Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

BIES

rzecz.
m
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Warianty fonetyczne: BIES, BIS
Notowanie w słownikach
Słowniki notują
Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M.   bies ||   bis
D.   biesa ||   bisa
C.   biesowi
  biesu
B. uż. żyw.   biesa
N.   biesem
Ms.   biesie
liczba mnoga
M. uż. osob.   biesi
  biesowie
uż. nosob.   biesy
D.   biesów
C.   biesom
N.   biesami
Znaczenia
»diabeł, szatan, zły duch«
  • – Bartos [mówi:] Bis cos podziałał zdrayco zes go nie zpatrzył. KodKon 118.
  • – Czárt/ Diabéł/ Szátan/ Bies/ Cacodaemon [...] Malus genius; genius sinister [...] Genius ater [...] zły duch. [...] vide Lucypér. Kn 95.
  • – Na was to, na was ta sfora, Coście się dziś, ongi, wczora Swoich spowiedali złości, Co gorszych tając w skrytości. Żegnaj się ty, jako raczysz - Wrychle mnie po się obaczysz. I krzyż mu pomoże mało, Co się biesu obiecało [mówi Gryga, zły duch]. PotZmartKuk I 635.
  • – Przetoż gdy grzmoty y pioruny słyszemy żegnamy się, bo y bies iemi zá Bożym dopuszczeniem władnie. WisCzar 115.
  • – Bog ci dał potomká, á tyś go biesowi oddał: [...] co dziecie? co potomek winien? [...] ále biesieią synowie, kiedy będą mieli biesowskie wychowánie... MłodzKaz III, 10.
  • – ...rzadkoby się ználazł narod, ktoryby częściey pytlował ná ięzyku biesá, iáko my, zkąd one słowá (szkrupuł ie i wyrázáć) Idź do [et]c. Ten mi go dáł, to w-niemm; dość to złe słowá, ieszcze gorsze mawiacie! [...] to mowiemy z-złego zwyczáiu, i przykłádu. MłodzKaz IV, 86.
  • – ... temi złemi słowámi wászemi daiecie wzor i przykład złych mow innym, niechby iedno w-domu niesłycháć było łáiánia náprzykład od biesa, niechby go nie było słycháć w-cáłym mieście, toby, gdyby to słowo wymowił, niktby go nierozumiał, i byłoby to iáko Greckie álbo żydowskie słowo w-uszach tych, co go nierozumieią. MłodzKaz I, 97.
  • – Świátem tym z czterech żywiołów złożonym czárci się dzielą [...] Piękna mi lálá ten świat, który ná podział biesom idzie. MłodzKaz III, 473.
  • – Owce, bojąc się wilka, w kupę biegną, a my Do niego się, żeby nas kąsał, ubiegamy. Cóż innego biesiady, gdzie bies siada, znaczą (niech mi kawalerowie, niech damy przebaczą!), Gdzie jak owce do owsa, usłyszawszy skrzypki, Zwodzą się, abo jako wieprze do osypki. PotMorKuk III 223.
  • – ... naybardziey czuła owe Nocne warty nad sobą ze z biesem tak obcowac nie mogła iako chciała. HistŚwież 503.
  • – Do takiego nieba, do takiej wolności, raczej by sami, którzy nas szczypią, wzdychać mieli, a nie nas do piekła swojej niewoli, jako źli biesowie czynią, pociągać. DębMowFil 513.
  • – Chlewiccy particulari odio za ochronionego Derszniaka tumult ná niego zrobili, że był Adherentem Szwedzkim (lubo Szwedzi Lipskiego, y Lipski Szwedow, gorzy bissa nienawidził) udali. JabłSkrup 30.
  • – Bywało y to, że go [błogosławionego Michała Gedroyca] biesi po kościele włoczyli, targali: zkąd bracia, gdy do kościoła na jutrznią przychodzili, miotełki otrzaskane znaydowali, iego zaś w kącie gdzie, albo za obrazem ledwo tchnącego. NiesKor II 197.
  • – Widząc w inszey barwie, bo w zakonney sukience poprzysiężonego sobie sługę, wiadomie się o niego bies iako o swego kusił. NiesKor II 214.
  • – Signifikacye czyli nazwiska nie ktore Domow z Geniuszami á nie z biesámi [...] są dáwnych Astrologow Judiciarnych. DuńKal I2v.
  • – A że bies dáleko przezornieyszy niżeli naymędrszy człowiek, więc náturalnym dowcipem swoim więcey o przyszłych skutkách nieomylnie wnosić może. BystrzInfAstrol 1 nlb..
