ESJP XVII i XVIII wieku

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
L (grandeca; XVIII), SWil, SW (grandeca), SJP (grandezza)

Nienotowany w słownikach:
SStp, SXVI, Kn, T

Najwcześniejsze poświadczenie: 1633

Formy gramatyczne

liczba pojedyncza

	M.				grandeca
	D.				grandecy
					grandece
	C.				grandecy
					grandece
	B.				grandecę
	N.				grandecą

Etymologia

wł. grandezza

Znaczenia

1. »przepych, wystawność, wspaniałość; potęga, wielkość«

– Dworu Hospodárskiego grandeca [marg.]. Po przysionkách okropni drábántowie stali/ Z kąd ná gorę do iasney podá się wschod Sali: Gdzie gędkow Hospodarski melodyą nową Foiary/ y niewdzięczne Dżingr się ozową. Po stołech tuwalniámi pięknemi nákrytych Antypástow ná srebrze stałá część sowitych [...]. TwarSLeg 41.
– Dywanu tureckiego grandeca. TwarSLegK 184 marg.
– Natenczas ocknie się straż: kto by, zapytali. Że sama jedna była, paniej nie poznali. Drugi raz - "co za stanu jesteście" - pytają. Odpowie: "królewskiego". Wiary nie dawają. Bo przy niej nie widzą królewskiej grandece, Apparencyjej dworu ni żadnej splendece. ManRokLub 201.
– Przyidzie y Nieprzyiacioł niestetysz rossmieszyc. A uchyliwszy oney przeswietney Grandece Uciec: z Pola Seklowi wyrzuciwszy Lece Zwykłe swoie ozdoby Forgi. Pierze kinąc Wszytkichby chciał uprzedzic: wszytkichby chciał minąc Ale poki wPolu stał, ieszcze się wstydali Ieszcze się iakokolwiek Turcy opierali [...]. PotWoj 104.
– Hetmańska też powaga ludnym pocztem zwykła Sejmy wasze zagęszczać; do tego przywykła Zgraja posłów, wojskowych jemu kredensować, Swoją kawalikatą godnie usługować. Potrzebują pozornej wszyscy co splendecy, Strojnej kawalikaty, ogromnej grandecy. SatStesBar II 729.
– Alić potym zá popráwionym szczęściem unica mora potencyey otománskiey (iáko piszą) Fortuna claves w-ręku trzymáłá Teraźnieyszego szczęścia i Grandecy Francuskiey coż inszego okázyą? tylko nieszczęście/ w-ktorą one Ioannis et Francisci primi przeciwne Fata zágnáły. PisMów II 30.
– Iák skoro tylko z Mátką wprowádzony Ná páłác Páński, y Grandecę onę Vyźrzał Krolewską: záraz odmieniony Został ánimusz. ClaudUstHist 66.
– Maxyma ich y polityka we wszystkim opierać się Hiszpanom, od ktorych circumwencyi doználi zá Fránciszka I. Henrika II. Franciszka II. Karolá IX. Henryka III. Tandem Henryk IV. upadłą práwie Fráncuzką przezHiszpanow Monárchią, od ich zdrády postáwił ná nogi, od tych czas Francuzi fránci, áby Hiszpańskiey Grándecy, nie nádstawiali plecy. ChmielAteny II 691.

2. »dostojeństwo, duma, godność; wyniosłość«

– [...] zwycięzywszy Romulus łupy one zKrola Ceninskiego, z wielką Grandecą Iowiszowi ofiarował y Koscioł mu tamze dedicował, nazwawszy go Iupiter Feretrius [...]. PotPrzyp 12.
– [...] Ale senatorowi, który tak dalece Wszędy powinien swojej przestrzegać grandece, Ale kawalerowi, któremu grzbiet skrzywił Twardy kirys, i słusznie każdy by się dziwił, Gdyby marsową cerę i ono lwie serce, W malowanej na starość miał ponosić derce, Pod lamparcim łupieżem hartowane członki Miał przyodziewać w młodych małżonków członki. PotFrasz2Kuk II 227.
– [...] Pokaż wesołą cerę, choćby tak dalece Do gustu nie przypadła królewskiej grancece. PotFrasz5Kuk III 354.
– Niemogąc iá być wyrodkiem grándezy y męstwá moiego, prosiłem do siebie ná bánkiet Smierci kościstey, y osmolonego Diabła wielkich y kochánych Przyiacioł moich. AndPiekBoh 20.
– Ná koniu wiádę w Działo, vzbroiony w káraczenę zdobytym páłászem, dla tym okazálszey grandecy. AndPiekBoh 54.
– Pomnieć świát będzie pewnie, o Appáráciku, ktorym wyrządził świátu, iż okiem przenosił grándezę moię. AndPiekBoh 90.
– Wmść iesteś tym, ktorego dostoieństwu y grándezzy, słońce reverentią chcąc vczynić, wypada z zagránic Indyiskiego morzá. AndPiekBoh 93.
– Wielmożny Bochátyrze [!] Strászny, vważaiąc dzielność, vważáiąc powagę, grándezzę, vważáiąc moc, siłę, rozrywkę, dowcip, poięcie, koncept, rozum, vważáiąc Akty dził u odwag niesłychánych, ktoremiś Wmść nápęłnił vszy tu y owdzie słucháiących, nie mogę być inszego rozumienia, inszey wiáry, inszego mniemánia, tylko żeś Wmość zwiedzieć raczył większą część, (bá co mowię większą część) świáta vniwersalnego. AndPiekBoh 136.
– Bo to Pánie Przyiacielu pilnuiąc Dworu moiego, nie należy z Hiszpanská z gory stąpáć, y gębę odąwszy chodzić, álbo Párthenopenskich, przestrzegać grándecy, y wyniosłości. AndPiekBoh 158.
– Obywátele Neapolitanscy Splendissimè żyią, o ktorych nápisano: Plus Sacchari, quàm panis absumunt. W stroiu nad innych goruią, pysznym y bogatym. W amorach są nie powściągliwi. Te Osoby nád inne preferuią, w ktorych więcey notuią dumy y grandecy [...]. ChmielAteny II 203.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

GRANDECA