ESJP XVII i XVIII wieku

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SStp, SXVI, Kn, T, L (XVII-XVIII), SWil, SW, SJP

Formy gramatyczne

liczba pojedyncza

M.		czwartak
D.		czwartaka
C.		czwartaku
B.	uż. nżyw.	czwartak
N.		czwartakiem

liczba mnoga

M.	uż. nosob.	czwartaki
D.		czwartaków
Ms.		czwartakach

Znaczenia

1. »moneta o wartości czterech groszy«

– A to co jest? Iest to pułtorak/ trzećiak/ cżwartak/ piątak/ szostak. Albo nie znasz pięniędzy/ ty błaźnie? VolcDial 31.
– Czwartak, przypisany księciu Imci Krzysztofowi Radziwiłowi, wojewodzie wil. i hetmanowi w. W. X. L. Szukałem upominku w nędznej gaździe swojej Dla ciebie, zacne książę, lecz w chudobie mojej Prożnom miał na bogatsze przesadzać się dary. Przyjm z łaską od chudego i ten czwartak stary. Nie gardź czwartakiem; dobrze naonczas bywało, Poki nam jeszcze starych czwartakow stawało. NaborWierWir I 283.
– Tákże Czwartákow onych Augustowskich ná Gránicách Niderlandzkich około Mástrychu álbo Tráiektu w Kliwiey nád Mosą Rzeką bárzo wiele/ ták iż tám ledwo inszá iest Monetá nád tę/ y zowią ią Polską A idą tám y podźiśdźień te Czwártaki káżdy zá puł Ortá/ ośm ich tylko w Taler. A tu ich co wchodźiło wen/ gdy się podnośiłá Cená W Kliwiey: Czwártakow y podziśdzien zá Taler 8. tylko Talerow? Choćiaż ie ztąd wywożono/ gdy Taler w Polszcze szedł ieszcze po złotych pułtorá/ tedy y ná ten czás ná káżdym Talerze żyskáć możono Czwártakow trzy y grosz ieden. Bo ich tu było w Talerze iedennaśćie/ y grosz ieden/ á tám ich ośm tylko dał zá Taler/ ostátek mu w zysku został. W Polszcże Czwartakow było w Talerze 11. y grosz 1. GrodDysk Giij-Giijv.
– Poczworny grosz Polski/ Czwártak/ Srebrnik drobny/ Iuliusz Włoski wédług stárey ceny […] Drachma […] Denarius […]. Kn 729.
– Oj, nuże, nuże, nieboże pęcaku! Gdzież one czasy, gdyś był po czwartaku? A dzisia jakie, niestetyż, nastają, Że cię jako ryż na funty przedają. MorszZWybór 68.
– Czwartak, był srebrnik drobny, álbo poczworny grosz Polski, według starey ceny, iednegoż szacunku, co Juliusz Włoski. BystrzInfRóżn Aa3.
– Czwartak, g. a 1) vier Groschen Stück. [...] 1) piéce de quatre gros. [...] § 1) czwartak Polski, toż iest co Iuliusz Włoski podług starey ceny. [...]. T III 194.

2. astr. »odległość kątowa między dwiema planetami wynosząca 90 stopni«

– Czwartak Słońca. Dobrze by szukać u panny przyjaźni, Zwłaszcza gdy nago siedzieć będzie w łaźni. MinSow 291.
– To pilnie vpátruiąc/ żeby z tych Plánet ktory (w kopániu korzenia/ álbo rwániu źiela/ tákże w zbierániu naśienia) niemiał Marsá/ y złośliwych promieni iego/ to iest: od czwartaká/ álbo od Przećiwnego/ zawády. SyrZiel 141.
– CZWARTAK SATURNA W piątek z księdzem rozmawiaj, a w niedzielę zasię Przy cielęcej pieczeni posadź k sobie Kasię. ŻabKalBar I 108.
– Márs iest bárzo zábáwny y pełen niewczásow! Ma tego látá że wszystkiemi plácámi wiele doczenienia/ ktore częśćią z Pánny/ legowiská Merkuriuszowego/ częśćią tesz z Wagi/ z domu iego szkodliwego/ częśćią y z Niedźwiadka/ ze swego własnego páłácu/ szkodliwą Kártaną czwártaka/ nieprzyiáźliwie ogromi! niemoże zá dobre Omen trzymáne bydź/ lecz znáczy wielkie y częste przećiwnosći. FurUważ F3v.
– Pierwszych dni Styczniá w Roku Páńskim 1681. przystępował [kometa] do Trzećiaka Jowiszá. między szostym y śiodmym dniem tegoż Mieśiącá/ do Czwártaká tęgoż[!] Jowiszá przystępował. Kędy y colorem Caudae suae notabiliter odmieniał. Záś potym między iedenastym/ dwunastym dniem Styczniá/ przystępował do przećiwnego promienia Marsá . Nákoniec odstąpiwszy od Czwártaká Sáturná zginął. KrzykKUwaga A2v-A3.
– Czwartak Wenery y Przećiwny Tákowe Aspekty do pomienionych spráw niewiele przeszkodzą/ sługi i robotniki przyimuy/ iednák nic trwáłego y státecznego nie záczynay. WolsWKal Av.

3. mat. »romb«

– Ná daney linii, Rombusá to iest Czwártak, álbo kwádrat dwoykątnorowny zrysowác, ktoryby miał dẃá anguły rowne danemu angułowi. SolGeom I 12 nlb.
– Wkwádratách, ẃ Rombách álbo Czwartakách, y w Romboidách, álbo Czwártaczkách centrum ználeść. SolGeom I 13 nlb.
– Czwartak, g. a [...] 3) Meß. eine Rauten-Figur. [...] 3) géom. un rhombe; losange. [...] T III 194.

4. »zwierzę czteroletnie«

– A najprzód zostawia taż jw.jmp. Maryjanna z Rokickich Miaskowska kasztelanowa lędzka owiec starych maciorek 233, skopków półtoraków 59, skopów czwartaków 24, owieczek latosiech 48, skopków latosiech 42, baranów 7, to jest in summa 413. InwKal II 254.
– Owczarnia ze wszystkim dobra, w której: maciorek 60, skopków czwartaków 8, skopków trzeciaków 24, baran 1, latosich owieczek 17, skopków 25, w sumie 135. InwKal II 349.

5. bot. »odmiana jęczmienia mająca cztery rzędy ziaren«

– Czwartak, g. a [...] 2) kleine Gerste die in 4 oder 5 Reihen auf der Aehre wächst. [...] 2) espéce d’orge qui a quatre ou cinq rangs de grains. [...] 2) czwartak we cztery rzędy w kłośiu śię rodźi. T III 194-195.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

CZWARTAK