Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

OMYWAĆ

czas. ndk
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SStp, SXVI, Kn, T, L (XVII), SWil, SW, SJP

Formy gramatyczne
bezokolicznik
  omywać
czas teraźniejszy
lp 1. os.   omywam
3. os.   omywa
lm 1. os.   omywamy
2. os.   omywacie
3. os.   omywają
czas przeszły
lp m 3. os.   omywał
ż 3. os.   omywała
lm mos 3. os.   omywali
tryb rozkazujący
lp 2. os.   omywaj
imiesłów współczesny
  omywając
nieosobowy czas przeszły
  omywano
Znaczenia
1. »powierzchownie oczyszczać z brudu przez polanie wodą lub innym płynem albo roztworem wody ze środkami myjącymi, np. z mydłem lub  →ługiem«
Rekcja: z czego; kogo, co; czym ‖ w czym

  • – Omywáią dźieći skoro sie vrodzą w rzekách: á skoro ie od pierśi odsádzą/ wysyłáią ie dáleko od mátek/ y ćwiczą koło łowow. BotŁęczRel II 27.
  • – A iáko ćiáło wodá powierzchnie omywáłá/ y od trądu oczyśćiáłá/ ták też duszá iego przez wylanie łez wnętrzne zdrowię y oczyśćienie bráłá; ábowiem iż widźiał że zwierzchu ozdrowiał/ záraz wielce sie ná sercu do żalu y płáczu gorzkiego poruszył. ZwierPrzykład 105.
  • – Dźieći máłe/ ktore zá ćięszkim Kádukiem władzą w członkách vtrácáią/ álbo pokurczone członki zátym miewáią/ do pierwszego zdrowia przywodźi/ omywáiąc ie naprzod w wodźie/ w ktoreyby to kwiećie y korzenie było wárzone/ á potym bez śćieránia osuszone/ Oleykiem tego źiela námázuiąc. SyrZiel 179.
  • – Psa choćby w siedmi morzach w każdy dzień omywał, Przecię on psem do śmierci będzie jako bywał. SaadiOtwSGul 197.
  • – Nie żal mi tego, żem u W. M. w Lublinie kilka latów służyłem, jako u czlofiek taki, który nie tylko dusze ludzkiego z blędów swym naukiem, ale i ciała z brudu mydlem parzo dobrym omywać umiecie. HabListKontr 342.
  • ~ Oczyśćiam co powierzchownié od plugástwá/ v. Chędożę/ Omywam. Kn 589.
  • ~ Omywam/ obmywam co. Eluo sordes, sanguinem. Luo scelus sanguine. [...]. Abluo aliquid. [...] Abluitur radix vino. [...] Donec me flumine abluero. Elauo [...]. Elaui in mari. Kn 628.
  • ~ Płóczę co/ wypłókuię. [...] spłókywáły/ opłókywáły [...] v. Omywam. Kn 711.
  • – Sadzawká názwána Probátiká, albo bydlęca, ztąd iż bydło y owce tu wprzod, niż ná ofiárę oddawano y zábiiáno, omywano. AdrJeruz 51.
  • – Sławna fortuny srogość i z Hekubą starą, Gdy jej mąż przy ołtarzu i krwawą ofiarą Padła przy nieprzyjaznym grobie nieszczęśliwa Poliksena; okrutne ktorej gdy omywa Rany w morzu, aż ujrzy, że wał idzie z trupem, Pozna, że to syna jej: naprzod stanie słupem A potym (o jaka moc żalu!) odmieniła Ludzką podstać i więcej nie plącząc zawyła. MorszZWierszeWir I 505.
  • – Omywam co, v. m. F. omyję. abwaschen. laver, nettéïer avec de l'eau; § omyy mu, sobie twarz, dźiećię z brudu. T III 1238.
Przenośnie
  • Więc że więcej przykłady niż nauki mogą, Niechaj ci będzie żal mój serdeczny przestrogą, Że nic nie masz w tym świata szerokiego gmachu, W czym byś się krom bojaźni kochał i krom strachu, I czego byś nie miał przez śmierć niemiłosierną Lada kiedy rzewnych łez omywać cysterną.PotNagKuk I 451
  • Dotąd was [róże] rana zorza krwią swą napawała, Dopóki Wenus letniemi łzami omywała, Pókiście w ogródeczku mej Felidy rosły.ZimBSiel 125
2. »w religiach: symbolicznie oczyszczać przez polanie wodą«
Rekcja: z czego; kogo, co; czym

