ESJP XVII i XVIII wieku

Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
T (chybki), L (pod: szyb; XVIII), SWil, SW, SJP

Nienotowany w słownikach:
SStp, SXVI, Kn

Najwcześniejsze poświadczenie: 1620-1640

Formy gramatyczne

stopień równy

lp	M.	m		szybki \|\| chybki
		ż		szybka
		n		szybkie
	D.	m		szybkiego
		ż		szybkiej
		n		szybkiego
	B.	m	żyw	szybki
		ż		szybką
		n		szybkie
	N.	m		szybkim
				szybkiem
		ż		szybką
	Ms.	m		szybkim
		ż		szybkiej
lm	M.	mos		szybcy
		nmos		szybkie
	D.			szybkich
	C.			szybkim
	B.	nmos		szybkie
	N.			szybkiemi

stopień najwyższy

nmos

najszybsze

Znaczenia

1. »wykonujący coś lub poruszający się z dużą prędkością«

– Ciebie proszę, Kupidynku, co z łuczkiem chodzisz, Co miłości szybką strzałą w serce me godzisz, Ulecz ten bol między nami, nie dręcz nas więcej strzałami, Co z nimi chodzisz. SzlichWierszeWir I 177.
– Tám zdiąwszy sáydak z rámion/ szybki łuk złożełá Z ćięćiwy/ á w trawie się sámá porzyciełá/ Pod kárki málowáne lubię podestawszy. OvOtwWPrzem 75.
– Kto doydźie Tule/ w łodźi szybkiey biegu/ Rozgá go twoiá doczeka v brzegu. TwarSDaf 78.
– Jużeś nałożył, mój Kochanku drogi, Szybkiego łuku Twego krzywe rogi; Jużeś wziął strzałę i ostre żeleźce I trafiasz ręką wyprawną w to miejsce, Gdzie dusza mieszka, gdzie forta żywota. MorszZEmbWyb 292.
– Objedzie ten chorągwie i wraz każe szybką Puścić strzelbę, wraz nazad uciekać rozsypką, Jakoby już drugi raz nie przyszło im nabić. PotWoj1924 150.
– Tylko mu szybka kula koło uszu świśnie. PotWoj1924 302.
– Nie tak jest srogi, tak nieuchroniony Miecz na obiedwie strony wyostrzony Ani tak z szybkiej cięciwy puszczone Żeleźce w nagim ciele utopione; Nie tak okrutne były Atreowe Tasaki, kiedy rozciąwszy w połowę Dziatki niewinne w sztuki porąbały, Z ktorych na rożnach jedne członki drżały, Drugie miotały wody wylęknione, Kotły jęczały na ogień wstawione. MorszZWierszeWir I 444.
– Do obiadu trębacze, po obiedzie skrzypki, Na stajni cug i drugi, turek przy tym szybki, Toż dorodne wałachy, toż rumelczyk stoi. PotFrasz2Kuk II 231.
– Pod ktorey Páństwem część iedna wákuie Zięmskiey kráiny, ktorey wcel rychtuie Ręká ná Zwierzá grot: chociasz z źimnego Pije Aráxá, albo y zmárżłego, Igra Dunáiá, Ty lwy Gętuleńskie Wręcz biiesz czásęm ugąniasz kreteńskie Ploche ielęńie, Czásęm zá kozámi Dźikięmi strzelasz szybkiemi strzałámi. SenBardzTrag 123.
– Wypuść szybką z łuku strzałę, Ugodź w serce skamieniałe, A będzie inaczej, Nie tak, jak się znaczy. KorczWiz 25.
– Woiennych na dwie skrzydła Wierzbowskich szykuie) Iakoby tym prezentem serca żal cukruie: Wgore wznosi buńczuki, Szybkie Temrukow łuki, I bułaty ze stali. LamAkt 8 nlb.
– Idzie nietylko z ziemią, z piekłem, ále y z cáłym Niebem o lepszą upárte Ezochielowe zwierzę, intencye swoie ná cztery wiátry puszcza, wydáie żyćie swoie, ná wszytek Los Duchá Bożego, y tym záwiany pędźi y bieży, iák szybká pod rospostártym żaglem, przy fortunnym powianiu Nawá, tám gdzie go Duch Boży prowadzi, ubi impetus spiritûs alluc gradichatur. RobWAKost B2v.
– Kray ten wszystek gorzysty iest, gdzie konni tylko przeiecháć mogą bo Perskie konie są bárdzo szybkie á z trudnoscią piećhotá. ŁubŚwiat 584.
