywał przyjazne stosunki z cesarzową rosyjską. W 1759 r. uczestnik inwestytury kurlandzkiej królewicza Karola. Organizator polowań, mecenas kultury, fundator scen teatralnych w Słucku w latach 1751-1759 oraz w Białej od 1752 r. oraz szkoły baletowej w Słucku. Autor przekładu, diariuszy z lat 1749-1751 i 1756 i traktatu gospodarczego.
Jerzy Radziwiłł (1556-1600)
Polski duchowny rzymskokatolicki, biskup koadiutor wileński w latach 1574–1579, biskup diecezjalny wileński w latach 1579–1591, biskup diecezjalny krakowski w latach 1591–1600, kardynał prezbiter od 1583, pamiętnikarz.
Krzysztof Radziwiłł (1585-1640)
Ur. 15 III 1585 r. w Świadości na Wileńszczyźnie, zm. 19 IX 1640 r. w Świadości. Syn Krzysztofa zw. "Piorunem" z kalwińskiej, birżańskiej linii Radziwiłłów, oraz Katarzyny z Tęczyńskich. W latach 1601-1604 student w Lipsku, a następnie w Heidelbergu, podróżował po Szwajcarii, Francji, Anglii i Niderlandach. Od 1600 r. starosta bystrzycki, a od 1604 r. żyżmorski i sejwejski. W 1605 r. uczestnik konwokacji litewskiej, w 1606 r. zjazdu sandomierskiego, wybrany deputatem do króla. W 1607 r. deputat do Trybunału Litewskiego. Z czasem zbliżył się do dworu. Od 1608 r. czynny wojskowo. Od 1611 r. zastępca wojewody wileńskiego. W latach 1615-1632 wielokrotny poseł na sejm. W 1632 r. dyrektor izby poselskiej na sejmie konwokacyjnym. Od 1615 r. hetman polny litewski. Od 1617 r. starosta poszerwiński. W latach 1617/1618 i 1620-1623 głównodowodzący obroną Kurlandii przed Szwedami, w 1623 r. sygnatariusz rozejmu. W 1625 r. utracił dowództwo, o którego odzyskanie starał się w latach następnych przy wsparciu szlachty. W 1627 r. oskarżony o udział w spisku mającym na celu osadzenie na tronie polskim Gastona Orleańskiego, przebaczenie królewskie uzyskał w 1632 r. Po śmierci Zygmunta III, w 1632 r. uczestnik Trybunału Litewskiego przekształconego w konwokację litewską, której postanowieniom sprzeciwili się Sapiehowie. Dyrektor izby poselskiej sejmu konwokacyjnego w 1632 r. Na elekcji poparł Władysława IV, nawiązał do sprawy eksorbitancji, a także bronił praw różnowierców. Za poparciem hetmana Lwa Sapiehy przejął dowództwo nad całością sił litewskich. W latach 1632-1634 dowódca wyprawy smoleńskiej i sygnatariusz traktatu polanowskiego. Po śmierci Lwa Sapiehy w 1633 r. w sporze z królem o urząd wojewody wileńskiego. Od 1633 r. starosta czeczerski i administrator ekonomii mohylewskiej. Od 1635 r. hetman wielki litewski. W 1635 r. komisarz do rozmów ze Szwecją, dowódca wojska w walkach w Inflantach, niechętny rozejmowi zawartemu w Sztumskiej Wsi. W 1636 r. zakończył karierę wojskową, członek komisji do spraw korektury III Statutu Litewskiego. W 1637 r. uczestnik pogrzebu Anny Wazówny w Toruniu oraz ślubu i koronacji Cecylii Renaty. Przeciwnik utworzenia Kawalerii Orderu Niepokalanego Poczęcia NMP. Reformator wojska, inicjator wprowadzenia oddziałów dragonii i prowiantmistrza z nominacji króla, zwolennik przekształcenia wybrańców w tzw. kopaczy. Właściciel biblioteki, kolekcjoner, mecenas kultury. Jeden z fundatorów druku Biblii Gdańskiej. Krzewiciel wiary i edukacji w dobrach rodowych, przeciwnik arianizmu, inicjator powstania szkoły różnowierczej w Słucku. Przewodniczący synodów Jednoty litewskiej w latach 1614 i 1617, protektor alumnów na uczelniach protestanckich, opiekun zborów i szkolnictwa zborowego. Zwolennik dobrych stosunków z katolikami, utrzymywał kontakty z jezuitami, franciszkanami i dominikanami. W latach 1625 i 1627 wspierał tych ostatnich w sprawie fundacji klasztorów w Nowogródku i Klecku. W 1627 r. doprowadził do ugody w sprawie kościoła w Kiejdanach zamienionego w 1549 r. na zbór ewangelicki. W latach 1611 i 1639-1640 zaangażowany w obronę zboru ewangelickiego w Wilnie, usuniętego ostatecznie po tumultach dekretem królewskim w 1640 r. Autor mów, instrukcji postępowania dla syna, a także diariuszy z wojen szwedzkich z lat 1617/1618 i 1620-1623 połączonej z projektem reformy wojskowej oraz z lat 30. XVII w., artykułów wojskowych, pism politycznych, ordynacji dla miast dziedzicznych.
Udalryk Krzysztof Radziwiłł (1712-1770)
Ur. się 28 I 1712 r. w Zdzięciole na Litwie, zm. 21 VII 1770 r. w Berdyczowie. Syn Mikołaja Faustyna, wojewody nowogrodzkiego, oraz Barbary Zawieszanki, wojewodzianki mińskiej. Uczeń kolegium pijarów w Warszawie, a w latach 1729-1730 Ritter-Akademie w Legnicy. Od 1730 r. wielokrotnie poseł na sejm. W 1733 r. zwolennik kandydatury Fryderyka Augusta na tron polski. W latach 1734-1762 koniuszy litewski. W 1734 r. kawaler rosyjskiego Orderu Aleksandra Newskiego. W 1735 r. konsyliarz konfederacji warszawskiej. Od 1735 r. pułkownik w regimencie pieszym buławy polnej litewskiej. W latach 1739-1746 starosta miński, od 1743 r. generał-major w kawalerii Wielkiego Księstwa Litewskiego. W 1740 r. naturalizował się w ziemi chełmskiej. W 1741 r. zwalczał plany konfederackie Potockich, wspierał politykę Radziwiłłów na fundacjach Trybunału piotrkowskiego, pilnował przebiegu sejmików chełmskich. W 1743/1744 r. podróżował do Saksonii. Utrzymywał korespondencję z Prusakami, co przyczyniło się do posądzeń o zdradę. W 1746 r. komisarz na trybunał radomski i delegat do boku króla. W 1746 r. asesor sądów sejmowych i deputat do ułożenia korektury trybunału. W latach 1746-1752 finansowany przez Rosję, w 1748 r. otrzymał patent generał-lejtnancki. W 1749 r. dowódca wyprawy przeciw hajdamakom. W 1753 r. w podróży zdrowotnej do Czech. W 1752 r. na trybunale radomskim, w 1754 r. uczestnik sporu o ordynację ostrogską. W 1755 r. uczestnik rady senatu, podróżował następnie do Berlina. W opozycji do dworu, w latach 60. XVIII w. związany z Czartoryskimi. W 1761 r. utrzymywał korespondencję z Portą, skarżąc się na rosyjskie gwałty w Polsce, jednocześnie przeciwnik rozporządzeń podskarbińskich mających wyeliminować fałszerstwa monet. Proponował pośrednictwo w negocjacjach z Prusami. W 1762 r. krótko pisarz litewski. Pod koniec bezkrólewia przeszedł do orientacji antysaskiej. Sygnatariusz elekcji Stanisława Augusta Poniatowskiego i delegat do powitania króla. W 1767 r. konsyliarz konfederacji województwa kijowskiego. W czasie konfederacji barskiej wierny Rosji. Związany z kręgiem intelektualnym Biblioteki Załuskich, posiadacz księgozbioru. Autor diariusza z 1749 r., pism politycznych, korespondencji, a także dzieł erudycyjnych i historycznych, poezji okolicznościowej, dłuższych utworów poetyckich, opisów wynalazków, słownika terminów filozoficznych. Tłumacz z języków obcych. Publikował w "Monitorze".
Franciszka Urszula Radziwiłłowa (1705-1753)
Ur. 13 II 1705 r. w Czartorysku, zm. 23 V 1753 r. w Nowogródku. Córka Janusza, kasztelana krakowskiego, oraz Teofili z Leszczyńskich, wojewodzianki podlaskiej, od 1725 r. żona Michała Kazimierza Radziwiłła, starosty przemyskiego, dziedziczka potężnej fortuny jednej z gałęzi rodu Wiśniowieckich. Większość życia spędziła w Nieświeżu. Zajmowała się rozwojem urzeckiej manufaktury zwierciadlanej. W 1744 r. dama cesarskiego Orderu Krzyża Gwiaździstego. Mecenaska kultury, opiekunka biblioteki zamkowej, a w latach 1746-1752 inicjatorka i dramaturg w teatrze prywatnym w Nieświeżu. Autorka korespondencji, poezji okolicznościowej, dramatów, przekładów sztuk obcych oraz ich adaptacji do polskich stosunków.
Wojciech Regulus (o. 1595 - 1652)
Ur. ok. 1595 r. w Słupcy, zm. w 4 I 1652 r. w Poznaniu. W latach 1618-1619 student prawa w Akademii Lubrańskiego, następnie uczeń szkoły katedralnej. W latach 1621-1623 wychowawca Krzysztofa i Piotra Opalińskich. W 1623 r. starszy szkoły katedralnej w Poznaniu. Między 1623-1628 r. został notariuszem publicznym Chwaliszewa. Od 1635 r. pisarz konsystorza poznańskiego. Przed 1628 r. przyjął prawo miejskie Chwaliszewa. Handlarz piwem i śledziami. Od 1636 r. drukarni nabytej od Wolrabów i umieszczonej w Chwaliszewie. Wydawca poezji okolicznościowej i literatury prawniczej. Nie posiadał księgarni, książkami handlował poprzez drukarnię. Autor poezji okolicznościowej.
Charles Rollin (1661-1741)
Ur. 30 I 1661 r. w Paryżu, zm. 13 IX 1741 r. w Paryżu. Syn wytwórcy noży. Student teologii na Sorbonie, następnie święcenia kapłańskie. Od 1687 r. wykładowca retoryki w Collège du Plessis w Paryżu, do którego sam wcześniej uczęszczał, od 1688 r. wykładowca literatury w Collège Royal, w latach 1694-1696 i ponownie w 1720 r. rektor Uniwersytetu Paryskiego, a od 1696 r. kierownik Collège de Beauvais, w którym przeprowadził gruntowną reformę metod nauczania. Po piętnastu latach wykładów odebrano mu jednak prowadzenie zajęć pod zarzutem propagowania jansenizmu. Przeciwnik konstytucji apostolskiej "Unigenitus", w wyniku czego odwołany w 1720 r. z funkcji rektora Uniwersytetu Paryskiego już po kilku dniach. W późniejszym czasie poświęcił się działalności naukowej, zajmując się zasadami nauczania i historią starożytną. Autor traktatu pedagogicznego i prac historycznych, wydawca dzieł klasycznych.
Katarzyna Rossowska (? - 1648)
wdowa po Janie, nadwornym drukarzu warszawskim, prowadziła drukarnię po śmierci męża
Walenty Roździeński (1560 - przed 1622)
Ur. ok. 1560 r. w Roździeniu, zm. przed 1622 r. w Roździeniu. Pochodził z ewangelickiej rodziny o wielopokoleniowych tradycjach hutniczych. Uczeń szkoły w Mysłowicach. W 1595 r. odziedziczył kuźnicę po zmarłym ojcu. W 1595 r. wszedł w konflikt majątkowy o kuźnię z dziedziczką Mysłowic, Katarzyną Salamon, z którą w 1596 r. przegrał sprawę sądową. Został skazany na więzienie i uwięziony w Pszczynie. Odzyskał wolność dzięki Andrzejowi Kochcickiemu, panu na Koszęcinie, z którego biblioteki korzystał w pracy twórczej. Przez kilka lat przed 1612 r. zarządzał kuźnicami niweckimi nad Wartą. Po śmierci swojej antagonistki w 1614 r. powrócił na Śląsk, gdzie wspólnie z bratem dalej prowadził kuźnicę. Autor traktatu na temat stanu ówczesnego górnictwa i hutnictwa zawierającego przy tym cytaty i komentarze biblijne.
Abraham Rożniatowski (Roźniatowski) (1581-1665)
Ur. przed 1595 r., zm. 2 I 1665 r. w Tarnowie. Być może syn Macieja Rożniatowskiego, dworzanina królowej Bony. W 1595 r. student w Akademii Wileńskiej, następnie dworzanin i dowódca chorągwi Jerzego Mniszcha, wojewody sandomierskiego. W 1605 r. uczestnik ślubu Maryny Mniszchówny z Dymitrem Samozwańcem w Krakowie, a w 1606 r. towarzysz pary młodej w podróży do Moskwy. Wzięty do niewoli, był więziony w Jarosławiu i Wołogdzie. W 1608 r. znalazł się w obozie wojsk Jana Pawła Sapiehy. W 1609 r. powrócił do kraju, a następnie jako posłował od Maryny Mniszchówny do Rzymu. W 1609 r. przebywał w obozie pod Moskwą, a potem być może w poselstwie u Zygmunta III pod Smoleńskiem. W 1610 r. obecny w Kalwarii Zebrzydowskiej. Od 1618 r. w klasztorze bernardynów w Krakowie. W latach 20. XVII w. przyjął świecenia kapłańskie. Ostatnie lata spędził w klasztorze tarnowskim. Autor poezji okolicznościowej i diariusza z lat 1606-1608.
Jakub Kazimierz Rubinkowski (1668-1749)
Ur. w 2 V 1668 r. w Szaflarach koło Nowego Targu, zm. w 14 XI 1749 r. Prawdopodobnie syn Hieronima Rubinkowskiego, konwertyty z judaizmu, ławnika z krakowskiego Kazimierza. Uczeń w szkole parafialnej w Nowym Targu. Od 1689 r. pisarz podlaskiej komory celnej, a od 1694 r. superintendent ceł wodnych i lądowych prowincji pruskiej i mazowieckiej. W latach 1694-1696 sekretarz królewski. Od 1696 r. kupiec na liście obywateli Torunia. Komisarz komory celnej w Dybowie, kupiec i agent handlowy w Gdańsku i Toruniu. W 1715 r. otrzymał patent poczmistrza królewskiego w Toruniu. Redaktor gazet pisanych, twórca toruńskiego ośrodka prasy pisanej. Po zaburzeniach wyznaniowych w 1724 r. na mocy dekretu królewskiego wprowadzony do Rady Miejskiej jako jeden z czterech rajców katolickich. W 1731 r. jednocześnie rajca, poczmistrz i do 1732 r. burgrabia królewski. Rzecznik interesów i obrońca katolicyzmu toruńskiego. Zwolennik obecności języka polskiego w kancelarii. W latach 1702-1704 założyciel folwark Rubinkowo, na terenie którego zbudował gorzelnię, karczmę, młyn i owczarnię. Mecenas sztuki, fundator epitafiów, bibliofil, donator Biblioteki Załuskich. Dziejopis, pisarz-pangirysta. Autor biografii Jana III Sobieskiego, utworów historyczno-panegirycznych, utworu o charakterze emblematycznym.
Dominik Rudnicki (1676-1739)
Ur. 28 VII 1676 r. zapewne w Wilnie, zm. 10 X 1739 r. w Warszawie. W 1691 r. nowicjat u jezuitów w wileńskim domu pierwszej probacji. W 1693/1694 r. kurs retoryki w seminarium nauczycielskim w Krożach, następnie przez rok nauczyciel infimy w Płocku. W 1695-1698 r. w Wilnie kurs filozofii, utrzymywał kontakty z dramaturgami litewskiej szkoły barokowej. W latach 1698-1701 nauczyciel poezji w Łomży i w Warszawie, gdzie podjął studia teologiczne, a w 1705/1706 r. został profesorem retoryki. Od 1706 r. zaczął wystawiać sztuki. W 1706 r. trzecia probacja w Nieświeżu, w 1709 r. cztery śluby zakonne. Jego prośba o skierowanie na misję do Chin została odrzucona, został skierowany do pracy w prowincji litewskiej. W latach 1707-1711 kaznodzieja w rezydencji w Słucku, prefekt szkół i biblioteki, spowiednik, aptekarz, podobnie w latach 1711-1714 w Nowogródku. W latach 1714-1725 kaznodzieja w kolegiacie św. Jana w Warszawie, kaznodzieja sejmowy, a także konsultor Antoniego Szyrmy, rektora, a następnie prowincjała litewskiego. Prawdopodobnie jeden z inicjatorów starań o beatyfikację Andrzeja Boboli. Od 1725 r. prokurator prowincji. Od 1721 r. autor mów i wystąpień publicznych dla Franciszka Maksymiliana Ossolińskiego. Od 1728 r. rektor w Pułtusku, prowadził spory majątkowe z władzami miasta i kapitułą płocką. Należał do kręgu intelektualnego Józefa Andrzeja Załuskiego i jego biblioteki. Od 1731 r. rektor w Łomży, ukończył odbudowę kolegium po wojnie północnej oraz budowę jezuickiego kościoła św. Stanisława Kostki, a także przygotował uroczystą konsekrację w 1733 r. W czasie bezkrólewia w służbie Ossolińskiemu optującemu za Stanisławem Leszczyńskim. Ze względu na walki z wojskami rosyjskimi, saskimi i Kurpiów przeniesiony do Warszawy. W 1736/1737 r. wiceprepozyt domu profesów, wicerektor, a także monitor, prefekt duchowny, spowiednik i katecheta braci zakonnych. W 1739 r. otrzymał dyspensę od zajęć na pracę literacką. Autor sztuk teatralnych, poezji okolicznościowej, kazań, utworów o tematyce religijnej.
