Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

POTRZEBA, POTRZEB

rzecz.
ż
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SStp (potrzeba, potrzeb), SXVI (potrzeba, potrzeb), Kn (potrzeba), T (potrzeba), L (potrzeba, potrzeb; XVI-XVIII), SWil (potrzeba, potrzeb), SW (potrzeba, potrzeb), SJP (potrzeba, potrzeb)

Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M.   potrzeba
  potrzeb
D.   potrzeby
C.   potrzebie
B.   potrzebę
  potrzeb
N.   potrzebą
Ms.   potrzebie
liczba mnoga
M.   potrzeby
D.   potrzeb
C.   potrzebom
B.   potrzeby
N.   potrzebami
Ms.   potrzebach
Znaczenia
1. »konieczność, okoliczności zmuszające do czego«
  • – Vespasian cesarz/ z namnieyszey rzeczy cło brał [...] Cła wymyślać może nowe/ gdy wielka potrzeba ciśnie. PetrSEk 29.
  • – Obaczywszy tedy rezolucyą, chętnie oddając dobremi słowy o cesarzu to co mu należało, im [Elearom] też żywności spotrzeb obiecali [Norymberczycy]. DembPrzew 114.
  • – Przetoż tákim száfárzem bydź ma: áby/ gdy potrzebá Rzeczypospolitey álbo potrzeb żywotá łáknącego wyciąga; oné wedle condicyey swey y przemożenia wspomagał. GrodDysk Fiijv2.
  • – Te Panny nie z zadnego przy muszenia albo z iakiey potrzeby zostały zakonnicami. PasPam 247-247v.
  • – Zaglow pod zbożá nie słać, dla zbutwienia, chybá że tego iest nawálna potrzebá, ktore co prędzey wysuszyc. HaurEk 64.
  • – Studnie w tym Miesiącu kopác dobrze, tám gdzie te[go] pilna potrzebá. HaurEk 110.
  • – Nie obłowisz się ztąd zbojecka czato Jeszcze Narodow tak wiele się czwała Zbiwszy ich; tam się zdobyway bogato. Z nich łupem szafuy, nie z tego fundusza Bo cię tak pilna potrzeb nieprzymusza. LucChrośPhar 71.
  • – [...] jesli potrzeb kaze; lub uciski Odwazę ręcę y ostatnie siły [...]. LucChrośPhar 157.
  • – Między rozmáitemi, ktore álbo naturá uformowáłá, álbo dowcip ludzki wynálázł, álbo też samá wymogłá potrzebá, obowiązkámi niemász dostoynieyszego, nád serc i áffektow unią. DanOstSwada II, 19.
  • – Potrzebá. 1) Nothwendigkeit, Zwang, Noth [...] besoin, contrainte, nécessité qui oblige à faire qu.ch [...] mam wielką potrzebę tam iść; potrzeba nauczy chleba; [...] uciśniony potrzebą; iest w ostatniey potrzebie. T III 1570.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • według potrzeby;
  • wedle potrzeby;
  • podług potrzeby:
    • – Owo zgołá, miawszy tey wypráwy praeparament, y przywykłość, cokolwiek okázya każe, łátwo będzie záżyć według potrzeby y upodobánia. FredKon 51.
    • – Weźmiy Szczupaká pułmistowego/ y Liná/ ochędoż pięknie/ wymocz/ wstaw w gárncu pięknym/ w wodzie/ warz dobrze nakrywszy/ [...] gdy vwre/ odley polewkę osobno w piękne naczynie/ [...] przyley Winá/ Cytryn wycisniy według smaku/ Cukru według potrzeby/ Cynámonu całkiem/ Gozdzikow/ Pizmá [...]. CzerComp 89.
    • – [...] zaś robotnicy iż ciężko pracuią więcey dbaią o chleb niżli o pańskie łagodne przywitanie, abo o poszanowanie od pana aby naiadszy się wedle potrzeby mogli być duższy y świeższy do prace dalszey odprawowania. PetrSEk 10.
    • – wedle potrzeby długi. lang genung. assez long. T III 1571.
    • – Pan Prouisor za gospodarza zostawił na Mincy Wilhelma Witte Sliosarza Maistra teize Mincy; a w młynie pod Zamkiem, gdzie ciągnom zgrubego Cany, Jakuba Hild Ciwerkmaistrza opatrziwszy obadwuch podług potrzeby strawnemi pieniędzmi. VorLetSkarb 237.
    • – Tegoz Uzioł 4 Blankieta Listowne ImX Theolog do zapisania czasem listow podług potrzeby. SapADiar 106.
