Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

MŁYŃSKI

przym.
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SStp, SXVI, Kn, T, L (XVIII), SWil, SW, SJP

Formy gramatyczne
lp M. m   młyński
ż   młyńska
n   młyńskie
D. m   młyńskiego
ż   młyńskiej
n   młyńskiego
C. n   młyńskiemu
B. m nżyw   młyński
ż   młyńską
n   młyńskie
N. m   młyńskim
ż   młyńską
Ms. m   młyńskim
  młyńskiem
n   młyńskim
lm M. nmos   młyńskie
D.   młyńskich
C.   młyńskim
B. nmos   młyńskie
N.   młyńskiemi
Znaczenia
»związany z młynem«
  • – Nie czyniła obrotów prętszych młyńska skała, Kiedy ziarno dla starcia w mąkę przyciskała, Jako w ten czas Sakrypant raz ręką, raz nogą; Widzi, iż sztuki ledwie gwałtowi pomogą. ArKochOrlCz II 340.
  • – Abo weź źiemie Ormiáńskiey Sanguinis draconis, thuris mastixu po drag:[drachm] dwu, acaciae, hippostididos, berberis, nucis cupressi, po drag:[drachm] 1. mąki latáiącey młynskiey łot 1. z máłmázyą y trochą soku bábczánego/ ábo wodą stalowáną ábo z sokiem iábłecznym. CiachPrzyp E3v.
  • – Młynsky/ Molaris lapis [...]. Molarius asinus [...]. Pistrinensis [...]. Kn 419.
  • – Żárnowy/ do źarn náléżący po Rzymsku. Pistrinensis [...]. Iumentum pistrinense [...]. po naszemu młyński ábo piékárski/ v. suprà. Kn 1389.
  • – Panny niech przyjdą, i one Mają przychętki pieszczone: Kieliszek włudzić, w taniec iść gotowa, Bo bez białej płci dobra myśl jałowa. Wszak też niedługo tej pracy, Jako będą w brzuchu żacy: Choć nam nie będą grać wychodzonego, Do łóżka tańcem pójdziemy młyńskiego. MorszAUtwKuk 168.
  • – Státkow Młyńskich specificatia. Státki wszelkie Młyńskie porząnne[!] mieć powinien Młynarz, ták do Młynnych potrzeb, iáko teź y do budynkow, drzewá rożne do napraw, Kámienie Młyńskie, ktorych záwczásu zá dobrey przyspasabiáć drogi. HaurEk 41.
  • – Dozor przyległości Młynskich. HaurEk 41.
  • – 3284. (614) Tegosz dnia. Kupił Yakub Swider u Woyciecka Więcławika chałupę przed spitalęm pod stawkiem młynskięm za zło. 8 przy urzedzie, woycie y z ławnikami, y przy gromadzie, ktore pieniądze oddal zaras. KsKasUl 345.
  • – 3648. (978) Sprawa trzecia — Uskarzali sie Woycikowie Walek y Szymek na Woycickę Blaskową, bratową swoię, dopominaiąc się successy po bracie swoim, sąd teraznieyszy decretuie: poniewasz wziął krowę po oycu y zelaza młynskie niebosczyk Blazek, zaczym tę krowę y zelaza powinna Woycicka Blaskowa wrocic Woycikom, także y warstat z naczyniem tkackim [...]. KsKasUl 403.
  • – Czemu żyćie do koła przyrownał? ia to mowię albo Jakub S. nazwał ięzyk kołem młynskim, albo wozowym: Młynskiemu przypisał Poeta Extra deteritur tecta laboribus. GelarKaz 798.
  • – Inwentarz młyński ma spisany młynarz, przy tym wiatraku jaki zostaje. InwChełm 31.
  • – Zatą Stodołą Wrota na pole podwoyne ku płotu, z Kunami, ryffami, czopami, panewkami, skoblem y blachą w poręczu do zamykania, za Niemi Budynek Młyński pod dachem, do tego wchodząc drzwi na zawiasach, hakach. zwrzeciądzem y skoblami, tam w srzodku Kierat Krzyżowy, w ktorym Konie chodzą, z należytym okowem, wał graniasty, y koło w gorze dębowe z palcami grabowymi. KomisŻup 87.
