ESJP XVII i XVIII wieku

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SStp (dzieńga)

Nienotowany w słownikach:
SXVI (?), Kn, T, L (?), SWil, SW, SJP

Formy gramatyczne

liczba pojedyncza

dzięka

liczba mnoga

dziękami

Etymologia

rus. dáha

Znaczenia

»rzemień, knut, arkan«

– Owi astrachan[s]cy kałmucy zgineli cozmy się ich lękali y powiadali Ci Co Ich bili [...] ze nieumieli nic y owszem począwszy się trohę zrazu uwijac z Swemi Dziękami [!] ieszcze prędzey pirzchali nizeli Moskwa. PasPam 109.
– Magnificat byś poprawował prawie, Dzięka czy cięga byłaby na ławie. BarŁNowBar I 475.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
Kn, SW

Nienotowany w słownikach:
SStp (?), SXVI (?), T, L (?), SWil, SJP

Najwcześniejsze poświadczenie: 1609

Formy gramatyczne

liczba pojedyncza

dzięga

liczba mnoga

	M.				dzięgi
	D.				dziąg
	B.				dzięgi
	N.				dzięgami

Znaczenia

1. »kopiejka«

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

dzięga srebrna:

– Dźięgá srebrna/ grosz Moskiéwski ábo pułgroszá/ Sestertius, vel argenteus nummus Moscouiticus [...]. Kn 162.
– Dźięga śrebrna; kopiyka. ein Copicke, Coyeichen, kleine Ruszische Silber=Munsze. copec, petitr monoië d'argent en Russie. § w rubel sto dźąg wchodzi. T III 307.

2. przen. »pieniądz«

– A co żonek y pánienek/ co srebrá y złotá/ Koni/ dziąg/ y szat kosztownych/ od pereł robotá/ Poginęło dla niecnoty Szuyskiego kłopotá. PieśńSzuj Aij.
– Wiádomość przyszła/ iż Niemcy odstąpili Skophiná/ áż z Moskwy dzięgi przysłano záczy[m] powrocił ich znowu do siebie Skophin. BielDiar Aiijjv.
– Gotowe masz na derech nasze te szołhery, Na kazubales dzięgi i lewki, talery. WitPierKontr 330.
– Głupiś, aleś bogaty; chłop, ale masz dzięgi; Nie nowina to bywać purpurze z siermięgi. PotFrasz4Kuk I 291.
– dźięgi fig. Geld fig. déniers, mitraille, argent § mieszka dźiękami napełnił, ale nie dźięgami. T III 307.

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

mieć dzięgi:

– ma dźięgi. er hat Phennige. il a de la mazille. T III 307.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Notowanie w słownikach

Słowniki notują

Formy gramatyczne

liczba pojedyncza

	M.				dzięka
	D.				dzięki
	B.				dziękę
	N.				dzięką

liczba mnoga

	M.				dzięki
	D.				dzięk
					dzięków
	B.				dzięki
	N.				dziękami
	Ms.				dziękach

Znaczenia

zwykle w lm. »podziękowanie«

– Dźięká ábo dźięki/ dźiękowánie/ dźiękczynienie. Grates, gratiarium actio; Gratulatio dijs immortabilis, [...]. Kn 162.
– Niegodzienem ja przez wszytkie me życie Takich dzięk wielkich, jaki mi czynicie! BorzNaw 93.
– Teraz O Wielki Boze zatakowe Posły Przym dziękę unizoną: Ze Tyran wyniosły Myli się w swey Imprezie: szwankuie wswey bucie [...]. PotWoj 105.
– Do tego przeto ia, á nie ludzie zá chleb wzięty dziękuią, ábyście Chlebodawcy, dziękow i wdzięczności, od waszych Chlebo-iedzcow nie spodziewáli się, ále od samego Páná Chrystusa. MłodzKaz III, 294.
– Ani dzięki ani nagrody nie pozwolono Koniuratowi ale tylko samey amnistyey. ChrośKon 91 marg.
– To tedy oddawszy przy powinności w dziękách wiecznemu Bogu, á WKMści w wdzięczności, mowić iuż przychodzi, co teraźnieyszego iest Seymu, á przyiścia Nászego okazyą. DanOstSwada I, 13.
– [...] § mieszka dźiękami napełnił, ale nie dźięgami. T III 307.
– Dźięka. Danckbarleit; danckfagnng, Danck; dieses Wort wird am öftern in Plur. gebraucht. grand merci; remerciment, reconnoissance, actoin de grace; on prend ce mot le plus souvent au pluriel. § z dźięką za tę uczynność nagrodzę; [...]. T III 308.

