Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

BRONIĆ

czas. ndk
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SXVI, Kn, T, L, SWil, SW, SJP

Nienotowany w słownikach:
SStp

Formy gramatyczne
bezokolicznik
  bronić
czas teraźniejszy
lp 1. os.   bronię
2. os.   bronisz
3. os.   broni
lm 1. os.   broniemy
2. os.   bronicie
3. os.   bronią
  broniom
czas przeszły
lp m 1. os.   broniłem
  broniłem
  broniełem
2. os.   broniłeś
  broniełeś
3. os.   bronił
  bronieł
ż 3. os.   broniła
n 3. os.   broniło
lm mos 1. os.   broniliśmy
  broniliśmy
2. os.   broniliście
3. os.   bronili
  bronieli
nmos 3. os.   broniły
czas przyszły złożony
lp m 3. os.   będzie bronił
ż 3. os.   będzie broniła
zneut 1. os.   bronić będę
n 3. os.   będzie broniło
zneut 3. os.   bronić będzie
lm zneut 1. os.   bronić będziemy
2. os.   będziecie bronić
3. os.   będą bronić
tryb rozkazujący
lp 2. os.   broń
lm 1. os.   brońmy
2. os.   brońcie
imiesłów współczesny
  broniąc
nieosobowy czas przeszły
  broniono
Znaczenia
1. »podejmować obronę, ochraniać fizycznie, czynnie, z bronią w ręku, np. ojczyznę«
  • ~ Y ták powoli Páństwo zachodnie vpádło było wszystko zgołá: á wschodnie zostáło ták słábe iż ledwo czásem mogło bronić od naiázdow Sáráceńskich. Constántinopolá. BotŁęczRel II 67.
  • ~ Kamilus fráncuzow z Miástá wypędził: á ia obfituiącym w bogi zostawiam/ ktorzy lepiey będą Miasta/ á niźli mury ábo mężowie bronić. ŻędzKom C3.
  • ~ Przÿachałem do Turinu 18 Maÿ gdziem niezastał Xiązęcia Sauoiskie[go] Carola Emanuela bo na ten czas bronieł y s synami Asty miasta Swe[go] przeciwko wielkie[m] woiskom Hiszpanskie[m]. OssJŻyw 15.
  • ~ Tym mieczem [...] má [prawdziwy szlachcic] iáko práwy Rycerz/ bronić wdow/ sirot/ y ubogich/ od tych ktorzyby ich krzywdzili. StarKaz II, 512.
  • ~ Nie dlategom Starostą abym Zamku bronieł Ale abym intrate brał za me zasługi. OpalKSat 51.
  • ~ A na koniec iezeli teraz stanowienie Obozow na swych gruntach cierpią y iezeli przechodzącym Chorągwiom chleba muszą dawac, Czemusz by proszę mieli wymawiac sie z niego Zołnierzowi, czule ich sciany broniącemu? OpalKSat 113.
  • ~ Bulwerk bulwerku bronic moze ręczną strzelbą bez zbytniego uzywania dział. NarArch 78.
  • ~ Wielki HospodarMasz Ieg[o] Cár. Prześwietłe Wieliczestwo/ was sług swoich wiernych będzie miał w swoiey wielkiey opátrzności Cárskiey lepiey nizeli przedtym/ y od kazdego Nieprzyiacielá będzie was bronił. MerkPol 169.
  • ~ Miasto południowego broniło też boku, Parząc do nich ustawnie z hakownic po oku. ZimBSiel 159.
  • ~ Napomoc bracia wziąwszy Nieba Te Nieba, ktorych dzisia sprawiedliwey Kauzy Bronicie: Polskie maiącPatrony Kałauzy Dobądzmy na dzisieyszy dzien chowaney broni. PotWoj 81.
  • ~ Rynsztunki dla tego w prezencie Niesiemy, któremiśmy Ojczyzny kochanej Bronili. PotWoj 197.
