ESJP XVII i XVIII wieku

Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
T (pod: car), SJP

Nienotowany w słownikach:
SStp, SXVI, Kn, L, SWil, SW

Formy gramatyczne

lp	M.	m	abisyński
		n	abisyńskie
	D.	m	abisyńskiego
		n	abisyńskiego
	N.	m	abisyńskim
	Ms.	n	abisyńskim
lm	M.	mos	abisyńscy
	B.	nmos	abisyńskie

odmiana niezłożona

lp

C.

m albo n

abisyńsku

Znaczenia

1. »związany z Abisynią, krainą w Afryce«

– Ieziora znacznieysze w Abissyńskim państwie są Zaire, Zembre, Zafftan, Nigrys. BystrzInfGeogr D1v.
– Rzeki pryncypalne są Nil, ktory z ieziora Bed, Krolestwa Malembá wypływá, ciągnie się przez Abissyńskie państwa, Nubią, Egipt, y wpadá w morze Medyterrańskie. BystrzInfGeogr D1v.
– Pierwszy Petrus Covillanius od Janá II. Krola Lusitańskiego umyślnie po to wysłany Badacz y szpieg, aby się o tym Popie Janie náleżycie wywiedźiał, ten udał się do Abyssyńskiego Państwá, gdźie widząc tamecznego Monárchę wiele podobieństwá maiącego z Krolestw wielu, bogactw y Ceremoniałow, do owego quond[m] w Azyi panuiącego Popa‑Jana, powrociwszy do Luzytanii, iak by dociekł rem certissimam, uczynił Imperátora Abyssyńskiego Popem Ianem, y názwał go Preste Jean [...]. ChmielAteny II 635.
– OBYWATELE Abyssyńscy generalnie zowią się AEthiopes od Etyopa Wulkanowego Syná. ChmielAteny II 637.
– Ten [język arabski] w Afryce w Abyssyńskim albo Murzyńskim Kráiu záżywany. ChmielAteny II 749.
– Natale solum Cardanus naznacza Jednorożcowi Murzyńkie, vulgo Abyssyńskie Knieie, y puszcze: AEltanus gory Indyniskie. ChmielAteny1755 I 127.

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

król abisyński;
abisyński cesarz;
abisyński imperator (sz. zm.);
car abisyński:

– W roku 1541. Grádáámet krol tego páństwá/ gdy był po długich woynách/ ktore wiodł z Claudiusem krolem Abissińskim/ poráżony przez Chrystophorá Gámę/ hetmáná Krolá Ianá III. Portogálskiego; z ludem záś y z ármatą/ ktorego był dostał od Seque z Zebir/ pokonał Portogálczyki y Abissiny. BotŁęczRel I 231.
– A krolowie záś Abisyńscy/ y po dziś dzień ten zwyczay záchowuią/ iż ile rázy wychodzą in publicum, tedy przed nimi krzyż złoty niosą/ y naczynie pełne ziemie. StarKaz 642.
– W Afryce Kráina ieſt NUBIA, (ktorey Miasto Stołeczne, gdzie tameczny Krol rezyduie, Nuebia:) ná mil 300. wzdłuż, y ná tyleż wszerz zábieráiąca, to Turczynowi, to Abyssynskiemu hołduiąca Cesarzowi: Obywátelow má Machometanow, Zydow, Koptykow: Płynie przez ten Kray rzeka Nubia, ktorá dałá imię całemu kráiowi. ChmielAteny II 633.
– WIelu iest takich Autorow, ktorzy erroneè mniemaią, że Abyssyński, albo Murzyński Cesarz iest PRESBYTER IOANNES, albo POP‑IAN, y w samym zaráz pomylili się názwisku ktore ięzykiem effertur Perskim, Progestiani, to iest Mąż Apostolski, á oni corrupto sono vocis, mowią Presbyter Ioannes, iako twierdzi Scaliger. ChmielAteny II 634.
– MOnárcha Abassyi, albo Murzyńskiey Ziemi Wyższey, od Patriotow názwany iest Magnus Negusch, to iest Cesarz: Europeyczykowie názywáią go ABYSSYNSKIM Imperatorem, nád 16. á według Kirchera nád 27. Kroleſtwámi panuiącym: z ktorych te znácznieyſze: Dafila, Barnagasso, Dangali, Dobas, Trigemahon, Ambiancantiva, Vangue, Bagamidri, Belegvanze, Angote, Balli, Fatigar, Olabi, Baru, Gemen, Fungi, Tirut, Malemba, Amara, Tigre, Xoa, Fazola, Goyam, Dambia, etc. ChmielAteny II 633.
– ABYSSYNSKI IMPERATOR czy iest PRESBYTEREM, albo Popem Janem? ChmielAteny II 634.
– Pierwszy Petrus Covillanius od Janá II. Krola Lusitańskiego umyślnie po to wysłany Badacz y szpieg, aby się o tym Popie Janie náleżycie wywiedźiał, ten udał się do Abyssyńskiego Państwá, gdźie widząc tamecznego Monárchę wiele podobieństwá maiącego z Krolestw wielu, bogactw y Ceremoniałow, do owego quond[m] w Azyi panuiącego Popa‑Jana, powrociwszy do Luzytanii, iak by dociekł rem certissimam, uczynił Imperátora Abyssyńskiego Popem Ianem, y názwał go Preste Jean [...]. ChmielAteny II 635.
– Car Abisynski. der Priester Johannes, der grosse Neguz in Abyssinien. le Prêtre Jean en Abissinie. T III 99.