Joachim Łukasz Rupniowski (przed 1598 - 1641)
Ur. przed 1598 r., zm. 1641 r. Pochodził z rodziny ariańskiej. Od 1609 r. mieszkał w Rakowie, przed 1618 r. nauczyciel w tutejszej Akademii. W 1612 r. prawdopodobnie ordynowany przez synod rakowski do zboru w Kisielinie. W 1617 r. uczestnik dysputacji wyznaniowej z kalwinami. W 1618 r. protokolant obrad synodalnych. W 1618 r. egzekutor testamentu Ernsta Golcha z Rakowa. W 1619 r. minister zboru ariańskiego w Lachowcach. W 1622 r. przebywał w Siedliskach Większych pod Lublinem. W 1627 r. powołany przez synod rakowski do pomocy braciom polskim w wydaniu katechizmu mniejszego. W 1632 r. minister w Krzelowie, opowiadał się za unią socynian ze zwolennikami Jakuba Arminiusa. Po upadku Rakowa w 1638 r. uszedł na Wołyń do Bereska. Pełnił tam funkcję kaznodziei i ministra gminy braci polskich w jedności z pobliskim zborem w Kisielinie. Sygnatariusz supliki do Krzysztofa Radziwiłła w sprawie Rakowa. Autor kazań w języku polskim, poezji okolicznościowej, a także utworu zapowiadającego upadek Rakowa.
Jakub Zygmunt Rybiński (przed 1696 - 1725)
Ur. przed 1696 r., zm. 16 XII 1725 r. w Lublinie. Syn Jerzego, sędziego ziemskiego puckiego, i Beaty z Rowińskich. W 1696 r. poseł na konwokację i elekcję, zwolennik kandydatury elektora saskiego. W 1699 r. poseł na sejm pacyfikacyjny. W 1703 r. dworzanin Augusta II, otrzymał list przypowiedni na chorągiew kozacką, z którą od 1704 r. znajdował się pod komendą hetmana wielkiego koronnego Adama Sieniawskiego. W latach 1704-1717 towarzysz konfederacji sandomierskiej, walczył przeciw zwolennikom Stanisława Leszczyńskiego. Od 1705 r. podkomorzy chełmiński i dowódca dywizji, od 1707 r. generał major wojsk autoramentu cudzoziemskiego, od 1710 r. łowczy koronny, w latach 1710-1715 dowódca pułku pancernego, regimentu piechoty i regimentu dragonii imienia królewicza, od 1710 r. generał jazdy koronnej, a następnie generał lejtnant. W 1707 r. uczestnik zjazdu generalnego szlachty w Lublinie. Wielokrotny negocjator i osoba odpowiedzialna za zapewnienie funduszy i aprowizacji wojsku, egzekutor podatków na rzecz wojska. Po 1715 r. uczestnik Trybunału Koronnego, marszałek w latach 1715 i 1718, w 1717 r. komisarz królewski do Trybunału radomskiego. Od 1715 r. wojewoda chełmiński, zbliżył się do stronnictwa dworskiego. Po zawiązaniu konfederacji tarnogrodzkiej wierny królowi Augustowi II. W 1717 r. uczestnik sejmu niemego, na którym pozbawiono go wszystkich stanowisk dowódczych z wyjątkiem regimentu artylerii koronnej. Od 1718 r. wielokrotnie uczestnik sejmu, rad senatu, w 1721 r. na Trybunale skarbowym, w latach 1722 i 1724 marszałek Trybunału radomskiego, w 1725 r. przewodniczący Trybunału koronnego. Zaangażowany przede wszystkim w temat finansowania fortyfikacji i artylerii, w 1724 r. komisarz do rokowań z ministrami cudzoziemskimi i do egzekucji wyroku w sprawie toruńskiej. W 1703 r. komisarz królewski w ekonomii samborskiej, od 1704 r. wójt przemyski, w latach 1715-1720 ekonom malborski, od 1718 r. starosta kowalewski, śniatyński i wiślicki, od 1723 r. lipieński. Właściciel licznych dzierżaw i królewszczyzn.
Paul Rycaut (Ricaut, Ricot) (1629-1700)
Ur. 23 XII 1629 r. w Aylesford, zm. 16 XI 1700 r. w Hamburgu. Hugenota. W 1650 r. student Trinity College w Cambridge, od 1652 r. członek Gray's Inn w Londynie, a następnie student w Alcalá de Henares k. Madrytu. Prywatny sekretarz Heneage'a Fincha, trzeciego hrabiego Winchilsea, ambasadora w Konstantynopolu. Brytyjski konsul i faktor w Smyrnie, a w latach 1689-1700 rezydent w Hamburgu. Od 1666 r. członek Royal Society. W 1685 r. otrzymał tytuł szlachecki. Autor korespondencji, a także prac na temat współczesnej sytuacji Państwa Ottomańskiego, Kościołów greckiego i ormiańskiego oraz opracowania historii Turków. Tłumacz prac Lorenzo Graciana i Baptista Platiny.
Salomon Rysiński (przed 1582 - 1625)
Ur. przed 1582 r. w Kobylnikach (powiat oszmiański lub województwo witebskie), zm. 18 XI 1625 r. w Dolatyczach nad Niemnem. Pochodził z rodziny szlacheckiej. Prawdopodobnie uczeń szkół różnowierczych na terenie Rzeczypospolitej. W 1582 r. obecny w Lipsku, gdzie zawarł znajomości w kręgach uczonych. W 1584 r. nauczyciel domowy u sędziego upickiego, zapewne Jana Wizgierda, w 1585 r. w szkole kalwińskiej w Seceminie, a także prywatny w Wojnarowej i korespondencyjny. W latach 1586-1589 r. student filologii klasycznej na uniwersytecie w Altdorfie, w 1587 r. podróżował po Bawarii. W 1589 r. przeniósł się w celach naukowych do Pragi, po czym wrócił do guwernerstwa w Małopolsce. W latach 1594-1596 przebywał prawdopodobnie w Lejdzie. Od 1596 r. jako pedagog na służbie u Krzysztofa Radziwiłła "Pioruna", wojewody wileńskiego i hetmana wielkiego litewskiego, w latach następnych na dworach radziwiłłowskich w Wilnie, Kojdanowie i Wołożynie. W 1601 r. jako opiekun syna protektora w podróży do Lipska, gdzie wpisał się do metryki uniwersyteckiej, w międzyczasie podróżował do Heidelbergu. W 1603 r. wyruszył wraz z wychowankiem do Bazylei, Genewy, Paryża, Anglii i Niderlandów. W 1604 r. powrócił na Litwę i uczestniczył w pogrzebie Krzysztofa Radziwiłła "Pioruna". Doradca Krzysztofa młodszego po śmierci jego ojca. Osiadł w Wilnie i utrzymywał kontakty z kręgiem intelektualnym dworu Radziwiłłów. Uczestnik obrad synodalnych Jednoty Litewskiej, od 1611 r. jej senior ze stanu szlacheckiego. W 1617 r. egzaminator w gimnazjum przy zborze wileńskim. Od 1620 r. wychowawca syna Krzysztofa Radziwiłła młodszego. W 1621 r. nadzorca zborów, szkół i szpitali w dobrach radziwiłłowskich na czas wojny inflanckiej. W 1622 r. powiernik testamentu Krzysztofa Radziwiłła młodszego, a także jego pośrednik w sprawach omawianych na sejmikach i w Trybunale Litewskim. Właściciel księgozbioru. Autor korespondencji, komentarzy krytycznych do autorów klasycznych, epitafiów, utworów o charakterze dydaktyczno-moralizatorskim, pism politycznych oraz polemicznych o tematyce wyznaniowej. Korektor kancjonału krakowskiego, współautor katechizmu wileńskiego, zastępującego katechizm Zygrowiusza. Autor biografii Krzysztofa Radziwiłła "Pioruna" oraz tomiku przysłów polskich.
Maciej Rzepecki (? - ?)
jeden z XVII wiecznych autorów wilkierzy miasta Poznania dla wsi Lubonia, Dębca.
Alvaro de Navia Osorio Santa Cruz de Marcenado (1684-1732)
DA: to niedokładnie jest imię i nazwisko, ale nie wiem, jak to lepiej zapisać
Antoni Kazimierz Sapieha (1689-1739)
Ur. przed 6 XI 1689 r., zm. w 16 V 1739 r. w Dereczynie. W latach 1705-1708 uczeń w Paryżu. W latach 1706-1709 stolnik litewski z nominacji Stanisława Leszczyńskiego, 1706-1709 i od 1710 r. starosta merecki. Po odzyskaniu tronu przez Augusta II przebywał w Prusach Książęcych, uczestniczył w antydworskich przedsięwzięciach Jana Kazimierza Sapiehy. W 1713 r. uzyskał za sprawą hetmana wielkiego koronnego Adama Sieniawskiego amnestię i złożył przysięgę wierności Augustowi II. W 1714 r. deputat do Trybunału Litewskiego. W czasie konfederacji tarnogrodzkiej członek ruchu antysaskiego, w 1716 r. sygnatariusz konfederacji generalnej litewskiej i niedoszły poseł do Piotra I. Aktywny działacz na sejmikach deputackich i w Trybunale Litewskim. Od 1723 r. zaangażowany w sprowadzenia pijarów do Wilna i utworzenie kolegium, przełamującego jezuicki monopol szkolnictwa. W 1724 r. marszałek Trybunału Litewskiego. W 1726 r. obecny w Petersburgu na zaręczynach Piotra Sapiehy z Marią Mienszykowną, gdzie nawiązał także stosunki z dworem Katarzyny I. Poseł na sejm w latach 1729 i 1732, członek opozycji dążącej do zerwania sejmu. Jeden z przywódców fakcji sapieżyńskiej, odegrał istotną rolę w walce rodziny z Radziwiłłami o dobra neuburskie, w 1729 r. sygnatariusz umowy z Augustem II o wykupie praw do nich. W 1733 r. poseł na konwokację i elekcję, sygnatariusz aktu konfederacji, zwolennik Stanisława Leszczyńskiego. Obecny u boku zbiegłego króla w Gdańsku, odmówił złożenia przysięgi na wierność Augustowi III, został uwięziony w Pruszczu, a po pewnym czasie zwolniony. W 1734 r. sygnatariusz listu do papieża w sprawie Leszczyńskiego, jego towarzysz w Królewcu w 1735 r. Uwięziony za długi, uwolniony wyjechał do Hammersteinu, potem do Lemborka. Po abdykacji Leszczyńskiego w 1736 r. uznał Augusta III. W 1736 r. obecny w Libawie, następnie w Warszawie po zamknięciu sejmu. Od 1737 r. kasztelan trocki, w 1738 r. opiekun litewskich sejmików deputackich. Komisarz do przygotowania projektów aukcji wojska. W latach 20. XVIII w. opiekun Kazimierza Paca. W latach 1713-1738 starosta merecki, 1732-1738 puński, od 1729 r. wójt merecki, od 1732 r. gławsowicki i mizowicki. Właściciel rozległych majątków, pałacu w Grodnie, zamków w Łojowie i Dereczynie. Posiadał dwór, chorągwie nadworne i kapelę ze śpiewakiem. W 1723 r. przekazał pałac Połubińskich i dwie kamienice w Wilnie na planowane kolegium pijarskie. finansował kolegium w Szczuczynie, klasztor dominikanów w Dereczynie, kościół jezuitów w Mereczu, a także księży marcinkanów. Dofinansowywał "Volumina legum". Autor dokumentacji z zarządu majątkiem oraz diariusza.
Michał Antoni Sapieha (1711-1760)
Ur. w 10 lub 12 III 1711 r. w Królewcu, zm. 11 X 1760 r. w Słonimiu. Syn Aleksandra Pawła Sapiehy, marszałka wielkiego litewskiego, oraz Marii Krystyny de Béthune. Do 1716 r. przebywał z częścią rodziny w Królewcu, W latach 1716-1720 trafił na Litwę pod opiekę babki Antoniny Sybilli Sapieżyny z domu Waldenstein-Arnau, wojewodziny wileńskiej. W 1720 r. świadek śmierci dziadka Kazimierza Jana Sapiehy w Grodnie. W latach 1724-1725 uczeń w Królewcu. W latach 1730-1742 starosta gulbiński, w późniejszym czasie starosta jałowski, ostryński, wójt merecki, starosta gliniański, kalwaryjski, tucholski, wiłkowyski z leśnictwem kierśniańskim i właściciel ekonomii słonimskiej. Od 1732 r. wielokrotnie poseł na sejm. Aktywny na także na kolejnych sejmikach, Trybunałach Litewskich, a z czasem radach senatu. W 1733 r. aresztowany przez wojska rosyjskie wraz z żoną, przewieziony do Rygi, zwolniony w 1734 r. W 1736 r. delegat sejmikowy do komisji w sprawie aukcji wojska na Litwie. W 1738 r. podjął starania o obciążenie wydatkami na wojsko dóbr neuburskich Radziwiłłów. Od 1739 r. łowczy litewski. Do 1743 r. procesował się z Radziwiłłami o spadek po Antonim Kazimierzu Sapieże oraz walczył o przewagę w obsadzie urzędów deputackich nad rywalizującym z nim stronnictwem. W późniejszym czasie w drodze zawieranych przez siebie małżeństw regulował stosunki między obiema rodzinami, a także Czartoryskimi, z którymi w 1740 r. nawiązał bliższe kontakty. W 1744 r. odznaczony Orderem Orła Białego, a w późniejszym czasie także Kawaler Orderu św. Andrzeja. Od 1744 r. dowódca chorągwi petyhorskiej po śmierci Józefa Sapiehy. W 1744 r. deputat do redagowania konstytucji sejmowych, w 1746 komisarz do spraw korektury Trybunału Litewskiego. Od 1746 r. wojewoda podlaski. Od 1748 r. współpracował ściśle z Czartoryskimi. Od 1752 r. podkanclerzy litewski i dowódca chorągwi husarskiej w wojsku litewskim. Od 1757 r. starosta grodowy mścisławski. W 1757 r. przystąpił do stronnictwa dworskiego, przeciwnego działaniom wojsk rosyjskich. W 1758 r. zerwał z Czartoryskimi, popierając inwestyturę kurlandzką dla królewicza Karola, pieczętując stosowne dokumenty i uczestnicząc w ceremonii w 1759 r. Jednocześnie zbliżył się do Radziwiłłów, planował utworzenie stronnictwa centrowego. W 1759 r. uczestnik prac komisji polsko-rosyjskiej w Grodnie w sprawie rekompensat wojennych. W 1760 r. w obliczu śmierci przekazał chorągiew petyhorską Michałowi Ksaweremu Sapieże. Właściciel licznych majątków ziemskich oraz pałaców w Warszawie, Wilnie, Grodnie i Dereczynie. Miłośnik teatru i literatury, gość teatru nieświeskiego. Autor korespondencji, wierszy i instrukcji wychowawczej dla bratanka. Tłumacz dramatów z języka francuskiego.
Maciej Kazimierz Sarbiewski (1595-1640)
Ur. się 24 II 1595 r. w Sarbiewie pod Płońskiem na Mazowszu, zm. 2 IV 1640 r. w Warszawie. Uczeń w kolegium jezuitów w Pułtusku. W 1612 r. wstąpił do zakonu jezuitów, nowicjat w Wilnie, śluby zakonne w 1614 r. Zwolniony z dwuletniego studium pedagogicznego, w latach 1614-1617 studia filozoficzne w Braniewie. Od 1617 r. wykładowca w klasach syntaksy i poetyki w kolegium w Krożach. W latach 1618-1620 profesor w kolegium jezuickim w Połocku. W latach 1620-1622 student teologii w Akademii Wileńskiej, a w latach 1622-1624 r. w Collegium Romanum w Rzymie. W 1623/1624 r. wykładowca metafizyki w Collegium Germanicum, w 1624/1625 r. prefekt studiów i doradca. W 1623 r. święcenia kapłańskie. W 1625 r. trzecia probacja zakonna w Nieświeżu. W 1626/1627 r. profesor retoryki w kolegium w Połocku, w 1627/1628 r. profesor retoryki, a w latach 1628/1629-1630/1631 w Akademii Wileńskiej. W 1629 r. profesja czterech ślubów. W 1630 r. magister sztuk i filozofii, w 1632 r. doktor filozofii. W latach 1631-1635 r. profesor teologii, a także w latach 1633-1635 doradca rektora i dziekana Wydziału Filozofii i Teologii. Skupił wokół siebie krąg intelektualny zrzeszający profesorów retoryki, mówców i poetów. Organizator spotkań zainteresowanych literaturą klasyczną i początkujących poetów z grona jezuitów w Bezdanach i Łukiszkach. Utrzymywał kontakty z rodziną Lwa Sapiehy, wojewody wileńskiego i hetmana. Od 1635 r. kaznodzieja Władysława IV, towarzyszył królowi w podróżach. W 1636 r. promocja na doktora teologii. Autor poezji okolicznościowej, traktatów z zakresu poetyki, utworów religijnych, kazań, żywotów biskupów płockich, encyklopedii mitologicznej, zbioru wypisów z autorów klasycznych i historyków polskich, komentarza do św. Tomasza z Akwinu, korespondencji. Tłumacz.
Jan Scharfenberg (Scherffenberger, Szarfenberg, Scharffenberg) (ok. 1550 - 1625)
Ur. ok. 1550 r., zm. 1625 r. Syn Mikołaja Szarfenberga, drukarza krakowskiego, oraz Anny, córki aptekarza krakowskiego Franciszka de Radicibus. W 1570 r. wspólnie z ojcem otrzymał od króla Zygmunta Augusta przywilej na wyłączność druku statutów i przywilejów koronnych na okres 15 lat, a także tytuł serwitora królewskiego, zwalniający go od jurysdykcji miejskiej, odebrany jednak w wyniku protestu władz miejskich w 1571 r. Występował przed sadami w sprawach obyczajowych i drukarskich. W 1606 r. wyznaczony na kuratora rajcy Jana Spiglara, w 1608 r. egzekutor jego testamentu. Prowadził drukarnię po ojcu w latach 1606-1614, od 1610 r. pod własną firmą. Przełożony Wagi Miejskiej, sprowadzał ołów z Olkusza, prowadził działalność księgarską, faktor księgarni po Zacheuszu Kessnerze. Drukował głównie panegiryki i popularną literaturę religijną, szczególnie autorstwa jezuitów. W 1616 r. z powodu długów odstąpił tłocznię Franciszkowi Cezaremu, od 1620 r. usiłował jednak odzyskać tłocznię.
