Słownik XVII wieku

Warianty fonetyczne: BUTEL || BUTEŁ

Słowniki:
notują

Formy: lp M. butel // buteł; ~ lm M. uż. osob. butlowie; D. butlów

Etymologia: <niem. Büttel>

Znaczenia:

»sługa, pachołek miejski, zajmujący się głównie ściganiem i karaniem złoczyńców, oprawca, pomocnik kata, siepacz, pełniący także inne funkcje, np. herolda, posła sądowego«: Buteł Praeco. LodDict 9. Butél/ vide Woźny miéyski. Kn 54. Schergant/ mieyski sługá/ butel/ lictor. KusWeg I5v. Wyznánia [oskarżających więźniów czarownic] nie pokázowáć/ [więźniom] komu sąd tákich rzeczy nie iest leczony/ dla osławy ludzki/ iáko butlow/ ábo sług mieyskich/ bo oni do domu przyszedszy żonąm/ á żony wszystkiemu świátu troie niewidy z przydatkiem rozpowiedzą. WisCzar 77-78. W wielkim sekrecie to [przesłuchiwanie więźnia oskarżonego przez czarownicę np. o pomoc] potrzebá odpráwowáć. Ale kiedy y butlowie/ kto się nie leni/ może przy tym bydź/ to tu butel żęnie máło lepszey do domu przyszedszy/ oná innym [...] rospowie. WisCzar 78. *Butel, vid. Woźny. T III 91.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ podwojski butel: Auszruffer/ podwoyski butel/ praeco. KusWeg A7v.

Słowniki:
L (XVIII), SWil, SW, SJP notują
SStp, SXVI, Kn, T nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1743-1745

Formy: lm D. butlów

Etymologia: <fr. bouteille; niem. Buttel>

Znaczenia:

»duża butelka«: ENTONNER [...] WINO lać do beczki álbo ciągnąć z kuffy do beczki. Lewarem álbo przez leiek. [...] Ley służący do nálewania beczek y butlow. DanKolaDyk II, 518.