ESJP XVII i XVIII wieku

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

Notowanie w słownikach

Słowniki notują

Formy gramatyczne

liczba pojedyncza

M.		chmiel
D.		chmielu
C.		chmielu
B.	uż. nżyw.	chmiel
N.		chmielem \|\| hmielem
Ms.		chmielu
W.		chmielu

liczba mnoga

	D.				chmielów
	B.			uż. nosob.	chmiele

Znaczenia

1. »roślina z rodziny konopiowatych, mająca właściwości lecznicze i konserwujące; Humulus; niektóre gatunki, jak chmiel pospolity (Humulus lupulus) są hodowane, a ich owoce są używane do wyrobu piwa«

– CHmiel dwoiáki iest/ Siany ábo sadzony: drugi/ dobrowolnie rosnący/ ábo płonny. SyrZiel 1458.
– Mięso/ Ryby/ Kiełbásy/ Ptaki/ gdzieby kto wędzić chciał/ dla dalszego záchowánia/ chmielem á pokrzywámi ie podkurzáć. SyrZiel 1460.
– Chmiel/ Lupus salictarius [...]. Lupus salicti, Lupus reptitius. Humulus Acerno. vulgò Lupulus, Iunio. Officin. [...] Bryon scansile, Iunio. Kn 67.
– Na Mole [...] Fiolkowy korzen klasć miedzy szaty ted[y] molow nie bendzie. Tosz drudzy czynią, bagnem albo Hmielem szaty przetrzasajanc. GrodzMisc 127.
– Die Ruffendung [...] Chmiel der Hoppe/ o Chmielu o du Hoppe. DobrGram 131-134.
– Do intráty iákie wchodzą prewentá [...] z Skor bydłá rożnego rogátego, Owczárne[g]o, koni, y Dziczyzny, z Wełny, z Miodow, Woskow, z Siáná, z Czynszow, z Spow, y z roznych dánin chłopskich, z Chmielow. HaurEk 71.
– W rzeczách ostry smák máiących nie lęże się robak, iáko w chmielu, piołuniu, rozmárynie, láwendzie, y innych ktore dla molow między suknie kłádą. TylkRoz 160.
– Chmiel. (lupus salictorius) Hopfen. houblon. T III 115.

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

tyka do chmielu:

Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

(wariant I):
– Jako się mocno trzyma chmiel gęsty przy tyce, Tak i panna się trzyma przy swoim panice. SzymSiel 107.
(wariant II):
– Wtenczas więc nie tak chmiel okręca tyki, Nie tak ściskają bluszczowe patyki Buki, jako-ć ja uobłapiam szyję I jako ust twych do woli zażyję. MorszAUtwKuk 271.

a) »owoc tej rośliny przypominający szyszkę«

– Mówiliśmy znowu z niemi [ludźmi przystawa Głowienki], że strzelcy z słodem do dworu nie puszczają, a chmielu też przedawać nam nie chcą. NiemPam 238.
– Kiedy pies tak chromie że nie znać chromoty, znak to jest, że z gonienia i pracy wielkiej żyły mu schną. Na to trzeba parzenie czynić, na czczo dwa kroć warzywszy chmielu i sionnego prochu, owsa w piwnym occie; wyleczy tak psa do kilku dni. OstrorMyślTur 25.
– Oktawian Samborzecky zięć Babinski powiedzial. ze pijał takie miodi v Ciotki swey Panj Witepski co do njch trzi niedzielie we dnie y w noci nie przestaiąc chmiel warzono. AktaBab 29.
– Wo man nicht Wein hat; trinkt man das Bier: welches aus Maltz/ und Hopfen/ im Kessel gesotten. Gdzie niemász Winá piją Piwo: ktore z Słodu/ y Chmielu/ w Kotle wárzą. KomDobrOrb 141.
– Zbożá znowego ábo podczás tániości kupowáć, tákże Chmiele, y inne browárne necessaria, nie czekáiąc drogości. HaurEk 20.
– Powinność [...] Dziakło Żyta dziakielnego korcy 2, owsa korcy 2, a korzec ma być w garcy, chmielu 1/2 korca. PiotBrań 418.
– Przyday chmielu ná proch utártego tylesz masłá nie słonego, y wosku ile potrzeba. zrob máść, ktorą smáruy ták przełamane dzieci, iáko y rupture máiące. PromMed 161.
– Chmiel [...] wárząc w winie, álbo w piwie, co raz ciepło przykładáiąc pomaga. CompMed 312.

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

kocioł do chmielu:

kosz do chmielu:

2. »napój alkoholowy, zwykle piwo«

– Chmiel nasz wystały i węgrzyn łagodny Jest znacznego wszytkich nas przywitania godny. Nie wadzi mu gęby dać, komu parno będzie, Tego wnetże za zdrowie dzban pełen dojedzie. MorszHSumSok 164.
– O CHMIELU Pytałem was niedawno, szlachetna drużyno, Co też jest mocniejszego: czy chmiel, czy li wino? InAcrSok 361.
– Solenniter nas tractował [pan Siemiątowski] y Zawrotną Mazowiecką prawie smołą częstował. Ztamtąd rozszedszy się iachaliśmy do Niemirowa, kędy przyjechawszy niemal, iusz godzin 2 w noc Ich Mście P. Panowie Oleśnickie, bardzo iakoto obłożone maiąc głowy chmielem, discomodowali. GollPam 23.
– Gdy najwięcej chmielu w zapustne ostatki Zażywaliśmy, azaż w tenże czas na klatki Wiejskie i na pałace pańskie z wschodniej strony Szturmowny wiatr i wicher wypadszy szalony, Odzierając poszycia, łupiąc domy z dachów, Prędko następujących nie był wieszczkiem strachów? ZimBSiel 154.
– Chmiel w Piwnicy iest w posiełku. A zálecon z tego bywa Aługi z Pány porownywa: Gdy chwalebnym wizerunkiem Wszyscy iednym piią trunkiem. KochProżnLir 191.
– Kędyż chmiel pijanego nie zaniesie człeka? Idę w gorę po wschodku, aż biblioteka. PotFraszBrück II 414.

Użycia metajęzykowe

- Chmiel cienkusz czosnek czwartek czynsz dászek [...] in u genitivum terminant. WojnaInst 29-30
- Perdunt (e) in omnibus casibus, nomina bez, ceber, chrzest, flader [...] Excipiuntur poiec, bek, [...] przysiek sąsiek wiek áchtel bąbel biel cel chmiel. WojnaInst 32

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Podhasła

Najwcześniejsze poświadczenie:

1653

Znaczenia

nazwa osobowa »skrót od nazwiska Chmielnicki«

– O CHMIELU Pytałem was niedawno, szlachetna drużyno, Co też jest mocniejszego: czy chmiel, czy li wino? [...] mocne jest, nader mocne wino, nie prę tego, Aleć w Polszcze więcej nam Chmiel nabroił złego. InAcrSok 361.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

CHMIEL

CHMIEL