Mikołaj Scharfenberg (Scherffenberger, Szarfenberg, Scharffenberg) (ok. 1519 - 1606)
Ur. ok. 1519 r., zm. 1606 r. w Krakowie. W 1528 r. zapisał się na Uniwersytet Krakowski. Pracował w zakładzie drukarskim ojca w Krakowie jako serwitor, zastępował go w sądzie. W 1546 r. otrzymał wraz z bratem przywilej od Zygmunta I pozwalający na zajmowanie się papiernictwem. W 1551 r. rozbudował tłocznię. W 1554 r. Szarfenbergowie otrzymali nobilitację od króla rzymskiego, węgierskiego i czeskiego Ferdynanda Habsburga, przyjmując nazwisko Szarfenberger. Została ona zatwierdzona przez króla polskiego między 1570-1574. Szarfenberger utrzymywał kontakty z Poznaniem. Od 1565 r. handlarz papierem. W latach 1560-1566 ławnik krakowski. W 1564 r. w wyniku konfliktu zerwał współpracę z bratem. W 1566 r. został osadzony w więzieniu za złożenie skargi na Radę Miejską, zwolniony za wstawiennictwem Zygmunta Augusta, który nakazał wypłacenie mu odszkodowania. W 1570 r. otrzymał od króla przywilej na wyłączność druku statutów i przywilejów koronnych na 15 lat oraz tytuł serwitora królewskiego, zwalniający go od jurysdykcji miejskiej. Ten ostatni został cofnięty w 1571 r. W 1577 r. otrzymał od Stefana Batorego wyjęcie spod prawa miejskiego, tytuł typografa królewskiego, monopol na druk konstytucji, statutów, kronik i dzieł historycznych oraz prawo sprzedaży książek i papieru w miejscu pobytu króla bez płacenia podatków. Zobowiązał się w zamian do utrzymania przy kancelarii królewskiej osobnego warsztatu pod kierunkiem doświadczonego pracownika. Na potrzeby kancelarii utworzył drukarnię wędrowną tłoczącą w miejscach pobytu Batorego pisma urzędowe i odezwy, a także teksty okolicznościowe i literackie. Warsztat ten pracował we Włocławku, pod Gdańskiem i w Malborku w 1577 r., w Warszawie w latach 1578-1581, we Lwowie w 1578 r., pod Połockiem w 1579 r., pod Wielkimi Łukami i w Knyszynie 1580 r. Drukarnia została zlikwidowana w 1582 r. Dostarczał książki do Lwowa i Wilna, handlował w Lublinie i Warszawie. W 1579 r. kupił za zgodą Stefana Batorego wójtostwa w Brzeźnicy i Dubicy. W latach 1582-1586 drukarnia niemal zawiesiła działalność ze względu na presję ze strony konkurencji. W 1593/1594 r. założył niewielki warsztat drukarski w Zamościu. Autor dedykacji. Wydawał prognostyki, podręczniki szkolne, Biblię, popularna literatura powieściowa, dzieła o tematyce religijnej, druki urzędowe. Po 1595 r. ograniczył się do druku zbiorów konstytucji. W latach 1605-1606 wydawał druki polityczne.
Mikołaj Aleksander Schedel (ok. 1644 - 1708)
Ur. przed 6 I 1644 r., zm. 1708 r. w Krakowie. Od 1658 r. uczeń retoryki w Szkołach Nowodworskich. W 1665 r. student filozofii w Uniwersytecie Krakowskim. W 1671 r. przejął kierownictwo drukarni rodzinnej po zmarłej matce. W 1676 r. otrzymał od króla Jana III Sobieskiego potwierdzenie przywileju z 1638 r. wystawionego dla ojca, otrzymując tytuł serwitorów i typografów królewskich. W 1678 r. określał się jako typograf biskupa krakowskiego. W latach 1695-1701 właściciel drukarni po Wojciechu Goreckim. Od 1684 r. wyłączny właściciel drukarni rodzinnej. W latach 1696 r. procesował się z kancelarią koronną o nielegalną publikację wiadomości krajowych i zagranicznych. Po śmierci Jana III Sobieskiego otrzymał potwierdzenie serwitoriatu i tytułu typografa królewskiego od Augusta II. Od 1680 r. ławnik krakowski, w 1702 r. starszy ławnik i członek komisji do ułożenia taksy okupu na rzecz wojska szwedzkiego. Autor poezji okolicznościowej i dedykacji. Drukował poezję, kompendium gospodarki wiejskiej, prace o tematyce architektonicznej, heraldycznej i religijnej, o charakterze podręcznikowym, a także słownik francusko-polski.
Madeleine de Scudéry (1607-1701)
Ur. 15 XI 1607 r. w Hawrze w Górnej Normandii, zm. 2 VI 1701 r. w Paryżu. Prowadziła salon literacki. Przedstawicielka préciosité. Autorka pseudo-historycznzch powieści heroiczno-miłosnych oraz konwersacji moralizujących.
Jerzy Daniel Seyler (Seiler) (1686-1745)
https://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/jerzy-daniel-seyler
Anna Siebeneicher ( - 1610)
córka rajcy kazimierskiego, Andrzeja Pukały, żona Jakuba Siebeneichera, syna Mateusza. Anna prowadziła jako wdowa drukarnię w latach 1605 – 1610.
Maria Zofia Sieniawska (1v. Denhoffowa, 2v. Czartoryska) (? - 1771)
Maria Zofia z Sieniawskich 1v. Denhoffowa, 2v. Czartoryska (zm. 21 V 1771 r.), wojewodzina ruska, była córką Adama Mikołaja Sieniawskiego, hetmana wielkiego koronnego i Elżbiety z Lubomirskich. Już w dzieciństwie Maria Zofia przejawiała duże zdolności intelektualne, gdyż mając zaledwie pięć lat potrafiła mówić i czytać w dwóch językach — polskim i francuskim, co miejscami martwiło jej matkę. Będąc jedyną spadkobierczynią ogromnego majątku swoich rodziców, jak również pochodząc z zacnej i szanowanej rodziny, uchodziła za jedną z najbardziej pożądanych dam XVIII w., o rękę której zabiegało wielu konkurentów. Ostatecznie w 1724 r. młoda Sieniawska poślubiła Stanisława Ernesta Denhoffa, wojewodę połockiego. Małżeństwo to przetrwało cztery lata. W 1728 r. Zofia Maria owdowiała, dziedzicząc tym samym ogromną fortunę, przez co stała się partią jeszcze potężniejszą nie tylko w Rzeczypospolitej, ale również w Europie. W takich okolicznościach o jej rękę zabiegali Jan Klemens Branicki, Franciszek Salezy Potocki, po raz kolejny Jan Tarło, a także August Aleksander Czartoryski. Ostatecznie akceptację młodej wdowy zdobył ostatni z wymienionych. Ślub został zawarty 11 VI 1731 r., a Czartoryscy przez 40 kolejnych lat tworzyli zgodny i kochający się związek oraz doczekali się trójki dzieci — Stanisława, Adama Kazimierza i Elżbiety. Przez cały okres swego pożycia August Aleksander i Maria Zofia pomnażali swój majątek, ciesząc się przy okazji dużym szacunkiem wśród otaczających ich ludzi. Zofia w odróżnieniu od swej matki nie zajmowała się polityką, uwielbiała za to życie towarzyskie. Interesowała się również sztuką, stąd wielką przyjemność sprawiało jej upiększanie swych rezydencji — szczególnie Puław i Wilanowa.
Bazyli (Błażej) Skalski (1570 - po 1620)
Ur. ok. 1570 r., zm. po 1620 r. W latach 1604-1605 dzierżawił Drukarnię Łazarzową w Krakowie. W 1606 r. założył własną oficynę. Działał do 1620 r. Poza własną działalnością, obejmującą m.in. literaturę sowizdrzalską, wydawał na zlecenie Akademii Krakowskiej. W latach 1612-1613 dokończył wydania "Zielnika" Szymona Syreńskiego.
Jan Tomasz Skorski (Skórski. Skurski) (1701-1752)
Ur. przed 19 XII 1701 r. w Wierzbątowicach k. Opatowa. Syn Tomasza, dzierżawcy Wierzbątowic należących do opactwa świętokrzyskiego, oraz Jadwigi z Mikułowskich. W 1718 r. po skończeniu klasy retoryki wstąpił do zakonu jezuitów. W latach 1718-1720 nowicjat w Krakowie przy kościele św. Macieja. W 1720-1721 studiował retorykę dla jezuitów w seminarium nauczycielskim w kolegium św. Jana w Jarosławiu, a w latach 1721-1724 filozofie w Lublinie. W latach 1724-1725 uczył gramatyki i infimy, a w latach 1725-1726 poetyki w Piotrkowie, w latach 1726-1727 w Krośnie, w latach 1727-1728 w Łucku. W latach 1728-1732 student teologii w kolegium św. Piotra i Pawła w Krakowie. W 1731 r. święcenia kapłańskie. W 1732/1733 r. student prawa i duchowości zakonnej, tzw. trzecia probacja, w kolegium w Jarosławiu. W latach 1733-1734 wykładowca retoryki we Lwowie, kronikarz kolegium i prefekt Kongregacji Opatrzności Boskiej. W 1734/1735 r. wykładowca etyki w Lublinie. W latach 1735-1737 wykładowca filozofii i matematyki dla świeckich studentów, a także w latach 1735-1736 prefekt Kongregacji Dobrej Śmierci, w latach 1736-1737 Kongregacji Serca Jezusowego oraz kaznodzieja we Lwowie. W 1736 r. profesja czterech ślubów zakonnych. W latach 1737-1740 kierownik kursu dla kleryków jezuickich, w latach 1737-1738 prefekt Kongregacji Serca Jezusowego, w latach 1738-1740 wykładowca fizyki i metafizyki w Ostrogu. W latach 1740-1741 wykładowca teologii pozytywnej i polemicznej dla kleryków jezuickich i historyk kolegium w Krakowie. W latach 1741-1749 wykładowca teologii scholastycznej dla kleryków i księży diecezjalnych we Lwowie. W latach 1749-1751 prefekt studiów wyższych w Krakowie, a w latach 1751-1752 w Lublinie. Autor poezji okolicznościowej, mów, wykładów z fizyki i metafizyki i łacińskiego utworu epickiego.
Sebastian Sleszkowski (Śleszkowski) (1648 - 1648 )
Ur. w w 1576 r. w Wieluniu, zm. 7 V 1648 r. w Kaliszu. Pochodził z rodziny mieszczańskiej. W 1603 r. student na Uniwersytecie Krakowskim. W 1612 r. otrzymał tytuł magistra sztuk wyzwolonych i doktora filozofii. Od 1612 r. w podróży zagranicznej, w 1613 r. student w Ingolsztadzie, prawdopodobnie w Bolonii uzyskał tytuł doktora medycyny. W latach 1615-1620 wykładowca medycyny w Krakowie, 1620-1621 lekarz biskupa warmińskiego Szymona Rudnickiego w Heilsbergu, 1621-1623 dworzanin, medyk i sekretarz Zygmunta III. W 1623 r. osiadł w Kaliszu. Rajca i lekarz miejski. Deklarował się jako przeciwnik różnowierców, zwalczał Żydów. Utrzymywał kontakty m.in. ze szlachtą węgierską, poszukiwał hojnych mecenasów. Autor poezji okolicznościowej, zbioru egzemplów historyczno-moralnych, broszur i traktatów medycznych oraz polemicznych w kwestiach religijnych. Tłumacz z języka włoskiego.
Maksym (Melecjusz) Smotrycki (ca 1577 - 1633)
Duchowny prawosławny, a później unicki. Pisał zarówno w języku ruskim (ojczystym), jak i po polsku. Autor m.in. gramatyki języka cerkiewnosłowiańskiego oraz traktatów i pism polemicznych.
Teresa Kunegunda Sobieska (1676-1730)
Ur. 4 III 1676 r. w Krakowie, zm. 10 III 1730 w Wenecji. Córka pary królewskiej Jana III Sobieskiego i Marii Kazimiery d’Arquien. Po śmierci Marii Antoniny Habsburżanki, od 1695 r. druga żona Maksymiliana II Emanuela, elektora Bawarii. W 1704 r., po klęsce wojsk francusko-bawarskich w bitwie pod Blenheim (Höchstädt an der Donau) w trakcie wojny o sukcesję hiszpańską i po wycofaniu się męża poza granice Bawarii, została regentką elektoratu, czuwając przez kilka miesięcy nad resztą wojsk, a także nad administracją w okupowanym kraju. Wkrótce potem również elektorowa musiała opuścić Bawarię. W latach 1704-1715 wobec braku możliwości powrotu osiadła w Wenecji, utrzymując z mężem regularny kontakt korespondencyjny. W 1715 r. powróciła do Monachium, natomiast po śmierci męża w 1726 r. ponownie osiadła w Wenecji. Autorka korespondencji i relacji z podróży po Niemczech.
Jan III Sobieski (1629-1696)
Ur. 17 VIII 1629 r. w Olesku na Rusi Czerwonej, zm. 17 VI 1696 r. w Wilanowie. Syn Jakuba, kasztelana krakowskiego, oraz Zofii Teofili Daniłowiczówny, córki Jana, wojewody ruskiego. Dzieciństwo spędził w rodzinnym majątku w Żołkwi. Wraz z bratem Markiem w latach 1640-1643 student w Kolegiach Nowodworskich, w latach 1643-1646 na Wydziale Filozoficznym Akademii Krakowskiej, a w latach 1646-1648 w podróży połączonej ze studiami do Lipska, Antwerpii, Paryża, Londynu, Lejdy, Hagi i Brukseli. W 1648 r. powrócił do Polski. Uczestniczył w obronie Zamościa, a następnie na czele chorągwi husarskiej i kozackiej wraz z bratem w walkach przeciw powstaniu Chmielnickiego. Od 1649 r. starosta jaworowski. Uczestnik bitew pod Zborowem w 1649 r., pod Beresteczkiem w 1651 r., jako pułkownik chorągwi kozackiej pod Żwańcem w 1653 r. Brał udział w rokowaniach z Tatarami, był zakładnikiem ze strony polskiej. W 1654 r. uczestnik poselstwa do Konstantynopola. W 1655 r. brał udział w walkach oddziałów polsko-tatarskich z wojskiem rosyjsko-kozackim pod Ochmatowem. W 1655 r. pułkownik wojska kwarcianego pod wodzą chorążego koronnego Aleksandra Koniecpolskiego, złożył przysięgę wierności królowi szwedzkiemu. Po wcieleniu jego oddziału do armii szwedzkiej walczył w Prusach, pod Gołębiem i pod Jarosławiem. W 1656 r. oddał się pod komendę Stefana Czarnieckiego. Walczył ze Szwedami pod komendą Jerzego Lubomirskiego w Wielkopolsce i w Prusach Królewskich, następnie u boku Dymitra Wiśniowieckiego pod Toruniem, a wraz z królem o Warszawę jako dowódca korpusu tatarskiego. Od 1656 r. chorąży koronny. W 1657 r. w armii koronnej działał przeciw Jerzemu II Rakoczemu. W 1658 r. jako pułkownik królewski pod komendą Jerzego Lubomirskiego obległ Sztum i Toruń. W 1659 r. poseł na sejm, komisarz w sprawie ugody hadziackiej. W 1660 r. uczestnik kampanii w Prusach, oberszter królewski na czele regimentu piechoty cudzoziemskiego autoramentu. Od 1660 r. starosta stryjski. Następnie uczestnik walk z Rosją i Kozakami pod Lubarem i Słobodyszczem, komisarz-sygnatariusz pokoju z Chmielnickim pod Cudnowem. W 1661 r. złożył ślub miłosnej wierności Marii Kazimierze, dwórce Ludwiki Marii, pomimo jej małżeństwa z wojewodą Janem Zamoyskim. Finansowany przez stronnictwo francuskie, poparł kandydaturę Kondeusza. Wraz ze Stefanem Czarnieckim poseł do wojska w celu pozyskania go dla stronnictwa francuskiego. W 1662 r. poseł sejmikowy, pośrednik między wojskiem związkowym a królem. Uczestnik wyprawy rosyjskiej, dowódca Tatarów w działaniach na Ukrainie, uczestnik bitew pod Ramnem, Sośnicą i Kopyśnikami. W walce z Jerzym Lubomirskim opowiedział się po stronie Ludwiki Marii. W 1664 r. poseł królewski na sejmiki na Rusi. Poseł na sejm 1664/1665 r. z instrukcją obrony marszałka Lubomirskiego. Nie wziął udziału w sądzie sejmowym nad dostojnikiem, krytykował zapadły wyrok. W 1665 r. odmówił przyjęcia laski marszałkowskiej po Lubomirskim oraz buławy polnej. W 1665 r. zawarł oficjalny ślub z Marysieńką, a pod jej naciskiem przyjął laskę marszałkowską i podpisał deklarację popierającą kandydaturę Kondeusza. Uczestnik walk przeciw rokoszowi Lubomirskiego, zwolennik programu stronnictwa dworskiego. Od 1666 r. hetman polny koronny po Stefanie Czarnieckim. Uczestnik po stronie króla bitwy pod Mątwami i sygnatariusz ugody w Łęgonicach. Od 1667 r. starosta gniewski. Po rozejmie andruszowskim w 1667 r. uczestnik walk z wojskami turecko-tatarsko-kozackimi, zwłaszcza bitwy pod Podhajcami. Od 1668 r. hetman wielki koronny, a także starosta krasnostawski i kałuski. Po sejmie abdykacyjnym w gronie zwolenników stronnictwa francuskiego, a na elekcji 1669 r. kandydatury Kondeusza. Po wyborze Michała Korybuta Wiśniowieckiego na czele francuskiego stronnictwa magnackiego malkontentów, które zerwało sejm koronacyjny i zawiązało spisek przeciw elektowi. Od 1669 r. starosta barski. W 1670 r. zwolennik wyboru ks. Karola de Longueville, w sprawie którego podróżował do Paryża. W 1671 r. na czele wyprawy przeciw czambułom tatarskim. W 1672 r. uczestnik działań opozycji mających skłonić Michała Korybuta Wiśniowieckiego do abdykacji. W obliczu najazdu tureckiego postawiony między koniecznością obrony kraju a walką z przeciwnikami stronnictwa francuskiego, którzy chcieli pozbawić go urzędów. Inicjator zawiązania konfederacji szczebrzeszyńskiej przeciw konfederacji gołębskiej. W 1673 r. na sejmie pacyfikacyjnym, po zawarciu ugody między stronnictwami, autor programu obrony państwa, zwycięzca nad wojskiem tureckim pod Chocimiem. Od 1673 r. starosta międzyłęski i osiecki. W 1674 r. wybrany na króla Polski, pomimo opozycji Paców, przy poparciu Sapiehów i Radziwiłłów, koronowany jednak dopiero w 1676 r. W 1674 r. odbił Bar, Mohylew, Kalnik i Bracław na Ukrainie z rąk tureckich, a także zatrzymał napór Tatarów. Zwolennik powstania węgierskiego przeciw cesarzowi Leopoldowi I. W 1675 r. członek tajnego układu z Francją przeciw cesarzowi i elektorowi brandenburskiemu. W 1676 r. zatrzymał Turków pod Żórawnem, odzyskując Białą Cerkiew i Pawołocz. W 1677 r. zmuszony na sejmie do odnowienia traktatów z Habsburgami i elektorem. W 1677 r. zawarł w Gdańsku antybrandenburski układ militarny ze Szwecją, chcąc odzyskać dla Polski Prusy Książęce. Od 1678 r. starosta pucki. W 1677 r. doprowadził do utworzenia stałego, pokojowego komputu armii w wysokości 12 tys. ludzi, zastępującego pospolite ruszenie i wojsko kwarciane. Sprawy reformy wojska i Kozaków warunkowały jego umiarkowane podejście do kwestii dyzunitów. Na sejmie grodzieńskim w latach 1678-1679 musiał odstąpić od planu odzyskania Prus i wsparcia antycesarskiego powstania węgierskiego w obliczu zawarcia w 1678 r. traktatu nimweskiego miedzy Francją a koalicją habsbursko-brandenburską oraz krajową opozycją, dążącą do jego detronizacji króla, oraz wobec gróźb wojennych Turcji. Doszło wówczas do kompromisu między opozycją a dworem poprzez skierowanie uwagi na politykę antyturecką we współpracy z Habsburgami. W 1683 r. za pomocą polityki nominacyjnej i oskarżenia podskarbiego Morsztyna o zdradę stanu rozbił opozycję i doprowadził do zerwania stosunków z Francją, a w efekcie do podpisania z cesarzem przymierza zaczepno-odpornego przeciw Turcji. 12 IX 1683 r. jako naczelny dowódca połączonych sił polsko-cesarskich i książąt Rzeszy odniósł pod Wiedniem zwycięstwo nad armią Kara Mustafy. W 1684 r. zawarł z cesarzem Ligę Świętą, do której przystąpił papież i Wenecja. W 1684 r., następnie w 1686 r. chcąc uniknąć ratyfikacji pokoju Grzymułtowskiego, a wreszcie w 1691 r. wyprawiał się na Mołdawię. Koniec lat 80. XVII w. poświęcił, poza prowadzeniem szerokiej polityki zagranicznej, na działania mające zapewnić następstwo tronu dla Jakuba, jego najstarszego syna oraz na walkę z wewnętrzną opozycją. Mecenas nauki i kultury.