  • – Marcin Zjadała młynarz, także luźny, siedzi we młynie i ma rolą młyńską. InwKal II 318.
  • – Młynski Mühl-. de moulin. T III 849.
  • – Oprócz tego kamienie będące przy bokach spustowym i gichciarskim, maią bydź płastsze od będącego przy boku przeciwwietrznym, aby całe to mieysce było podobne do skrzyni młyńskiey nieregularney. CourtBuchuOsińNauka 126.
  • – Cenę żelaza podano następuiącą. Zelaza Szynowego i kratowego Cetnar – Zł: 29. [...] - W naczyniu Młyńskim, Kowalskim, Szkutnym i Tartakowym Cetnar – Zł: 60. OsińOpis 57.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • kamień młyński (sz. zm.):
    • »jeden z dwóch kamieni w kształcie płaskiego walca ułożonych na sobie, między którymi zachodzi mielenie ziarna«
    • – A ktokolwiekby zgorszył iednego z tych máłych wierzących w imię, lepieyćiby mu, iżby był vwiązan kámień młyński v szyie iego, y byłby wyrzucon w morze. NT Mk 9, 42.
    • – Dla tegoć spodni kamień młyński wielki ciężar nosi, że na miejscu swojém stoi, a jako wyższy się nie obraca. SaadiOtwSGul 155.
    • – NIkt nie weźmie w zastáwie zwierzchnego y spodniego kámieniá młyńskiego: bo tákowy jákoby duszę brał w zastáwie. BG Pwt 24, 6.
    • – Ná Kośćiele iednym/ obaczysz ieden kámień wielki mármurowy/ nákształt kámieniá młynskiego/ okrągły/ máiący Oczy/ Nos/ y Twarz szeroką/ tych czásow názwany/ la bocca della verita, (co się wykłádá) twarz od práwdy. DelicWłos 123.
    • – [...] Kamieńmi násze niechay będą chleby/ Dla tey dziáłámy Kamienie potrzeby/ Z tego Kamienia kiedy máćie żytko/ Przyznać wám możem/ że máćie y wszytko; Z tegoż wám y miod popłynie Kámienia/ Wszák dostaiemy Miodu za nasienia: Ktoś na Kámieniu siáł/ nic niezrodziło/ W młyńskim Kámieniu to nie omyliło/ Na tym Kamieniu pszenicá y zboże Kiedy nám miele to zarodzić może. BaranLut 312.
    • – Czy nie boiszże się, abyć kamienia młyńskiego nie przywiązano do szyi, i wrzucono cię w głębokość piekła, żeś małe zgorszył dziecię! CrasZałAChUwagi 28.
    • – Kto iednę zepsuie dźiećinę trzeba kamien młynski u szyi uwiązać y utopić go. GelarKaz 865.
    • – KANIOW nad Dnieprem, gdzie Młyńskie robią Kamienie. ChmielAteny IV 354.
    • – Młynski [...] młynski kamień spodni. der untere Mühlstein. le gite, la meule gissante. młynski kamień zwierzchni der oberste Mühlstein. la meule coutante. T III 849.
    • – W ten czas przebacza się łakomstwu, które gwałcąc owe groby zawiodło ich nadzieię: mniey lituie się człowiek nad temi zwaliskami, w ten czas gdy miłośnik sztuk gniewa się, widząc w Alexandryi przerzynane kolumny dla zrobienia z nich kamieni młynskich, Filozof po tem pierwszem wzruszeniu, jakie sprawuie utrata każdey piękney rzeczy, nie może nieuśmiechnąć się, na widok taiemniczey sprawiedliwości losu, który wraca ludowi to, co go tyle pracy kosztowało, i który poddaie nayniższey iego potrzebie dumę nieużytecznego zbytku. VolnNowicOpis 103.
