Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

CHRZAN

rzecz.
m
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Warianty fonetyczne: CHRZAN || CHRZON, KRZON
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SStp (chrzan), SXVI (chrzan), Kn (chrzan), T (chrzan), L (chrzan; XVI-XVIII), SWil (chrzan), SW (chrzan), SJP (chrzan)

Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M.   chrzan ||   krzon
D.   chrzanu
B. uż. nżyw.   chrzon
N.   chrzanem
Ms.   chrzanie
Znaczenia
»roślina jadalna i lecznicza; przyprawa z korzenia tej rośliny«
  • – Wziąć [...] násienia tego Kopru cztery łoty, Hányżu, Kopru polnego, Pietruszczánego nasienia, po dwu łotow, Chrzanu cztery łoty, korzenie drobno pokráiawszy z innymi rzeczámi, wlać ná to pułgárncá winá, á kwartę wody wárzyć, do wywrzenia trzeciey części. SyrZiel 385.
  • – Chrzan/ Rozdźiał 59. Raphanus maior, Raphanus marinus, Raphanus obsonionum chren/ Meetretych SyrZiel 1052.
  • – O Chrzanie Starzy pisárze nic nie pisáli. SyrZiel 1052.
  • – Dymy te dworskie prędko wam głowę záráżą; subtelne z tábáku bywáią dymy/ ále skwirk pewny w oczách/ nápłáczesz się po nich/ lubeś to chrzanu nie przekąsił. BirkOboz 83.
  • – Chrzan/ Raphanus vel Rhaphanus maior [...]. Kn 72.
  • – Chrzan Raphanus maior. SzyrDict 31.
  • – Tłuste mięso z chrzanem Gdy zdrowie iest: bez Pieprzu, bez Cymentu Panem. PotWoj 73.
  • – Tęn przypada defekt [dychawica] koniom z niezdrovvych płuc y okrostáwiáłych: kupic tedy Faenum Graecum, te [!] iest Boża Travvká, álbo Koziorozcu, do tego krzon y ołow od sukná cechowány drobno pokráiác, y z obrokiem z mięszawszy ráno, y ná noc zadawáć koniowi w siánách y obrokách. HaurEk 48-49.
  • – z Chrząnem Ryby CzerComp 60.
  • – Usmáżywszy Ryby/ miey chrzon wierciány/ CzerComp 65.
  • – Na wiersze moje. Jesz mięso, jesz ogorki, kasze, grochy, mleka; Jesz u stołu warzone i co się dopieka; Żołta, czarna i szara albo biała jucha, Wszystko to, wszystko, zlewasz do jednego brzucha. Tu chrzan, kmin i gorczyca, pieprz imbier, kubeba. PotFraszBrück II 379.
  • – Chrzan Merrettich KellGram 240.
  • – Chrzan. Meerrettia. grand raifort, meretich; raifort faurage. T III 124.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • sztuczka chrzanu:
    • – [...] tym obwinąć sztuczkę chrzanu/ á po wierzchu Ambrą posypáć/ y w otwor łoná włożyć. SyrZiel 507.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • (wariant I):
    – Chrzan z miodem dobry/ á miod sam. KnAd 70.
  • (wariant II):
    – Dobry chrzan z miodem/ miod sam. KnAd 1025.
  • – Słodkiś iáko chrzan. KnAd 1050.
Przenośnie
  • Dobrą sobie nasi kolligaci obrali Sortem [cząstkę] jak owe z Cymentem y słotkiemi kondymentami dobrze zaprawną Portionem [część] Nam zas Cos z Chrzanęm czy do ostrego pieprzu zostawili.PasPam 278v
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Autorzy: MBM
Data ostatniej modyfikacji: 22.02.2019