  • ~ Do tego poki się Polská nie wroci zwyczáiu dawnego/ dokąd solo stipendiario milite, Páństwá swe bronić będzie/ zguby się swoiey prędzey doczeka/ niżeli rátunku. FredKon 66.
  • ~ Słowa te [wojewodziny kijowskiej Anny Stanisławskiej] są własne: "Broniąc króla, jmp. wojewoda nasz wiszących nad szyją królewską Turków trzech sam ręką w oczach Królewicza zabił". SobJListy 595.
  • ~ Iednak Krol Seym złozył na ktorym to staneło, żeby Wielkopolanie z swoim pospolitym Ruszeniem od Szweda Oyczyznę bronili. HistBun 33v.
  • ~ Te miasta piersze bronią [Francuzi] ktore barzo są piękne y wielce ufortyfikowane. SobTDzien 38v.
  • ~ Ręce twe Oycowskie przez tak wiele czasow Prawdy y Oyczyzny usilnie broniące, będąz sie teraz na krew Synow Oyczystych wzmagac. SzołHist 11v.
  • ~ Wstyd to nasz ieden u wszystkich wiekow y Narodow będzie, zesmy Oyczyzny naszey y Stolicy Rzymskiey od Iuliuszowego następu nie bronili. SzołHist 17.
  • ~ Sam na brzeg Sztokolmski wyszedł [Stennon] umawiaiąc się z Duńczykiem o tak szpetną zdradę, ale y iego Duńczykowie zalapic usiłowali tylko ze go assystencyia broniła tak długo az miasto się samo za krolem oparło. HistŚwież 129.
  • ~ Poniewaz [...] Pan bronisz Iałczy y Berozek, to Ia musze zaiechać Hruszną Kruki y Pirki Wsi od Łoiowa. SapADiar 49.
  • ~ Kładę na ostatek na woysko per modum, doni gratuiti, ktore powinno wiary swiętey bronić. LeszczStGłos 22.
  • ~ Nikt nie wątpi, że woysko, przez skarb się utrzymuie, skarbu viceversa co by była za securitas gdyby go woysko nie strzegło, y nie broniło kraiu, ktory contribuit do skarbu. LeszczStGłos 37.
  • ~ Homla przez dziewięć niedziel Moskwie y Kozakom bronił [Rotmistrz], aż [...] przez tráktáty poddał się. NiesKor II 55.
  • ~ Gdy [...] iednego [delfina] złowiono, drugich przybyłá gromadá bronić towarzysza, aż go wypuszczono nazad w wodę. ChmielAteny1755 I 526.
Związki frazeologiczne

  • do ząb bronić czego I:
    • »bronić czego żarliwie, do ostatka, ryzykując życiem«
    • – Do ząb/ proprie. vt Do ząb broni wilk dzieci/ etc. Lupus mordicùs catulos defendit. Nonnisi dentibus excussis à catulis lupum amoueas [...]. Kn 126.
  • czego bronić do tchu ostatniego:
    • »bronić czego żarliwie, do ostatka, ryzykując życiem«
    • – Wzdÿ nie nie wątpmÿ ani tesz tak slepi Bądzmÿ, ze zdrowiey ÿ daleko lepieÿ, Panskiego Domu ÿ całości Swego Zakonu bronić do tchu ostátniego; Nizli z tym wszytkim przyść ná zepsowánie Albo w niewolą álbo ná wygnánie. OblJasGór 95v.
  • czego do gardła bronić:
    • »bronić czego żarliwie, do ostatka, ryzykując życiem«
    • – Abyśmy praw i wolności naszych ojczystych do gardł i majętności swych bronili. AktaKrak I 302.
    • – Powinność [...] dobrego żołnierzá iest [...] trwać státecznie przy Hetmánie swoim/ y w bitwie áż do gardła zdrowia y cáłości iego bronić. StarPopr 129.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • – Dobry záwsze czás dobrzé czynić/ oyczyzny bronić/ etc. KnAd 186.