  • koło młyńskie (sz. zm.):
    • »gatro, koło wodne służące do przekształcania energii płynącej wody w ruch elementów młyna«
    • – Ultimarie przypominamy uprzejmościom i wiernościom waszym konstytucyją sejmu lubelskiego i postanowienie Walnego Zjazdu Warszawskiego o eliberacyi terytorium elbląskiego i klejnotów R.P., co lubo serio ad executionem iniunctum było, z tym wszytkim ani podatek od kół młyńskich nie był importowany do skarbu koronnego, ani ur. egzaktorowie albo lustratorowie województw, ziem i powiatów na przeszłym Trybunale Skarbowym Radomskim nie poprzysięgli quantitatem kół i młynów [...]. AktaPozn I/1 718.
    • – Nie to, który postronki targa i podkowy Żelazne w ręku łamie, nie to, kto stalowy Gwóźdź kręci albo młyńskie zastanawia koło, Albo talerz dębowy rozbija o czoło MorszHSumBar I 270.
    • – Cło nowo podwyższone y generalnie, y ośmiu Podymnego optionem względem Pospolit: ruszenia, wźiąwszy do Braći pozwala praecavendo aby te podatki szczegulnie na zapłatę woysku W. X. Lit: in futurum, á od Koł Młyńskich, na Elbląską summę obrocone były. KonstLubLit 124.
    • – Koło młynskie wodne nigdy wdomu we młynie niepostoi, iako się kamien obraca, iako się źiarno mele[!] nie zpoyrzyi, wodom się tylko zkądinąd przypatruie przychodzącym. GelarKaz 798-799.
    • – Powodzi w różnych kraiach, osobliwie w Lugdunie, gdzie rzeka Rhone, albo Rhodanus zalała przedmieście Guillotiere. Oderwała wielką część skały iedney, ta zawaliwszy łoże, wody bieg zwrociła, tak dalece, że koła młyńskie wspak obracały się. BohJProg II 87.
  • młyńska miarka:
    • »określona objętość zboża oddawana młynarzowi za mielenie lub właścicielowi ziemskiemu przez młynarza«
    • – Zboż rożnych, ták oźiminy, iáko iarych, z Iárzyn Ogrodnych, y náśięnia, z Sádow, z Browárow, z Gorzálnie, y z Kárczmy, z Nabiáłow, z Drobiu Folwárcznego, [...] z Czynszow, z Spow, y z roznych dánin chłopskich, z Chmielow, z karmnych Wieprzow, Wołow, Cieląt, Skopow, Owiec, y Báránkow młodych, z Młotá, z Tázbierow, z Przędźiwá, Płoćien, z Páśnego, z Przewozow, z Stáwow, z Ryb, y z Ieżiorow naięmnych, z Młyńskich miárek, álbo Arędy, z Dánin od kołá, [...] y z innych iákiekolwiek tylko ad Prouentum znáydowáć się mogą, Percepty Industria, y życzliwość Vrzędniká dozornego iák naylepszy Pánom swoim ma obmyślić dochod y Intratę, á potym z tego wszytkie[g]o słuszny należy vczynic iáko się co obroćiło ráchunek. HaurEk 71.
    • – Ráchunki Cokolwiek tylko do Prowentu naleźy, y ná grunćie znáydowáć się może, wszelkich pożytkow, y Intrat, ieśli czynione videlicet. Z vrodzáiu zboz rożnych, z Iárzyn Ogrodnych, y náśienia, z Sádow, z Browárow, z Kárczmy, z Gorzálniey, z wieprzow, z nabiáłow, z drobiu Folwárcznego, ze skor bydlęćia rożnego, Obornego, Owczárniego, koni, y dżiczyzny, z wełny, z Miodow, wosku, Siáná, z Czynszow, y dánin chłopskich, z ospovv, z chmielow, z młotá, tázbierow, z przędźiwá, płoćien, z páśnego: z przewozow, z Młynskich miárek, z Bukwi, z Zołędżi: z Podatkow Rzeczypospol: z Dżieśięćiney? HaurEk 86-87.
  • miara młyńska:
    • »określona objętość zboża oddawana młynarzowi za mielenie lub właścicielowi ziemskiemu przez młynarza«
    • – Miáry dozor. Miáry doyrzeć, y pilnie się oto pytáć trzebá ieśli większą ná boiowisku nie mierzono zbożá miárą, osobliwie młynską, bo tám zwyczáyna, ze iedną záwsze więcey nádmierza się miárką: w Szpichlerzu záś mnieyszym álbo zwyczáynym dworskim wymierzáią korcem. HaurEk 12.
