ESJP XVII i XVIII wieku

Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SStp (hołdownik, ołdownik), SXVI (hołdownik, ołdownik), Kn (hołdownik), T (hołdownik), L (hołdownik, ołdownik; ołdownik w cytacie), SWil (hołdownik), SW (hołdownik, ołdownik), SJP (hołdownik)

Formy gramatyczne

liczba pojedyncza

M.		hołdownik \|\| chołdownik \|\| ołdownik
D.		hołdownika
B.	uż. żyw.	hołdownika
N.		hołdownikiem \|\| hołdawnikiem

liczba mnoga

M.	uż. osob.	hołdownicy
D.		hołdowników
C.		hołdownikom
B.	uż. nosob.	chołdowniki
N.		hołdowniki \|\| hołdowniki
		hołdownikami \|\| chołdownikami

Znaczenia

1. »władca podbitego kraju zobowiązany do posłuszeństwa i różnych świadczeń na rzecz zdobywcy; ten, kto jest zmuszony do składania hołdu swojemu zwierzchnikowi lennemu«

– Młot śmierci tłucze berłá iák motyki/ Społ rządzące z chołdowniki. JurkPieś Ev.
– Hołdownici páństwo rozszerzeli. ManTobPhr 36.
– Podbiczim krain panstwa przybyło. Vide. Hołdownicy panstwo rozszerzeli. ManTobPhr 119.
– Tego sie obawiając przeszłego lata J. K. M., a mając dostateczną wiadomosć, że zaraz na wiosnę, ktorąż sami baszowie i w obwołaniach, i edyktach swych polską nazywali, po zadunajskich miastach i zamkach publikowano, że wszytkiem hołdownikom tureckim granicom naszym przyległym gotować się kazano [...]. AktaPozn I/1 450.
– [...] wszystká Pruska ziemiá/ byłá przedtym Káwállierow Niemieckich/ ktorzy tám mieli (iákom iuż powiedział) mistrzá osobliwego: ále nie mogąc się oprzeć sile Polskiey (ktorym też zádziaływáli przez swe niecnoty)/ poddáli się potym iáko hołdownicy krolowi Kázimirzowi. BotŁęczRel III 43.
– Turczyn się też bárzo przybliżył do Polski/ vczyniwszy się Pánem Wołoch/ ktorzy przedtym byli hołdownikámi korony Polskiey/ zá postánowieniem pewnym/ miedzy Alexándrem Woiewodą Wołoskim/ y Ládisłáwem krolem Polskim w roku 1403. y potym w roku 1432. miedzy Eliaszem Woiewodą/ y Ládisławem III. BotŁęczRel III 52.
– Iádąc onych swych dziesieć holdownikow/ By ná tryumphie więźnie prowádziłá [Armida]. TasKochGoff 127.
– [...] wolał miec Polaki Przyiacioły nisz Hołdowniki [...]. ZbarDiar 32v.
– Dánnik/ vide Hołdownik. Kn 115.
– Hołdownik co hołduié komu/ Stipendiarius alicuius [...] Tributarius alicuius [...] Vectigalis homo [...]. Kn 225.
– Hospodar Wołoski od Cesárzá ma Chorągiew, iáko Hołdownik. TwarSLeg 40 marg.
– Lehnman chołdownik vasallus. KusWeg Gv.
– Zinssbar pobornik/ chołdownik tributarius. KusWeg O.
– Tributarius Oldownik. SłowPolŁac 137.
– [...] tak rozumiał Zołkiewski ze mnieysza iest z Chromem Hołdownikiem utrata a nizeli z domem Ottomanskiem nieprzyiazn y Woyna widoma [...]. PotWoj 12.
– [...] sprobowacsię z Kantymierowemi Iesli chce hołdowniki, niechay się nie kusi Bo ze wstydem wrocic kuStambołu musi [...]. DrobOpow 188.
– [...] przetoć zaraz z Hanem swoie ponowił przyiazni, obiecuiąc mu po sam Gdańsk Iassyr Polski, byle się mu tylko z swoią potęgą stawił z tym że y do Turczyna wyprawił, ofiaruiac mu się być wiecznym hołdownikiem [...]. HistBun 17-17v.
– Do owych zas naypoufalszych swoich hołdownikow, Morskich rozboynikow (ktorych z Morza na ziemie posprowadzał, y nowemi ich obywatelami ziemie poosadzał) Starszego Syna swoiego wyprawił [...]. SzołHist 10v.
– Siedmiu zaś innych Krolow hołdownikámi swemi uczyni, y cáłego Páństwa Rzymskiego Cesarzem iednowładnym będzie [Antychryst]. BystrzInfCosm H1v.
– Nim trzech Krolow zniesie, siedmiu innych chołdownikámi uczyni, cáłe Rzymskie Páństwo opánuie Antychryst, iż znaczną iedną bátálią przegra, y nieiáką część Państwa utráci. BystrzInfCosm H2v.
– 2. Iest Wołoska Ziemia, Stołeczne miasto ma Iassy Hospodara Wołoskiego hołdownika Tureckiego. BystrzInfGeogr G3v.
– VASSAL (Mot gothique qui vient de Wassel et se dit au pluriel VASSAUX.) Vassalus, vassali. WAZAŁ mań maństwem trzymaiący Hołdownik [...] Ten co maństwem y hołdowniczym prawem co trzyma [..]. DanKolaDyk II, 566.
– Doználi tego Moskwa, gdy Astráchańskie y Kazánańskie, Kałmuckie Ordy in propriis sedibus przytłumili, z Hołdownikow ich stali się Panámi. ChmielAteny II 717.
– Za niego SYWART Król Duński począł się naprzykrzać Granicom Polskim, ale WYSSYMIR Flotę jaką na ów czas mógł wystawił; i sam z Woyskiem wsiadłszy w Okręty naypierwiey Wyspy Duńskie, Rugią, i Fionią sobie podbił, wysiadszy w granice Duńskie Sywarda zbił, y hołdownikiem Polskim uczynił [...]. ŁubHist 4.
– Po tey expedycyi Król w Malborku bawiąc, naznaczył Xiążęciu Pruskiemu szalejącemu Prokuratora Jerzego Fryderyka Xiążęcia Brandeburskiego, odebrawszy od niego jako od hołdownika jurament wierności. ŁubHist 66.
– Roku 1701. Elektor Brandeburski bez konsensu Rzeczypospolitey koronować się kazał Królem Pruskim, lubo hołdownik Polski, za co miał powinszowanie od Króla i Prymasa ale tylko z osob ich, nie od Rzeczypospolitey. ŁubHist 123.
– Hołdownik. Zins-Mann, Vassal, Lehus-Träger, Lehen-Mann. un vasal, feudataire, tributaire, hommager. hołdownicy. Hołdownictwo. Lehuleute, Vasallen. les fiévez; les vassaux; le vasselage T III 452.