– Teráz záś ci Ludzie są wypolerowáni, ludzcy, Przyiaciele dobrzy, szybcy, biegli y do náwigacyi doskonáli. ŁubŚwiat 636.
– To z szybkiego gwiazd obrotu: iáko gdy dyamentem kto rusza, migáiącą widzi iego iasność. BystrzInfAstron N.
– Ják szybka Sárna, ták chyży krok sunie, Wspárszy się w oknie, uchyli kwátery, Gdy z pięknych oczu łez się strumień lunie, Dwáy przed nią stáną mocni Adwersarze, Miłość, złość; każdy z nich Autorkę kárze. DrużZbiór 281.
– Zwierza dzikiego y koni szybkich tu wiele, item wielorybow, z ktorych wiele tłustości, albo tronu y mát Norwegianie postronnym przedaią. ChmielAteny IV 414.
– Fleming, jako jest szybki, usiadł na krześle, a wtem Piotr Paszkowski, pułkownik przedniej straży, na niego nie pozwolił. MatDiar 419.
– Chybki, chutki, żartki, chyży. flinck, fehr, hurtig. léger, agil, vite, promt. § chybki to chłopiec. T III 131.
– Tak my dodaiem Barbarzyńcom lecy, Gdy Scytom szybkim podaiemy plecy, Ktorzy po wszystkich naszych dobr frymarkach Spiszą nam prawa żelazem na karkach. RutZabawki 44.
– [...] szykuią się powozy, otwieraią im mieysce, daią znak, ziemia huk wydaie pod nogami rozpędzonych koni, obłok gęstey kurzawy ich otacza, Erygona omdlewa, cała moc iey duszy w oczach tylko była, a oczy ściągaiąc powóz swoiego amanta, przedzieraią się przez tę gęstą kurzawę, wyścigaią się powozy, nayszybsze są na czele, Alcybiades miedzy niemi. MarmWęgPow 41.
– [...] chciałem brać krok szybki Dla pośpiechu, ale śnieg lgnął do łapciow lipki, I nogi zatrzymywał... NaruszASiel 18.
– Tu po kamyczkach strumyczek szybki Sączy przez łąki kryształy wodne: W nim srebrno-łuskie igraią rybki, Pędząc na głębi lata swobodne. NaruszASiel 53.
– Pływacz, (Falco lanarius) Mnoży się w Sycylii: lataiąc właśnie iak pływa po powietrzu. Jest wprawdzie hardy, lecz szybki i nayzdatnieyszy na Zaiące. KlukZwierz 206.
– Ni on szybkiemi polatuie skrzydły Gdzieś po powietrzu szerokiem; Lecz me zdradnemi serce wichląc sidły, Jednym się nie ruszy krokiem. KniaźErot 44.
– Dla tych trudności wielu Metrów i Autorów w tey Sztuce były zdania, iż pierwey nalażałoby się uczyć Sztuki Kompozycyi niż Akkompaniamentu, a to dla tego iż Sztuka Akkompaniowania potrzebuiąc prętkiego ucha i szybkiego w czytaniu Not Muzycznych oka, dla zgodzenia niezliczonych brzmienia Consonantium et Dissonantium, którychby Uczeń ładu przez Kompozycyą z zastanowieniem większym i uwagą doszedł. SierWSztuka 31.
– CHRYZES przyszedł do szybkich Achayskich okrętów, Pragnący Córę z jeńczych oswobodzić pętów, Niosł okup w upominkach rozlicznych kosztowny Za lube Dziecię Ociec i Starzec szanowny. HomPrzybIliada A2.
– Ty zaś teraz przy szybkiey flocie siedź gniewliwy, A nie wdaway się w woynę pomiędzy Achiwy. HomPrzybIliada A8v.
– Gorącá prożbá szybkiey strzáły lotem, Przeniká BOSKIE; przez Firmáment uszy, Z tąd wielki Anioł pędząc kołowrotem, Siecze powietrze y obłoki kruszy Tuż, przed Hetmáńskim w Oboźie námiotem, Stánąwszy wnętrznie Wodzowi, poruszy, Dobrze o wszystkim, O szczęśliwy zgołá, Ze masz, gdy zechcesz ná Pomoc Aniołá. JabłSWUprow L4.