  • cetnar młyński:
    • »jednostka masy wynosząca ok. 50 kg«
    • – Fryszerz Mayster, Kowalów 2. i Kositarz, tym płacą według gatunku żelaza, to iest: od cetnara żelaza ordynaryinego, sztabikowego, wozowego, prętowego płaci się złotych 2. groszy 5; Od cetnara ankrowego, młyńskiego, Hutnego, złotych 2. groszy 8; Od cetnara Szkutnego drobnego złotych 3. groszy 5; Od Szkutnego grubego płaci się od sztuki, iako to: od panwi złotych 3, od kotwic złotych 3, od korby prostey złotych 3. OsińOpis 49.
  • staw młyński:
    • – 491. Sub eodem actu. — Stanąwszi przed prawo nasze zupełne Woyciech Pelc, mlinarz Wolej Komborskiey potwierdził zapiszu pirwszego, czo maiąc na młynie swoim, ktori iest kupnim; tedi maiąc znowu zapisz od iego Mosci Pana dziedzicznego, ze plac na nawsziu wyszej stawu młynskiego pod ogrodem kacmarskim zapłacił za summę grziwien dwadziescia, tedi te grzywien dwadziescia do pirwszego zapiszu, iako w xięgach prawnych iest zapiszane, dał sobie przypisac roku i dnia iako wyszej. KsKomUl 59.
    • – 506. Piotr Firley z Dąbrovice Woiewodzic Lubelsky etc. Wiadomo czynię, komuto wiedziec nalezy, ze poddanemu memu Woyciechowi Pelcowi młynarzowi z Woley Kamborskiey plac na nawsiu wyzey stawu młynskiego pod ogrodem Kaczmarskim przedałem za summę grzywien dwudziestu, a iz onemu samemu y potomkom iego nalezec ma czaszy wiecznemi, zapiszuię, i to ze ten ogrod do młyna nalezec będzie daruię, na czo dla lepszey pewnosci ręką sie swą podpiszuię y pieczęc przycisnąc roskazałem. KsKomUl 62.
    • – Z osobna od wolnej rybitwy na stawie młyńskim według lustracyi 1623 dawał fl.[orenów] 30. OpisKról 80.
    • – Jan Wegner puszcza Wojciechowi Grzybowskiemu przy wsi [...] niwę od wrót, poczynając nad drogą młyńską, idącą aż do stawu młyńskiego czasy wiecznymi. InwPuck 177.
    • – Grobla przy stawie młyńskim była zerwana, a teraz reperowana i upust nowy dany. InwKal II 339.
  • młyńskie żarna:
    • – Pierwej, gdzie jeno zagrano, ona tam musiała być; teraz jako młyńskie żarna, gdzie stąpi, to się z niej piasek sypie. MatłBabBad 181.
Związki frazeologiczne

  • kamień młyński:
    • »bardzo duży ciężar«
    • – A przedśię ochotnieyszym iesteś/ gryść y żwáć młyński kámień vporu swego/ w wieźioro Piekielne śiárką y smołą pałáiące pogrążáiącego/ woliż gryść y żwáć Cetnar ołowu/ ná ktorym śiedźi niepráwość do Piekłá w pycháiąca/ á niżli gryść y żwáć to máluchne Ziarneczko/ w ktorym ták pewne iest Krolestwo niebieskie/ iákobyś go własnemi oczymá swoiemi widźiał/ bo sama ijstotna prawdá káżdego z nas w tym vpewniłá [...]. ZawieszPrzysmaki 69.
    • – Nie straszniejszy ogromnym lwim łupieżem kryty Herkules, gdy centaury gromił albo szczyty Walącemu się niebu pod srogim ciężarem Wielkiej atlanckiej góry podprawiał filarem; Nie straszniejszy Polifem, gdy z okrutnym gniewem Za Grekami po morzu brodził wsparty drzewem; Mszcząc się na Ulissesie wykłutego oka, Młyńskie rzucał kamienie na okręt z wysoka; Nie straszniejszy bohatyr trzeci po tych w rzędzie, Gdy się tęczą opasze, na Pyroa wsiędzie. PotFrasz4Kuk I 335.
