ESJP XVII i XVIII wieku

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

Notowanie w słownikach

Słowniki notują

Formy gramatyczne

liczba pojedyncza

	M.				buława
	D.				buławy
	C.				buławie
	B.				buławę
	N.				buławą
	Ms.				buławie

liczba mnoga

	M.				buławy
	D.				buław
	B.				buławy
	N.				buławami
	Ms.				buławach

Etymologia

może rus. bulawa

Znaczenia

1. »krótka laska zakończona ozdobną gałką; w Polsce symbol władzy, zwłaszcza wojskowej«

– Bułáwá/ Claua ferrea rotunda longo manubrio [...] Insigne ducis belli in Polonia. Kn 53.
– W około Kopiynika mur nieprzełomiony/ w szyku stoi w żeláznym: gdzie w zbroi złocony Wyniozszy się z bułáwą Hetmáni Podczászy/ Sam gromi/ sam przywodzi/ y pohance strászy. TwarSLeg 20.
– Lubomirski, dzisieyszy I.M.P. Woiewodá Ruski, po zmárłym sławney pámięci Chodkiewiczu Hetmánie, wziął bułáwę. TwarSLeg 20 marg.
– Obiad tymczasem dano, Armiger jego [Chmielnickiego] stał za nim z buławą. [1651] MalListy 346.
– [Ludzie] málowáli [...] śmierć ná ściánách: Aby tym Piątego Papieżá świátową chwałę Emblematem (to iest gromádą Infuł Papieskich [...] Berł Krolewskich/ Buław Hetmáńskich [...] wyrażonym bárziey á bárziey oświecili. WojszOr 61.
– Dwiema rzeczamy kozde Panstwo stoi rządem I wpokoiu y wboiu Te to iey filary Zaczym iest sie zaprawde iest na co rozmyslic Komu tego powierzyc rządu Komu oddac Buławe y wbuławie całosc y Oyczyzny. OpalKSat 57-57v.
– Grozna w ręku Buława [...] Ze złota brantownego z wyboru Kamieni Pamiątka Oyca twego Bohatyrskiey Cnoty [mowa do Tomasza Zamojskiego]. PotWoj 58.
– Trudne Nieraz na nich Ordynansy wali [sc. Mars] na gęsto zbroyne szyki, na Drzyrdy Groty Szable, kule, kartany y rozne obroty Dawszy im w Moc Chorągwie Pułki Buzdygany Regimenty Buławy zawsze bez Nagany. PasPam 271v.
– Po nim dano Buławę Potockiemu kasztelanowi [krakow]skiemu Synowi Stanisława Potockiego ktory tak że był Hetmanem za krola Iana kazimirza. PasPam 276v.
– Tu się arcy przeciwnie nagrodziło książęciu Michałowi hetmanowi litewskiemu, bo się u rzeczypospolitej owem przekinieniem do Szweda dyskredytował, a tam przyszedłszy i znaczne uczyniwszy przysługi, bijąc Moskwę, miasto rekompensy buławę stracił, skąd konfuzyją cięższą nad śmierć podjął. OtwFDziejeCzech 127.
– Rozumiem, do czego W. Pan celuiesz, bez tych allegoryy mowiąc, trzeba według W. Pana, żeby Krol nie temu dał buławę, ktoremu chce, ale temu, ktoremu ktoby inszy chciał. KonSRoz 6.
– Ta naybarziey niektorym nieprzeskoczona do Buławy zdaje się przeszkoda, że Poniatowski nie podpada pod Amnestyą tak rady Warszawskiey Anni 1710. iako Anni 1712. KonSRoz 12.
– Podsędkostwa, Woystwa, Stolnikostwa, Burgrabstwa, Cześnikostwa nam mierney Szlachcie, a Buławy, Krzesła, Ministerya samym tylko Ich Mościom, iako Panom z Panow, według niektorych, należą. KonSRoz 18.
– Kiedy ktokolwiek kiedyżkolwiek będzie miał do buławy ambicyą, może praetextu hac lege nie tylko trzy, ale y trzydzieści bez elekcyi Marszałka rwać Seymow. KonSRoz 46.
– Buława. [...] 2) Commando-Stab. 3) das Commando, die Würde eines Polnischen Feldherrn. [...] 2) bâton de Grand Général de Pologne, il est de la formé d'une masse d'armes. 3) le bâton; la dignité, le commendement d'un Grand Général.. [...] Buławy i Laski zwyczayne domu tego ozdoby. T III 87-88.

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

buława wielka (sz. zm.):

– Wakansy porozdawano Buławę wielką Xciu Dymitrowi Wisniowskiemu, Małą zas Iabłonowskiemu, Pieczęc małą Biskupowi Warminskiemu. PasPam 248v.
– Buławę wielką dano Panu Iabłonowskiemu. Polną Panu Sieniawskiemu. PasPam 258.
– Wielka buława. T III 88.

buława polna (sz. zm.):

– Był dał [król Czarnieckiemu] Buławę Polną y przez niego spodziewał się wszystkiego dokazać. PasPam 197v-198.
– Buławę wielką dano Panu Iabłonowskiemu. Polną Panu Sieniawskiemu. PasPam 258.
– mała albo polna Buława. T III 88.

buława mała:

– mała albo polna Buława. T III 88.

buława polna koronna:

hetmańska buława (sz. zm.):

– Wyimie [śmierć] Hetmańskich Buław ze trzy kopy, Bończukow tyleż, Buzdyganow, tarczy. DrużZbiór 431.

buława pułkownicza:

– Máią Ichmość M. Pánstwo w skárbcu Oyczystym buławy pułkownicze, buzdygany rotmistrzowskie, opalone y postrzeláne chorągwie. PisMów II 197.

a) przen. »osoba sprawująca władzę, zwłaszcza wojskową«

– Seymy rwą do Buław pretensye [...] nam Seymy są arcypotrzebne. KonSRoz 62.

2. »broń obuchowa, maczuga, pałka«

– Rękę lewą z wodzámi przy kłębie miedzy palce ią włożywszy dla rowności. A práwą zásię ná swym udzie z koncem wodze/ ábo bułáwę w ręce práwey/ co iest Usarzowi ná koniu wyprawnym nayksztáłtowniey. PienHip 30.
– Herkules [...] z bułáwą iáko rycerz chadzał. OvOtwWPrzem 606.
– Buława. 1) Streit-Kolbe. [...] masse d'armes, c'est une grosse tête au bout d'un bâton. [...] buławą go zabił. T III 87-88.

3. żart. »priapizm, długotrwałe, bolesne usztywnienie członka, niezależne od woli ani nie związane z podnieceniem seksualnym«

– Buława. [...] 4) Schertzw. der Priapismus, eine Venus-Kranckheit [...] burles. le priapisme une maladie. [...] strzeż się, abyś nie dostał buławy. T III 87-88.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

BUŁAWA