Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

MÓWIĆ

czas. ndk
ZALĄŻEK ARTYKUŁU HASŁOWEGO
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach
Słowniki nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: 1618
Formy gramatyczne
bezokolicznik
  mówić
czas teraźniejszy
lp 1. os.   mówię
2. os.   mówisz
3. os.   mówi
lm 1. os.   mówiemy
2. os.   mówicie
3. os.   mówią
czas przeszły
lp m 3. os.   mówieł
ż 3. os.   mówiła
n 3. os.   mówieło
lm mos 3. os.   mówieli
  mówili
nmos 3. os.   mówiły
tryb rozkazujący
lp 2. os.   mów
lm 1. os.   mówmy
2. os.   mówcie
imiesłów współczesny
  mówiąc
imiesłów uprzedni
  mówiwszy
nieosobowy czas przeszły
  mówiono
Znaczenia
hasło w opracowaniu - nie podano jeszcze definicji
  • ~ Niesłyszeliście niedawno mowy jego okrutnicy, gdy do was mówił mową inną, i językiem innym, nierozumieliście po polsku, zrozumiewajcież po tatarsku, nietak słowa są, jako dzieła pańskie nad wami. BirkBaszaKoniec 267.
  • ~ Prawda iż ieden z gory zdał się coś żwawo mowić do wszystkich, ale go nicht niesłuchał, á niektorzy spali spokoynie. Monitor 46.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń
Związki frazeologiczne

  • pospolicie mówią:
  • mówić kondolencyią:
    • »wyrazić komuś współczucie«
    • – Miał od gosci mowic Pan Gumowski Pod czaszy wielki Orator a od woyska zas Condolencyią Pan Wolborski Porucznik. PasPam 84v.
  • mówić co ślina do gęby przyniesie:
    • »mówić dużo, bez zastanowienia, mówić głupstwa«
    • – [...] w laudach swoich nie to, co mens et ratio dictat mówią, czynią, piszą, ale co ślina do gęby przyniesie. DiarSejm 15.
  • mówić basem:
    • »mówić, odpowiadać, odzywać się hardo, zuchwale«
    • – Dwu poważnych usarzow hetmańskiego znaku, Przyjechawszy, że wioska moja im na szlaku, Z komplementem, jakiej dziś zażywają mody, Jeśli się nie okupię, chcą pisać gospody. Karwasze, naruczaki, sami mowią basem, U każdego pachołka pistolet za pasem. PotFrasz2Kuk II 501.
  • jak z bicza mówić:
    • »mówić płynnie; być wymownym«
    • – Iák z biczá mowi/ v. Wymowny. Kn 231.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

od przysł.: Mów wilku pacierz, a wilk: owca, baran.
  • (wariant I):
    – Mow wilku pácierz/ á wilk/ Owcá/ Báran. RysProv VIII, 10.
  • (wariant II):
    – Ninacz niedba [Osman] naSwiecie: ninacz nie pamięta Iuzby sobie przegraney znami zyczył raczy NiszPokoiu [...] Chociasz tak wiele razy od naszych ukarąn Mow Wilku Pacierz, a on przecię owca, barąn Chce się bic do upasci y umierac nizli Traktowac. PotWoj 169.
  • – Niéch też drugi robi/ mowi/ buduié/ opátrzy. KnAd 560.
  • – Ięzyk kiedy błądzi/ prawdę mowi. RysProv 30.
  • – Práwá brew przyiaciela, lewa opak znaczy, Ieźli go oko swierzbi; mowi, że zápłáczy. DuńKal Qv.
  • – Łácno śmiélé mowić w béspiéczeństwié. KnAd 413.
  • – Vszy słucháiąc/ Ięzyk mowiąc/ Ręce do siebie gárnąc/ Serce pożądáiąc/ nigdy się nie násycą. RysProv 81.
  • – Łácna tám bywa omyłká; Gdzié się mowi piszé/ siłká. KnAd 369.
  • – Mow choć do woli/ od słow nié boli. KnAd 1054.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Podhasła

MÓWIĄCY I

im. przym. czyn.
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Formy gramatyczne
lp M. m   mówiący
ż   mówiąca
n   mówiące
D. m   mówiącego
ż   mówiącej
n   mówiącego
C. m   mówiącemu
ż   mówiącej
B. m żyw   mówiącego
nżyw   mówiący
ż   mówiącą
n   mówiące
N. m   mówiącym
Ms. m   mówiącym
ż   mówiącej
lm M. nmos   mówiące
D.   mówiących
C.   mówiącym
B. nmos   mówiące
N.   mówiącymi
Ms.   mówiących
Najwcześniejsze poświadczenie:
1628
Znaczenia
hasło w opracowaniu - nie podano jeszcze definicji
  • – Ewányelisty Lukaszá o oney Emmauskiey wiecżerzy wypráwuiącego y mowiącego/ Y stáło sie, gdy vśiadł z niemi IEzus wźiął chleb y błogosłáwił, y łamał y dawał im. y záś: y iáko go poználi w łamániu chlebá. SmotApol 43.
  • – Często vcżeni máią w vśćiech Hippokratesá mowiącego: Praca/ Potráwy/ Napoy/ Spánie/ wszystko miárą. OlszSzkoła G.
  • – Zaś aktorka, na odpowiedz iego replikuiąc, odpowiedziała, że tego dnia, iako on powiada, że ia na iego miedzy była y przepraszał ią, do tego się nie zna, bo ani na miedzy postała, ani go w tęn dzień siebie przepraszaiącego y do siebie cokolwiek mowiącego nie widziała. KsKrowUl 2, 641.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Podhasła

MÓWIĄCY II
rzecz
m

w funkcji rzeczownika
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M.   mówiący
D.   mówiącego
C.   mówiącemu
liczba mnoga
D.   mówiących
Najwcześniejsze poświadczenie:
1610-1625
Znaczenia
hasło w opracowaniu - nie podano jeszcze definicji
  • – Mówiącego, póki kto w mowie nie podchwyci, póty mowa jego poprawić się nie może. SaadiOtwSGul 239.
  • – Kto mowiącemu odmowi/ kto biiącemu odbiie/ obrony v Bogá mieć nie będźie; bo ten tryb wszytkiey obrony dusze woiuiącey tu ná źiemi/ zá wszelką srogość oddáwać wszelką łáskáwość. ktorą też same wiekuistym żołdem Bog płáći/ y ktora duszá w okázyách gniewu bárźiey zákłada ręce; tá będźie miáłá przy śmierći więtszą od Bogá obronę. HinPlęsy 94.
  • – Kto obmowisk słuchać nie chce i nieuczciwe słowa mówiących strofuje, psa czarnego i brzydkiego bije, i z domu JEZUSOWEGO wygania. BolesEcho 134.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Data ostatniej modyfikacji: 29.03.2023
Data ostatniej modyfikacji: 29.03.2023
Autorzy: ER
Data ostatniej modyfikacji: 29.03.2023