  • – Sposoby uchronienia się piorunu są różne. Od tych ktore czasem pochodzą z násłania od Mocarstwa nad powietrzem, to iest biesa, chwalebne są krzyżem S. żegnania, wodą święconą kropienia... BystrzInfElem T1.
  • – Bies, vid. Bis. T III 46.
  • – Bis, bőser Geist, Hencker. l'esprit malin; dèmon; le diable. T III 52.
Związki frazeologiczne

  • leda bies:
    • »byle kto«
    • – Rodzicom iaka rádość/ kiedy im grzeczną poymiesz Synową [...] sługom iák miło/ że nie ledá biesá dziwego/ ále Pániey własney słucháć będą. GorzWol 7-8.
    • – Na głowie drugi chciałby ciesać koły, A ty, że zaraz wychodzisz ze szkoły, Chciałby-ć lada bies grać potem na nosie, Więc o twój honor pamiętaj i o się. DembowAPunktBar II 480.
  • do biesa I:
    • »wyraża przekleństwo; precz«
    • – Kto się dobrze przypátrzył Kosmográphiey/ a Kometę uważył [...] gdzie Máchomet leży/ tam się pierwey efekty pokażą [...] Obaczy Machomet odmianę w samym Alkoranie: by też wszystkich ziemia pożarła/ do biesa z takim sąsiadem. Lecz barziey uzna mutacyą zá pięć lat. ŻędzKom B2v.
    • – do bisa. 1) Potztausend; das dich der Hencker. [...] 1) le bourreau; ventregris; cadedis; ventre-bleu; hache. [...] § 1) do bisa sparzyłem się. T III 52.
  • do biesa II:
    • »dużo, wiele«
    • – Do Bogá ich/ Sic potius loquendum, quam do kátá ich/ vel do biesá ich. vide Wiele. Kn 124.
    • – do bisa. [...] 2) viel. [...] 2) beaucoup. § [...] 2) do bisa tam graczow, złodzieiow. T III 52.
  • u biesa:
    • »wyraża zniecierpliwienie, zdenerwowanie«
    • – A tu, księże stryju, Mądrześ bardzo uczynił, żeś chciał żyć tak skąpo, Żeś dla mnie wszytko chował, sam nie używając. [...] Jeźliś też, zbierając Nazbyt chciwie, u biesa, to nie moja wina. OpalŁCoś 290.
  • iść do biesa:
    • »iść na marne, marnować (się)«
    • – Bo tak Bog chce Abys niedługo zażył czegoś marnie nabył Tak sprawiedliwosc każe wydarłeś niech drugi Tobie wydrze, Albo więc smierć wszytko odejmie A drugiemu zaś odda, Komubyś nie życzył Dla tego Xięze zbiory do biesa więc idą Bo z Koscioła zbieraią y cnych fundatorow Zawodzą. OpalKSat 19v-20.
  • toczyć się do biesa:
    • »iść na marne, marnować (się)«
    • – Tantala ta najbardziej pewnie męka tyka, Że się strawa tak blisko od gęby umyka, A Syzyfa to, że gdy mniema, iż do kresa Dotoczył kamień, na dół toczy się do biesa. MorszAUtwKuk 324.
  • pójść do biesa:
    • »obrócić na marne, zmarnować (się); stracić«
    • – Z dobr KRolewskich nazbierasz ktores złotem zkupieł I to poydzie do biesa bo wiem nie dla tego Dobra Rzeczyp[ospoli]tey daią aby były Na targu raczey zeby Cnocie szły w nagrodę. OpalKSat 20.
  • do biesa porzucić:
    • »obrócić na marne, zmarnować (się); stracić«
    • – Do takich spraw trzeba jednego wora pieniędzy, a dwóch pilności. [...] Ja, jeśli się dłużej powlecze, cale do biesa wszystko porzucę, bo mi to już cale zmierzło. SobJListy 119.
  • pożreć do biesa:
    • »zniszczyć całkowicie«
    • – Ani okrętow nie mam áni flisa Wszystko to morze pożarło do bisa. OvChrośRoz 360.
  • rozszarpać do biesa:
    • »zniszczyć całkowicie«
    • – [Słudzy] Rozszarpali do biesa y ziedli y z skorą Ze tylko kości same ba y te nie całe Zostały. Toz sie stanie z tobą nieboraku Ziedzą cie pewnie słudzy gdy sie nie obaczysz. OpalKSat 100.