2. »być osłoną, osłaniać, strzec (np. przed krzywdą), zapobiegać czemu«
  • ~ Trudnoć ich [mieszkańców księstwa moskiewskiego] w prawdzie przeciw ogniowi bronić/ ale też im strzelbá nie może wiele szkodzić. BotŁęczRel III 56.
  • ~ A iżem powiedział, iż záwdy potrzebá bronić sercá od iádu. Dobrze będzie brać táki confekt, ktory będzie silił y vmacniał serce, y bronił. PetrSInst D1.
  • ~ Vst y czeluści broniemy y gardłá, płokániem wodką rożaną, bábczaną, psinkową, z iulepkiem Diámorhon. PetrSInst E4.
  • ~ Poronienia w białychgłowách broni [sól]. SyrZiel 365.
  • ~ Kwiát suchy miedzy száty kłádziony broni ich od molow. SyrZiel 377.
  • ~ Do przełożenia záś skárgi ná nie [na czarnoksiężników], káżdy ma bydź przypusczány, nie ináczey iáko w występku obrázy Cesarskiego Máiestatu. Obrażáią ábowiem Maiestat Bogá naywyższego, w czym nikogo bronić niema żadne dostoieństwo, y w znácznym podeyrzeniu, ma bydź ná probę dány. SpInZąbMłot Przedmowa 7 nlb..
  • ~ Pánná błogosłáwiona [Matka Boska] nabozney swey broni [kobiety mocno w Nią wierzącej] od szátana. SpInZąbMłot 32 marg.
  • ~ Chocby iey [smierci] komu bronił wszytek swiat przez dzięki Moze ią miec wspaniałe serce z własney ręki. ArKochOrl 36.
  • ~ O Iakosz tedy mam gniewu do serca nie bronic kiedy Bog swym przykładem kaze sie go chronic. KodKon 151.
  • ~ Zołnierz zbyt zuchwały, ręką ranił Pana: Ze krwią zięmia została tak zpurpurowana Chcesz przyczyny człowiecze usta twe beszpieczne Tak Bog broni: nie szły na karanie wieczne. KodKon 152.
  • ~ Przymnoż Pánie więcey tákich Dawidow y Lotow/ á broń wiernych twoich od zarázy kácerskiey/ iákoś obronił Lotá od ogniá Sodomskiego. BirkEgz 10.
  • ~ Krtaniey błonká w vściu iey głosowi służąca/ krtani w iédzeniu broniąca. Epiglotis [...] Operculum asperae arteriae [...] Operculum laryngis Epiglottida [...]. Kn 322.
  • ~ Piiáństwá broniący [...] Ebrietati resistit, mulcet ebrietatem [...]. Kn 696.
  • ~ Trudnosz Licyni/ wybić mi to [miłość do Cestyli] z głowy/ Trudno mię ogniu/ bronić zákrytemu. TwarSDaf 61.
  • ~ Przeciwko febrze Kamphorę spieprzęm no sic na sobie Vstaie fe bra y broni iam miec. GrodzMisc 162b.
  • ~ Obaczywszy iednego młodzieńcá/ poczęłá [Margareta] go rádá widzieć [...] ále Bog iednák sercá bronił w czystości. OkolNiebo 61.
  • ~ Własne dzieła [...] od wszelakiego was u potomnich wiekow zapamietania bronic będą. HerbOr 96.
  • ~ Zawsze też Amor twój ode mnie stronił, Póki mię przed nim Wstyd wrodzony bronił. ZimSRoks 122.
  • ~ Ostatnia część budynku dách iest ktory y budynek y ludzie w nim mięszkaiące broni od niewczasu. NaukaBud 28.
  • ~ Ni uszu twych głos panien zdradliwych dosięże, Ni srogość lakońskich skał nawy twej dolęże, Gdy Bóg, któregoś ty jest opiece oddany, Będzie cię bronił od wszej szkodliwej odmiany. MorszAUtwKuk 17.