Stanisław Solski (1622-1701)
Ur. 21 IX 1622 r. w Kaliszu, zm. 8 I 1701 r. w Krakowie. Pochodził z rodziny mieszczańskiej. Uczeń w szkołach jezuickich w Kaliszu aż do poziomu retoryki. Od 1638 r. w zakonie jezuitów z myślą o misjach w Indiach. W latach 1638-1640 nowicjat w Krakowie, w 1640/1641 r. kurs pedagogiczny w Sandomierzu, w latach 1641-1644 student w Kaliszu, w latach 1642-1644 kształcił się w kierunku matematyki i mechaniki. W latach 1644-1646 nauczyciel gramatyki i syntaksy w Poznaniu, w 1646/1647 r. prefekt bursy Karnkowskiego w Kaliszu. W latach 1647-1651 student teologii w Poznaniu oraz w latach 1650-1651 nauczyciel matematyki tamże. W 1649 r. święcenia kapłańskie. W 1651/1652 r. studium duchowości i prawa zakonnego, tzw. trzecia probacja w Jarosławiu. W 1652/1653 r. nauczyciel retoryki w Krośnie, pomagał chorym w trakcie panującej zarazy. W 1653 r. nauczyciel poetyki i retoryki w Kamieńcu Podolskim, być może kapelan obozowy. W 1654 r. uczestnik poselstwa Mikołaja Bieganowskiego chorążego lwowskiego do Konstantynopola, gdzie odłączył się, by udać się do rezydencji jezuitów francuskich na Galacie, do stacji jezuitów polskich ufundowanej przez Ludwikę Marię. Pracował wśród jeńców polskich, moskiewskich, dalmackich, chorwackich i bułgarskich, służył katolikom w Smyrnie. Został zaproszony na audiencję do pałacu sułtana Mehmeda IV. W 1657 r. śluby zakonne proste w Konstantynopolu. Ze względu na niepowodzenia na studiach teologicznych niedopuszczony do uroczystej profesji czterech ślubów, co uniemożliwiło mu udział w kongregacjach prowincji, piastowanie najwyższych urzędów w zakonie, bycie profesorem studiów wyższych i przełożonym domów zakonnych. W 1660 r. obecny w Warszawie w sprawach misji tureckiej. W 1661 r. wrócił na stałe do Polski. W latach 1661-1662 minister gospodarczy kolegium kaliskiego, a następnie prokurator prowincji odpowiedzialny za jej finanse. Od 1662 r. we Lwowie jako duszpasterz, a w 1663/1664 r. opiekun bursy muzycznej, zaangażowany w plany rozbudowy kolegium jezuickiego. W latach 1667-1670 kapelan na dworze hetmana Jana Sobieskiego, ktoremu towarzyszył we Lwowie, Żółkwi, Ujazdowie i w obozach wojskowych, a także spowiednik Marii Kazimiery. Utrzymywał kontakty z postaciami ówczesnej nauki, m.in. Janem Heweliuszem. Od 1670 r. na stałe w kolegium przy kościele św. Piotra i Pawła. W latach 1670-1682 kierownik budów, w 1682 r. wicerektor i mistrz nowicjatu w domu przy kościele św. Szczepana w Krakowie, a następnie spowiednik w kolegium. Od 1682 r. przyboczny architekt Jana Małachowskiego biskupa krakowskiego, pracował w Kielcach i Bodzentynie. W 1683 r. zaproszony przez radę miejską Krakowa do komisji badającej przyczyny pękania wieży ratuszowej. W 1683-1687 autor projektu i kierownik przebudowy domu jezuickiego i gotyckiego kościoła św. Barbary w stylu baroku, w latach 1686-1695 autor projektu i kierownik budowy klasztoru i kościoła za miastem dla wizytek krakowskich. Kierownik techniczny budowy kaplicy Morsztynów w Wieliczce i kilku pomniejszych kościołów. Autor poezji okolicznościowej, korespondencji, pomiarów i przerysów hieroglifów z egipskiego obelisku w Konstantynopolu, opisów wynalazku perpetuum mobile, dzieł ascetycznych, a także traktatów geometrycznego i architektonicznego.
Stanisław Stadnicki (1551-1610)
Ur. przed 18 VI 1551 r. w Dubiecku, zm. 20 VIII 1610 r. k. Tarnawy. Syn Stanisława Mateusza Stadnickiego, kalwina, działacza reformacyjnego i posła na sejmy, oraz Barbary ze Zborowskich. Uczeń w Dubiecku. W 1566 r. zapisał się na uniwersytet w Heidelbergu. Ponownie w Polsce w latach 1573-1575, oskarżany w procesach sądowych o gwałty i najazdy. Spory i wojny z sąsiadami prowadził do końca życia. W 1577 r. rotmistrz chorągwi, uczestnik wojny z gdańszczanami. W 1578 r. uczestnik kampanii połockiej Stefana Batorego, w 1579 r. uczestnik wyprawy hetmana wielkiego koronnego Mikołaja Mieleckiego na Sokół. W 1580 r. obecny na sejmie, następnie w pułku jazdy nadwornej Krzysztofa Niszczyckiego uczestnik bitwy pod Wielkimi Łukami, a wraz ze Stanisławem Żółkiewskim wyprawy na Toropiec. W 1581 r. uczestnik oblężenia Pskowa. Po rozejmie w Jamie Zapolskim stacjonował w Wolmarze. W 1582 r. komendant zamku wendeńskiego z ramienia Zamoyskiego i uczestnik kampanii w Rydze. W latach 1582-1584 być może uczestnik walk z Turkami na Węgrzech. W 1584 r. suplikował do króla w sprawie Samuela Zborowskiego, po ścięciu którego zaangażował się u boku Zborowskich w walkę ze stronnictwem kanclerza Jana Zamoyskiego. Po śmierci Batorego członek stronnictwa popierającego kandydaturę arcyksięcia Maksymiliana. W 1587 r. uczestnik zjazdu mogilańskiego, brał udział w oblężeniu Krakowa, w walkach nad Pilicą, w oblężeniu Olsztyna, a w 1588 r. w zajęciu Wielunia, a wreszcie bitwach pod Parzymiechami i pod Byczyną. Po klęsce przeciwników Zygmunta III uszedł do księstwa opolskiego. W 1588 r. poseł do Ferrary, Mantui, Padwy i Wenecji po poparcie dla arcyksięcia Maksymiliana. Tymczasem w kraju czekały go liczne pozwy o zdradę stanu i rozboje. Pomimo to nie starał się o amnestię u króla. Brał udział w zdobywaniu zamków tureckich na Węgrzech. Po powrocie do kraju, w 1591 r. marszałek zjazdu dysydenckiego w Chmielniku. Po ugodzie króla z domem Habsburgów przeszedł do obozu regalistycznego. W 1592 r. obecny na ślubie Zygmunta III z arcyksiężną Anną i na jej koronacji. Aktywny na sejmikach i sejmach. W 1592 r. poseł na sejm, wraz z regalistami zwolennik inkwizycji. W 1593 r. ponownie miał złożyć przysięgę wierności arcyksięciu Maksymilianowi. W 1595 r. poseł na sejm, komisarz do rokowań z poselstwem cesarskim o ligę antyturecką, występował w obronie postanowień konfederacji warszawskiej z 1573 r. Od 1597 r. starosta zygwulski. Nawiązał wówczas kontakty z Radziwiłłami, zawarł również porozumienie z Zamoyskim. W 1598 r. poseł na sejm, zwolennik reasumpcji konstytucji o tumultach religijnych. W 1599 r. uczestnik zjazdu protestantów i prawosławnych w Wilnie, uczestnik prac na ustaleniem sposobów obrony praw różnowierców, prowizor mający czuwać nad ich bezpieczeństwem. W latach 1600-1603 współpracował z posłami elektora brandenburskiego w celu wsparcia starań elektora o uzyskanie lenna pruskiego. W 1601 r. komisarz do traktatów w tej sprawie. Poseł na sejm 1605 r. W 1606 r. zaangażował się w poparcie Dymitra Samozwańca, poseł na sejm i uczestnik zjazdów opozycjonistów w Stężycy i Lublinie. Następnie udał się na Węgry w celu poszukiwania zwolenników detronizacji Zygmunta III. Uczestnik zjazdu sandomierskiego. Początkowo towarzysz rokoszu pod Janowcem, pozostawił jednak jego przywódców, Zebrzydowskiego i Radziwiłła, przechodząc na stronę króla i prosząc o łaskę. W 1607 r. dwukrotnie na krótko wracał w szeregi rokoszan. W 1607 r. król wezwał starostę leżajskiego Łukasza Opalińskiego do spacyfikowania Stadnickiego. W efekcie wybuchła krwawa wojna między magnatami, a szlachta przemyska zawiązała konfederację pod Łukowcem skierowana przeciw niemu. W 1608 r. wyjechał na krótko w pułku Aleksandra Zborowskiego do obozu Dymitra II Samozwańca pod Moskwą. Po powrocie dalej toczył wojnę z Opalińskim, w wyniku której została spalona jego rezydencja w Łańcucie. Do działań wojennych sprowadzał oddziały z Węgier, a do ich rozpuszczenia wzywał go król, opat tyniecki i inni dostojnicy. Poseł na sejm 1609 r., gdzie uzyskał przebaczenie króla pod warunkiem zawarcia ugody z Opalińskim. Konflikt się jednak nie zakończył. Na Trybunale Koronnym w Lublinie ponownie doszło do starcia z Opalińskim, a Stadnicki znów czynił zaciągi na Węgrzech i prowadził działania wojenne. Został zabity 20 VIII 1610 r. w okolicy Tarnawy koło Chyrowa przez sługę wojewodziny wołyńskiej Anny Ostrogskiej. W 1586 r. zakupił Łańcut, nakazał wówczas dominikanom opuścić klasztor, a majątek po nich przekazał wspólnocie kalwińskiej. W 1603 r. synod prowincjalny wybrał Łańcut na jedno z trzech miast, w którym miały odbywać się zgromadzenia prowincji. Autor korespondencji.
Szymon Starowolski (1588-1656)
Ur. w 1588 r. w Starej Woli pod Prużaną, zm. w IV 1656 r. w Krakowie. Syn bojara bezherbowego Bazylego Adamowicza i Zofii z Zaranków. W 1605 r. na dworze kanclerza Jana Zamoyskiego w Zamościu, następnie u Anny z Kostków Ostrogskiej w Jarosławiu. Miedzy 1608-1611 w podróży od Niemiec, południowych Niderlandów, Francji i Hiszpanii jako wychowawca jej synów. W latach 1612-1618 student na Wydziale Sztuk Wyzwolonych Uniwersytetu Krakowskiego. W 1618 r. bakałarz sztuk wyzwolonych. W 1618/1619 r. jako docent extraneus prowadził wykłady na Uniwersytecie Krakowskim. W 1619 r. wykładowca teologii moralnej i filozofii dla kleryków opactwa cysterskiego w Wąchocku. W 1619/1620 r. na dworze hetmana wielkiego litewskiego Jana Karola Chodkiewicza, do 1621 r. jego sekretarz i historiograf. Od 1621 r. mentor Krzysztofa Mikołaja Sapiehy, z którym w 1624 r. wyjechał do Padwy, gdzie zapisał na uniwersytet. Odwiedził również Wenecję i Rzym, gdzie został przyjęty na prywatnej audiencji przez papieża Urbana VIII. W 1625 r. obecny we Frankfurcie nad Menem. Odznaczony przez papieża złotym medalem za pracę "Eques Polonus". Wspierany finansowo przez marszałka wielkiego koronnego Mikołaja Wolskiego. Od 1630 r. ochmistrz wojewodzica bracławskiego Piotra Potockiego, z którym podróżował w latach 1630-1634 do Kolonii, Lovanium, Antwerpii, Rzymu. Wrócił do Polski w orszaku królewicza Aleksandra Wazy. Od 1635 r. preceptor Aleksandra Koniecpolskiego, syna hetmana wielkiego koronnego Stanisława Koniecpolskiego. W latach 1635-1638 w podróży do Włoch, Francji i Niderlandów. Od 1638 r. asesor na dworze biskupa krakowskiego Jakuba Zadzika. W 1639 r. święcenia kapłańskie, w latach 1639-1640 altarzysta w katedrze krakowskiej, od 1640 r. kantor w Tarnowie. W latach 1647-1652 penitencjarz z fundacji Jana Foxa w katedrze krakowskiej. W latach 1652-1653 podróż do Rzymu. Od 1655 r. kanonik katedry krakowskiej, uczestnik posiedzeń, delegat na sądy księstwa siewierskiego, rewizor skarbca katedralnego i rachunków kapituły, autor inwentarza dobytku katedry. W obliczu zagrożenia szwedzkiego ustanowiony zarządcą katedry i być może administratorem diecezji. Uczestnik rady wojennej powołanej przez Stefana Czarnieckiego, świadek obrony, kapitulacji i grabieży Krakowa. Właściciel księgozbioru. W swojej twórczości występował przeciw różnowiercom, choć chwalił jednocześnie polską tolerancję. Zajmował się tematem reformy państwa, uznawał ustrój Rzeczypospolitej za najlepszą formę rządu, optował za naprawą istniejących stosunków, krytykował koncepcję narodu szlacheckiego. Wypowiadał się na temat zagrożenia tureckiego. Autor traktatów o tematyce prawnej, wojskowej, ekonomicznej, historycznej, politycznej, geograficznej, muzycznej, dydaktyczno-moralizatorskiej, a także poezji okolicznościowej, mów, utworów o tematyce religijnej, kazań, zarysu dziejów soborowych i papieskich, zbioru wiadomości o władzach i prawie kościelnym, żywotów postaci historycznych i współczesnych, zarysu metodologii i dydaktyki historii, informatora geopolitycznego o Rzeczypospolitej, przewodnika dydaktycznego dla studentów prawa, zbioru napisów nagrobnych, a także przeróbki pracy Marcina Kromera, kompilacji literatury polskiej i obcojęzycznej.
