Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

CENTNAR

rzecz.
m
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Warianty fonetyczne: CENTNAR, CETNAR
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SXVI, Kn, T

Nienotowany w słownikach:
SStp, L, SWil, SW, SJP

Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M.   centnar ||   cetnar
D.   centnara
C.   centnarowi
B. uż. nżyw.   centnar ||   cetnar
N.   centnarem ||   cetnarem
Ms.   centnarze
liczba mnoga
M. uż. nosob.   cetnary
D.   centnarów ||   cetnarów
B. uż. nosob.   centnary ||   cetnary
N.   centnarami ||   cetnarami
Ms.   cetnarach ||   centnarach
Etymologia
niem. Zentner
Znaczenia
1. »miara wagi o wielkości zróżnicowanej regionalnie i czasowo równa pięciu  → kamieniom; zwykle ok. 50-60 kg «
  • – W Niedźielę tedy 12. Iunii, skoro się zmierzkło/ podchodźili nászy ku murom z drábinkámi y z pedárdámi y z worámi/ w ktorych było 50. cetnarow prochu. OpisSmol A.
  • – Máthiolus świadczy/ że widział Rzepę/ z ktoréy iedná więcéy niźli cetnar ważyłá. SyrZiel 1042.
  • – Cetnar/ stofuncie/ waży pięć kámięni w Státucié. Centumpondium [...] Centenarium pondus [...]. Kn 62.
  • – Stofuncie/ v. Cętnar. Kn 1067.
  • – Nádto potrzeba knotow 600. Centnarow, Powrozow 6000 funtow. UffDekArch II, 11.
  • – Dawał mu zaraz w ręce odliczonych Czerwonych złotych sto, w mieszku zamknionych, I wina beczek starego dwanaście Także i wełny cetnarów ośmnaście. BorzNaw 135.
  • – Na zamku teraz jest dział 7 [...] Hakownic 7, prochu beczek 3, w każdej centnar jeden. OpisKról 76.
  • – 8 sztuk ołowiu in summa ważą cętnarów 12 funtów 83. InwPuck 72.
  • – Do summowánia tráfią się rożne monety, wagi, miary [...] Centnary, kámienie, funty, łoty, Beczki, wiádra, gárnce, kwarty. SolGeom III 86.
  • – CEntnar: ma Kamieni 5. SolGeom III 135.
  • – Schiffunt: waży Centnarow 2 2/3 Máłey wagi. SolGeom III 136.
  • – Gdyż iáko DE łokci 4, do DC, łokciá iednego: ták dźwigáiący E, ktory zdoła centnarowi iednemu, do ciężaru C, czterocentnarowego, według poprzedzáiącey Własności 8. SolArch 3.
  • – Gdyż kołek sześć spodnich ze sześćdziesiąt y czterech ce[n]tnarow, gubią 63. (niemáiąc respektu na okrencenie liny 12 cugow, y oporu kołek na sworniách) y linká ná 6 centnarow, wytrzyma ciężarowi o centnarách 64, dla 12 cugow, dźwigáiących tákowy ciężar oraz. SolArch 9.
  • – Z cáłego tedy ciężaru 30 Centnarow Szrobą táką nie może bydź bárdziey obciążony kręcący Szrobę, tylko dwiemá centnarami. SolArch 13.
  • – Ták odwrotnie dźwigáiący. ktory zmoże 3, do ciężaru 30. Centnarow. Nie ráchuiąc ieszcze ciężaru z oporu czopow wáłu, w panewkách: ktory bodayby nie wyniosł ná czwarty Centnar. SolArch 13.
  • – Ktoby chciał wagę przysposobić ná większe ciężary. Niech tyle przyda ciężaru do końca P drągu, ktoryby ná wyrownánie końcá M potrzebował ná M, połcentnará, to iest funtow 65. SolArch 28.
  • – Ciężar iáki wiádomy, słuszny, o 130 funtách, to iest o centnarze iednym (álbo według wielkości dzwoná cięszszy) przywiąż na postronku mocnym cienkim. SolArch 29.