  • ~ Wam go daję, wy za to, za leki, za dzięki, Brońcie go od żydowskiej i balwierskiej ręki. MorszAUtwKuk 49.
  • ~ Od fraucymeru każdy będzie stronił, Gdy Samiec Piczek piczek będzie bronił. MorszAUtwKuk 317.
  • ~ Przed [...] gniewem [wojewody] oná [królowa] Wm.M.M. Páná chce, nietylko iáko Páni Sługę bronić: ále iáko Mátká Syná chce Wm.M.M. Páná iemu w fortunie porownáć. LubJMan 70.
  • ~ Hamuycie Affect y nie broncie serca Komu los zdarzył, ciało dokobierca. PotPrzyp 11v.
  • ~ Rácz nas bronić wszego złego/ Mieczá/ Głodu/ Powietrza morowego. KancPol 52.
  • ~ Iezeli Generał mowi do niey z cicha Ona [Lidora] się wdzięcznie Ku Nięmu Vsmiecha, y słowom iego nic nie broni Vcha. OblJasGór 122.
  • ~ [Litaon] Pan był walecznÿ, pograniczne szkody Vprzątał, broniąc natrętne Narody. OblJasGór 152.
  • ~ Wzdyć powinno przynamniey záchowáć práwo przyrodzone/ y słuszność namniey nie rożną od práwá Bożego/ co tobie nie miło drugiemu nie czyn. Tosz broni bliźniego podawáć w podeyrzenie o sławę. WisCzar 52.
  • ~ Czemu są włosy na powiekách? Nie tylo áby oká broniły od prochu, ále też áby do widzeniá pomágáły świátło zatrzymywáiąc áby w oko nie wpádáło. TylkRoz 205.
  • ~ S[t]roże Anioły ná to Bog przydał, áby od złego bronili. á do dobrego pobudzáli. TylkRoz 328.
  • ~ Naylepiey, gdy oboie iednego koloru, Y sámiec y sámicá, nie będzie tám sporu. Nie będzie między dziećmi niechęci, że zrzęda, Ale spolnego gniazdá: zgodnie bronić będą. PotPocz 11-12.
  • ~ Naswietsza Panno Maria, w Rychwaldskim Potoku Miey Nasz w tym Gornym Kraiu, zawsze ma swym oku Broniąc od Przygod wszelkich. KomonDziej 146.
  • ~ Item oleykiem Migdałowym smárowanie broni zepsowania twarzy. PromMed 106.
  • ~ Wiele białychgłow máią swoie sposoby do używánia broniące poronienia. PromMed 117.
  • ~ Item Proszek broniący poronienia. Weźmi Korzenia Wężowniku skrupuł, Czerwcu, nasienia Bábczánego, nasienia Portulaki, po puł ćwierci łotá. PromMed 117.
  • ~ Antidotum, Lekárstwo broniące od zarázy. CompMed 6.
  • ~ Skorá ieżowa ná popioł spalona, y záżywána, broni od poronienia. CompMed 538.
  • ~ Powinność iey [skórki] [...] iest, áby [...] broniła ie [końce żył] z samą skorą od przypadku powierzchney aeryi. KirchFac 10.
  • ~ Páznogcie [...] nie tylko bronią końcow pálcow, ále też służą do lepszego macaniá y dotykaniá. KirchFac 12.
  • ~ DE'FENDRE [...] BRONIC zásłonić ochronić co od czego. DanKolaDyk I, 248.
  • ~ A nawet sąsiedzi moi domowi PP. Gdańszczanie [...] spalili mi Szotlant y ludzi moich broniących ognia nagłego y ratuiących, przynaymniey rzeczy, zabiiano. DanOstSwada I, 205.
  • ~ Nie trzeba przykazania, áby się każdy kochał w sobie, áby siebie bronił. DanOstSwada I, 208.
