Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

BERDYSZ

rzecz.
m
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Warianty fonetyczne: BERDYSZ, BARDYSZ
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
Kn (bardysz), T (bardysz), L (bardysz, berdysz; XVII-XVIII), SWil (bardysz, berdysz), SW (bardysz, berdysz), SJP (bardysz, berdysz)

Nienotowany w słownikach:
SStp, SXVI


Najwcześniejsze poświadczenie: 1610
Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M.   berdysz ||   bardysz
D.   berdysza
B. uż. nżyw.   berdysz ||   bardysz
N.   berdyszem ||   bardyszem
liczba mnoga
M.   berdysze
D.   berdyszów
N.   berdyszami ||   bardyszami
  berdysze
Ms.   bardyszach
Etymologia
może węg. bárd 'topór'
może śr. łac. barducium
Znaczenia
»topór w kształcie półksiężyca, osadzony na długim drzewcu, stanowiący uzbrojenie piechoty«
  • – [...] Z nászey strony iednemu rękę Bardyszem przebito/ pod drugim konia zabito. BielDiar Aiijv.
  • – Oręża też/ ktorego Moskwá używa ná woynie/ nie zda sie nam tu opuścić: Pospolita ich broń łuk/ y sáydak strzałámi nápełniony/ siekierá álbo bardysz/ száblá/ y kieścień/ ktory Polacy básałykiem názywáią. GwagPaszkKron VII, 37.
  • – Bardysz/ Lunata securis. Kn 15.
  • – Berdyszow osadzonych [...] 122 Berdyszow bez osady [...] 297. ArchRadziw 1638 54, 13.
  • – Bardyszow starych pięć, Motyk przy tychze Bardyszach lezących Pięć. ArchRadziw 1638 80/3.
  • – Tuż piechota, bardyszami Straszni, a z kordelasami Stoją. JarzGośc 47.
  • – Tumult nieprziacielia na nas zewsząd, i sprzodu, i zadu i zbokow nastempował, wkazdei ulicy zsacki maiąc, spisami, osczepami, bardyszamy przez tych wszystkich przebiiac się prziszło. VorLetSkarb 273.
  • – Srodze gęstą strzelbom razono nas zdomow, a mianowicie wciasnych zawułkach, ze kulie iako grad lecieli, a co spisami, osczepami kłoli, bardyszami siekli, syła by o tym pisac. VorLetSkarb 273.
  • – Więc kiedy ich zmieszaią, y zmylą im szyki Suną się do nich wPole z rzewnemi okrzyki A kto co w ręku trzyma tym się meznie pisze Oszczepy, Rohatyny, szable, y berdysze. PotWoj 93.
  • – Przytym wozie Woźnicá dobrze vbrány, berdysz ma mieć y siekierkę. FredKon 72.
  • – Száblá dobrá y berdysz, Torbá dlá żywności. FredKon 73.
  • – Podęmną konia Gniadego postrzelono wpiers cięto berdyszem włeb y drugi raz w kolano. PasPam 94.
  • – Iuzes my tak oslep w ogięn lezli zes my się tak zniemi [Moskalami] zmięszali iako ziarno z Sieczką [...] okrutna tedy Stała się rzezba wowey gęstwinie, anaygorsze były berdysze. PasPam 94.
  • – Armaty zostało 60. Owych Samopałow Dunskich [!] y rozney Strzelby berdyszow to Chłopi brali nawet. PasPam 97v.
  • – Ieden dragąn miał okrutny berdysz Moskiewski. Tym berdyszem owych tamtych co zyzby uciekali popłatał. PasPam 156.
  • – Skoro rano potkał ią Dragąn niewiedząc co to, czy chowane czy dzikie uderzył Berdyszęm zabił, wstaną wydry niemasz. PasPam 255.
  • – W tym gdy Piechotá/ z Officyerámi/ Wał wźiąszwy [!]/ Turkow śieklá Berdyszámi. Iázdá wypádłá/ y mocno się biłá/ Nászych gromiełá. PieśńZwyc 4.
  • – Tak Bog poszczęścił, że za czas dość mały Piechoty nasze w szańce się włamały I berdyszami tych, co nie uciekli, Okrutnie siekli. MorszZWierszeWir I 488.
  • – Dolne piątro zagęszczone wszytko jednemi działami. Drugie piątro ręczną strzelbą i kirysjami napełnione. Trzecie piątro halabardami, bardyszami, mieczami, multanami, półkirysjami i innym ręcznym orężem. BillTDiar 132.
  • – Ociec ImPi Starosty z Zamku Ogrodzimickiego swego pod czas trwog pozyczył był Iasney Gorze tyle flint, muszkietow, hakownic berdyszow y rozney ręczney broni. ChrośListy Laur V.
  • – Bardysz. eine Streit-Axt in Gestalt eines halben Monds am langen Stiel. hache d'armes faite en croisant, elle a un manche long. T III 24.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • berdysz rozbójniczy:
    • – Berdysz Rozboyniczy długi. ArchRadziw 1638 79/ 1, 25.
  • berdysz karwacki:
    • – Berdysz Karwatski nabiiany. ArchRadziw 1638 79/ 1, 31.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Odsyłacze
Patrz: BARDYSZ.
Autorzy: Red.
Data ostatniej modyfikacji: 10.10.2023