Sebastian Fabian Stryjewicz (1621-1681)
https://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/sebastian-fabian-stryjewicz
Adam Styla (przed 1675 - po 1675)
Żył w 2 poł. XVII w., zm. po 1675 r. Zapewne kształcił się w Krakowie i we Włoszech. Związany z rodem Morsztynów. Autor polskiego-włoskiego podręcznika do gramatyki.
Erazm Sykst (Sikstus, Sixtus, Syxst, właśc. Mrzygłód) (ok. 1570 - 1635 )
Ur. ok. 1570 we Lwowie, zm. 1635 r. w Zamościu. Syn Tomasza stolarza, członka Kolegium 40 Mężów (Trzeci Ordynek). Od 1591 r. student Uniwersytetu Krakowskiego, w 1593 r. bakałarz, w 1596 r. magister i doktor filozofii. W latach 1596-1600 i 1601-1603 wykładowca na Uniwersytecie Krakowskim jako docent extraneus. W 1596 r. pozwany przed sąd rektorski za napisanie paszkwilu. Od 1598 r. senior Bursy Jeruzalem, następnie członek Kolegium Mniejszego. W latach 1600-1601 odbył studia medyczne w Padwie, zakończone doktoratem. W 1603 r. współsygnatariusz opinii na temat pracy padewskich lekarzy o kołtunie, przesłanej Janowi Zamoyskiemu, kanclerzowi koronnemu. Wkrótce wyjechał do Lwowa. W latach 1606-1614 ławnik, do 1613 r. prowizor szpitala Świętego Ducha, od 1614 r. rajca miejski. W 1624 r. uczestnik sporu między Radą Miejską a Janem Andrzejem Próchnickim, arcybiskupem lwowskim, o szpital Świętego Ducha, w toku którego znalazł się gronie rajców obłożonych klątwą. W 1627 r. burmistrz Lwowa, kustosz przywilejów i skarbca katedry rzymskokatolickiej pw. NMP. Od tego roku lekarz miejski. W latach 1627-1629 uczestnik sporu z Kampianem o dzierżawę dochodów z cła sztukowego. W 1628 r. wójt lwowski. W 1630 r. leczył Tomasza Zamoyskiego, podkanclerzego koronnego oraz był świadkiem publicznego wyznania wiary katolickiej przez arcybiskupa ormiańskiego Mikołaja Torosowicza i dwóch duchownych ormiańskich. W 1631 r. prowizor szkoły katedralnej, w latach 1632 i 1634 kustosz przywilejów i skarbca oraz prowizor katedry rzymskokatolickiej, w latach 1631, 1632, 1634 wójt lwowski. W 1635 r. arbiter z ramienia Rady Miejskiej do rozsądzenia sporu między mistrzami a "młodszą bracią" cechu kuśnierskiego. Członek Bractwa Różańcowego przy lwowskim kościele dominikanów. Donator placu pod budowę klasztoru i kościoła św. Marii Magdaleny drugiego konwentu dominikanów we Lwowie. Od 1635 r. profesor medycyny w Akademii Zamojskiej. Właściciel księgozbioru. Autor zbiorów sentencji, autor okolicznościowej, prac z zakresu nauk przyrodniczych i medycyny, m.in. na temat wykorzystania wód siarczanych, siarki i ropy naftowej oraz na temat kołtuna, a także komentarza do fragmentów z pism Seneki dotyczących zagadnień medycznych.
Szymon Syreński (Syreniusz, Sirenius, Sirrenius, Sirennius) Sacranus (z Oświęcimia) (1540-1611)
Ur. ok. 1540 r. w Oświęcimiu, zm. w 29 III 1611 r. w Krakowie. Od 1560 r. student na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Krakowskiego, w latach także na Wydziale Lekarskim. W 1569 r. magister sztuk wyzwolonych i doktor filozofii, od tego roku wykładowca na Wydziale Filozoficznym jako docent extraneus. W latach 1569-1573 w podróży zagranicznej do państw niemieckich. W 1570 r. zapisał się na uniwersytet w Ingolstadt, odwiedził także ogrody botaniczne w Heidelbergu i Augsburgu, a w 1573 r. był w Moguncji, Frankfurcie nad Menem, być może w Szwajcarii. W 1574 r. wznowił bezpłatne wykłady na Uniwersytecie Krakowskim. W latach 1574-1577 student na Wydziale Medycznym w Padwie, gdzie uzyskał tytuł doktora medycyny. W 1577 r. wykładowca jako bezpłatny docent na Uniwersytecie Krakowskim. Odbywał też praktyki lekarskie we Lwowie, prowadził badania nad okoliczną roślinnością, czynił wyprawy badawcze na Podole, Pokucie, w Bieszczady, Beskidy i Tatry oraz na Węgry. W 1589 r. wrócił do Krakowa. Członek Arcybractwa Miłosierdzia, brat "primarius", starszy Banku Pobożnego. Z nadania Kolegium Większego mianowany lekarzem dla ubogich Krakowa i przedmieść. W wyniku protestu władz Wydziału Lekarskiego w 1590 r. nostryfikował się na Wydziale Medycznym jako profesor medycyny praktycznej i ponownie został obrany lekarzem dla ubogich. Funkcję tę pełnił w latach 1590-1607. Od 1600 r. dziekan Wydziału Lekarskiego, recenzent tez do dyskusji nostryfikacyjnej Gabriela Joannicego, botanika i lekarza. W wykładach zajmował się właściwościami farmaceutycznymi i poradnictwem lekarskim. Od 1607 r. lekarz jezuitów, zamieszkały w klasztorze przy kościele św. Barbary. Jednocześnie kontynuował prace badawcze w okolicach Krakowa i w Karpatach. Właściciel księgozbioru. Autor zielnika, nad którym pracował przez 30 lat.
Jan Szeliga (? - ?)
drukarz najpierw krakowski, potem lwowski w 1. poł. XVII wieku. Miał także drukarnię w Jarosławiu.
Tomasz Szeliga (przed 1640 - ok. 1640)
Zm. ok. 1640 r. Wikariusz w katedrze w wileńskiej. Donator klasztoru benedyktynek W Wilnie i bursy Ambrozjańskiej. Autor testamentu z 3 lipca 1640 r.
Fryderyk Szembek (Schembek, Schonbeck) (1575-1644)
Ur. w 1575 r. w Krakowie, zm. w 1644 r. w Toruniu. Od 1590/1591 r. student retoryki na Uniwersytecie Krakowskim. W 1592 r. towarzysz kardynała Jerzego Radziwiłła w podróży do Włoch. W latach 1594-1597 student filozofii, 1597-1600 teologii w Kolegium Rzymskim. Od 1597 r. nowicjat przy jezuickim kościele św. Andrzeja na Kwirynale. W 1600 r., po śmierci kardynała Radziwiłła, powrócił do Poznania, gdzie ukończył studia teologiczne. W 1601 r. święcenia kapłańskie, następnie trzecia probacja w Krakowie. W latach 1601-1602 zastępca mistrza nowicjatu przy krakowskim kościele św. Szczepana, fundator relikwiarzy dla świątyni. W latach 1602-1603 kaznodzieja i prefekt szkół niższych w Poznaniu, 1603-1604 minister-zastępca rektora do spraw gospodarczych w Kaliszu, 1604-1605 ponownie prefekt szkół niższych i Sodalicji Mariańskiej w Poznaniu. Od 1605 r. profesor teologii moralnej, prefekt sodalicji starszych uczniów i spowiednik w Lublinie. W 1606 r., w czasie rokoszu sandomierskiego, przeciwny regalistom. Od 1609 r. w domu profesów przy kościele św. Barbary w Krakowie, opiekun kongregacji Wniebowzięcia NMP przy kościele św. Piotra, obejmującej studentów i młodszych profesorów Uniwersytetu Krakowskiego. Doradca przełożonego domu i prowincji, duszpasterz mieszczan, magnaterii i szlachty. Być może współpracownik Piotra Skargi w pracy pisarskiej. W 1611 r. profesja czterech ślubów zakonnych. W 1612 r. organizator wniesienia relikwii męczenników sprowadzonych z Rzymu dla kościoła św. Barbary, do którego przeniósł kongregację Wniebowzięcia NMP. W 1613 r. ze względu na zarazę opuścił Kraków. Współpracownik i powiernik duchowy biskupa krakowskiego Piotra Tylickiego, a po jego śmierci w 1616 r. Marcina Szyszkowskiego. Od 1616 r. współpracował z Heribertem Rosweyde, a następnie Jeanem Bollandem i środowiskiem bollandystów w Belgii. Zaangażowany w otwarcie w Krakowie jezuickich średnich szkół publicznych. Autor projektu unii kolegium jezuickiego z Uniwersytetem Krakowskim, o którą od 1616 r. usilnie zabiegał. W 1621 r. sprowadził z Pelpina relikwie patronów ziem pruskich do kościoła śś. Piotra i Pawła, inicjator podniesienia relikwii bł. Michała Giedroycia w 1624 r. w należącym do Kanoników Regularnych kościele św. Marka w Krakowie. W 1624 r. ze względu na zarazę ponownie opuścił Kraków. W 1625 r. twórca publicznych szkół humanistycznych przy kolegium jezuickim św. Piotra. W 1626 r. obecny na sejmie w Warszawie. W latach 1626-1627 wicerektor kolegium św. Piotra w Krakowie, od 1627 r. w domu profesów przy kościele św. Barbary. W 1627 r. w podróży do Prus po materiały hagiograficzne dotyczące tamtejszych świętych. W 1630 r. przekazał sprowadzone z Włoch relikwie św. Rozalii kościołowi św. Barbary w Krakowie, uczestnik poszukiwań relikwii bł. Salomei w kościele franciszkanów w Krakowie oraz ich przeniesienia. Stały opiekun tzw. Instytutu Zofii Czeskiej dla dziewcząt-sierot w Krakowie i autor zarysu ustaw tego zgromadzenia. Obecny na sejmie elekcyjnym Władysława IV, uczestnik narady teologów w sprawie przyznania innowiercom wolności religijnych oraz dyskusji na temat szkół jezuickich w Krakowie i unii kolegium z Uniwersytetem Krakowskim. W latach 1632-1634 prepozyt domu profesów w Krakowie. W 1632 r. uczestnik poszukiwań szczątków bł. Wincentego Kadłubka w Jędrzejowie i ich przeniesienia oraz komisarz badający cudowne obrazy w kościołach w Myślenicach i Lścinie. Inicjator procesu kanonizacyjnego Stanisława Kostki. Autor listów, pism dewocyjnych, instrukcji odpustowej, żywotów świętych, pism polemicznych w sporze jezuitów z Akademią Krakowską, tłumacz prac dotyczących misji jezuickich na Dalekim Wschodzie, mów oraz dziennika prowadzonego od 1619 r.
Teofil Szemberg (Schenberg, Schonberg, Schoenberg, Szemberk, błędnie Szembek) de Reichembac (z Reichenbergu) (przed 1583 - 1638/1639)
Ur. przed 1583 r., zm. w 1638/1639 r. w pobliżu Derbantu. Syn Michała Szymberga, indygeny od 1578 r., w 1599 r. fundatora kolegium misjonarzy przy prepozyturze w Dunajowie. Jego rodzina przybyła w poł. XVI w. z Reichenbergu w księstwie miśnieńskim. Od 1583 r. student w Ingolstadt. Po powrocie do kraju rozpoczął karierę na dworze Zygmunta III. Znawca i praktyk sztuki ludwisarskiej. W latach 1600-1605 fundator kaplicy Męczenników przy kościele Dominikanów pw. św. Jakuba w Sandomierzu, w 1606 r. donator kaplicy św. Jacka w tym kościele. Działał też we Lwowie jako ludwisarz i być może brał udział w pracach fortyfikacyjnych miasta. W 1609 r. sekretarz królewski, w latach 1609-1611 uczestnik oblężenia Smoleńska. Po powrocie do Warszawy wyruszył do Ziemi Świętej, gdzie w 1613 r. został odnotowany jako rycerz Grobu Pańskiego w Jerozolimie i wpisał się do księgi jerozolimskiego hospicjum franciszkanów. W 1614 r. wrócił do Rzeczypospolitej, wstąpił do służby królewskiej. Zajmował się pracami fortyfikacyjnymi, m.in. w 1618 r. jako ich kierownik w Kamieńcu Podolskim. W 1620 r. uczestnik wyprawy mołdawskiej, dowódca artylerii, kierował pracami ziemnymi pod Cecorą. W 1621 r. uczestnik kampanii chocimskiej, poseł do obozu sułtana Osmana II, a po fiasku rokowań pokojowych oficer artylerii oraz dowódca piechoty i dragonii w bitwie. W 1621 r. sekretarz i pułkownik królewski na dworze Zygmunta III. W 1629 r. poseł do Jass w celu odebrania przysięgi wierności od hospodara wołoskiego Mirona Bernawskiego, który otrzymał nieco wcześniej indygenat. W 1631 r. administrator cła w Śniatyniu od kupców ormiańskich na fortyfikacje Kamieńca Podolskiego. W 1637 r. wraz z arcybiskupem Kostenosem, posłem od szacha perskiego Safiego I, do Moskwy w celu uwolnienia jeńców przez cara i wybadania możliwości podjęcia akcji zaczepnej przeciw Turcji, a następnie przez Astrachań do Isfahanu w Persji, gdzie w 1638 r. uczestniczył w poświęceniu kościoła Karmelitów Bosych. W drodze powrotnej wraz z orszakiem został zamordowany przez kaukaskie plemię Lezginów. Donator klasztoru bernardynek św. Agnieszki na Stradomiu w Krakowie. Autor relacji z wyprawy mołdawskiej w 1620 r.
Kazimierz Szlichtyn (1756 - około 1787)
Drukarz lwowski z drukarskiej rodziny Szlichtynów. Prowadził rodzinną drukarnię we Lwowie w latach 1775–1785.
Jerzy Szlichtyng (Schlichting, Schlitink) (1597-1644)
Ur. przed 1616 r., zm. 7 II 1644 r. Syn Wolfganga Schlichtinga i Barbary z Arciszewskich. Pochodził z rodziny ariańskiej o korzeniach niemieckich. Przed 1616 r. uczeń w szkole ariańskiej w Rakowie. W 1616 r. student na uniwersytecie w Altdorfie, w 1617 r. w Lejdzie. W 1618 r. podróżował do Anglii i Francji. W latach 1619-1620 ponownie w Rakowie, następnie osiadł w Wielkopolsce. Donator klasztoru cystersów w Bledzewie, wielokrotnie gość w Rakowie, klient i korespondent z wojny trzydziestoletniej Krzysztofa Radziwiłła, hetmana polnego litewskiego, a następnie członek otoczenia jego syna, Janusza Radziwiłła, podkomorzego litewskiego. W 1639 r. uczestnik ingresu Jana Lipskiego, arcybiskupa gnieźnieńskiego, do katedry w Gnieźnie. Autor poezji okolicznościowej, wierszy o tematyce religijnej.
Stefan Szołucha (? - ?)
Daty i losy życia nieznane. Autor "Różnych historii" znanych z rękopisu z XVII/XVIII w.
Aleksander Szwertner (? - ?)
Jego praca zawierająca wzory listów okolicznościowych i kupieckich ukazała się w 1692 roku.
Szymon Szymonowic (Simonides Bendoński) (1558-1629)
Ur. prawdopodobnie 24 X 1558 r. we Lwowie, zm. 5 X 1629 r. w Czernięcinie pod Zamościem. Syn Szymona z Brzezin na Mazowszu, mistrza sztuk wyzwolonych i filozofii, będącego jednocześnie krawcem i handlarzem, oraz Katarzyny ze Śmieszków Gajzlerowej. Pochodził z rodziny mieszczańskiej z Brzezin na Mazowszu, ale osiadłej we Lwowie. W latach ok. 1570 -1575 uczeń lwowskiej szkoły katedralnej, od 1575 r. student w Akademii Krakowskiej. W 1577 r. bakałarz nauk wyzwolonych. W latach 1580/1581-1583 studia zagranicą. Po powrocie praca pedagogiczna we Lwowie. Ok. 1587 r. zbliżył się do Jana Zamoyskiego, dzięki któremu został nobilitowany w 1590 r., przyjmując przydomek Bendoński. W tymże roku nominowany na poetę Sacrae Maiestatis Regiae. W 1593 r. odznaczony wieńcem poetyckim przez papieża Klemensa VIII. W latach 1593-1595 organizator Akademii Zamoyskiej i przyuczelnianej drukarni. W 1599 r. opuścił Lwów i przeniósł się do Zamościa, zajmował się zarządem Akademii. W latach 1601-1614 wychowawca i lekarz syna hetmana, Tomasza Zamoyskiego. Po uwolnieniu się od pracy pedagogicznej osiadł w Czernięcinie, nadanym mu przez kanclerza i zajął się pracą literacką. Właściciel księgozbioru. Twórca polskiego określenia gatunku - sielanka. Autor korespondencji, poezji okolicznościowej i politycznej, sielanek, utworów religijnych, przekładów z języka łacińskiego.
Konstanty Szyrwid (Sirvydas; Szyrwidas) (1631 - 1631 )
Ur. najprawdopodobniej w 1579 r. na Żmudzi, zm. 23 VIII 1631 r. w Wilnie. Uczeń w kolegium jezuitów w Wilnie. W latach 1598-1599 nowicjat w klasztorze jezuitów w Nieświeżu, student retoryki tamże. W 1599 r. podróżował do Rygi i Dorpatu. W 1600-1601 uczeń niższych klas kolegium nieświeskiego i student filozofii. W 1600 r. otrzymał stopień scholastyka w kolegium dorpackim. Następnie w student w kolegium w Pułtusku, w 1610 r. bronił tez z teologii ogólnej. W 1617 r. złożył ostatnie śluby zakonne. Przez kolejne trzy lata wykładowca filozofii, następnie kaznodzieja polski przez trzy kolejne lata i litewski przez kolejnych dziesięć lat. Przez trzy lata doradca rektora. W 1628 r. zwolniony z zajęć ze względu na stan zdrowia, zajął się pracą pisarską. W 1613 r. otrzymał privatim tytuł magistra filozofii i sztuk wyzwolonych w Akademii Wileńskiej. Autor słownika polsko-łacińsko-litewskiego i polsko-łacińskiego, gramatyki litewskiej oraz zbiorów kazań.
