o Słowniku
autorzy Słownika
historia
źródła
autorzy tekstów źródłowych
zasady opracowania
statystyki
najnowsze hasła
ostatnio zmodyfikowane hasła
materiały archiwalne
kontakt
kwerendy
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
zaczynające się od
zawierające
kończące się na
dokładnie
przeszukaj także hasła w indeksie
a fronte
a tergo
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż
PATRZYĆ,
*
PATRZEĆ
czas. ndk
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Notowanie w słownikach
Słowniki nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: 1618
Formy gramatyczne
bezokolicznik
patrzyć
czas teraźniejszy
lp
1. os.
patrzę
3. os.
patrzy
lm
3. os.
patrzą
czas przeszły
lp
m
3. os.
patrzył
lm
mos
3. os.
patrzeli
tryb rozkazujący
lp
2. os.
patrz
lm
1. os.
patrzmy
2. os.
patrzcie
imiesłów współczesny
patrząc
Znaczenia
1. »przyglądać się czemu, spoglądać na kogo co; widzieć, obserwować«
Rekcja:
na co, w co
~
Powieda ze idzie ich więcey ale ieszcze daleko
patrzą
przez perspektywy.
PasPam
68
.
– Ow niezycząc sobie
patrzyc
na owo Spectaculum wstał y załozył drzwi na chaczek.
PasPam
77
.
– Obiema rękami podniosł przed oczy owę Czapkę z Passyiką a w nię
patrzył
.
PasPam
83
.
~
Patrzą
tedy Mieszczanie dziwuią się.
PasPam
153v
.
– Wydra obaczyła psa niedomowego, przyidzie do owey Charcice y
patrzy
iey woczy y charcica tez nanię.
PasPam
252v
.
–
Patrząc
oknem na owę wodę rzecze ieden Ey day że Boze że by tam pod Widniem katolicka krew takiemi Strumieniami płynęła.
PasPam
262v
.
– Rad
patrzy
[Mars] na Niedzwiedzia że mu kredensuie.
PasPam
271v
.
Związki frazeologiczne
świdrem patrzeć
:
»mieć zeza«
2. »zważać na co, wnikać w co, rozważać co«
–
Patrzmy
sz Monarchow, Rzucmy Monarchiie iako się iasnosc ich w gruby cięn kryie.
PasPam
109v
.
– Tak y Wiedenska Fortece [...]
patrzcie
sz przez krotkie wedwoch Miesiącach Oblezenie. Iaką poniosła deformitatem.
PasPam
259
.
Związki frazeologiczne
marsem patrzeć na kogoś
:
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń
Ustabilizowane połączenia wyrazowe
niewstydu patrzyć
:
–
COQUETER (Parlant des dammes)
[...]
NIEWSTYDU patrzyć
mowiąc o białogłowie wdzęcznemi oczami chłopow zwabiać.
DanKolaDyk
I, 367
.
Związki frazeologiczne
aspektu patrzyć
(na kogoś, na coś)
:
»szukać czyjegoś przeznaczenia«
– Aspéktu
pátrzyć
ná kogo/ ná co.
Obseruare occupationem alicuius, Obseruare tempora
.
Kn
9
.
– Czásu
pátrzyć
ná kogo/
vide
Aspéktu
pátrzyć
.
Kn
97
.
w ziemię jako bydlęta nieme patrzeć
:
– A Chrystus im [bałwochwalcom i mahometanom] Pan powiada: Widzę
& vos de hoc mundo estis
,
w ziemię
tylko
iáko bydlętá nieme pátrzycie
.
StarKaz
II, 72
.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa
–
Kto we żniwá
pátrzy
chłodu/ nácierpi się zimie głodu
.
RysProv
VI, 8
.
(wariant I):
–
nie
pátrz
coć wolno; lecz coć przystoyno.
ErnHand
310
.
(wariant II):
–
Nie coć wolno
patrz
, lecz co przystoyno.
FlorTriling
123
.
(wariant III):
–
Niécoć wolno
pátrz
/ lécz co przystoyno.
KnAd
562
.
–
Ná gładką Zonę
pátrząc
syt nie będziesz.
RysProv
62
.
–
aleć to w słońce patrzeć nietoperzowi
.
wie will die Eule in die Sonne sehen. le hibou sauroit-il suporter l'éclat du Soleil?
T III
1037-1038
.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym
Podhasła
PATRZĄCY
im. przym. czyn.
Formy gramatyczne
lp
M.
m
patrzący
Najwcześniejsze poświadczenie:
1621
Znaczenia
hasło w opracowaniu - nie podano jeszcze definicji
Związki frazeologiczne
:
»mieć zeza«
– Zezowáty/ Brlok/ rożnem/ świdrem
pátrzący
. Strabo [...] Strabus [...] Scambus.
Kn
1421
.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym
*
PATRZEĆ
czas. ndk
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Warianty fonetyczne:
PATRZAĆ
Notowanie w słownikach
Słowniki nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: 1656-1688
Formy gramatyczne
bezokolicznik
patrzać
czas przeszły
lp
m
1. os.
patrzałem
2. os.
patrzałeś
3. os.
patrzał
lm
mos
1. os.
patrzaliśmy
3. os.
patrzali
tryb rozkazujący
lp
2. os.
patrzaj
imiesłów współczesny
patrzając
Znaczenia
1. »przyglądać się czemu, spoglądać na kogo co; widzieć, obserwować«
Rekcja:
na kogo co
– Zołotaranko [Zołotarenko] z [s]woiemi kozakami o trzy mile tylko był podczas okazyiey podiazd iego był y
patrzał
na bitwę.
PasPam
108v
.
– Ozwie się ktos tam z kupy MSCi Panowie nienaproznowaniesmy tu przyiechali milcząc a
patrzaiąc
na Siebie nić tu niesprawiemy.
PasPam
232
.
– Ci co zokrętow na to
patrzali
okrutnie się smiali.
PasPam
262v
.
2. »zważać na co, wnikać w co, rozważać co«
Rekcja:
na co
– Leci Młodszy Brat pocznie gęsto y często podcinać Pan Bog zas
patrzał
na niewinność zetrzęmy się z Sobą.
PasPam
88v
.
– Iezeli by cię na Ciele karanie minęło
Patrzay
że iako poscielesz duszy swoiey.
PasPam
197
.
Związki frazeologiczne
końca patrzać
:
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa
–
aleć to w słońce patrzeć nietoperzowi
.
wie will die Eule in die Sonne sehen. le hibou sauroit-il suporter l'éclat du Soleil?
T III
1037-1038
.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym
PATRZYĆ p. PATRZEĆ