Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

CAR

rzecz.
m
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Warianty fonetyczne: CAR, CZAR
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SXVI (car p. carz), Kn, T, L (XVI-XIX), SWil, SW, SJP

Nienotowany w słownikach:
SStp

Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M.   car ||   czar
D.   cara ||   czara
C.   czarowi
B. uż. żyw.   cara
N.   czarem
W.   czaru
Znaczenia
1. »najwyższy władca, monarcha niektórych krajów, zwłaszcza Rusi; także sułtan, chan«
  • – Cár/ kniaź wiélki/ Rex, aut Regulus apud Moscos [...] vide Kśiążę. Kn 59.
  • – Gdy sie Czar Moskiewski w Stolicy prędko o tym dowiedział/ bądź to z żalu y frásunku wielkiego/ bądź to z melánkoliey srogiey/ częścią wstydem ábo ráczey boiáźnią y stráchem ostátniego szczęścia swego przeráżony/ cześcią z głupiey á nie serdeczney resolucyey/ ábo ráczey z desperácyey niewiem quo spiritu ductus, czy też to tak/ chcąc sie ánimuszowátym y śmiáłym ábo serdecznym przed swemi Moskalámi pokázáć/ álbo dla nászych dla trwogi ten postrách puszczáiąc/ chciał koniecznie wszytkim woyskiem/ co go miał w stolicy plùs vel minùs po dwá kroć sto tysięcy/ bo Miásto wielkie/ ná woysko K. I. M. tą ostátnią resolucyą/ á choćby z ostátnią zgubą y strátą/ vderzyć/ b[.]na verba quaeso, nie ták srogo/ lekko w piasku/ wáruy záwadzić Moskalu. NowinyMosk A2.
  • – Ktorzy Senatorowie potym rádą swą mądrą zgołá/ y wielkiey konsyderácyey y ponderácyey godną per vota káżdy osobno z mieyscá swego/ pro posse słuszne rácye y przyczyny potężne Czárowi podawáli/ prosząc go y rádząc mu/ áby on sinè vllâ morâ et procrastinatione, o pokoiu y o zgodzie iák naprędzey tráktował/ y pokoiu żądał od Krolá Polskiego [...]. NowinyMosk A2v.
  • – WYIAZD Woyská, z Konstántynopola, Wielkiego y potężnego Monárchy SVŁTANA AMVRATA Cesárzá Tureckiego teráźnieyszego. Ná Woynę do Korony Polskiey. A to z namowy, rády, y przenáięcia, ták Luterskiego, iáko y Czárá Wielkiego Moskiewskiego, y inszych Kátholickich Nieprzyiácioł. StarWyp A.
  • – Iak oni wołali Czaru Czaru to chłopiec podpadszy blisko pod Nich to zawołał głosno Wasz Czar Taki a Taki albo Zadek Wypioł. Tu Mnie Wasz Czar niech Całuie. PasPam 104.
  • – Dunskorunski [Dołgoruki] [...] zachodzi nąm od Polski stronie Niepru [...] tak deklarowawszy Czarowi Wstępnym boiem na Nas uderzyc. PasPam 111.
  • – Car Moskiewski niezałował tez Smolnego Łuczywa na podpalenie tego ognia. PasPam 119v.
  • – Odpowiedziałęm Zem wdzięczęn iest tey Cara IoMSCi łaski. PasPam 164.
  • – A tak zaraz Car posłał na Wiosnę Mazepę Hetmana Zadnieprskiego z Woyskami Kozackiemi w Ukrainę Bracławską zkąd Mazepa ludzi gwałtem z całym Domostwem ich za Dniepr iako bydło przeganiał. OtwFDzieje 124.
  • – A car, jako się niżéj pokaże, potém opuściwszy króla Augusta cicho w traktat wszedł ze Szwecyą, najmniejszéj wzmianki o królu Auguście ani o rzeczypospolitéj w pakta allandzkie nie włożywszy. OtwFDziejeCzech 188.
  • – Y ztąd dobrze ieden powiedziáł, kiedy Krol August powrocił do Polski po uczynioney abdykacyi swoiey, w tenczas właśnie, kiedy Car pod Pułtawą wygráł, wydał Krol Manifest obszerny. JabłSkrup 19.
  • – Car [...] Grand Duc de Moscovie; Czar. T III 99.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • car moskiewski:
    • – [Dymitr Samozwaniec] podsycony Ludźmi nadwornemi [Jerzego Mniszcha] pojechał na Stolicę po śmierci Borysa i łatwo był przyznany na Cara Moskiewskiego [...]. ŁubHist 74.
  • car abisyński:
    • – Car Abisynski. der Priester Johannes, der grosse Neguz in Abyssinien. le Prêtre Jean en Abissinie. T III 99.
2.  bot.  »roślina zielna, gatunek podbiału, Tussilago major«
  • – car ziele. (tussilago major) die grosse Art von Hus-Lattich. la grande tussilage, ou pas d'âne. T III 99.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Autorzy: SPas
Data ostatniej modyfikacji: 20.02.2023