Teofrast z Eresos (między 372 i 370 p.n.e. - między 288 i 285 p.n.e.)
Grecki uczony i filozof. Uczeń i przyjaciel Arystotelesa
Adam Tobolski (? - 1620)
Zm. ok. 1620 r. Nauczyciel domowy Latalskich w Wielkopolsce, a po przenosinach w Toruniu jako nauczyciel. Tłumacz z języka łacińskiego.
Jakub Teodor Trembecki (1643-1719)
Poeta, kolekcjoner tekstów literackich, członek wspólnoty braci polskich.
Jan Trepka Nekanda (1584-1640)
Ur. ok. 1584 r., zm. w 1640 r. Autor "Liber generationis plebeanorum".
Abraham Michał Trotz (Troc) (1703-1769)
Ur. ok. 1703 r. w Warszawie, zm. 2 VI 1769 r. w Lipsku. Pochodził z mieszczańskiej, luterańskiej rodziny kupieckiej. Był prawdopodobnie synem Ephraima Troca (ur. w 1683 r. w Warszawie) oraz matki o nieznanym imieniu, o nazwisku panieńskim: Krieger (zm. 1741 r. w Gdańsku). Od 1726 r. student, a następnie długoletni lektor języka polskiego na Wydziale Prawa Uniwersytetu Lipskiego. Współpracownik braci Załuskich, których wspierał w tworzeniu Biblioteki Załuskich w Warszawie. Funkcjonował w kręgu intelektualnym uczonych i erudytów z Saksonii, zwłaszcza z Lipska. Pozostawał pod wpływem oświecenia zachodnioeuropejskiego, zwłaszcza niemieckiego, ale też francuskiego. Sam Trotz czuł się Polakiem, a pomimo opuszczenia Warszawy w młodości przez całe życie uznawał się za warszawianina. Autor korespondencji, a także słownika polsko-niemiecko-francuskiego. Wydawca literatury polskiej, propagator i obrońca języka polskiego, tłumacz literatury francuskiej na język polski.
Jakub Tuławski (? - ?)
proboszcz gietrzwałdzki, przetłumaczył z niemieckiego na polski wilkierz gietrzwałdzki przed 1639 rokiem
Kasper Twardowski (1593 - 1632/1641)
Urodził się najprawdopodobniej w Samborze w rodzinie mieszczańskiej. W młodości przeniósł się do Krakowa, gdzie obracał się w gronie rybałtów. Napisał wówczas poemat o tematyce erotycznej, który został potępiony i wpisany na Indeks biskupa krakowskiego. Od 1618 r. członek Kongregacji Wniebowzięcia NMP przy kościele jezuitów. Prawdopodobnie student w Akademii Krakowskiej. W 1629 r. przeniósł się do Lwowa. w latach 30. XVII w. służył na dworach szlacheckich i magnackich. Autor poezji okolicznościowej, obyczajowej, erotycznej, a także publicystyki politycznej oraz kolęd.
Samuel Ludwik Twardowski (1595/1600 - 1661)
Ur. 1595/1600 r. w Wielkopolsce w okolicy Skrzypny i Twardowa (według innych około 1560/ 1563 r. w Lutyni pod Jarocinem), zm. prawdopodobnie w VI 1661 r. w Zalesiu Wielkim pod Kobylinem. Pochodził z niezamożnej rodziny szlacheckiej. Student w kolegium jezuickim w Kaliszu. W latach 1616-1617 uczestnik wojen moskiewskich, a w 1621 r. bitwy pod Chocimiem. Dworzanin Krzysztofa Zbaraskiego, któremu towarzyszył w latach 1622-1623 w poselstwie do Turcji. Od 1633 r. dworzanin Janusza Wiśniowieckiego, spadkobiercy Zbaraskich, u którego boku brał udział w wyprawie przeciw Turkom. Przez pewien czas dzierżawca ziemi pod Zbarażem. Prawdopodobnie w 1639 r. przeniósł się do Wielkopolski, gdzie dzierżawił kilka wsi. Po 1647 r. przeniósł się prawdopodobnie na Podole, z którego wrócił do Wielkopolski w 1648 r. z powodu zagrożenia najazdem kozackim. W 1655 r. uczestnik pospolitego ruszenia pod Uściem. Początkowo zwolennik Karola Gustawa, następnie stronnik Jana Kazimierza. Autor poezji okolicznościowej, poetyckich relacji z wydarzeń współczesnych i satyr.
Wojciech Tylkowski (1624/1629 - 1695)
Ur. 19 IV 1625 r. lub 1629 r. na Mazowszu, zm. 14 I 1695 r. w Wilnie. Student w kolegium jezuitów w Pułtusku, w 1646 r. wstąpił do zakonu. Student w Akademii Wileńskiej, a następnie przez kilkanaście lat nauczyciel w Braniewie. W latach 1670-1674 penitencjariusz w Rzymie. Do 1678 r. rektor seminarium w Rzymie, w 1678-1683 nadworny teolog biskupa poznańskiego, a także profesor kolegium jezuickiego w Poznaniu. W 1684 r. wykładowca teologii moralnej w kolegium płockim, a w latach 1685-1694 w Warszawie. Poliglota. Autor traktatów filozoficznych i korespondencji.
Jan młodszy Ursinus (Bär, Beer, Niedźwiedź, Niedźwiedzki) (1562 - 1613 )
Ur. w 1562 r. najprawdopodobniej we Lwowie, zm. 1/2 I 1613 r. w Zamościu. Syn Walentego, bednarza. Uczeń w lwowskiej szkole miejskiej. Student w Akademii Krakowskiej. W 1587 r. bakałarz, następnie nauczyciel gramatyki we Lwowie. W 1592/1593 r. wykładowca matematyki i astronomii, w 1593 r. uzyskał stopień magistra nauk wyzwolonych i doktora filozofii. Od 1593 r. profesor fizyki w Akademii Zamojskiej. W latach 1598-1603 student medycyny w Padwie, w 1603 r. uzyskał stopień doktora. Następnie wykładowca nauk przyrodniczych i medycyny w Akademii Zamojskiej, nadworny lekarz kanclerza Jana Zamoyskiego i nauczyciel domowy jego syna. Dziekan, od 1598 r. wicekanclerz, a w 1607 r. rektor Akademii Zamojskiej. W 1610 r. ksiądz i kanonik w kolegiacie zamojskiej. Autor korespondencji, podręcznika do gramatyki oraz traktatu anatomicznego. Wydawca gramatyki Donata.
Andrzej Wincenty Ustrzycki (Ustricius) (przed 1685 - 1711)
Ur. przed 1685 r. prawdopodobnie w Unichowie, zm. w 1711 r. Syn Mikołaja, kasztelana przemyskiego. Ok. 1685 r. odbył zapewne podróż zagraniczną do Włoch, być może na studia. Od 1685 r. kanonik, a także proboszcz katedry przemyskiej, ok. 1708 r. benedyktyn w klasztorze świętokrzyskim, następnie opat mogileński. Autor poezji okolicznościowej, tłumacz z łaciny i języka francuskiego.
Józef Uszak-Kulikowski (przed 1746 - po 1746)
Żył w 1746 r. Pochodził z rodziny szlacheckiej osiadłej w Kulikowie na Ukrainie. Autor słownika polsko-francuskiego. "Mały dykcjonarz polski i francuski", Poznań 1746 - zawierał sporo błędów. Jego integralną część stanowiło "Zebraniu Krolestw, Prowincyi, Miast stołecznych, Rzek y Gor", będące łacińsko-polsko-francuskim słownikiem geograficznym nazw własnych. Wydany po raz drugi z poprawkami w Warszawie w 1773 r.
Daniel Vetter (Strejc) (1592-1663)
Ur. 1592 r., zm. w 1669 r. Syn Jerzego Vettera, zwanego Strejcą, członka Jednoty Braci Czeskich, uciekiniera na ziemie polskie przed prześladowaniami religijnymi w Czechach, osiadłego najpierw w Lesznie, a następnie w Brzegu. Odbył studia zagraniczne. W 1613 r. odbył podróż na Islandię. W latach 1632-1656 kierownik Drukarni Jednoty w Lesznie, którą po wojnie szwedzkiej przeniósł do Brzegu. Wydawca m.in. pism polskich. Autor opisu Islandii. "Islandia albo krótkie opisanie wyspy Islandii", Leszno 1638 - najstarszy opis wyspy w języku polskim. Tłumaczenie na język niemiecki w 1640 r., na język czeski w 1640 r., na język duński w 1859 r., na język islandzki w 1983 r. Wydanie współczesne: D. Vetter, "Islandia albo krótkie opisanie wyspy Islandyji", [w:] "Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach", nr 1656, wyd. D. Rott, Katowice 1997.
Mikołaj Volckmar (przed 1568 - 1601)
Ur. ok. 1568 r. w Hersfeld w Hesji, zm. 10 XI 1601 r. w Gdańsku. W 1589 r. student Gdańskiego Gimnazjum Akademickiego. W 1594 r. nauczyciel łaciny w niższych klasach i nauczyciel domowy języka polskiego. Od 1599 r. kaznodzieja polski przy ewangelickim kościele św. Anny w Gdańsku. Autor słownika łacińsko-niemiecko-polskiego, gramatyki języka polskiego oraz rozmówek polsko-niemieckich. "Viertzig Dialogi und Nützliche Gespräch. Von Allerlei vorfallenden gemeinen Sachen", Toruń 1612 r. - rozmówki niemiecko-polskie. O popularności świadczy trzynaście wznowień w Gdańsku, cztery w Elblągu, po dwa we Wrocławiu i Toruniu, a także jedno w Królewcu. Opublikowane po raz ostatni z dialogami łacińskimi w Gdańsku w 1758 r.
Maciej Vorbeck-Lettow (Littau, Litauer, Litow, Vorbek-Lettow) (1593-1663)
Ur. 12 II 1593 r. w Wilnie, zm. w 7 VI 1663 r. w Słucku. Pochodził z rodziny luterańskiej osiadłej od XIV w. na Pomorzu. Syn Mateusza Vorbeck-Lettowa, pochodzącego z Elbląga lekarza, burmistrza Wilna i kuratora wileńskiego zboru luterańskiego, oraz Elżbiety z domu Bausin 1. v. Katerlowej. Uczeń w szkole zboru wileńskiego, doszkalał język niemiecki w Królewcu. Następnie adept medycyny w Gdańskim Gimnazjum Akademickim i student w kolegium jezuickim w Wilnie. Od 1610 r. w podróży na studia do Niemiec, Szwajcarii, Niderlandów, Francji i Włoch. Student medycyny i prawa w Lowanium, a od 1612 r. medycyny w Padwie. W 1613 r. syndyk Uniwersytetu Artystów i Medyków tamże. W 1613 r. uczestnik wojny Wenecji z arcyksięciem Ferdynandem, namiestnikiem Tyrolu. Poseł do doży i senatu Wenecji w sprawie uznawania przysięgi przez padewskich doktorantów-niekatolików. Dzięki niemu utworzono Kolegium Weneckie, które utwierdziło niezależność wyznaniową ośrodka naukowego w Padwie i powstrzymało odpływ różnowierców. Od doży weneckiego otrzymał godność kawalera św. Marka. Od 1616 r. lekarz w Wilnie, od 1618 r. lekarz na dworze hetmana polnego litewskiego Krzysztofa Radziwiłła oraz w oddziałach radziwiłłowskich w trakcie wojny moskiewskiej w latach 1632-1634. W latach 1635-1648 nadworny medyk Władysława IV, od 1635 r. sekretarz królewski, od 1636 r. dworzanin skarbowy Wielkiego Księstwa Litewskiego. Do 1637 r. rajca miejski w Wilnie, z powodu zasług rada miejska nie uznała jego dymisji, wymuszonej ustawodawstwem miejskim. W 1638 r. towarzysz króla w podróży do Cieplic Badeńskich. Delegowany do licznych funkcji dyplomatycznych. Po śmierci króla w 1648 r. porzucił dwór i wrócił do Wilna. Od 1636 r. kurator, a od 1652 r. prowizor zboru luterańskiego w Wilnie. W 1655 r. przewodniczący synodu ewangelików. Popierał szerzenie luteranizmu na Litwie, w latach 1624-1641 zwalczany przez kontrreformację. Starał się o potwierdzenie niepewnego szlachectwa. W 1635 r. uzyskał indygenat, a w 1642 r. potwierdzenie przynależności do szlachty. W 1652 r. zarządca mennicy wileńskiej, w latach 1654-1655 stawał na popis litewskiego pospolitego ruszenia. Po zajęciu Wilna przez wojska rosyjskie udał się na emigrację do Królewca, utrzymując lojalność wobec Jana Kazimierza, aktywnie interesował się przebiegiem działań. W 1657 r. przebywał w twierdzy słuckiej, organizując tamtejszy zbór luterański z polecenia Bogusława Radziwiłła. Właściciel biblioteki zniszczonej w 1655 r. W 1660 r. w Słucku spędził oblężenie twierdzy przez wojska rosyjskie. Autor poezji okolicznościowej, korespondencji i pamiętnika. "Skarbnica pamięci..." - wspomnienia z lat 1593–1644 oraz bieżący pamiętnik do 1660 r. Miał być kontynuacją rodzinnej kroniki Lettowów, która uległa zniszczeniu w trakcie pożaru Wilna w 1610 r. Wydawany dwukrotnie. Wydanie współczesne: "Skarbnica pamięci. Pamiętnik lekarza króla Władysława IV", wyd. E. Galos, F. Mincer, W. Czapliński, Ossolineum 1968.
Józef Jan Wadowski (przed 1683 - po 1699)
Ur. przed 1683 r., zm. po 1699 r. Pochodził zapewne z Wadowa w powiecie krakowskim. Doktor teologii, znawca klasycznej literatury łacińskiej. Kantora katedralny łucki, kanonik warszawski i sochaczewski, a także proboszcz pęcicki i żbikowski. Autor poezji religijnej i traktatu moralno-filozoficznego.
Michał Walerowicz (? - ok. 1730)
Zm. ok. 1730 r. Pochodził z rodzin szlacheckiej. Dworzanin starosty wielatyckiego. Autor testamentu z 1730 r.
Andrzej Bartłomiej Wargocki (1557 - po 1620)
Urodzony w Przemyślu prawdopodobnie w r. 1557, zmarł po 1620 r. w Krakowie. Student w Akademii Krakowskiej. Palestrant przy Trybunale Lubelskim. Następnie kaznodzieja w kolegiacie św. Jana w Warszawie. W 1603 r. komendarz przy kościele Marii Panny w Krakowie. W 1610 r. uczestnik sporu z Kempinem. Autor apologii przeciw różnowiercom, tłumacz utworów klasycznych.
Jerzy Wasiański (1692-1741)
Autor wielu polskich książek religijnych i najpopularniejszego na Mazurach kancjonału. Działał w Niedzicy.
Wojciech Waśniowski (? - ?)
Domniemany tłumacz: Obiaśnienie trudności teologicznych zebrane z doctorów św. od Anzelma świętego [...], Kraków 1651
Jan Kazimierz II Waza (1609-1672)
Ur. 22 III 1609 r. w Krakowie, zm. 16 XII 1672 r. w Nevers. Syn Zygmunta III Wazy, króla polskiego, oraz Konstancji z Habsburgów. Odbył nauczanie domowe. W 1632 r. kandydat do tronu polskiego, w wypadku objęcia władzy w Szwecji przez Władysława IV. Ostatecznie poparł elekcję brata. W 1633 r. uczestnik wyprawy przeciw Rosji, w 1635 r. pułkownik cesarski na pograniczu niemiecko-francuskim w wojnie trzydziestoletniej. W 1637 r. poseł do Wiednia w celu poślubienia w imieniu brata Cecylii Renaty. W 1638 r. podróżował do Hiszpanii w celu objęcia stanowiska admirała hiszpańskiego i wicekróla portugalskiego, zatrzymany we Francji i więziony kolejno w Salon, Sisteron i Vincennes pod Paryżem. W 1640 r. uwolniony w efekcie interwencji Rzeczypospolitej za cenę ustępstw na rzecz Francji. W latach 1640-1643 obecny w Polsce. W 1643 r. wyjechał do Włoch i wstąpił do klasztoru jezuitów w Loreto. W 1645 r. odszedł z zakonu, uzyskując niedługo potem nominację kardynalską. Po zrzeczeniu się godności opuścił Rzym i wrócił do Polski. W 1648 r. przebywał w Wiedniu. Po śmierci Władysława IV, dzięki poparciu Jerzego Ossolińskiego i Ludwiki Marii Gonzagi, a także wycofaniu się Karola Ferdynanda został wybrany królem. W 1649 r. został koronowany w Krakowie, a po uzyskaniu dyspensy, wziął ślub z królową wdową. Zwolennik porozumienia z Bogdanem Chmielnickim i pozyskania go do walki z Turcją. Dowódca wojsk polskich w kampanii przeciw powstaniu kozackiemu, uczestnik bitew pod Zborowem w 1649 r., pod Beresteczkiem w 1651 r. oraz pod Żwańcem w 1653 r. W latach 1653-1657 zwolennik orientacji austriackiej w polityce zagranicznej, dążył do uzyskania tronu, bądź rekompensaty za pretensje do tronu. W polityce wewnętrznej zwolennik wzmocnienia władzy monarszej, krytykowany za politykę nominacyjną przez senat. W 1654 r. przez swoich stronników doprowadził do zerwania sejmu w drodze liberum veto. W 1655 r. po pierwszych niepowodzeniach w wojnie ze Szwecją i zdradach uszedł na Śląsk, gdzie zignorowany przez władze cesarskie schronił się w Głogówku u prywatnego znajomego Oppersdorfa. Wkrótce postanowił wrócić do walki, wydał uniwersał w Opolu wzywający do walki ze Szwedami, przedostał się do Lwowa. W 1656 r. złożył tam śluby, powtórzone nieco później w Warszawie, w których oddał Polskę pod opiekę Matki Boskiej i zobowiązał się do ulżenia doli chłopów i mieszczaństwa. Uczestnik oblężenia i bitwy pod Warszawą w 1656 r., oblężenia Krakowa w 1657 r. oraz oblężenia Torunia w 1658 r. negocjator i nadzorca rokowań pokojowych. W 1657 r. zmienił orientację w polityce zagranicznej z austriackiej na francuską. Na sejmie 1658 r. wyraził zgodę na wygnanie arian z Polski, dążył do reformy ustroju parlamentarnego, a wraz z królową do przeprowadzenia elekcji vivente rege ks. d'Enghien. Był posądzany o próbę wprowadzenia rządów absolutystycznych. Prace zostały przerwane sprzeciwem szlachty wobec reform na konwokacji w 1660 r., a wobec elekcji na sejmikach i sejmie w 1661 r. W latach 1661-1663 w obliczu konfederacji niepłatnego wojska ze stronnictwem marszałka Lubomirskiego był gotowy do użycia sił Kozaków i Tatarów, udało się jednak zawrzeć porozumienie. W 1663/1664 r. na czele wyprawy przeciw Rosji. W 1664 r. pozwał Lubomirskiego przed sąd sejmowy o zdradę stanu. W 1665 r. dowodził walkami przeciw rokoszowi marszałka. Zwyciężony pod Mątwami w 1666 r. zawarł układ pod Łęgonicami, wyrzekając się elekcji vivente rege. Gotowy na abdykację, w efekcie zwłoki ze względu na śmierć królowej w 1667 r., zrealizował ją dopiero w 1668 r. W 1669 r. opuścił Warszawę i udał się do Krakowa i do Żywca. Po elekcji Michała Korybuta Wiśniowieckiego wyjechał do Francji, gdzie uzyskał od Ludwika XIV dochody z ośmiu opactw, w tym St. Germain des Pres w Paryżu. Sejm w Polsce ustalił natomiast prowizję dla króla, która miała zostać wykorzystana na spłatę jego długów. Mecenas sztuki.
