ESJP XVII i XVIII wieku

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SXVI (altana), Kn (altana), T (altana), L (altana; XVIII), SWil (altana), SW (altana), SJP (altana)

Nienotowany w słownikach:
SStp

Formy gramatyczne

liczba pojedyncza

	M.				altanna \|\| altana
	D.				altany \|\| altanny
	B.				altanę
	Ms.				altanie

liczba mnoga

	M.				altany
	D.				altanów
	C.				altanom
	Ms.				altanach

Etymologia

śr. łac. altana

Znaczenia

1. »pomieszczenie, izba w najwyższej części budynku, budowli, na najwyższym piętrze lub na dachu, także kryty lub odkryty balkon, loggia, taras«

– W ogrodách bywáią siane [żółte fiołki]/ ná áltanách/ w oknách/ dla ich zapachu. SyrZiel 1451.
– Altaná/ [...]. Tabulatum supremum. Ambulatio, vel coenaculum supra tectum [...]. Kn 6.
– Wieże zacne od ogroda, Także od Wisły [...] W nich altany budowane. JarzGośc 67.
– Powiádáią Skryptorowie/ iż w Libiey kędy gorąca są wielkie/ niezmierna rzecz rodzi się Skorpionow [...] Ludzie tedy támeczni nie sypiáią dla nich/ ieno ná wysokich áltánách na domu. StarKaz 452-453.
– Nie tylko pokarmem codziennym żyjemy: Więcej powietrzem [...] Stąd przyjemniejsze zdrowiu, altany górzyste, że na nich przebywają wiatry przeźroczyste. ZimBSiel 107-108.
– Ná Dáchu są Altány [...] Gałki y Wietrzniki. KomDobrOrb 167.
– Logeum. Logia. Ganek wielki nakryty. Altana. WąsKal 126.
– Altana. Altan/ unbedeckter Platz auf einem Dache. toit plat fait en plateforme; galerie sur un toit. T III 5.

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

altana nieba:

– [Do Matki Boskiej:] Drabinaś wystawiona przy altanie nieba, Po tejby się nam (grzeszni [!]) tam docisnąć trzeba. KochOgrTur 14.

altana narożna:

– Gdy [pisarz] go [dekret] zwyczajnym napisze konceptem Tamtej kancelaryjej, z altany narożnej Całym gardłem na miasto obwoła go woźny. PotZacKuk I 582.

2. »przybudówka przed wejściem do budynku, kryta oddzielnym dachem, wsparta na słupach polączonych balustradą lub poręczą, ganek, galeria«

– Przed domem wielkim ganek albo altanka która altana wkoło balasami pobalasowana. InwUszwVet 230.
– Na tryumf zaltanow zabrzmią mu w koncerze W paize mosiądzowe [...j Wszyscy pienia zakrzykną Krol polski niech zyie. DrobOpow 54.
– Przed sienią altanna, na której schowanie. InwKal I I, 223.
– W posrzod [pałacu] przed drzwiami pryncypalnemi wygodna bywa galerya czyli altana, dla flagi utrzymania. BystrzInfArch D3.

3. »niewielka budowla o lekkiej konstrukcji, różnorodnej formie, w ogrodzie lub w innym, malowniczym miejscu, przeznaczona do wypoczynku, zabawy«

– Pomknę się dalej: fontana! Neptun na niej, tuż altana. JarzGośc 70.
– Będą na placu włoskie dziardyny partery Wirydarze Altany [...] Balety maszkaraty Curanty. OpalKSat 111.
– Tak między temi chodząc roskoszami Częścią po scieszkach, a częścią gankami On Mąz [...] Zniknął w Altanie rozami okrytey. OblJasGór 155.
– Przy brzegu Kalinowski z przywitaniem czeka sturbowaną Strusownę potyka z daleka I bierze ku Altanom, tam wszelkie ochoty wylawszy iey naczoło, swe przyszłe obroty Z Kasandrą prorokuią... DrobOpow 204.
– [...] Officyalistowie Prześw. Wwdztw Ziem y Powiatow [...] do Altany w Ogrodzie Królewskim nowo będącey comparuerunt. GazPol 1735 54 1 nlb.
– Wszytkie [ogrody cesarskie] Páłacyki, Altány, Fontany [...] zdobią. ChmielAteny II 476.

4. »pomieszczenie wydzielone w innym, może wnęka«

– W tymże przedPokoiu Altana w ktorey stolik ieden Marmurem sadzony. ArchRadziw 68, 17.

Znaczenia niepewne

1 a. 2 a. 3:

– [król Dawid] wyidzie sobie czásu iednego po obiedzie ná áltánę/ y vyzrzy iednę białogłowę kąpiącą się w sadzawce/ poszle wskok pytáć się kto iest/ zkąd iest/ y prosząc do siebie ná podwieczorek... StarKaz 277.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

ALTANA