  • ~ Anioł broni człowieká przeciw czártu, y nieiáko wártę koło niego odpráwuie. TylkStrom 96.
Związki frazeologiczne

  • broń nas Panie ode wszego złego:
    • – Broń nas Panie odewszego złego. BujnDroga 213.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • – Przészłe przygody/ bronią od szkody. KnAd 950.
  • – Smierci vchodzi káżdy iák możé. Żywotá co żywo broni. KnAd 1071.
  • (wariant I):
    – Iák Bożego grobu/ iák czégo drogiego broni/ strzéżé. KnAd 285.
  • (wariant II):
    – KnAd 292.
  • – Iák oká w głowie strzéżé/ broni/ szánuié. KnAd 292.
3. »ujmować się, wstawiać się, przemawiać za kim czym, opowiadać się po czyjej stronie«
  • ~ Cnotliwi to są, co prawdziwe katoliki bronią. JazStadListyCz II 180.
  • ~ Nákoniec Apuleius nigdy przed sedziámi Chrześciáńskimi o czáry spráwy niemiał, iedno przed pogáńskimi. O ktore gdy był oskárżony, iesli czuł że námienione náuki były przystoyne y pobożne, nie tylko się miał do nich przyznáć, ále też ich miał vczyć. Ráczey práwom przygánę dáiąc, ktore tákowych náuk broniły, y one potępiáły, miásto vszánowánia y vczczenia. SpInZąbMłot Przedmowa 8 nlb..
  • ~ Niedopuszcza [straż anielska] niewinnych o mnieysze grzechy sławić [...] dáleko więcey/ y potężniey człowieká niewinnego w osławieniu o ták szkárádny występek [o czary] będzie broniłá. SpInZąbMłot 130.
  • ~ Perswadował [Kazanowski] mu [Tryźnie] aby się umyslnie przed pokoie[m] ze mną zwadzieł y mnie despect iako naiwiększy wyrządzieł obiecuiąc zastąpic go u Krolewica y odemnie potęznie bronic. OssJŻyw 28v.
  • ~ W Cezárauguście w Hiszpániey/ Petrum Augustinum Episcopum Oscanum, broniącego Iezuitow y priuilegia onym od stolice Apostolskiey nádánych/ Maleuoli málowáli wiego Insule/ y vbierze Biskupim między Iezuitámi/ ktorych wespoł znim Diabli do piekłá ciągnęli gwałtem wielkim. SzemGrat 129-130.
  • ~ Bronię kogo v práwá/ Pro capite ac fortunis alicuius causam dicere. Causam capitis orare. Tueor dicendo alicuius personam, factum. Dicere à reo [...] v. Pomágam zá kiem. Kn 46.
  • ~ Teraz iestem proszony przes niegosz [księdza Cieciszewskiego] od Krola abym go [króla] przeciwko głosom y obtrectatiom, ze to temu a nie inszemu conferował [biskupstwo poznańskie], bronił. OpalKListy 512.
  • ~ Proszą tedy [posłowie holenderscy]/ áby Fráncya chciáłá się też ożywáć/ á bronić ich od tey impeticyey [konfliktu z Anglią w sprawie połowu ryb 10 mil od brzegu morskiego]. MerkPol 247.
  • ~ Obiecuiąc to pomienionym Pánom Rádom, Vrzędnikom, y Rycerstwu Nászemu, że ná ktoregokolwiek zgodzą się Candidatá [na króla], ná tego y My [król Jan Kazimierz] pozwolenie Násze damy, y záraz tym Pismem Nászym dáiemy, y że stronę tegoż ták w Rzeczyposp: dźwigáć, iáko przeciw káżdemu bronić będziemy. LubJMan 19.
  • ~ Odzywáią się ci, co Oyczyznie y moiey niewinności życzliwi, że Deputaci niemáią bydź ná moy Sąd ordinowáni, bo cáła Rzeczpospol: bronić moiey niewinności, nie condemnowáć onę, Posłem swym w Instructiách zleciłá. LubJMan 143.