2. »trwający krótko«

– Herbowną Waszeciow moich wielce Mosci Panow, utorowane drogi, ÿ Goscince, podkową, nie na prostÿm Rzÿmskich Appiuszow, ale na prawdziwÿm, wiecznosci marmurze, rÿsowac trzeba, Ktore millionami po odległÿch cnotami swoimi torowała Krolestwach, Kiedÿ szÿbkiem swerÿ swoieÿ biegiem, cudze zbiegawszÿ ÿ zkrązÿwszÿ Kraie, do Oÿczÿstego Waszeciow moich wielce MosciePanow wprowadziła Kapitolium. WilczPam 23.
– Słońce jedzie, cztery go, przy orczyku złotem, Empirejskich dzianetów szybkim niesie lotem. PotFrasz1Kuk II 192.
– Sprzęże, á oni szybkiem lotem ślady mienią, I lecąc nieszkodliwym iadem cugle pienią. ClaudUstHist 9.
– Musiáłáby strzáłá prosto w gorę z łuku wypuszczona, álbo kámień w gorę rzucony nigdy ná toż mieysce nie upaść, dla umknięcia się szybkiego ziemi y z strzelcem. BystrzInfCosm A4.
– Jnne tańcami inne szybkim skokiem Czas miły tráwią, goniąc się w záwody Trudno nog doyżrzeć náyciekáwszym okiem, Aż zmordowane pobiegły do wody, Jam siedział nisko gdzie był potok wąski Widziałem nogi tylko po p - - - - - i [!]. DrużZbiór 226.
– Teraz kiedy się rod ludzki záplenił, Przy długiey kosie noszę ostre brzytwy, Krzaczek młodziuchny, byle zázielenił, Zrzynam látorośl; álbo iák rybitwy, Krążąc nád wodą kieruią lot szybki, Nie spodziewane biorą w gárdziel rybki. DrużZbiór 430.

3. »natychmiastowy, nagły«

– Liczy się między życzliwych szyki, Ják między morze, máłe strumyki IGNACY z cáłym swym Zgromádzeniem, Chcąc wszytkie żale zgodnym ięczeniem Ná sobie strzymáć: sercá ná mećie Stáwić by o nie, w szybkim impećie, Gdy żal skieruie w STAROSTĘ strzáły, Ják o Márpeyskie pokruszył skáły. LeliwaHrab F.
– Jeżeli się zawiesi na sznurkach iedwabnych w poziomém położéniu, pręt żelazny albo rura strzelbowá, któréy iedén koniec będzie blizko bani dlá odbiéraniá z niéy Elektryczności, na drugim zaś kóńcu zawiesi się drót żelazny lub mosiężny, i ieżeli przez czas Elektryzacyi pręta żelaznégo trzymaiąc w ręku naczynié szklanné i napełnioné wodą z drótém żelaznym w niéy zatopionym, drugą ręką wydobędziémy iskrę z którégokolwiek mieysca się podobá pręta albo drótu wiszącégo na końcu i zatopionégo w wodzie naczyniá, po takowém wydobyciu, dá się uczuć wzruszénié arcy mocné i szybkié w obydwóch rękach, piersiach i całém ciele. SchnElektr 12.
– Dnia iednego do burzy skłonnego znurzony na śiłach wcześniey spać poszedł, i w nocy pod czas grzmotow nagłe uczuł w śiebie uderzenie, ktore tak było szybkie, że wprzod minęło, a niżeli o nim mogł myślić. TrzcińDys G4.
– Nayupodobańszem zaś ich cwiczeniem iest: rzucać długą gałęż, nazwana Dziryd czyli trzcinę, którą w naywiększym biegu na przeciw siebie ciskaiąc, całą sztukę zakładaią na szybkim zwrocie konia i wymierzaniu wzaiemnym grotu. VolnNowicOpis 57.

4. »wykonywany w dużym tempie«

– Powetuię nauki, dam iey lotne skrzydła, Byle ci moia postać nie była obrzydła; Miłość prędka Mistrzyni, á w szybkiey odmianie, Uzbroi rozum w cnotę, á serce w kochanie. RadziwiłłowaFMiłość C.
– Rzucá się, i z radości szybkié czyniąc skoki, Rąbie silnym ogoném Oceán głęboki. YoungDmochSąd 31.
– Doświadczénie to, winniśmy naprzód: PP. Lavoisier i La Place, lubo wprzód ieszcze P. Cavendish przez szybkie palénie wielkiéy gazu wodorodnégo massy, wodę otrzymywał. ŚniadJędChem 120.
– Zdaie się więc niektórym dzisiéjszym Autorom, że podobné szybkié połączenia się dwóch piérwiastków składaiących wodę, zdarzaią się niekiédy w Atmosferze, przez co nawet huk piorunów i następuiący tuż po nich obfity deszcz tłómaczyć chciano. ŚniadJędChem 128.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

SZYBKI