2. przen. »osoba oddana komuś lub czemuś, miłośnik, wielbiciel; ten, kto ulega komuś lub czemuś«

– Bog cię oświecił rzuć Dyable ciemności/ Bog cię odkupił/ hołdownikiem złości Nie bądź w niewoli. JurkPieś C3.
– Dziewczyno nadobna, Śliczna i ozdobna, Twarz mię twa uwodzi, Na serce me godzi: Warkocz bujno złoty Każe mi z ochoty Zostać hołdownikiem I twym niewolnikiem [...]. MorszAUtwKuk 254.
– Wieznięm go tesz zwáć prozno ma kto swoim, Bo on iusz dawno niewolnikięm moim, Iescze z młodości sobiemgo poymáłá Y w samym sercu wiezienięm mu dáłá Abym miłości swoiey hołdownika Miáła w zawarciu y za niewolnika [..]. OblJasGór 61v.
– Lecz zebys wiedział iáko ią szánuię Iako ią wazę: A toc roskázuie Abys w niewoli iey był hołdownikięm Oná twym Panęm a ty Niewolnikięm [...]. OblJasGór 80v.
– [...] com się stał czártu hołdownikiem [...]. ChrośZbiór QPs.
– Woiewodzic z ktorego dworował każdy, z mniemaney inclinaciey, począł iuż nie w żarty obracáć to co mu powiadano; iako tez y ná Beraldę części oczy obracał niżeli pierwey, ktorą swemu geniuszowi osądźył bydź zgodną; a lubo nie był tych chęci hołdawnikiem, iednak tak przyiaźnią był zdięty, ktora nie dłużey nad żywotá kres trwała. PrechDziałKaw 4.
– Ażeby tedy heroijczne y nie zwyciężone Wm Panny ukoronował imprezy, na znak przyiaznego tryumfu, niezwycięskie Wm Panny ręce, ten to rozmarynacy [!] przez pleni potęcią naszą składa [...] Życząc sobie, azeby gdy Panienskie ukoronuiesz skronie, dożywotnim obowiązanego hołdownika affektem, w złotey uprzeymego Serca przyiazni, wiecznie chowac raczyła. MikSil 182v.
– O iák mi miłe były te roskázy Służyć Bogini y piękney. y ładney, Szczęście to moie czcić tákie Obrazy, Być hołdownikiem Páni wielowładney, Uważ że Mátko, ieżelim wykroczył, Tylko żem nád czas godziną wyboczył [...]. DrużZbiór 227.
– Pzyeczytał [!] pismo, niedba że uwięźnie, ADOLF ná lepie, że go miłość bárczy, Byle się mieścił, między tákie więźnie. Ktory zá wolność, niewolą frymarczy, Iuż iest zá siecią, iuż wędą skáliczon, Iuż hołdownikiem Kupida policzon. DrużZbiór 257.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

HOŁDOWNIK