Apolinary Wieczorkowicz (ok. 1661 - 1728)
Franciszkanin, aptekarz, lekarz. Autor prac medycznych opublikowanych anonimowo, m.in. "Compendium medicum" (1703), "Promptuarium medicum empiricum" (1716), "Compendium medicum auctum" (1719 i wyd. nast.), "Vademecum medicum" (1721 i wyd. nast.).
Anna Konstancja Wielopolska, 2 v. Małachowska (przed 1696 - 1726)
Ur. ok. 1670 r. w Nowym Sączu, zm. 10 XI 1726 r. w Krakowie. Córka Aleksandra Michała Lubomirskiego, starosty sądeckiego i perejasławskiego, oraz Katarzyny Anny z Sapiehów. Od 1690 r. żona Jana Kazimierza Wielopolskiego, właściciela Suchej Beskidzkiej, przekazanej w wyłączny zarząd żonie. W 1697 r. zamężna ponownie za Stanisławem Małachowskim, wojewodą poznańskim. Po śmierci drugiego męża w 1699 r. pozostała wdową i sprawowała samodzielne rządy nad dominium suskim. Jako jego reorganizatorka uporządkowała kwestie administracyjno-prawne, wydając w 1696 r. ordynację. "Ustawa dla majętności suskiej" - ordynacja obejmująca 26 rozdziałów regulujących ustrój dominium suskiego. "Ustawy gromady majętności suskiej", wyd. Wł. Chomętowski, "Materyały do dziejów rolnictwa w Polsce w XVI i XVII wieku poprzedzone wiadomością o życiu i pismach Jana Ostroroga wojewody poznańskiego...", t. II, Warszawa 1876, str. 412—416. Wydanie współczesne: M. Leśniakiewicz, "Sucha Beskidzka", t. 11: "Państwo suskie", Sucha Beskidzka 2015, s. 18-22.
Kazimierz Wieruszowski (Wieruszewski) (1681-1744)
Urodził 5 I 1681 r. w Wielkopolsce, zm. 10 VI 1744 r. w Łęczycy. Od 1697 r. jezuita. W latach 1707-1710 nauczyciel w klasach niższych, a od 1711 r. wykładowca filozofii i teologii w Łucku, Kamieńcu, Krośnie i Poznaniu. Nadworny kaznodzieja prymasa Teodora Potockiego. Autor formularza korespondencyjnego, poezji okolicznościowej, religijnej, kazań i dialogów.
Stanisław Wierzbowski (1659-1728)
Ur. 14 V 1659 r. w Krakowie, zm. 8 VIII 1728 r. w Łasku. Uczeń kolegiów pijarskiego w Warszawie i jezuickiego w Poznaniu. W 1678 r. odbył podróż zagraniczną do Niemiec, Holandii, Niderlandów austriackich i Francji. W 1685 r. osiadł w Łasku. Od 1687 r. chorąży mniejszy łęczycki, następnie starosta łęczycki i barwałdzki. Po śmierci dzieci i żony, ok. 1705 r. zrezygnował z piastowanych godności i wstąpił do stanu duchownego. Kanonik łukowski, płocki, gnieźnieński i dziekan pułtuski, a pod koniec życia infułat w Łasku. W 1727 r. otrzymał królewski przywilej lokacyjny na wieś Jasienica Rosielna w Małopolsce. W 1708 r. fundator kaplicy pw. Matki Boskiej (obecnie Najświętszego Sakramentu) w kolegiacie łaskiej. Autor pamiętnika. „Konnotata wypadków w domu i kraju zaszłych od 1634 do 1689 r.” - pamiętnik. Wyd. J. N. Bobrowicz, Lipsk 1858 r.
J. (Jan?) Adrian Wieszczycki (przed 1637 - po 1654)
Ur. przed 1637 r., zm. po 1654 r. Syn Jana, chorążego sandomierskiego i podstarościego grodzkiego radomskiego, później włodzimierskiego. Ok. 1637 r. dzierżawca Międzyrzecza, w 1641 r. dzierżawca części dóbr Wiśniowieckich, a w 1646 r. miasta Tyśmienica. W 1647 r. skazany na banicję w wyniku procesu z Ormianami lwowskimi, w 1650 r. uchroniony od wygnania glejtem królewskim. Uczestnik walk z Kozakami w 1648 r. Autor poezji okolicznościowej, religijnej i sielanek. Tłumacz psalmów.
Józef Grzegorz Więckiewicz (Więczkiewicz) (? - ?)
Żył w 1. poł. XVIII w., był profesorem Akademii Krakowskiej
Dominik I Wilczek (1660-1708)
Ur. 1660 r., zm. 1708 r. Pochodził z patrycjatu lwowskiego. Autor rodzinnego pamiętnika z lat 1640 - 1714 Pamiętniki Wilczków 1640-1714 , rkps Bibl. Ossol. nr 2222/111 Pamiętniki Wilczków i raporty Dominika Stanisława Wilczka dla Jana III Sobieskiego ze Lwowa z lat 1694 – 1695
Dominik II Wilczek (1708-1714)
Rodzina należała do patrycjatu lwowskiego od XIV w. Pozostawili rodzinny pamiętnik (Pamiętnik Wilczków 1640 - 1714, rkps. XVII - XVIII w.).
Stanisław Wilczek (1640-1660)
Rodzina należała do patrycjatu lwowskiego od XIV w. Pozostawili rodzinny pamiętnik (Pamiętnik Wilczków 1640 - 1714, rkps. XVII - XVIII w.).
Daniel Wisner (przed 1639 - po 1639)
Ur. przed 1639 r., zm. po 1639 r. W 1639 r. był już w dojrzałym wieku. Znawca prawa kościelnego i świeckiego, a także literatury prawniczej dotyczącej czarownic. Przyjaciel drukarza krakowskiego Wojciecha Regulusa. Autor wydanego w jego drukarni traktatu o czarownicach: "Czarownica Powolana, Abo Krotka Navka Y Prestroga [!] z Strony Czarownic: Zebrana z rozmaitych Doktorow tak w prawie Bożym, iako y w swieckim biegłych, z przydatkiem Instructiey świeżo z Rzymu wydaney dla vchrony y poratowania sumnienia, osobliwie na takie sądy wysadzonych" (wyd. I: Poznań 1639 r., w drukarni Wojciecha Regulusa, wyd. II: Poznań w drukarni Wojciecha Laktańskiego). Celem tego utworu jest zwalczanie nieprawidłowości w postępowaniu przeciw osobom oskarżonym o czary. Niesłusznie utożsamiany z Danielem Wisnerem, doktorem sztuk wyzwolonych oraz obu praw, wiceekonomem królewskim w ekonomii malborskiej, znawcą prawa rzymskiego, kanonicznego i niemieckiego, europejskiej literatury prawniczej oraz literatury klasycznej, a wreszcie autorem traktatu łacińskiego "Tractatus brevis de extramagis lamiis, veneficis, aliisque malefactoribus a consociis suis in quaestionibus seu torturis nominatis inculpatisque, et utrum cognitio horum criminum spectat ad forum spirituale, an seculare, an mixtum, et quomodo iudex secundum iura praescripta contra eosdem easdemve et non de facto procedere debeat", wydanego równolegle w drukarni Wojciecha Regulusa w 1639 r.
Andrzej (Andreas) Wiszowaty (Wissowatius) (1608-1678)
Ur. 26 XI 1608 r. w Filipowie w województwie trockim, zm. 29 VII 1678 r. w Amsterdamie. Pochodził z rodziny ariańskiej, syn Stanisława i Agnieszki, córki Socyna. Uczeń w szkole w Raciborsku, od 1619 r. student w Rakowie. W 1629 r. pedagog domowy u A. Tarły. W 1631 r. dzięki stypendium rakowskiemu podróżował przez Gdańsk do Hamburga, gdzie spotkał się z Hugonem Grotiusem. Od 1632 r. student teologii na uniwersytecie w Lejdzie, a następnie w Amsterdamie, po czym wyjechał do Anglii i Paryża. W 1637 r. nauczyciel domowy u A. Suchodolskiego. W 1639 r. na sejmie obrońca doktryny rakowskiej. Od 1640 r. podróżował do Niemiec, Holandii i Francji. W 1642 r. minister zboru w Piaskach, następnie kaznodzieja zborów w Szerszeniach na Ukrainie oraz w Haliczanach i Iwanowcach na Wołyniu. W 1648 r. osiadł w Siedliskach, lecz ze względu na powstanie kozackie przeniósł się w okolice Gdańska, skąd wrócił w 1649 r. Od 1652 r. nadzorca zboru w Lucławicach. W trakcie wojny szwedzkiej często zmieniał miejsce pobytu, chroniąc się także w Krakowie pod opiekę Szwedów. W 1658 r. organizował zbór w Robkowie. W 1660 r. wziął udział w dyspucie z katolikami na zamku rożnowskim, następnie udał się do Kluczborka, a w dalszej kolejności do Kieżmarku na Węgrzech. Pomimo krótkich powrotów do Polski osiadł w Siedmiogrodzie, po czym na wezwanie synodu przeniósł się do Mannheimu, gdzie przebywał trzy lata. Ze względu na zakaz propagandy religijnej wyjechał na stałe do Amsterdamu. Autor traktatów teologicznych i wierszy. Tłumacz, wydawca tekstów braci polskich.
Kazimierz Wojsznarowicz (1620-1677)
Ur. w 1620 r. k. Oszmiany, zm. w 1677 r. prawdopodobnie w Cudzeniszkach. W latach 1640-1642 student w Akademii Wileńskiej, od 1642 r. doktor filozofii. Proboszcz dąbrowski, scholastyk piltyński. Podróżował do Włoch. Student prawa w Rzymie, gdzie w 1648 r. uzyskał tytuł doktora teologii i obojga praw. Zapisał się również na uniwersytecie padewskim. Po powrocie do kraju, od 1648 r. sekretarz królewski. W 1662 r. ofiarował Akademii Wileńskiej swoją bibliotekę i erygował tam katedrę polityki, która rozpoczęła jednak działalność kilkanaście lat później. W latach 60. XVII w. proboszcz w Eysymontach Wielkich. W efekcie związania się z dworem Radziwiłłów nieświesko-ołyckich, w latach 1667-1669 jako opiekun księcia Aleksandra Janusza Zasławskiego-Ostrogskiego podróżował do Niemiec, Niderlandów, Francji i Włoch. W trakcie podróży, w Antwerpii i Paryżu wydawał swoje publikacje, nabywał liczne książki, tworzył. W 1668 r. zapisał się na uniwersytet w Perugii. Po powrocie do kraju duszpasterz, a od 1676 r. regent kancelarii wielkiej litewskiej i kanonik kapituły wileńskiej, za cenę zrzeczenia się kanclerstwa. Autor kazań, mów i poezji okolicznościowej, a także podręcznika retoryki.
Wincenty Piotr Wołłowicz (1672-1727)
Ur. 1672 r., zm. w 1727 r. Referendarz Wielkiego Księstwa Litewskiego i pułkownik chorągwi petyhorskiej. Mówca, wielokrotnie poseł w różnych sprawach. Mając ponad pięćdziesiąt lat porzucił karierę świecką i został jezuitą. Przez żonę skoligacony z Pacami. Doczekał się licznego potomstwa, a niemal wszystkie z jego córek były zakonnicami w konwentach karmelitanek bosych i benedyktynek w Wilnie. Autor testamentu.
Jan Karol Woyna (1665-1693)
Ur. 6 I 1665 r. w Jasienicy Solnej k. Sanoka, zm. 22 XII 1693 r. w Gdańsku. W 1685 r. student w Gdańskim Gimnazjum Akademickim, a następnie w Królewcu. Podróżował do Niemiec i Włoch. W latach 1691–1693 lektor języka polskiego w Gdańskim Gimnazjum Akademickim. Autor podręczników do nauki języka polskiego po łacinie i niemiecku.
Jakub Wujek (1541-1597)
Urodził się w 1541 r. w Wągrowcu, zmarł 27 lipca 1597 w Krakowie. Duchowny katolicki, jezuita, doktor teologii, rektor Akademii Wileńskiej, rektor kolegium jezuickiego w Poznaniu, autor przekładu Biblii na język polski.
Sebastian Wykowski (1700-1764)
Litewska prowincja Scholarum Piarum poszczycić się może kilkoma znanymi Wykowskimi — dwaj poszli w arkadyjskie ślady Konarskiego. Sebastian i Felicjan starszy. Sebastian (imię świeckie Stefan), urodzony 26 grudnia 1700 w diecezji płockiej, od 26 sierpnia 1714 w zakonie, zmarły na Polesiu 5 maja 1764 — zawód nauczycielski uprawiał przez lat 20, ucząc poezji, retoryki, filozofii. Po rozdziale na prowincję polską i litewską otrzymuje stanowisko prowincjała na Litwie, rządząc prowincją do roku 1748. Upamiętnił się sprawnością organizatorską i przede wszystkim postawieniem na właściwym poziomie nauki humaniorów — „litterarum studia in optimo statu collocaret”. W roku 1748 awansował na asystenta generała zakonu w Rzymie, mając za współkolegę na tym urzędzie samego Paulina Chelucciego. Konarski zatem nie był jedynym w tym czasie wybitnym pijarem w Rzymie. Wykowski pozostał tam jeszcze do r. 1754; zostawiwszy w Nazareno fundusz dla polskiej młodzieży, powrócił na dawne stanowisko prowincjała (do 1757). „Vir doctrina, eruditione, amore bonis communis” zmarł w Nowym Dolsku w domu pijarskim. Sebastian Wykowski parał się kompozycją poetycką jako młodzieniec — były to łacińskie panegiryki. Wprawdzie biografista podaje, że Wykowski i w starości nie zaniechał literatury, ale z tej ogólnikowej wzmianki niewiele wynika. W młodych latach utrzymywał kontakty z Sewerynem Rzewuskim, Aleksandrem Walewskim, Heleną Rybińską z Potockich. [za: W. Roszkowska, Polacy w rzymskiej „Arkadii” (1699-1766), [w:] „Pamiętnik Literacki” 1965, tom 56, nr 3., s. 62-63.]
Szymon Wysocki (1546-1622)
Ur. w 1546 r. w Kurzynach na Pokuciu, zm. w 1622 r. w Krakowie. Od 1569 r. jezuita. Początkowo działał w Poznaniu. W 1578 r. spowiednik Katarzyny Jagiellonki, królowej szwedzkiej, i wychowawca jej syna Zygmunta Wazy, późniejszego króla Polski. Student teologii, a w 1583 r. penitencjariusz w bazylice św. Piotra w Rzymie. Po powrocie do Polski przebywał w Wilnie, Kaliszu i Krakowie, gdzie angażował się w działalność charytatywną. Autor utworów religijnych i żywotów. Tłumacz dzieł ascetycznych.