  • z potrzeby:
    • – Munsztuk zupełny hiszpański nakształt adziamskiego, [...] tego munsztuka dla kształtu, do stroju adziamskiego używają, względem krotochwil raczej, aniżeli z potrzeby. DorHipTur 158.
    • – [...] wołáć piwá kiedy się pić nie chce, nie z potrzeby, ále z głupiego obyczáiu to czyniąc, iest rzecz głupia [...]. StarPopr 65.
  • bez potrzeby:
    • – Pisma jakieś niechętliwe, A przytem i uszczypliwe, Bez potrzeby tak snać prawie, Ujmę czynią mojej sławie [...]. GrochWiersze 65.
    • – Trzęci árgument Plebáński ná przeciw szkołom Iezuickim w Krákowie iest/ że się mu sposob náuczánia ludzi młodych/ ktory Iezuici we swych szkołách záchowywáią/ niepodoba/ bo Grámatykę porozdzieláli/ reguł trudnych bez potrzeby w niey náczynili; długo onąż młodź zábawiaią. SzemGrat 24-25.
    • – Bog cudow bez potrzeby nie zwykł czynić. WisCzar 112.
  • nad potrzebę:
    • – P. wojewodzie ruskiemu posłałem jeszcze Kozaków [...]; posłałem i moździerz wielki, i prochów, aby nad potrzebę miał wszystkiego. SobJListy 443.
    • – A coż dopiero mowić o tych, ktorzy nád potrzebę swoię abundant in superfluis ná zbytki, ná excessy máią z kąd łożyć. DanOstSwada V, 17.
    • – nad potrzebę. mehr als nöthig. plus – qu’il n’est pas nésessaire; plus – qu’il ne faut. § nad potrzebę suknia długa. T III 1571.
  • od potrzeby:
    • – Thorza dostawszy uwarzyc [...] iadac w rossołku, by y wendzone chowac od potrzeby. GrodzMisc 82b.
    • – Konia u kołu trzymam od wielkiey potrzeby. PasPam 90v.
    • – Poganie dla powagi, Polacy ją [brodę] noszą Dla statku, od potrzeby Węgrowie z Wołoszą [...]. PotFrasz2Kuk II 393.
  • potrzeba wyciąga (sz. zm.);
  • potrzeba niesie (sz. zm.);
  • potrzeba przynosi;
  • potrzeba przyciska;
  • potrzeba każe;
  • potrzeba ukazuje:
    • – [...] chcemy, abyscie na podwode Koni tilo, ile pomieniony Sekretarz Nasz dac rozkaze, i sama potrzeba wyciągac będzie, pod te zwysz mianowane rzeczy Nasze, bez zadnego zatrudnienia i omieszkania dawali [...]. VorLetSkarb 169.
    • – Podwody sama wyciąga Rzpty potrzeba. PasPam 161v.
    • – [...] mieysce do osuszenia vpatrzywszy, porząnnie rowem przeoráć, tyle rázy, ile sámá tego wyciągáć będzie potrzebá. HaurEk 5.
    • – Chábriá do stá dwudziestu okrętow zebrawszy ludzi/ wiele niosłá potrzebá [...] roskazał/ áby tym ktorzy na sześćdziesiat okrętách byli inszy zá dwá miesiącá zápłácili żołd żołnierzom [...]. PetrSEk 41.
    • – [...] zgoła gdzie potrzeba Niosła tam obracano subiecta wygodne [...]. OpalKSat 56v.
    • – Strzemiona na dużych sowitych puśliskach u siodeł, abo mają być równe obie, abo prawe na palec dobry krótsze nad lewe, dla raźniejszego siedzenia i władania kopiją i bronią, gdy tego potrzeba przynosi. DorHipTur 92.
    • – Czemu frasuiący się wzdychá? Duszá cale wlepi się y utopi w myslách y zapomina przez odetchnienie sercá chłodzić, áż gdy potrzebá przyciská, chce oráz nagrodzić co omięszkáłá, tedy mocno ciągnie oráz powietrze y ták wzdychá. TylkRoz 283.
    • – [...] te Panstwo podległe záwsze bywało przypádkom Interregni, miánowicie ná ten czas gdy schodziło ná krwi y Potomkách Krolewskich á szukáć po obcych Kráiách Pánow tym Narodom potrzebá kázałá [...]. MerkPol 167.
