Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

MACHLARZ

rzecz.
m
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Warianty fonetyczne: MACHLARZ, *MACHLERZ, *MAKLAR
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SXVI (machlerz), Kn (machlarz), T, L (machlarz, machlerz; XVI-XVII), SWil (machlarz, machlerz), SW (machlarz, machlerz, mekler)

Nienotowany w słownikach:
SStp, SJP

Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M.   machlarz ||   machlerz
B. uż. żyw.   machlarza
N.   machlerzem
liczba mnoga
M. uż. osob.   machlerze
  maklarzy
D.   machlarzów ||   mechlerzów
C.   machlarzom
B. uż. osob.   machlerzów
uż. nosob.   machlarze
N.   machlerzami
Etymologia
niem. Mächler
Znaczenia
1. »nieuczciwy pośrednik handlowy«
  • – Zbierácz czégokolwiek podły ábo chytry/ máchlarz. Consarcinator [...]. Kn 1405.
  • – máchlerz KusWeg G5.
  • – Powiem tu wprzod o Posłách/ potym Senatorách. Naprzod wiećiesz/ co to są oni miłośnicy Oyczyzny co więc owo vstąmpić z vporu Nie chcą raz wraz publicum bonum wspomináiąc/ A złośliwą priwatę w sercu dusząc? Powiem. Są to owi Machlerze iáko więc v Niemcow Miedzy Kupcy bywáią/ co targi stanowią/ Co dla małego zysku y Páná przedadzą. OpalKSat1650 172.
  • – Więc tedy ad cras miał do mnie Pan Balenski przyiść rano y Do Praezydenta pość, nie masz go drugi dzien y trzeci niemasz a iego iuz ukontentowano I tak stronił odemnie pytąm się iednak oniego inszych faktorow Machlerzow iako ich tam zowią. PasPam 263v.
  • – Zátrzymywali pozor spráwiedliwośći Skrybowie i Fárużowie [...]. A byli i máchlerzami, [...] Zyski ziemskie i doczęsne wygody kupowáli. MłodzKaz I, 301.
  • – Machlarz Mäckler KellGram 235.
2. »oszust, kłamca, fałszerz«
  • – Wyrzynáią postáć oboiey płći człowieczey/ ći machlerze y oszukácze ludźi. SyrZiel 1378.
  • – Coż ten bluźniercá ná to odpowie? Co rzeknie máchlarz y potwarcá? RamMKol 35.
  • – Ná co niżli odpowiem/ trzećie ono iego kłamstwo krotko przypomnię/ gdy powiáda że Swięći zdrowia nie dáią áni odeymuią. Co ieśli prawdá/ spytayćiesz tego máchlarzá. RamMKol 40.
  • – Więtszy będźie bogáty zdźierca/ máchlarz/ oszukáwácz á przećię nie maią go zá tákiego/ ale zá dobrego/ zá iałmużnika: ktory nie tylko vbogiem dawa/ ale y do kośćiołá spráwuie ornaty: á vbogi gdy kogo chce oszukáć/ wnet iego zamysł podeyźrzány/ y znáczny v wszystkich będźie. PetrSEt 297.
  • – Choć ucieka, nieprawdę mofi, Tak on nasze rajtare łofi. Tam sie bawi, a tam uderzy, Jednym słowem własni maklarzy. Pod Bern z nami gdy sie zjekali, Hans z jednym na harc wyjekali. HabListKontr 343.
  • – Száłbierz. Oszust. Máchlarz. Cygan. Zyd. KnAd 1124.
  • – TRupie czołá/ szpetne twarze/ Toć was zdobi mászkárá! Ieszczesz dufasz w te máchlarze? Záwiedźiesz się/ ey wárá! Kto im dufa/ iák się rzekło/ Będźie płákał po szkodźie: Roskosznikow czeka piekło; I kochasz się w vrodźie? RaderBrudOst A11.
  • – A zkąd się tych Tynfow narodziło? Na WMMPana ze wszystkiego Mazowsza Podatki są ieszcze y ci machlerze co ieszcze u inszych Poborcow piniądze dobre na WMMPana skupowali. PasPam 194v.
  • – Wszák to iuż weszło w przysłowie: Szálbieruie ni żyd; máchlerz iest to urząd żydowski, á záś ten máchluie, co się z prawdą miia; [...]. MłodzKaz IV, 426.
  • – Rzemieślicy Łgarze. SIłá w Rzemieśle máchlerzow bá y czyśći Lgarze/ Szewcy/ Kráwcy/ Kuśnierze/ Kowale/ Wáchlarze Szewcy máło co robią/ vstáwicznie piją/ Rzadko kiedi co máią/ bo iedno lżą żyią. NowSow A4.
  • – Nie będżiesz miał w domu twoim dwojákiego efá/ jedney mnieyszey/ á drugiey więtszey/ to jest/ dwojákiego wiertelá: bo efá byłá to miárá u Zydow/ jáko u nas Korzec álbo wiertel; Co jest przećiw onym Szálbierzom y Máchlárzom/ ktorzy dwojáki ná Zboże wiertel máją: jeden wielki á drugi máły/ wielkim kupują/ á máłym przedawáją; przez co śię bogáćić myslą/ á ná to nie pomnią/ że przez tákie szálbierstwo nie ná dobrách tylko doczesnych y ćielesnych czesną/ ále y ná duszy wieczną odnoszą szkodę (Matth. 16. v. 26.) [...]. GdacUczyn 39.
  • – Monarchom polskim został tylko na papierze księstwa tytuł, choć twierdzą inaczej machlerze. DiarSejm 41.
  • – Machlarz. Betrüger. trompeur, fourbe, fripon, Normand. T III 773.
  • – To my tak mowimy/ á wy iáko: iáko Sámárytanká/ czásem Czárogrodzkiego porwiećie sobie zá Papieżá; nie podoba sie ten/ więc z Ierozoliwy[!] iákiego szpiegá vkáże wam Turczyn/ á wy zá nim iáko niedawno poszliśćie zá machlerzem iednym Greczynem/ ktory się mienił Pátryárchą Ierozolimskim. BirkRus 15-16.
Znaczenia niepewne
1 i 2:
  • – Dawno się iuż tá Gadká miedzy ludzmi plećie/ Iákiego rzemieslniká nawięcey ná świećie? Licząc tu sáme Mistrze/ nawięcey máchlarzow/ Iesliże y pártácze nie máło lekárzow. JagGrosz C4.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Odsyłacze
Patrz: FAŁSZERZ, OSZUST, OSZUKACZ, OSZUKAWACZ, OSZUKIWACZ, SZALBIERZ.
Autorzy: ER
Data ostatniej modyfikacji: 31.01.2025