  • ~ Bronić będę twey sławy poki mi żywotá zstawáć będzie. Ich wil deine Ehre vertheidigen weil ich lebe. DobrGram 434.
  • ~ Gdysmy się bili, toscie wy nas piorem bronili. CzartListy 102.
  • ~ Honoru Boskiego y wiary Swiętey zebyscie [po]ki zycia waszego bronili. DrobTuszInf 1.
  • ~ Eo fine w Wiedniu takze nowy Order kawalerow, ktorych votum było koscioł Rzymski bronić, a Sektarzow przesladować, Załozono. IntrHist 253.
  • ~ Baletow nie dawał, szlachty nie tylko nie krzywdził, ale y wszędzie bronił [Poniatowski]. KonSRoz 14.
  • ~ Bronić grzechu rácyiką jaką/ Obtendere rationem turpitudini, ein gefärbte Mehnung seiner Schande fürwenden. DasHünDict Pp iij.
  • ~ Krol [Henryk VIII] miał zrazu wiele spraw dobrych bo y przeciw Lutrowi Kościołá broniąc księgę nápisał. TylkStrom 5.
Związki frazeologiczne

  • do ząb bronić kogo co II:
    • »bronić kogo czego żarliwie, do ostatka«
    • – Do ząb tr. vt Do ząb broni przyiaciélá/ zdánia swego/ etc. Mordicùs tuetur amicum, tr. Pertinaciter ei adhaeret. Constantissimè eum defendit [...]. Kn 126.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • – Błędu lepie poprawić/ á niżeli bronić. DobrGram 434.
  • – Iéden drugiego broni/ wymawia. KnAd 306.
4. »nie pozwalać na co, sprzeciwiać się czemu, nie dopuszczać do czego, zabraniać«
  • ~ Chcieli takze w sTolicy mięszkac kiedy im tego negowano chcieli w Rozan isc w kray barzo obfity, gdy y tego im bronilismy, y ieśliby ta[m] chcieli isć mieliśmy się bić znimi. ŻółkPocz 40.
  • ~ Kámieniu w Pęchyrzu y w Nyrkách broni sie zámnażáć [wino z korzeniem miarzowym]. SyrZiel 120.
  • ~ Dzielna Klorynda broni strzałom drogi/ Tarczą zá sobą trzymaiąc w pogonią. TasKochGoff 64.
  • ~ Ale mu niedowierza naprzod ze miał skrzydła A potem ze niesłuchał wodze y wędzidła Czasem sobie sammowi przeidę iakiem kształtem A bedąli mi bronic więc mocą y gwałtem. ArKochOrl 60.
  • ~ Dla tegoś mię [Boże mój] opuścił/ ábowiem skárgá grzechow/ ktorem ná się przeniozł/ broni do mnie zbáwienia. BirkOboz 23.
  • ~ Do Chrystusá Páná dziateczki máłe chodziły/ bronili ich od Páná vczniowie/ o co się on frásował/ y mowił: Dopuśćcie málutkim przyść do mnie. BirkOboz 72.
  • ~ Nié dopuszczam czégo komu/ Bronię komu czégo. Prohibeo aliquem ab iniuria [...] Prohibeo conatus & motus alicuius: prohibeo aliquem commeatu, cibo, tecto, exitu, fuga [...] Kn 498.
  • ~ Przystęp (actio) vt, Bronić przystępu. v. Przystąpienie. Kn 889.
  • ~ Nobilis zas quasi Non bilis, ze nie iest bilis toiest godzien taksie tytulowac bądz od Naby lis, ze Nabywa lisim sposobem szrobowacsię do łaski y Tytulow Magnatu[m],. bądz od Nobis lisz. zesię łaszą Magnatibu[s] aby im tytułow niebronieli. TrepNekLib 3.
