Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

KOCIOŁ

rzecz.
m
ZALĄŻEK ARTYKUŁU HASŁOWEGO
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Warianty fonetyczne: KOCIOŁ, KOCIEŁ
Notowanie w słownikach
Słowniki nie notują
Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M.   kocioł
Ms.   kotle
liczba mnoga
B. uż. nosob.   kotły
Znaczenia
1. »instrument muzyczny półkolisty, miedziany bęben obciągnięty skórą, w którą uderza się pałkami, używany w wojsku, a także podczas uroczystości«
  • Tam w Woysku Muzyka trąbi w kotły chałas grzmot, krzyk. PasPam 59v.
  • Pasza Sylistryiski [...] zwycięzywszy zawolą Boską Naszych y z Pędziwszy z Po[la] Pozbierał z poboiowiska owe Porzucone kopiie kotły Bębny Choragwi wiele y Więzniow. PasPam 265.
2. »duże naczynie do gotowania«
  • Wołu, wieprza, albo barana kiedy zabiią to naymnieyszey krople krwie niezepsuią ale ie wytocza wnaczynie na mięszawszy wto krup ięczmiennych albo tatarczanych, to tem kiszki owego bydlęcia nadzieią y razem w kotle uwarzą. PasPam 55v.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • kocioł browarny:
    • Zydzi na Wsiach mieszkaiący na Arendach browarnych, od każdego kotła gorzałczanego, dadzą po złotychośmi, a od browarnego, po złotych dziesiąciu. FredKon 59.
  • [Kocioł] chmielowy:
  • kocioł do chmielu:
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

od przysł.: Przyganiał kocioł garncowi, a sam smoli.
  • (wariant I):
    Tak kocioł garcowi Przygania i dojmuje, balbierz – balbierzowi. ŻałRokLub 159.
  • (wariant II):
    Zaczym Mośći Pánowie życzyłbym, zeby koćieł gárcowi, w tey mierze nie przygániał, gdy obáy smolą. BystrzPol N2v.
  • Kocioł gárncowi przygania. KnAd 1031.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • wrzący kocioł:
    • Próżno ojca, żeby się z długich lat wypocieł, Kładą żywo we wrzący Pelijady kocieł; Prawieć go wypociły swą biegłością w czarach, Że z kotła w grób iść musi, nie bywszy na marach; I ten, choć go Bóg raczył tak ubłogosławić, Jak się rzekło, chce jeszcze na świecie poprawić. PotFrasz2Kuk II 486.
    • 3. Czemu wodá w kotle wrzącym gorętszá na wierzchu niż v dna? Wodá gdy się grzeie, ćieńczeie, zá tym ná wierzch idźie, á ćięższa y grubszá ktora iest nie zágrzana ná doł vpada. TylkRoz 8.
Związki frazeologiczne

  • wrzeć jak w kotle:
    • »atmosfera niepokoju z krzątaniną i krzykami«
    • Chlebem á wodą pod miárą karmili Ciáła/ á biedy dośc z ciáłem zażyli/ My y nie gołym chlebem go karmimy/ A ieszcze ciepłym trunkiem podpalimy/ To wre iák w kotle nie wleiesz li wody Chłodney/ to pewna nie będziesz bez szkody. BaranLut 397.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Autorzy: WM
Data ostatniej modyfikacji: 12.07.2021