    • – Jm. ks. Dunin pisać zawsze będzie, ale i jm. ksiądz kanclerz żali się, że nie miewa listów od w.ks.m. dobrodzieja, trzeba mu przecie podziękować za owe kamienie młyńskie. SarPam 214.
    • – [...] armat tak ogromnÿch uzywano [...] ze z nich kamienmi młÿnskiemi ÿ ieszcze od tych większÿmi na barzo tęgie spręzÿnÿ nałozonemi tak mocno ÿ wiernie strzelano, iz niemi iako burzącemi granatami Wieze ÿ basztÿ wÿwracano [...]. SzołHist 19v.
    • – Nád piasek morski, nád młynskie kamienie Ciężkie by było moie utrapienie, Zkąd słowá, ieśli w nich cokolwiek błądzę, Pełne bydź żalu nieznosnego sądzę. ChrośJob 26.
    • – Uznawayże iáko złe pożądliwości, sercá ludzkie zánurzáią ná zátrácenie i zgienienie, iáko ćięszki kámień młyński, ktory ná sercu uwisnął, i czynił sobie sámemu wiele srogich boleśći. ArnZasWykład C9.
    • – Bojąc się onej za św. modlitwami z grobu powstania, na które i sądnego dnia nie wiem, jak potrafi, sąsiedzką łaską, którym świadczyła zwyż spomniane dotkiwe respekta, będąc kilką młyńskiemi kamieniami przywalona. RadziwHDiar 128.
    • – Jáko tedy ten/ ktoremu wielki Kámień młyński ná Sercu leży/ nie może dobrze odetchnąć: Ták/ kto jest obćiążony Pieczołowániem o to Pożywienie docześne/ nie może bráć w śię tchu Niebieskiego: Nie może wesołey y gorliwey Modlitwy wysyłáć do Bogá. Kámień Młyński przyległ/ ten go duśi. ScultPost 20.
    • – Rozstąpi się źiemia pod nogámi marnotrawcow; y przepáść, w ktorey dna żadne oko nie doyrzy, otworzywszy, pochłonie ich, y lecieć będą iáko kámień młyński, czy ná łeb, czy ná bok, czy ná nogi, póki się ná samym piekielnym dnie nie oprą. WitkJSyn Hv.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Podhasła

*MŁYŃSKIE
rzecz
n

w funkcji rzeczownika
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
D.   młyńskiego
B.   młyńskie
Najwcześniejsze poświadczenie:
1664
Znaczenia
1. »podatek pobierany od właściciela młyna«
  • – Na eliberacyą Elbląga kołowe Młyńskie pro hac sola vice według Konstytucyi na ieden Rok deklaruie. Młyny zaś Jego Krolewskiey Mośći w Wilnie będące ut cedant na Kaplicę S. KAZIMIERZA według Przywileiu J. K. Mći. consentit. KonstLubLit 124.
2. »opłata wnoszona przez chłopów za prawo przemiału zboża w młynach nienależących do ich pana feudalnego«
  • – Do młyna nie dają nic więcej od sztuki słodu do piwa, ktora wynosi korcy 32, tylko korzec jeden, a młyńskiego pięć szelągow abo sztoff piwa, uczyni od każdych dwuch korcy słodu jednę macę, oprocz od pszenice i żyta dają od każdego korca jedną macę, a młyńskiego po groszu. OpisKról 77.
  • – Młyn Borowy. [...] W tym młynie lub w Kończyckim ojcowie Bernardyni Nowscy pro usu suo mają wolną mielicę tak żyta, jako i słodow bez miary i młyńskiego. OpisKról 98.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Data ostatniej modyfikacji: 24.09.2024
Odsyłacze
Patrz: *MŁYNNY, MŁYNOWY.
Autorzy: ER
Data ostatniej modyfikacji: 24.09.2024