    • – [...] ieżeliby od Pułnocy Międzywschodnie Kráie Pokoy sobie obmierziwszy/ chciały Woynę przeciw Rzeczypospolitey podnieść/ álbo iesliby przeciwko támtymże Kráiom potrzebá Woynę obrocić kazáłá [...] tą drogą [wodną] wszytkie te potrzeby Woienne [...] wygodnie wystáwione być mogą. FredKon 111.
    • – [...] zdaiemy stolice JP. Hetmanowi, aby nas już wyzwolił zniey prosiemy, obiecując mu i żywności dodawać i odsiedcz prętko gdzieby tego potrzeba ukazowała. MasDiar 104v-105.
    • – Chorągwie nowo záciągnione prędzeyby do Obozu stáwáły/ kiedyby noclegi rospisane mieli/ bo niemieliby się kędy zábáwiáć/ y Hetman wiedząc Trácty ktoremi idą/ mogłby ich Vniuersałámi przygrzać/ ieśliby potrzebá Rzeczyposp: vkázowałá. FredKon 92-93.
  • potrzeba przyciśnie;
  • potrzeba napadnie (sz. zm.);
  • potrzeba ukaże (sz. zm.):
    • – Dobrá Kościelne máią bydź iáko święte kotwice/ ná ktore tárgáć się wam nie godzi/ bez dozwolenia Oycá ś. y tylo ná ten czás/ gdy ostátnia potrzebá Rzeczypospolitey przyciśnie. BirkEgz 31.
    • – [...] lepiey y bespieczniey będzie by trochę opodal początek ich [aproszów] załozyc, zeby gdy potrzeba przycisnie z obozu obrona y posiłek wczesnie mogł bydx dodany [...]. NarArch 123.
    • – Insze powinności, to jest, gdy około młyna albo wożenia drzewa potrzeba napadnie, to się z Fedrauem, ktory dwie włoce szołtyskie drugie trzyma, sprzęga i obadwaj za jednego szołtysa powinnoć odprawują. OpisKról 427.
    • – Klisterámi według wzwysz pomięnionych ingredientiey, zgotowánemi pilnie ná tęn czás rátowác gdy nápádnie potrzebá. HaurEk 53.
    • – Przeto niektore [osoby] tylko vkazac mi trzeba Iako czas zniesie iako vkaze potrzeba. ArKochOrl 24v.
    • – W obławę, ile potrzeba ukaże, z drugimi chodzić powinni. PiotBrań 431.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • – Potrzébá wiélu błędow ochroná i obroná. KnAd 912.
  • – Potrzebá práwo łamie. RysProv 65.
  • – [...] zakazał zeby tych owiec nie tykali nie rznęli dla grzechu, ale skoro usnął owym się tesz iesc chciało a nie było co inszego, potrzeba powiadaią y Zakon łamie, zabili kilkanscie sztuk z onych trzod y poiedli [...]. PotPrzyp 8.
  • – [...] potrzeba nie czeka pogody i wczasu [...] T III 1570.
  • – Iest Włoskie prouerbium. Chi spende piu, spende manco. Kto, według potrzeby pieniądzmi dzwoni, Tęn się tez większego kosztu ochroni. HaurEk 20.
2. »trudna sytuacja«
  • – [...] iesliś wziął corkę do siebie, przystoi ábyś też oycá corki tey, a żony swey nie opusczał, ale szanował, y w potrzebie ratował. PetrSEk 26.
  • – O nędzna do ciebie/ Gdzieli po Sáltách gromisz zwierz Eurotey/ W cięszkim swym gwałcie wołam y potrzebie. Przybądź y ieśli nietknione twe śrzánki/ W Efezie do tąd/ rátuy swe kochánki. TwarSDaf 119.
  • – Wkozdych nay cięszszych Potrzebach do niego naypoufalszy nad innych rekurs. PasPam 284v.
  • – [...] ná przednowku záwsze, niektorych ludzi cięszka zwykłá przyciskáć potrzebá. HaurEk 73.
  • – Iesli człek prosty kiedy Boga wzowie Y do niego się wpotrzebie uciecze: Wysłuchan bywa [...]. PotSyl 114.
  • – Potrzebá [...] Mangel, Dürftigkeit, Armuth [...] nécessité, pauvreté, besoin, indigence [...]. T III 1570.
  • – [...] kiedy głod cierpię chwalę Bogá [...] ieśli też iestem w iákiey potrzebie, álbo mizeryey, ia go wielbię. TylkStrom 60-61.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • gwałtowna potrzeba (sz. zm.):
    • – Drudzy zaś deski sobie najdowali, A do onych się mocno przypasali Mając nadzieję - (ubroń Boże! żeby Okręt się rozbił) z gwałtownej potrzeby Przy owych deskach chcieli się ratować I jakokolwiek swe zdrowie zachować. BorzNaw 104.