  • ~ Po smierczy ie[go] chciał z Czech wyiechac do Oyczyzny Polski, Bronieli mu tego Pa. Czes[cy]. HerbOr 594.
  • ~ Ty go pracowitego Vczysz nabywania Znaydzie on do dobrego mienia krotszą drogę Ale rzeczesz podobno tegom go nie Vczył Vczyłes gdys nie bronieł y owszem pozwalał Gdysz go nie miał na wodzy. OpalKSat 40v.
  • ~ A cudzoziemcom bronmy przywozic tych rzeczy Ktore nas niszczą, onych wzaiemnie bogacą. OpalKSat 95.
  • ~ Car tez w smolensku iusz dawno i woisko iego na krasnym, nasi przecie mu broniom pasow na załogach. VorLetSkarb 276.
  • ~ Za przywałkiem nad rowem droga zostanie od 6 asz do 8" stop[ni], ktora broni, aby Przywałek w row nie spadł. NarArch 54.
  • ~ Post-Mágistrowie [kurfirsta brandenburskiego]/ contra Ius gentium, bronią Posztarzom Polskim wolny przeiazd ná Kurfirsztowskim gruncie. MerkPol 58-59.
  • ~ Powrotu Nikt mi bronic do mego nie będzie namiotu. PotWoj 132.
  • ~ Luboć się Przyjacielskiego posiedzenia, przyskromności nie broni, iednak iż vmyślne vczty y biesiády powstáią, miedzy Towárzystwem, zkąd przez drogie trunki, zniszczenie nástępuie. FredKon 7.
  • ~ O tę też księżnę Wiśniowiecką wielką cierpię krzywdę, bom ci jej nigdy nie bronił, i owszem jam naprzód ich wszystkie przestrzegł szalbierstwa. Wć samaś mówiła, żeś uznała z tego domu wielkie dobrodziejstwa, dla których nie możesz źle życzyć księżnie; cóżem ja tedy miał czynić? jeno do zgody z nią przystąpić. SobJListy 288.
  • ~ Corek záś ná inną nie pozvvaláć dziedzinę zá mąż, chybá gdy są trzy álbo dwie, to iedną ż nich zá wiádomością Páńską wydáć może [rolnik] z tą iednák Conditią, żeby też w nagrodę tego y tám twemu do ożenięnia nie broniono párobkovvi. HaurEk 67.
  • ~ Znáyduią się niektorzy, we wsiách Rodzice, gdy iuż ma ná wydániu dziewkę, choć się dobra do niey tráfi okázya, to ią dla swoiey prywaty, wygody, y vsługowánia wydáć nie chcę [!]. Przeto niech w to weyrzy Dwor, bo się nie godzi w tákowym rázie do postánovvienia bronić, y krew svvoię po Fáráońsku cięmiężyć. HaurEk 67.
  • ~ Do poprawy młyna drzewa mu się nie będzie broniło, które że zawsze za wykazaniem lesnego z wiadomością zamkową spuszczać będzie. InwPuck 179.
  • ~ Nástępuią Náuki Architektom, y Geometrom ták potrzebne, że ich nieumieiętność miáłá by bronić tákiey Professyi. SolGeom I 187.
  • ~ Iezeli do Sądu przyidzie WMMPa sprawa Iego, a Xdz nie kontentuiąc się decisią appellowac chciał, abys mu motionem nie bronił. RadziejKor 126.
  • ~ Twoia rzecz z chłopcami naszemi w palcaty sie stawic a nie przede mną zdawna zasłuzonego skarbu pospolitego bronic [mówi Juliusz do Podskarbiego Rzymskiego]. SzołHist 16v.
  • ~ Więc redeundo do Seymu konnego w teraźnieyszych okolicznościach. Gdyby się podobało Krolowi, zdałoby mi się w prawdzie, że Krol mogłby go wydać, eadem auctoritate Senatus confilio iako extraorydaryyne Seymy. Albo mi W.Pan pokaż, żeby Krolowi broniło wydawać konnego Seymu. KonSRoz 57.