imperium abisyńskie (sz. zm.):

– Czasow świeższych AFRYKA dzieli się ná Części 12. Większych: ná Barbaryą, Saarą, Nigricyą, Gwinią, Nubią, Imperium Abyssyńske, Krolestwo Egypskie, ná Imperium Monomegow, Kongo, Zangwebaryą, Krolestwo Monomotapy y Kray Kafrarią. ChmielAteny II 628.
– Kráina Afryki, iest Abyssyna, abo Abassya, aliàs AEthiopia, albo MURZYNSKA ZIEMIA WYSZSZA, czyli DALSZA, á raczey ABYSSYNSKIE IMPERIUM. ChmielAteny II 633.

abisyński język:

– W AFRYCE, dominium maią Abyssynski, y Arábski Języki, z ktorych mow ſię porodźiły Lingva Congana, Angolana etc. ChmielAteny II 758.

2. »związany z chrześcijaństwem obrządku etiopskiego«

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

patryjarcha abisyński:

– Xiąże Mikołay Radziwił Peregrynant suis oculis vidit w kairze Patryarchę Chaldeyskiego, tam rezyduiącego, ktory się pisze Chaldeyskim y [Patryjarchą] Abissinskim. ChmielAteny II 148.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Podhasła

Formy gramatyczne

Najwcześniejsze poświadczenie:

Znaczenia

»w języku używanym w Abisynii, zwanym abisyńskim«

– Zowie się tedy [Bóg] po Hebraysku Iehova; po Syryisku Ella; po Chaldeysku Eyla; po Arabsku Allo; po Egipsku Goni; po Etyopsku Abba; po Ormiańsku Derd; po Georgiańsku Moti; po Abyssińsku Agei; po Persku Syri; po Łacinie Deus; po Grecku Theos; po Illirycku Boog; (iest słowacki kray) po Hiszpańsku Dios; po Włosku Idio; po Francusku Dieu; po Niemiecku Gott; po Węgiersku Atya; po Moskiewsku Tios; po Czesku Bouh; po Polsku Buog; ale teraz Polacy diphtongum uo, efferunt za o, y mòwią Bog; po Belgicku, albo Niderlandzku Goot; po Angielsku Good; po Szkotsku Goed; po Libernicku Nieh; po Hetrusku Esar; po Saraceńsku Agdi; po Magicku Orsi; po Assyryisku Adad; po Koptyisku Geos; po Peruańsku Zimi; po Indiysku Tura; po Syneńsku Tali; po Tatarsku Anot; po Hesperydiysku Agad; po Kalefroneńsku Solu; po Kongońsku Aneb; po Angolańsku Anup; po Maurytańsku Alla, po Filozofsku Abda; po Kabalistyńsku Agla; po Isladiysku Gudi; po Kánadiysku Riuh; po Mexikańsku Bosa; po Kwityńsku Hoha; po Parakwariysku Piur; po Hilicku Hana; po Filippinicku Mora; po Iapońsku Zaka; po Samotraceńsku Pola; po Narsingicku Bila; po Melindycku Abag; po Maldywicku Obra; po Zaflanicku Bora; po Ormuzańsku Alai; po Cyreneńsku Popa; po Elamicku Para; po Tybetycku Geza; po Bakryańsku Sila; po Karmanicku Suma; po Albarycku Bogo; po Beotycku Aris; po Kamboyańsku Miri; po Kreteńsku Deos; po Gymnoficku Tara; po Brachmańsku Pora; po Mogolsku albo Mogerycku Alli; po Peloponeseńsku, albo Moreysku Dyos; po Frygsku Zeut; po Tracku Kalo; po Adenicku Illi; po Mezopotańsku Ella; po Moldawsku, czyli po Wołosku Dzeu. ChmielAteny III 2.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

ABISYŃSKI

PO ABISYŃSKU