    • – I w tychze dołach; co ie na wał skopią Grob będą mieli; iezeli się prędzy Rozstasowaney nie odeymą nędzy. Więc zabiegaiąc potrzebie gwałtowney, W Achaią się ieden pułk wyprawi; I co wynaydzie w krainie obłowney, Ztym nieodwłocznie do Woyska się stawi [...]. ChrośKon 279.
  • nagła potrzeba:
    • – Drugi Sposob na zasięgnienie piniędzy na tak nagłą Rzpty potrzebę proponent Panowie Posłowie. PasPam 216v.
    • – Wnagłey potrzebie roznych szukac nalezy sposobow. PasPam 217v.
    • – Przydaię y tę prawdę nie omylną, że im się bardziey stan duchowny Bogaci, tym bardziey swiecki ubożeie, z kądże succurrere Oyczyźnie w nagłych potrzebach, żeby y z wiarą nie upadła, kiedy to, co się raz odda kościołowi, nie powraca nigdy in publicum usum. LeszczStGłos 25.
  • ostatnia potrzeba:
    • – Byłaby to pessime constituta Respublica, gdyby w ostatnich potrzebach in malis irremediabilibus, Seymu doczekać się nie mogąc, nie miała żadnego sposobu wybrnienia. KonSRoz 41.
    • – Roskazuiemy y to, áżeby Plebáni osobliwe mieli stáranie około porátowánia ubogich w ostatniey zostaiących potrzebie [...]. DanOstSwada V, 11.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • – w potrzebie przyiaciela poznać. den Freund erkennet man in der Noth. on connoit l’ami dans la nécessité, au besoin. T III 1571.
3. »wojna, bitwa«
  • – I. M. Pan Hetman kazał nam też ku nim nástępowáć: á my sie spieszno klusząc/ gotowismy byli do potrzeby: iedno żesmy byli konie zmogli. NowinyDymitra Aijv.
  • – Aug. opuściwszy Diáment dobrze nádwątlony/ ku Párnáwie ná odsiecz oblężonym ruszyć się ma/ nieczekawszy tych ktorzy pieniądze ná służbę repetyciiey wzięli. á 26. tuszył sobie znimi potrzebę mieć. BielDiar Av.
  • – Myśl nászá iest ná ten czás co nowo Pan Bog dał. Spisáć iáką Krolewski Zołnierz potrzebę miał. Z Woyskiem Moskiewskim ktore znowu się zebráło/ V Stolice mocą swą znácżnie pokazáło. HofmańPor Aijiv.
  • – Pan Woiewoda zas Bracławski wpolnych potrzebach miał Wielkie do swiadczenie w Expugnatiey Zamkow experime[n]tu zadnego przed tym niewie aby czynił [...]. ŻółkPocz 19.
  • – RELATIA PRAWDZIWA O WESZCIV WOYSKA POLSKIEGO do Wołoch y o potrzebie iego z Pogáństwem w Roku 1620, we Wrześniu y w Pázdzierniku. SzembRelWej 1 nlb.
  • – W tey potrzebie ná plácu iáko się potym gdy nieprzyiaćiel odstąpił od nas widziáło/ legło nászych do 300 ábo 350 poimánych przy tym práwym Taborku niemáło. SzembRelWej A4v.
  • – Twierdzą że Kulim Beiá zábito, bo ná ostátku odbieżeli ćiáłá iego przy záśieczy ktore w kilimách vnośili z potrzeby. Pogrom B3.
  • – Ták ná koszu Tátárskim przez noc woysko stało/ Ktore się tą potrzebą bárzo sprácowáło. DobrociesRel B3v.
  • – Potrzébá aliter. v. Potyczká. Kn 797.
  • – [...] potym rzekł [cesarz]: wprawdźieć to dobra y zdrowa rádá/ ale iuż po cżáśie gdym sie iuż záwiodł y ogłośił co AbázyBászá winien: iuż tu nie porádźim nic/ áni wymyślim/ gdy sie sstáło/ nielża nam tylko ábo sie mężnie zPolaki bić y potykać ábo przed potrzebą iakich media do Tráktatow y pokoiu szukáć [...]. StarWyp D2v.
  • – Z Cesárskich poległo Zołdatow pięć set/ w potrzebie. WiadCes Av.