  • – Co niech się nie zda niepodobną/ gdyż tu (iáko y w więtszey częśći wschodniey) wszytkie grunty/ lásy/ kruszce/ áż też y wody w niektorych rzekách/ krolowi ábo tym komu on ich pozwoli/ należą: nie może się bowiem nikt vmywáć oną wodą z Gángesu/ ktory idźie przez krolestwo Bengálae/ áni z Gángi/ co przez krolestwo Orissae płynie; áżby zápłáćił cło támtym krolom: y samże krol Nársingae/ kupuie wodę z pomienionych rzek/ y każe ią zdáleká woźić/ áby się nią omywał y oczysczał wedle swych zabobonow. BotŁęczRel III 13.
  • – Skończywszy to miotánie/ [Brazylijczycy] omywáią się wodą/ y poczytáią się poświęconymi przez to: y tym więtszą w sobie moc y władzą vznawáią/ im bárźiey od śiebie odeszli byli/ y im nasprosnieysze bestiálskie trzęśienia śćierwu swego pokázowáli. BotŁęczRel V 94.
  • – Ci tám bespiecznie czásow swoich wchodźić mogą/ A przy nich Zakonnicy też zá iedną drogą Po dwu/ y po trzech wchodzą/ lecz z wielką trudnośćią/ Y znog trzewiki zdiąwszy/ z táką vczćiwośćią/ Bo tám táki vsámych Turkow zwyczay bywa/ Wchodząc do swey Bożnice/ káżdy z nich omywa Nogi/ y boso idźie/ y plwáć tám ná źiemię Nie godźi się/ gdyż waży Othománskie plemię/ To mieysce osobliwie/ y twierdźi to iáwnie/ Ze tám Chrystus Pan czynił cudá swoie spráwnie/ Czasu swoiey wieczerzy; y Duchá świętego/ Tam zesłał Apostołom mocą Bostwa swego. PaszkMrDzieje 30.
  • – Wodá Sákrámentu widźiálna jest. wodá Duchá świętego niewidźiálna: tá ćiáło omywa/ y znacży co śię dźieje ná duszy; á przez Duchá S. duszá bywa ocżyśćioná y násycona. AgEw 43.
  • – Dniá 27. Kwietniá/ Roku 1575. wźiąwszy Sákrámentá S. w niebo pátrząc/ z wesołą twarzą (máiąc lat 72.) oddáłá Duchá swego Bogu. Ktorą gdy omywáli/ pozbieráli z niey Cylicya/ y łáncuch/ y rány na grzbiećie iey od dyscyplin cáłowáli/ y dla zgromádzenia wielkiego ludu/ áż dniá trzećiego pochowána byłá/ ále widząc Ciáło iey w kilká lat/ iákoby świeżo pochowáne/ y wdźięczne dáiąc wonie/ Roku 1589. przenieśione/ y ná innym mieyscu przystoynieyszym/ przez Biskupá Rángiey/ przy Wikáryim Zakonnym Seráphinie Rázzy położone. OkolNiebo 97-98.
  • – Y omywszy łzámi sumnienie swoie przedtym/ powtore omywał ręce swoie do ofiárowánia hostyiey przystępuiąc/ y mowił: Lauabo inter innocentes manus meas etc. StarKaz 51.
  • – [...] Alkorán dla omyćia grzechow roskazuie częste omywánie ćiáła czynić/ ktorego przykazánia słuchaiąc Máchometani vmywáią sobie nogi/ brzuch/ ręce/ ramiona/ oczy/ vsta/ nozdrze/ y członki insze/ nie poiednokroć/ ále y wiele raz poiakich kolwiek grzechach wodą ćiało swę omywáią/ [...] te omywánie wasze Máchometani żádney wági niema/ ktorym tylko ćiało wásze od pozwierzchowney zmazy omywaćie á duszy swoiey od grzechow nieoczyszczaćie/ bo Chrystus ganił żydow/ ktorzy ćiało swoie oczyszczáli/ á serce mieli nieczyste/ [...]. GalAlk 7.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • bibl. omywać nogi (sz. zm.):
    • »oczyszczać komuś nogi dla okazania własnej uniżoności i pokory«
    • – Ták czyniłá Magdálená święta; A qua septem Daemonia eiecerat obaczywszy iż to nie prosty człowiek iest/ ktory ią od Diabelstwá vwolnił/ przyszłá w dom Pháryzeuszá iednego/ tedy Pan był ná bánkiećie/ y poczęłá źáłviąc zá grzechy swoie/ omywáć łzámi nogi Páńskie/ y włosámi głowy swiey oćieráć. StarKaz 468.
    • – Omywał powierzchne wodą nogi zdrayce swoiego Judaszá naydobrotliwszy JEZUS; á we wnętrznie sprosne iego duszysko/ w ktorym diabeł śiedźiał/ nátchnieniem i łáską swoią/ od umyśloney złośći/ od ták szkárádnego grzechu odwodźił. SkibSnop 37.
    • – A on wszytkim tym, ktorzy ták wiele vćisku, Y biad, y trudow znieśli dla Chrystusá zysku Cerpliwie, z chęćią w drogę z Páłácu zachadzał, Y do własnego mile pokoiu wprowádzał, Omywáiąc im nogi, á głowę zbrudzoną, Y zárosłą włosámi wyochędożoną Czyniąc; y rożne, ktore ku Bogu z miłośći Pochodzą, wyświadczáiąc onym vczynnośći. DamKuligKról 253.
  • bibl. omywać głowę:
    • »oczyszczać komuś głowę dla okazania własnej uniżoności i pokory«
    • – A on wszytkim tym, ktorzy ták wiele vćisku, Y biad, y trudow znieśli dla Chrystusá zysku Cerpliwie, z chęćią w drogę z Páłácu zachadzał, Y do własnego mile pokoiu wprowádzał, Omywáiąc im nogi, á głowę zbrudzoną, Y zárosłą włosámi wyochędożoną Czyniąc; y rożne, ktore ku Bogu z miłośći Pochodzą, wyświadczáiąc onym vczynnośći. DamKuligKról 253.
a)  przen.  »w religii chrześcijańskiej: oczyszczać z win, grzechów«
Rekcja: od czego ‖ z czego; kogo, co; czym ‖ w kim, w czym