  • – Kámień rozłożysty ná pięć ćwierci iedneyże wysokości z drugim łokciowym cięszkim ná 4. centnary, iest cięższy centnarami 2. y funtámi 9 blisko. SolArch 91.
  • – Cetnar ma kamieni – 5. Cetnar Krakowski funtow – 130. Kamień Krakowski funtow 26. BystrzInfRóżn Z3.
  • – Iakoż zwyczaynie przy odpustach bywa Targ, álbo iármark ná rożne przedáży, Zrána nie ieden ciężaru pozbywa, Drugi z południa cetnarámi waży. DrużZbiór 170.
  • – Cetnar, Centnar, Cętnar. Zentner. cent, quintal. § Cetnar waży w Statucie funtow 100, Lwoski ma 126. funtow Krakowskich. T III 105-106.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • cetnar krakowski:
    • »miara wagi równa 130 funtom (krakowskim?), czyli ok. 51,4 kg«
  • cetnar lwowski:
    • »miara wagi równa 126 funtom krakowskim, czyli ok. 50 kg«
    • – Cetnar, Centnar, Cętnar. Zentner. cent, quintal. § Cetnar waży w Statucie funtow 100, Lwoski ma 126. funtow Krakowskich. T III 105-106.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • – Lepszy funt złotá/ niż centnar ołowiu. RysProv VIII, 5.
  • – Lépszy funt szczęścia/ niż cętnar rozumu. KnAd 437.
Przenośnie
  • Za dzielną odwagę mamy znosic obelgi? na nich tęz Zniewagę Zwalmy cięszkim Cetnarem .DrobOpow 77
  • Nie tylko ten Płaszcz, lecz całe cetnáry Wal ná mnie, rzecze ADOLF, do Zefira.DrużZbiór 234
  • Owo tak szpetny głos miał on chatyb, że dziesiącią centnarów nad ośli głos szpetniejszy był.SaadiOtwSGul 166
2. »odważnik o wadze takiej miary; pojemnik zawierający towar o wadze takiej miary«
  • – Żupnicy i administratorowie o niewydawanie soli szlacheckiej tak w bałwanach, w beczkach jako i w cetnarach aby forum w trybunale mieli. AktaKrak I 162.
  • – Wagá ciężar iáki ábo miárá/ odważona wagą/ ábo gwichtem którem péwnym/ funtem/ półfunciem/ cętnarem etc. Pondo [...]. Kn 1220.
  • – Od pp. żupników szlachta w przedawaniu drogo soli nad prawo, także w umniejszaniu cetnarów i beczek są angaryowani. AktaKrak II/1 236.
  • – Centner hiesiger ist schwerer als eurer/ Centnar tuteczny cięższy niż wász; wie viel Centner hat der Herr beysammen/ á wieleż Centnarow mász Wászec pospołu. ErnHand 147-148.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • cetnar młyński:
    • »jednostka masy wynosząca ok. 50 kg«
    • – Fryszerz Mayster, Kowalów 2. i Kositarz, tym płacą według gatunku żelaza, to iest: od cetnara żelaza ordynaryinego, sztabikowego, wozowego, prętowego płaci się złotych 2. groszy 5; Od cetnara ankrowego, młyńskiego, Hutnego, złotych 2. groszy 8; Od cetnara Szkutnego drobnego złotych 3. groszy 5; Od Szkutnego grubego płaci się od sztuki, iako to: od panwi złotych 3, od kotwic złotych 3, od korby prostey złotych 3. OsińOpis 49.
Użycia metajęzykowe
  • - Substantiva [...] Cartaun Kártan Centner Centnar Cinnober Cynober. WojnaInst 166
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Autorzy: KS
Data ostatniej modyfikacji: 01.09.2023