  • – [...] K. I. M. przećię tegoż dniá/ z woyskiem pomknął/ dosyć porządnym/ ktore [...] co dźień szykował/ áby ták ćiągnąc/ zwycżáił się ták konny iáko y pieszy lud/ szeregow swoich pilnowáć/ y potrzebę wszeláką vcżynić z nieprzyiaćielem. PastRel A4v.
  • – PIESN O Potrzebie z Tátáry z Kozakámi pod Beresteczkiem, 30. Junij, 1651. PieśńBer a.
  • – O Panno Częstochowska [...] Czyś nie ty w ten czás byłá ten pogrom czyniąca. Ktoraś w rożnych potrzebách w rozmaite strony/ Záchodźiełá sługom swym dodáiąc obrony. PieśńObl .
  • – Tak Turcy powiedali załuiący siebie Ze w zadney dotąd znami, otwartey potrzebie Tyla krwie Muzułmanskiey iako dzis nie szkodni. PotWoj 156.
  • – Druga w tym że Roku potrzeba była pod Gnieznem z Szwedami. PasPam 51.
  • – Woiowałęm ia tez z Tatarami a przecię nigdy Trupa Tatarskiego na kupie tak wiele iako Niemcow Moskwy y inszych Narodow po potrzebie niewidziałęm. PasPam 268.
  • – Gdy się skończyła potrzebá ták sroga/ Vpádli wszyscy z dźiękámi do Bogá/ Przy Mszy w Namioćie/ ná wesele násze. Nie Hussym Básze . PieśńZwyc 5.
  • – W Sercu swoim zbyt się trwoży Ze nie w Port ale w wodę/ Towary swe wnet wyłoży Smierć biorąc zá nagrodę. Iáko Zołnierz gdy w potrzebie W Ktorey przedtym nie bywał. KochProżnLir 155.
  • – A referendarz koronny przy boku Pańskim w ostatnim życia jego zmroku Będąc, przy pułku brata miasto siebie Miał w tej potrzebie. MorszZWierszeWir I 500.
  • – Relátia Potrzeby z Ordą pod Podháycámi Die 9. Septembris 1698. RelPotrz 1.
  • – Potrzebá [...] 5) eine Feld-Schlacht [...] bataille [...] do potrzeby się gotować; dać, wygrać, przegrać potrzebę. T III 1570.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • potrzeba wojenna;
  • potrzeba marsowa:
    • – Mogłbym tákie plagi przytoczyć/ ktore potykáły tych/ ktorzy kościoły Kátholickie łupili. Miánowicie Hálberstádá Xiążę Brunświckie/ ktory ściągnął rękę świętokradzką do Zákrystyey iedney bogátey w Niemczech/ y statuę złotą z niey porwał Swiętego iednego/ żártuiąc z Swiętych/ á potrzebą woienną się wymawiáiąc. Czy to nie skarał Bog tego łotrzyká prędko? BirkNagr 46-47.
    • – Wpotrzebie woienney rowny wSliachectwie Sliachcicowi tilko obok stanąc ma a plebeusowi zadnemu miedzi sliachtą Stawacsie obog niegodzi tylko miedzy Czeliadzią Sliachecką [...]. TrepNekLib 11v.
    • – A stąd ludzie rycerscy dla ták wielkiey cnoty Iego [żelaza]: nad wszytkie skárby y drogie kleynoty: Więcey ie sobie ważą w więtszey cenie máią/ Zwłasczá co go w potrzebách marsowych doznáią. RoźOff 164.
    • – Myśleć o kilkunastu milionach dla zapłaty wojska dawnych zasług i samej braci stawać w potrzebie marsowej, jeżeli to wystarczą województwa i czy podobna subsit indicio majestatis [...]. DiarSejm 347.
  • walna potrzeba (sz. zm.):
    • – Anno 1654 12 augusti, którego i zaćmienie słoneczne straszne było, zabito pod Szkłowem pana Hieronima Mirskiego w potrzebie walnej z Moskwą [...]. CedrPam 17.
    • – [...] tegoz Roku nasze Woyska zMoskwą pod Chmielnikiem mieli walną potrzebę [...]. DrobTuszInf 51.
  • staczać potrzebę:
    • – To Xiążę że było bárzo silne, gdy stáczał potrzebę z Genueńczykámi nád morzem, Hetmáná ich [...] porwawszy, przyniosł żywego do obozu swe[go]. KalCuda 62.
  • stoczyć potrzebę;
  • potrzebę odprawić:
    • – Stoczono potrzebę za Wisłą - na Pradze. WierzbKon 102.