  • pójść na biesa:
    • »stać sie złym, ulec złym pokusom«
    • – Między owemi dworzánámi Páńskiemi, pokoiowemi, teżci się też wlulał Szátan, [...] dziwuyże się, że tám przy dworách Páńskich, znaydzie się sługa, radzcá, co też to poszedł cos ná biesa, radby nieiednego Iobem widział, z dobr iego wyzuł, ále by gorzey było, gdyby się wszyscy biesowi godzili, á był tylko ieden, niby Anioł Pański. MłodzKaz III, 78.
  • być u biesa:
    • »stracić życie, umrzeć, zginąć«
    • – Na Sczurkj [...] Lepsze to [trucizna] nizli Łapyce y kotky ale caue by pies nie dopadl, albo człowiekowy nie zadano bylby u Biesa. GrodzMisc 160b.
  • bies nie spał:
    • »zło czyhało na słabości człowieka«
    • – ...w habicie będac [...] konwersacyi z męszczyzny uciech smiechów prętendowała, czego iey wszystkiego zwierzchność zakonna broniła co iey ieszcze cięzay było [...] bies tez nie spał, ieszcze iey wiekszą tesknosc do Swiata uczynił, że ona ani czytac, ani modlic się [...] nie chciała, przydał iey tez pokus cielesnych na ktore gdy zezwoliła gdy nie miała z kim sama z sobą grzeszyła... HistŚwież 496.
  • bies komuś był po czymś:
    • »nic dobrego z tego nie wynikło, to wszystko na nic«
    • – chodzi po rynku chudak łeb zwiesiwszy słudzy Wszyscy poodstawali palcem pokazuią Co żywo szydzi mowiąc a bies mu był potym. OpalKSat 100v.
  • bies niesie coś:
    • »coś złego dzieje się za przyczyną diabła«
    • – Słyszałem, kiedy łajał: "Czyć to tu bies niesie te marchy? [pogardliwie: krowy] Bodaj zdechły! By ich wilcy zjedli!" DialPańOkoń 237.
  • bies pobierze coś:
    • »coś będzie stracone, zmarnowane«
    • – Jako śnieg topnieią [dobra wzięte w zastaw] Zaledwie zagrzeiesz wdomu swym drapieżnym. Wszytko to bies pobierze y ciebie naKoniec. OpalKSat 61.
  • niech bies bierze coś:
    • »wyraża pragnienie, aby coś przestało istnieć«
    • – Niech bies bierze Babilon z tobą Niewiesciuchu A tu mu bystry Andzar chce utopic w brzuchu. PotWoj 29.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • – Zkądżeście się też to Panowie Polacy owey przypowiesci náuczyli: Czego bies nie może, przez białągłowę spráwi? nie wiem zkąd! MłodzKaz IV, 96.
  • – ...sam bies roztrąci sie o Bożą mękę, iáko mowią. WisCzar 74-75.
  • – Przy Kosciele ma y Bies swo Kapliczke. MikSil 207.
  • (wariant I):
    – Bies pogáná. Vide Nálazł swoy swego. KnAd 24.
  • (wariant II):
    – Trafił bies na pogana, sierp na swoje żniwo, Napadło na swój krzemyk, jak mówią, ogniwo; Kiedy się ci dwaj zejdą, na skórze wołowej Nie spisałby ich gadek i trefnej rozmowy. GawBukBar II 130.
od przysł.:
  • – Lecz nalazł Bies Sąsiady, trafił Przenosiny. PotWoj 110.
Przenośnie
  • Powiem wam jeszcze o szlachetnym biesie, Tak jak nauka rodzicielska niesie...DembowAPunktBar II 479
  • Teraz się pódźmy,przechodźmy po mieście, Jest i tu biesów mało, rzekę, dwieście. Co mówię, dwieście, ilo widzisz ludzi Wielkich i małuch wszystkich ten bies łudzi!DembowAPunktBar II 481
  • Odtąd Krol [Saul] záczął szukáć chytrego sposobu, Jákby zgłádzić DAWIDA, wprowádzić do grobu. [...] Podszepnął bies domowy Saulowi do ucha, Widząc że rády iego rad we wszystkim słucha. O Rado wieczney zdrady, iak często się zdradza, Ze Pan w piekle nárzeka ná Konsyliarzá.DrużZbiór 14-15
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Odsyłacze
Patrz: DYJABEŁ, CZART, SZATAN.
Autorzy: DA
Data ostatniej modyfikacji: 03.12.2016