  • ~ EMPESCHER [...] Zábraniać przeszkadzać komu weyścia niedopuszczać niedawać. Choremu iedzenia bronic. DanKolaDyk I, 502.
  • ~ Przęnikały serca Nasze owe mowy, że więcey będzie serca przeciwko Szlachcie, ieżeli bronić będą chleba, ániżeli przeciw Tatarzynowi. DanOstSwada I, 212.
  • ~ ROIOWNIK Medyckim terminem Melissa, Apiastrum, Cytrago, ziele oprocz rożnych skutkow, ule nim smáruiąc, do roienia pszczoł pomaga, áby z ulow nieuciekáły broni. ChmielAteny1755 I 545.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • niech Bóg broni:
    • – Aleć niech Bog broni, żebyśmy sami wystarczyć nie mieli na obronę praw naszych [...]. KonSRoz 29.
Związki frazeologiczne

  • broń Boże:
    • – Ale broń Boże/ żebyś zniewolona/ Gwałtem bydź iákim miáłá. TwarSDaf 111.
    • – Dway stanęli Sieniawscy Mikołay zPropkopem Z ludzi swoim wyborem iakoby w reserwie Iesli bronBoze Turczyn wszytkie Ławy zerwie. PotWoj 78.
    • – Do czego [niesprawiedliwości] broń Boże, żeby nie przychodziło, teraz zaraz wszystkie strony lub osoby niechętne i przeciwne sobie urazy swoje wszelkie wzajemnie [...] sobie darują. DiarSejm 303.
  • lata bronią:
    • – Lata bronią Vide. Czaszniedopuszcza. ManTobPhr 52.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • – Mieyska przyiaźń konwie ná piwo á rożná ná pieczenią nie bronić. RysProv IX, 2.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Podhasła

BRONIONY

im. przym. bier.
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Formy gramatyczne
odmiana złożona
lp M. m   broniony
n   bronione
B. ż   bronioną
odmiana niezłożona
lp M. n   broniono
Najwcześniejsze poświadczenie:
1625
Znaczenia
1. »taki, którego ktoś broni fizycznie, ochrania«
  • – Poszli do tych brąm ktore nąm Moskwa pobrała spodziewaiąc sie ze będą mogli przez ktorą dobydz sie do nas. U pierwszey Niekicki zsiedli zkoni probowali szturmu nie wskorali, bronioną dobrze y obwarowaną zastali. MarchŚcibHist 35v.
  • – Od Achillesá był w ud rániony, ále od swoich broniony będąc, śmierci uszedł. OvOtwWPrzem 474.
2. »taki, którego ktoś zabrania«
  • – Potym iey Przy smierci wolno będzie komu chcąc dac zapisac y darowac Bydła tak rogate[go] Iako nierogate[go] Ktore się w tym Domu zostawa iesli by się Ktore chciało wydzielac tego według rozsudku ludskiego nie ma iey bydz broniono. DekrŻmud 133a.
  • – Tegoz [dnia] pisał ImP Kasztelan Minski prosząc o pozyczenie Obicia y Cugu koni na Seym Tegoz odpisalismy [...] iz to wszystko nie będzie bronione. SapANot 124.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Data ostatniej modyfikacji: 21.10.2010

BRONIĄCY

im. przym. czyn.
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Formy gramatyczne
lp M. m   broniący
ż   broniąca
n   broniące
C. m   broniącemu
B. m   broniącego
lm M. nmos   broniące
B. mos   broniących
nmos   broniące
Najwcześniejsze poświadczenie:
Znaczenia
hasło w opracowaniu - nie podano jeszcze definicji
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Data ostatniej modyfikacji: 01.09.2016
Autorzy: WM
Data ostatniej modyfikacji: 01.09.2016