Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

CYRKUŁ

rzecz.
m
ZALĄŻEK ARTYKUŁU HASŁOWEGO
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SXVI, T, L (XVIII w.), SWil, SW, SJP

Nienotowany w słownikach:
SStp, Kn

Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M.   cyrkuł
D.   cyrkułu
C.   cyrkułowi
N.   cyrkułem
liczba mnoga
M. uż. nosob.   cyrkuły
D.   cyrkułów
B. uż. nosob.   cyrkuły
N.   cyrkułami
Ms.   cyrkułach
Znaczenia
 mat.  »okrąg; koło«
  • – Cyrkuł, okrąg, koło. Zirckel die Figur. un cercle fait avec le compas. § w cyrkuł co oberznąć. T III 171.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • antarktycki cyrkuł:
    • »koło podbiegunowe południowe«
    • – Nie są rzeczy podobne, ábys Wmść nie smiał záyrzeć piąćiu Zonas między ktoremi ták szrzednia inter Tropicos będąca, dla wielkiego y nieznosnego upalenia iáko drugie dwie pod Arktyckim, y Antárktyckim cirkulem lezące, dla cięzkiego zimná, nie sposobne do mieszkánia, owe zás dwie, dla umoderowánego powietrza, są pełne ludźi dla sposobnośći do pozycia, iáko o tym pisze Ouidiusz. AndPiekBoh 160.
  • arktycki cyrkuł:
    • »koło podbiegunowe północne«
    • – Nie są rzeczy podobne, ábys Wmść nie smiał záyrzeć piąćiu Zonas między ktoremi ták szrzednia inter Tropicos będąca, dla wielkiego y nieznosnego upalenia iáko drugie dwie pod Arktyckim, y Antárktyckim cirkulem lezące, dla cięzkiego zimná, nie sposobne do mieszkánia, owe zás dwie, dla umoderowánego powietrza, są pełne ludźi dla sposobnośći do pozycia, iáko o tym pisze Ouidiusz. AndPiekBoh 160.
  • cyrkuł ekwinokcjalny:
    • »równik«
    • – Kto ná cyrkule ekwinokcyalnym mieszka má dzień zawsze rowny nocy, godzin 12, Wszystkie ktore ná Niebie są gwiazdy, ták pułnocne iáko y południowe konstellacye, zawsze widzieć może. BystrzInfGeogr C2.
  • cyrkuł południowy:
    • – MERYDIAN, czyli Cyrkuł Południowy ieden z większych, wyrażony literami a. c. b.d. przechodzi przez Polos świata, przerzyna Ekwatora z obu stron, zachodzi się z Zenit y Nadyr, dzieli swiat na dwie części rowne, iedna zowie się Hemisferium Wschodnie, druga Hemisferium Zachodnie. SzybAtlas 258.
  • cyrkuł horyzontalny:
    • – Genetliakowie są to ci wieszczbiarze ktorzy z konstellacyi znákow Niebieskich czasowi rodzacego się człowieká przyzwoitych o cáłym życiu iego y wszystkich przypadkach: iáko to o postánowieniu, dostátkach álbo ubostwie, honorze, szczęściu álbo nieszczęściu w pewnych okkurencyách, długim álbo krotkim życiu, sposobie śmierci prognostyk swoy formuią. Czego dochodzą przez erekcyą figury. To iest 1mò cáły okrąg Niebieski dzielą ná cztery części przez dwa cyrkuły południowy y [cyrkuł] choryzontalny, á każdą z tych część [!] dzielą znowu ná trzy cyrkułámi prowádzonemi przez intersekcye cyrkułu południowego z [cyrkułem] choryzontalnym ktore 12. części názywaią 12. domámi Niebieskiemi [...]. BystrzInfAstrol 4 nlb.
    • – Pryncypalne sekcye y cyrkuły dzielące ziemię są te. Oś ziemná z dwiema punktami polárnemi. Cyrkuł ekwinokcyonalny. Dwa cyrkuły tropiczne solstycyonalne. Dwa cyrkuły polárne południowy y pułnocny. Cyrkuły merydyonálne. Cyrkuły párallelowe. Cyrkuł choryzontalny. BystrzInfGeogr C1.
    • – Cyrkuł Choryzontalny, iest to cyrkuł względem iakiego takiego mieysca ná ktorym zostaie ziemianin, z tegoż mieysca punktu prowadzony, dzielący ziemię ná dwie części, iedno pułsferze gorne, względem punktu Zenith nazwanego, ná ktorym iest ktory ziemianin. Ná drugie pułsferze dolne, za centrum tego cyrkułu choryzontalnego, maiące przeciwny punkt Nadir nazwany. BystrzInfGeogr C1v.
    • – Ma [globus] cyrkuł Choryzontalny około sfery obwiedziony. BystrzInfGeogr L2.
  • centrum cyrkułu:
    • – Od podziału do podziału przeciwnego przez centrum cyrkułu, náznácz liniie nitką nakreconą. SolArch 8.
    • – Stworzył ią [ziemię] w posrod nieba Empyreyskiego w samym centrum tego cyrkułu Niebieskiego. BystrzInfCosm A2v.
Związki frazeologiczne

  • w cyrkule chodzić:
    • »o zwierzętach: poruszając się za pomocą kończyn wprawiać w ruch koło obrotowe, będące częścią młyna«
    • – Náprzykład: Ieżeli cyrkułu koniá bliszszego w ktorym chodzi, dyámeter iest łokci 12: á koń stąpa po trzy ćwierci iednym krokiem, musi uczynić krokow 51. SolArch 83.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Autorzy: WG
Data ostatniej modyfikacji: 09.08.2023