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

czynić dzięki komuś (sz. zm.);
oddawać dzięki (komuś) (sz. zm.):

– [Faeton] tym się cieszy/ ze wodze pozwolone wziął iuż do swey ręki: Zatym przymuszonemu Oycu czyni dzięki. OvOtwWPrzem 55.
– Iatez dopiero obaczywszy się y odpocząwszy trochę Poklęknąłęm pierwey dzięki czyniąc Panu Bogu y S. Antoniemu. PasPam 280.
– Obaczywszy się tedy bydź uzdrowionym/ pocznie on trędowáty dzięki oddáwáć Panu padszy ná twarz swoię/ y to cudo Páńskie pocznie przed ludem wszytkim wysławiáć. StarKaz 273.
– [...] nayniższe za to dobrodźieystwo oddaię dźięki. T III 308.

uczynić dzięki komuś;
dać dzięki komuś;
oddać dzięki (komuś) (sz. zm.):

– Uczyniłęm Bogu dzięki że mię przecię do pierwszego przyprowadził zdrowia. PasPam 78v.
– Zlecamy to Ich MSCiom PP. Posłom [...] ze by fortunnego w długie Lata IkMSCi Powinszowawszy Panowania, Powinne Nomine całego koła naszego za Oycowskie Bonum [dobro] tey Oyczyzny. Pieczołowanie uczynili dzięki. PasPam 216.
– Iák Cię mam błogosłáwić, iákieć mam dáć dzięki, A naprzod Bogu memu, ktoregom iest ręki Mocą przez Cię rátowan [...]. DamKuligKról 265.
– Usłyszawszy to Maurycyusz, dał chwáłę, y dzięki Bogu Pánu nászemu. TylkStrom 121.
– Bądzmyz wdzieczni daru tego Chwalmy swiete imie iego Spolnie go wsziscy witaymy Powinne dzieki oddaymy [...]. KodKon 41.
– Niemasz nic słusznieyszego iako Xciu IoMSCi kurlandzkiemu powinne oddać dzięki że tak długo czekał. PasPam 217v.

niech (Panu) Bogu będzie dzięka (sz. zm.):

– Niech Bogu będzie dzięká ná wieki/ że mię z łáski swey chowa nienáruszoną ná zdrowiu/ lubom bárdziey niegodná łáski iego S. nád inne ludzie. OkolNiebo 27.
– Niech będzie Panu Bogu dzięka, że też i nas z drugimi domieścić raczył łaski Swojej i odpustu. MałpaCzłow 244.

dzięka (Panu) Bogu (sz. zm.):

– Dźięka Bogu vide Chwałá Bogu. Kn 162.
– [...] teraz wszędzie Bogu Dzięká! Pokoy [...]. ErnHand 310.
– dźięka Bogu Gott sey Danck. Dieu soit loué; graces à Dieu. T III 308.

Związki frazeologiczne

przez dzięki;
bez dzięki:

– Tkwi śmierć okrutna, tkwi w Boskim oku korona, gwoździe, krzyż, włócznia w boku, ale w nim obcych grzechów osęki drapały smętną duszę przezdzięki. MiasKZbiór 73.
– Wziąć wody letniey, więcey niż quaterkę, octu trochę, oliwy wlać łyszkę, soli sczypt: to zmieszawszy wypić. Abo ieść choć się nie chce przez dzięki, tedy będzie wymiot. PetrSInst D2v.
– Acz tę sławę urody mojać snadź sprawiła Powolność, gdybyć tylko dziś w pamięci była. Teraz na nię nie pomnisz, lecz przyjdzie czas taki, Któryć przypomni i mnie i mej chęci znaki. Przyjdzie a choćbyś z twardej stali serce miała, Przezdzięki będziesz na się zapłakać musiała. TrembWierszeWir II 250.
– *przez dźięki; bez dźięki. wider Millen, durchaus. malgré, par tout, absolument. T III 309.
– [...] musisz y bez dzięki Dziewkę wrocic z zdradzieckiey nie siestrzynney ręki [...]. DrobOpow 210.
– *przez dźięki; bez dźięki. wider Millen, durchaus. malgré, par tout, absolument. T III 309.

Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

– Mieszká dziękámi nié nápéłnisz/ ále dzięgámi. KnAd 489.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

*DZIĘGA I

DZIĘGA II

DZIĘKA I