Marian z Jaślisk (przed 1623 - 1658)
Ur. przed. 1623, zm. w 1658 we Lwowie. Od 1623 dominikanin w klasztorze Bożego Ciała we Lwowie. W latach 1623-1626 student filozofii w macierzystym konwencie, 1626-1628 teologii u Św. Marii Magdaleny we Lwowie, a 1628-1631 w klasztorze św. Augustyna w Padwie z ramienia kapituły generalnej w Tuluzie. Od 1631 r. lektor. W 1641 zdobył tytuł bakałarza, a 1644 magistra teologii w Studium Generalnym we Lwowie. W 1631/1632 wykładowca filozofii tomistycznej w Busku, w 1632/1633 w klasztorze Bożego Ciała we Lwowie, w 1633/1634 w Podkamieniu. W latach 1635-1638 i 1640-1646 profesor teologii we Lwowie, a do 1640 w Kijowie. W okresie lwowskim członek rady klasztornej, od 1635 egzaminator kandydatów do zakonu, w latach 1636-1638 oraz 1640-1643 wychowawca młodzieży zakonnej, w latach 1640, 1642 i 1655 depozytariusz, w 1644 wikariusz i misjonarz apostolski, w latach 1653-1654 przeor, od 1658 wikariusz prowincji ruskiej. Pracował ok. 1640 na Kudaku, w latach 1641 i 1649-1652 w Żółkwi, od 1646 w Lubarze, od 1647 w Baryżkopolu jako kapelan kasztelanowej krakowskiej Zofii Sobieskiej, a także w 1648 w Latyczowie. W 1635 prowadził spór z komisarzem generalnym R. Antonettim, a w 1642 z kurią arcybiskupią lwowską. W 1653 przejął klasztor w Żółkwi. Definitor na kapitułach prowincjalnych w Lubarze w 1643 i we Lwowie w 1648, a także na kapitule generalnej w Rzymie w 1644. Autor wykładów z filozofii i teologii, traktatów teologicznych, słownika słowiańsko-polskiego, żartu słownikowego oraz słownika turecko-polskiego, a także opisu poselstwa do Turcji z 1621/1622.
Bogumiła Zabłocka (? - ok. 1761)
Zm. ok. 1761. Żona Kazimierza Zabłockiego, wojskiego upickiego (wzm. 1730-1761). Autorka testamentu.
Kazimierz Antoni Zabłocki (1730-1761)
Ur. przed 1730, zm. w 1761. Pochodził z rodziny szlacheckiej z okolic Mińska. Być może syn Konstantego Antoniego, skarbnika kowieńskiego, oraz Marianny Orłowskiej. Wojski upicki. Autor testamentu z 1761.
Jakub Zadzik (1582-1642)
Jakub Zadzik herbu Korab (ur. 1582 w Drużbinie koło Sieradza, zm. 17 marca 1642 w Bodzentynie) – biskup krakowski (od 17 września 1635), biskup chełmiński (od 1624), dziekan kapituły katedralnej poznańskiej w latach 1619–1630, kanclerz wielki koronny, podkanclerzy koronny, sekretarz wielki koronny od 1613 roku, regent kancelarii większej, prepozyt płockiej kapituły katedralnej w latach 1626-1635, dyplomata, senator. (za: Wikipedia)
Antoni Zagórski (? - ?)
w latach 40tych XVIII wieku ukazało się jego tłumaczenie Refleksji wojskowych Santa Cruz de Marcenado Alvaro...
Jan Sariusz Zamoyski (1542-1605)
Sekretarz królewski od 1565, podkanclerzy koronny od 1576, kanclerz wielki koronny od 1578 i hetman wielki koronny Rzeczypospolitej Obojga Narodów od roku 1581. Doradca króla Zygmunta II Augusta i Stefana Batorego. Główny przeciwnik sukcesora po Batorym, Zygmunta III Wazy. Humanista-mecenas, filolog i mówca, magnat.
Adrian Zaremba (? - ?)
Autor "Wywodu historii o Najświętszym Sakramencie...), wyd. w 1616 roku w Poznaniu, karmelita.
Teodor Zawacki (Zawadzki) (1563-1637)
Ur. po 1563, zm. ok. 1637. Syn Stanisława zw. Picus, profesora Akademii Krakowskiej w latach 1563-1591. Podróżował do Francji, Włoch i Niemiec, a także po Śląsku. W 1606 osiadł w Krakowie, prowadził działalność prawniczą. Autor Autor traktatów prawniczych na temat procesu sądowego, kompendium praw i konstytucji koronnych, katalogów władców polskich i dostojników państwowych oraz traktatu ekonomicznego.
Krzysztof Stanisław Kieżgajło Zawisza (1666-1721)
Ur. 20 IV 1666 w Horce w pow. słonimskim, zm. 15 VIII 1721 w Berdyczowie. Syn Andrzeja, pisarza wielkiego koronnego, oraz Aleksandry Konstancji z Ogińskich, kasztelanki trockiej. Student w Wilnie, a następnie w Akademii Krakowskiej. Od 1685 r. starosta miński. W 1686 uczestnik rokowań zakończonych zawarciem pokoju Grzymułtowskiego. Walczył pod Żwańcem w czasie wojny z Turcją. Po śmierci Sobieskiego członek stronnictwa Sasów, po wybuchu wojny północnej przeszedł na stronę Szwedów, a po upadku Stanisława Leszczyńskiego wrócił do grona zwolenników Augusta II. W latach 1697-1698, 1718-1720 marszałek sejmu. W 1704 marszałek konfederacji Księstwa Żmudzkiego, sygnatariusz pacta conventa Stanisława Leszczyńskiego. W 1710 marszałek Trybunału Litewskiego. Starosta brasławski, czeczerski, doliński i miński. W 1700 podróżował do Włoch, w 1700/1701 przebywał w Rzymie. Na sejmie 1718 zwolennik ograniczenia prerogatyw hetmańskich. Od 1720 wojewoda miński. Autor korespondencji, mów, utworów o tematyce miłosnej, religijnej i dydaktyczno-moralizatorskiej, a także pamiętnika obejmującego lata jego życia. Tłumacz.
Stanisław Ząbkowic (? - po 1616)
Żył w 1616 r. W 1616 r. zapisał się do metryki nacji polskiej w Padwie jako doktor filozofii. Sekretarzem księcia Janusza Ostrogskiego, wojewody wołyńskiego i kasztelana krakowskiego. Tłumacz dzieła Heinricha Kramera "Młot na czarownice".
Anna Zbąska (wcześniej Warszycka, Oleśnicka) (1651/1654 - 1700/1701)
Ur. 1651/1654, zm. ok. 14 X 1700/2 VI 1701 być może w Kurowie. Córka Michała Stanisławskiego, marszałka trybunału, wojewody kijowskiego, oraz Krystyny z Szyszkowskich. Wychowana w klasztorze dominikanek w Krakowie. W 1668 zmuszona do zawarcia małżeństwa z degeneratem, kasztelanicem J.K. Warszyckim. Związek został unieważniony przez Jana Sobieskiego, jej opiekuna. W 1669 wyszła za mąż za rotmistrza Jana Z. Oleśnickiego, ponownie w 1677 za Jana B. Zbąskiego, podkomorzego lubelskiego. Samodzielnie dbała o majątek, w obronie występowała osobiście na trybunale, stała również na czele zbrojnego zajazdu. Ustanowiła wiele fundacji dobroczynnych za życia i w testamencie. Autorka wierszowanego pamiętnika.
Prokop Zbigniewski (? - po 1621)
Zm. po 1621. Pochodził z ziem sandomierskiej. Prawdopodobne służył w oddziałach lisowczyków. Autor dziennika z wyprawy chocimskiej w 1621.
Piotr Zbylitowski (1569-1649)
Ur. w 1569, zm. 13 X 1649. Syn Jana, dworzanina i rotmistrza husarskiego, oraz Barbary z Ujejskich. Kształcił się w Krakowie. Od 1585 dworzanin Stanisława Górki, a następnie Czarnkowskiego (prawdopodobnie Adama Sędziwoja), kasztelana nakielskiego w Wielkopolsce. Brał udział wraz z Czarnkowskimi w poselstwie do Zygmunta III Wazy do Szwecji w 1593. Po powrocie osiadł w Marcinkowicach pod Sączem. W 1627 poseł na sejm, w 1629 poseł sejmikowy, od 1633 podsędek, od 1645 sędzia ziemski krakowski. Autor satyr.
Filip Zdziebłowski (1738-1798)
Duchowny katolicki, pijar. Kierował warszawską drukarnią pijarską w latach 1781-1791.
Krzysztof Despot Zenowicz (b.d. - 1614)
Syn Jerzego kasztelana smoleńskiego i Zofii z Hlebowiczów, wojewodziny wileńskiej. Był starostą czeczerskim i propojskim, następnie od 1585 kasztelanem brzeskim litewskim, a od 1588 wojewodą brzeskim.
Stanisław Albrycht Zenowicz (b.d. - b.d.)
Podkomorzy powiatu oszmiańskiego, poseł na sejm 1653 r. Najmłodszy syn Jana, kasztelana smoleńskiego, stryjeczny brat Mikołaja Bogusława, kasztelana połockiego.
Szymon Zimorowicz (1608-1629)
Nazwisko właściwe: Ozimek, inna forma nazwiska: Zimorowicz, (ur. 1608 we Lwowie, zm. 21 czerwca 1629 w Krakowie) – polski poeta epoki baroku. Urodził się w roku 1608 lub w styczniu 1609, w rodzinie mieszczańskiej. Ojciec jego Stanisław, był malarzem (majstra murarskiego) o nazwisku Ozimek i takie Szymon pierwotne nosił nazwisko, jednak wraz z rodziną zmienił je (Zimorowic brzmiało bardziej szlachecko), a matką Katarzyna. Był młodszym bratem Józefa Bartłomieja. Niewiele wiadomo o jego życiorysie. Kształcił się w mieście rodzinnym, w szkole katedralnej. Był podpiskiem w urzędzie ławniczym. Ostatnie kilkanaście miesięcy życia (1628-1629) spędził w Krakowie, jednak z pewnością tam nie studiował na Akademii Krakowskiej. Nieprawdą jest także podawanie gruźlicy jako powodu przedwczesnej śmierci poety. Obecnie wiadomo, że Zimorowic pojechał do Krakowa, by wyleczyć się z kiły. Podupadłego na zdrowiu młodego poetę dobiła popularna w tym czasie kuracja rtęcią. Zmarł 21 czerwca roku 1629. Miejscem jego pochówku jest kościół Dominikanów w Krakowie, tam też znajduje się jego nagrobek.
Józef Bartłomiej Zimorowicz (właśc. Ozimek) (1597-1677)
Ur. 20 VIII 1597 we Lwowie, zm. 14 X 1677. syn Stanisława Ozimka, majstra murarskiego, oraz Katarzyny. Od ok. 1620 podpisek urzędu radzieckiego. W 1623 wyjechał do Krakowa z powodu zarazy panującej we Lwowie, bywał w Warszawie. Od 1624 obrońca sądowy, od 1640 pisarz miejski, od 1646 ławnik, od 1648 rajca, w latach 1648-1649 burmistrz Lwowa. Handlarz miedzią, zbożem i innymi artykułami. W 1672 uczestnik obrony Lwowa przed wojskami tureckimi. Autor poezji miłosnej, sowizdrzalskiej, okolicznościowej, religijnej, sielanek, relacji wojennych oraz utworów historycznych dotyczących dziejów Lwowa.
Franciszek Złotnicki (? - ?)
Autor dokumentu z 1748 r. "Ziemski Włodzimierski i Grodzki Łucki regent"
Jan Zrzenczycki (z Zrzeczyc, Zrenczycki, Zrzęcycki, Zrzeszczyński) (? - po 1622)
Ur. przed 1600 r., zm. po 1622. Pochodził z Małopolski. Znał łacinę i grekę. Autor pism antyreformacyjnych i utworów na temat cudownych znaków na niebie.
Unrug Zygmunt (1676-1732)
Ur. 1676 w Międzychodzie, zm. 1 V 1732. Syn Krzysztofa Unruga, starosty gnieźnieńskiego i wałeckiego, oraz Bogumiły Jaskóleckiej herbu Zaremba. Pułkownik armii koronnej, od 1698 starostą gnieźnieńskim. W 1705 sygnatariusz pactów conventów Stanisława Leszczyńskiego. Przyczynił się do detronizacji Augusta II Sasa, ujawniając jego tajne listy. W 1708 poseł do Berlina w celu zbadania nastawienia Fryderyka I do Polski i jego chęci do ewentualnej mediacji między konfederacją sandomierską a zwolennikami Leszczyńskiego. W 1715 skazany przez Trybunał Koronny na śmierć za uznany za bluźnierczy wywód teologiczny. Przed karą uszedł z kraju. W jego obronie stanęła szlachta (zarówno dysydencka, jak i część katolickiej) oraz niektórzy z katolickich biskupów, w tym nuncjusz apostolski abp Vincenzo Santini w imieniu papieża Innocentego XI, a także Uniwersytet Paryski. Na sejmie 1726 przy okazji rozpatrywania innych skarg przeciw Trybunałowi wyrok skazujący anulowano.
Jan Żabczyc (przed 1612 - 1629)
Ur. przed 1612, zm. po 1629. Od 1612 student w Akademii Krakowskiej. Dworzanin Mniszchów samborsko-sanockich, utrzymywał również stosunki z małopolskimi rodzinami Kotkowskich i Gołuchowskich. Autor poezji okolicznościowej i historycznej odnoszącej się do współczesnych wydarzeń, zbiorów aforyzmów, przysłów, maksym obyczajowych, moralnych, prawnych i etycznych, dialogu dramatycznego o charakterze religijnym, kolęd oraz satyr na astrologów.
Kajetan Żdżanski (Zdzański) (? - ?)
Żył w latach 1743-1745. Podstolic mścisławski. W latach 1743-1745 student matematyki na Wydziela Filozofii w jezuickim kolegium we Lwowie. Tłumacz i kompilator wykładów Faustyna Grodzickiego z zakresu architektury i ich wydawca w postaci podręcznika, o ile profesor nie wydał ich pod nazwiskiem ucznia.
Jakub Żebrowski (? - po 1636)
Żył w 1636. Związany Tomaszem Zamoyskim, kanclerzem wielkim koronnym. Pierwszy tłumacz na język polski "Metamorfoz" Owidiusza.
Szczęsny Żebrowski (? - 1613)
Był wychowankiem jezuitów, autorem polemicznych dzieł z dziedziny teologii i astrologii. Krótką notę o nim zamieszcza Michał Wiszniewski w Historii literatury polskiej, Kraków 1845, tom VII, s. 371-372 „Szczęsny Żebrowski [...] wychowaniec jezuitów wileńskich [...] między 1593 a 1597 przeniósł się do Krakowa, gdzie od jezuitów Zebrzydowskiemu (Mik. Woj. Krak.) polecony, zajmował się wychowaniem jego syna i wnuka. [...] W 1604r. [...] zwiedził Niemcy, Francję, Hiszpanię i Włochy. [...] Umarł w r. 1613 na probostwie w Leszku na Rusi”.
Andrzej Żędzianowski (? - 1615)
Zm. w 1625. Doktor nauk wyzwolonych i filozofii. Autor traktatów astronomicznych, pism astronomiczno-politycznych oraz komentarza do reguły św. Augustyna.
Stanisław Żółkiewski (1547-1620)
Ur. w 1547 w Turyncach pod Lwowem, zginął 6/7 X 1620 w Berezowce. Syn Stanisława, późniejszego wojewody ruskiego, oraz Zofii z Lipskich. Uczeń szkoły katedralnej we Lwowie, podróżował na studia zagraniczne. Od 1566 dworzanin hetmana Jana Zamoyskiego, w 1573 poseł do Henryka Walezego i Maksymiliana II Habsburga. Od 1573 sekretarz Stefana Batorego. W 1577 uczestnik walk w czasie wojny z Gdańskiem, a w 1582 wyprawy pskowskiej. W 1584 pochwycił Samuela Zborowskiego. Przed 1587 starosta kałuski. Na elekcji 1587 i w trakcie wojny domowej zwolennik Zygmunta Wazy. W latach 1588-1618, po zwycięstwie pod Byczyną, starosta hrubieszowski i hetman polny koronny. W 1589 sygnatariusz ratyfikacji traktatu bytomsko-będzińskiego. Od 1590 kasztelan lwowski. Wielokrotnie na sejmach z racji urzędu senatorskiego. W 1595 uczestnik kampanii multańskiej przeciw Turkom, w 1596 stłumił powstanie kozackie Semena Nalewajki. W 1597 założył miasto Żółkiew. W 1598 starosta kamionacki. W 1600 uczestnik kolejnej wyprawy przeciw hospodarowi Mołdawii. W 1601 starosta rohatyński. W 1602 zwycięzca pod Rewlem, zdobywca Wolmaru, przyczynił się do kapitulacji Szwedów w Białym Kamieniu. W latach 1606-1607 przeciwnik rokoszu Zebrzydowskiego, z Janem Karolem Chodkiewiczem i Janem Potockim zwycięzca spod Guzowa, w zamian za co otrzymał tytuł wojewody kijowskiego. Przeciwnik orientacji prohabsburskiej w polityce zagranicznej, opowiadał się za unormowaniem stosunków polsko-tureckich. Uczestnik wyprawy moskiewskiej w latach 1609-1611, zwycięzca bitwy pod Kłuszynem, doprowadził do zajęcia Moskwy i ogłoszenia Władysława IV carem Rosji w 1610. W 1611 starosta międzyrzecki. Od 1612 opiekun przyszłego hetmana Stanisława Koniecpolskiego. W 1612 prowadził rokowania z hospodarem mołdawskim. W 1613 starosta barski, a następnie wójt barski. W 1616 zwolennik rozszerzenia kompetencji hetmańskich i zwiększenia liczebności armii Rzeczypospolitej. W polityce zagranicznej zwolennik wojny z Moskwą przy zachowaniu neutralności Turcji i niedopuszczeniu ataków Tatarów i Kozaków wobec niej. Inspirator spisku przeciw hospodarowi mołdawskiemu. W 1617 sygnatariusz traktatów polsko-tureckich w sprawie Mołdawii, Wołoszczyzny i Siedmiogrodu. W latach 1618-1620 hetman wielki koronny i kanclerz wielki koronny. W 1619 starosta jaworowski. Inspirator nieudanej wyprawy mołdawskiej, zginął w bitwie pod Cecorą w 1620. Autor korespondencji, tekstów politycznych, testamentu, relacji z wyprawy moskiewskiej w latach 1609-1611 oraz wypisów z dzieł Seneki.