  • – OTO CZLOWIEK. Z tegoć to/ ktore wypływáią Hoyne źrzodłá/ z twych grzechow ćiebie omywáią. RożAPam 58.
  • – Lecz nie iest to Chrystusá náśládowáć porwáć się z świátá lekkomyślnie/ y w duchu dźiećinnym y płochym przypáść do Klasztorá/ y w nim przez lat czterdźieśći ábo też do ostatniego rozsypánia członkow mieszkáć: ále ráczey w nim mákuły y występki przeszłego żyćia práwą á długą pokutą omywáć/ y bystrość woli własney wnętrznym y zwierzchnym vmartwieniem/ milczeniem/ postámi/ y łzámi pokutuiącemi poskrámiáć y vkrácáć. LairReg 2.
  • – Boże moy dla ćiebie i dla vpodobánia twoiego miłuię. Chrystusá IEzusá Páná i Zbáwićielá moiego/ że go ty sam iáko iednorodżonego Syná twego miłuiesz/ i że go miłowáć nam każesz/ i żeś go nam dał/ ábys przezeń od nas poznawány/ i miłowány/ i szánowány/ i dostąpiony/ i záżywány był/ i żeś go nam vczynił mistrzem prawdźiwym/ ktorego słucháć/ wodzem żywotá/ zá ktorym chodźić/ wizerunkiem obyczáiow/ ktore wyrázáć/ skárbnicą zasług i łáski/ z-ktorey się bogáćić/ z rzodłem wody żywey/ w-ktorey się omywáć / bramą wiecznośći/ ktorą do wiecznego żywotá wchodźić mamy. DrużbDroga 421-422.
  • – Jako ten Jezus, co się w jej żywocie taił, Zaprzedanemu światu zbawienie zagaił (I dał nam inszą kąpiel, kędy przez krzest wodny Z dusz naszych omywamy grzech nią pierworodny), Jako Bóg, użalony naszej niedołęgi, Nie wstydził się człowieczej natury siermięgi I nie pierwej ją wyzuł, aż go w onej guni Ludzkiego utrapienia ubiją pioruni. PotWoj1924 60.
  • – W Trźydźiestym Roku Krystus Pan/ prźyszedszy gdźie płynie Jordan/ Chrźest od Janá prźyjął Sługi/ Omywájąc násze Długi. KancPol 117.
  • – Záłowáć zá grzechy możesz u rány boku przebitego, omywáiąc w tym zrzodle duszę twoię. MorawAmb 48.
  • – Wieczny Syn Boży wyrwał nas z tey przepaśći, y darował nas przywroceniem żywota: y te błoto ktorym jestesmy zmazani, omywa nas powoli w wodzie łaski swoiey. DrelPoc 29.
  • – Dusza nasza iest iako naczynie złote, iest bowiem przyrodzenia Niebieskiego y Duchownego; Z tąd lubo była zmazana grzechem, nie gubi jey jednak Bog, ale omywa ią w Zrzodłach wiecznych litośći swoich, bieli ią we krwi Syna swoiego, y czyśći ią ogniem Ducha S. DrelPoc 32.
  • – WIęcey omyway mię Pánie z niepráwośći moiey y z grzechu mego oczyść mię, Psal 50. DrewsBrzozDystr 42.
  • – Cyprianus tákże/ tę przycżynę dawáiąc/ mowi: Chrystus od sługi iest ochrzcżony/ áby społsłużebnicy społsłużebnikow v sługi nie zbrániáli się/ ábo/ żeby się kto w tey spráwie nád drugiego nie przekłádał: ábowiem bądź Judasz/ bądź Páweł chrzći/ Chrystus grzech omywa/ odpuscża y głádźi. KraPos 63.
3. »w medycynie: moczyć za pomocą leczniczego roztworu«
  • – Artetyce/ to iest: boleniu y łamániu w członkách/ z przyczyny flusow źimnych flágmistych/ iest rátunkiem wielkim/ wárząc Náć y z kłączem tego Pánáku/ á tą wodą często ćiáło co naćiepley omywáiąc/ álbo kąpiąc. SyrZiel 231.
  • – To wszystko warz w koźim mleku/ ábo w wodźie/ tymże omyway mieysce gdźie chcesz gęste włosy mieć; ále pierwey ono mieysce z rzadkich włosow day brzytwą ogolić. PedSleszTajem 11.
  • – Weźmi soku limoniowego ile chcesz/ trochę soli/ wespoł zmieszawszy/ omyway płeć/ á day ták oschnąć/ potym wodą omiy. PedSleszTajem 41.
  • – WEźmi Pękow álbo guzow, ktore ná drzewách Dębowych wyrastáią, pośiekay ie drobno, warz w wodźie, tą wodą przecedźiwszy omyway mieysce kędy Kurcz bywa; álbo tesz pęki pokray w tálerki płasko, y przywiąż tám gdźie bywa, záraz ustánie, náwet y nosząc go przy sobie broni od kurczu. rożnych chorob. PromMed 157.
4. »polewać płynem«
Rekcja: co; czym

