ESJP XVII i XVIII wieku

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SW, SJP

Nienotowany w słownikach:
SStp, SXVI, Kn, T, L, SWil

Najwcześniejsze poświadczenie: 1621-1632

Formy gramatyczne

bezokolicznik

alterować

czas teraźniejszy

lp			3. os.		alteruje
lm			3. os.		alterują

czas przeszły

lp		m	3. os.		alterował
		n	3. os.		alterowało

imiesłów współczesny

alterując

Etymologia

łac. alterare

Znaczenia

1. »zmieniać, przemieniać, przekształcać; ulegać przemianie«

Rekcja: co (do czego)

– Niedostatkiem tych potrzeb ścieśniony będąc, musiałem rad nie rad wojenne rady alterować. RadziwKSprawy 305.
– Nasienie męskie álteruie krew białogłowską do postáwy y formy człowieká. AlbSekr 22.
~ Pokárm zepsowány |...] ále też długo tam [w żołądku] przetrzymány, suchy álteruiąc tę chorobę spráwuie. CompMed 620.

2. »martwić, niepokoić, irytować; zakłócać co; o zdrowiu: dokuczać, szkodzić komu, czemu«

Rekcja: kogo, co

– Tam kiedysmy wychodzili było medytacyi bardzo wiele y roznych w ludziach Woyskowych, Alterowało to nieiednego ze to iść za morze, iść tam gdzie noga Polska nigdy niepostała. PasPam 53v.
– Niech sie dzieje wola Wci serca mego, której niedobre zdrowie wielce mię alteruje i mego własnego ujmuje. SobJListy 568.
– To go [króla] nie mniey alterowało że żadney wiadomosci nie miał od owego oblężonego pod Zbarazem Woyska. HistBun 13.
– Żeby go nie alterował, wesoło drogi winczował. StanTrans 184.
– Vciechá cielesna, iáko ieść smáczno, pić, y inne, ciáło násze mięsza y álteruie, á gdzie ciáło zmięszáne tám rozum nie może swey dzielności záżywać. TylkRoz 306.
– Przerwány w mym ciele sen [...] álteruie nie dużością wszystkie moie członki. AndPiekBoh 68.
– Ktorzy [źli lekarze] nieumieiąc rozeznawáć chorob, ich różności, y przyczyn, przeciwne dáiąc lekárstwá, czym náturę y chorobę alteruiąc, wielom miásto pomocy szkodzili. CompMed 3.
– Rzeczy ktoreby ią w godzinę śmierci alterować mogły zawczasu uprzątała [Maria Anna Kazanowska]. NiesKor II 501.
– [Po] ták srogim rozlaniu krwi Szlácheckiey, gorę bierze ten zapáł Domowy y wewnętrzny pokoy y powszechną álteruie szczęśliwość. DanOstSwada III, 16.

Związki frazeologiczne

alterować serce (sz. zm.):

– Podlegáiąc práwom i dekretom Boskim więcey mi się nie godzi tylko zapłákáć/ kiedy dawną śmiertelności ná moim kondemnatę żałosna dzisiay eksekucya bierze/ álterować Przyiácielskiego sercá niechcę. wszakże żałobą i smutkiem od siebie nie odráżę/ kiedy cię ná ostátniey domu moiego nadzieiey eksekwiie záproszę. PisMów II 308.
– Tać kompanija trzymała, memu odjechać nie dała. Już tu serce alteruje, gdy mi racyje formuje. StanTrans 112.
– Ták nie miáło by delikátne y sławę kocháiące álterowáć serca. DanOstSwada III, 15.
– Niech że iuż żadne serc Naszych nie alteruią przeciwności, czas ocierać wyciśnione prasą publicznego zamieszania łzy z oczy Naszych. DanOstSwada I, 178.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Podhasła

Formy gramatyczne

czas przeszły

alterowało

Najwcześniejsze poświadczenie:

1656-1664

Znaczenia

»martwić, niepokoić, irytować; zakłócać co; o zdrowiu: dokuczać, szkodzić komu, czemu«

– Niedobrzem się miał barzo, wszystkiego mię alterowało, katar i kaszel srogi. ChrapDiar I 346.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

ALTEROWAĆ

ALTEROWAĆ