  • – Morze z naywyższym niebem zda się porownywać/ y wywiedźione chmury kroplámi omywáć. OvOtwWPrzem 452.
  • – Jeżeli rękę (mowi Regnault: sokiem z utłuczoney cebuli nasmaruiesz, węgle żarzące bespiecznie trzymać na ręce, owszem y roztopionym ołowiem omywać tak nasmarowane ręcę potrafisz. LisikFizyka 294.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Podhasła

*OMYWAJĄCY
rzecz
m

w funkcji rzeczownika
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
B. uż. żyw.   omywającego
Najwcześniejsze poświadczenie:
Znaczenia
»w medycynie: człowiek nawilżający lub moczący chore miejsce roztworem leczniczym«
  • – Wiedźieć trzebá: że krew pśia, y dźieci máłych dwoch mieśięcznych, ábo młodszych, bez wątpienia uwolnia y leczy od trądu, omywáiącego się nią, iák ćiepłą wodą. ScotSekr 424.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Data ostatniej modyfikacji: 08.03.2024

*OMYWANY

im. przym. bier.
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Formy gramatyczne
lm M. mos   omywani
Najwcześniejsze poświadczenie:
Znaczenia
»w religii chrześcijańskiej: symbolicznie oczyszczany przez polanie wodą«
  • – Augustyn też nápisał: O miłośierdźie wspołek y możnośći Boża/ iescżechmy nie byli ná świećie/ á iuż bywálismy ná chrzćie omywáni: omyći iestesmy w Chrystuśie/ niżechmy się zrodźili. KraPos 63v.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Odsyłacze
Patrz: MYTY, *OBMYWANY, *PRZEMYWANY, *WYMYWANY, *ZMYWANY.
Data ostatniej modyfikacji: 08.03.2024
Odsyłacze
Patrz: omyć, MYĆ, *MYJAĆ, *MYWAĆ, OBMYWAĆ, *ODMYWAĆ, PODMYWAĆ, POMYWAĆ, PRZEMYWAĆ, UMYWAĆ, WYMYWAĆ, ZMYWAĆ, OMYWANIE.
Autorzy: ER
Data ostatniej modyfikacji: 08.03.2024