    • – [Szwedzi do zakonników:] Onegdyście nam iednego [charakternika] zábili Ktoremu czarci na roskas słuzyli, Siedm zawsze przy nim było duchow smiałych Trzydzieści potrzeb odpráwił nie máłych A tu od niego uciekli przeklęci Ani go wspárły pisma ni pieczęci. OblJasGór 93v.
  • dać (komuś) potrzebę:
    • – Die 12 Septembris zjachały się nasze wojska pod Wiedeń, gdzie dali potrzebę i szczęśliwie otrzymali zwycięztwo z Turków. WierzbKon 195.
    • – Spodziewaliśmy się co godzina, że nam miał [Lubomirski] dać potrzebę, bo tak wspominał, i już kilka razy był uszykował wojsko, kopie porozdawał, nawet i kozackim chorągwiom, których ma siedemset i z których wszystek chce uczynić front. SobJListy 56.
  • do potrzeby stawać || w potrzebie stawać (sz. zm.):
    • – A szykowana Piechota w Swe rothy Zwykłey Nabrawszy cery y ochoty Oycom na radosc y na imię cnęmu Stephanowego Swięta Zamoyskięmu Tak Sprawnie ognia y gęsto dawała Iakoby Kędy w potrzebie Stawała. OblJasGór 169v.
    • – [...] krol Szwedzki takowe podał [Brandenburczykowi] kondycye [...] 4to Żeby stawał z Woyskiem swoim krolowi Szwedzkimu na pomoc w kazdey potrzebie przeciw nieprzyiacielowi Iego [...]. HistBun 36v.
    • – Z ktorego pozostałego skarbu, zadney monety, oprocz samey szabli Camillowey z ktorą Walnym Wodzem Rzymskim będąc do potrzeby stawał [...] niewziowszy: wszytek skarb pozostały, na mieyscu swoim złozył [...]. SzołHist 17.
    • – Ale y w narodzie Naszym Herbowni kiedyś pod iedną Chorągwią do potrzeby stawali [...]. DanOstSwada II, 61.
4. »to, co jest dla kogoś konieczne«
  • – Iescze złotá y śrebá/ ná ten czás nie było Ná świecie: gdy żelazo y z miedzią nástáło. Ktore Bog po vpadku człowieká pierwszego/ Podał temuż człowieku ku potrzebie iego. RoźOff 23.
  • – [...] w kilku godzin náydzie się ná spodku wodká, ktorą z pilnością w szkláney báńce chowáć do potrzeby oczney. Abowiem bárzo Oczom ciemnym, Oczom płynącym iest użyteczna [...]. SyrZiel 388.
  • – Srébrá/ álbo złotá/ álbo száty nie pożądałem od nikogo. Owszem sámi wiecie/ że mojim potrzebom/ y tych ktorzy są ze mną/ służyły te ręce. BG Dz 20, 33-34.
  • – Lasu młodocianego we trzech miejscach po kilku stajań jest w gruncie uszewskim: drwa brzozowe, grabowe, z którego swą potrzeb domową, krom browaru, może odprawić, także i do grodzenia płotów, i na tyki do chmielu. InwUszwVet 234.
  • – Sługi moie, ktorem posyłał przed sobą dla sporządzenia gospod, y potrzeb, pod Wárty brano, do Miástá y mieyscá gdzie kołowáli, niepuszczano. LubJMan 58.
  • – Przyszedszy tu do Wielkiego Miasta iuz tu znaydę wpotrzebach moich wygodę. PasPam 168.
  • – [...] dla czci y Chwały tak wielkiey Pani, Ktora mu ku potrzebie wszelkiey Pomocná była [...] Niech iakąkolwiek radę dopomoże [...]. OblJasGór 19v.
  • – Wieprze. Wiele ich w karmniku, y iák davne, policzyć, áby się iáki ná inną stronę nie ználazł zbytni, ktorych co ná przedasz, co ná Dworską potrzebę vczynić dyspozycyą. HaurEk 88.
  • – W drugiej skrzyni zostało pieniędzy zł 1000 szelągami, które wyszły na potrzebę pogrzebową. InwKal I 296.
  • – Kto chce dla potrzeb gospodárskich mieć słuszny w domu Młynik, ná mełcie słodow y kasz rozmáitych [...] niech go da wten sposob zrobić Młynarzowi prostemu. SolArch 98.
  • – Albowiem prawo Tyrannow zabitych Wyrzucać każe na rosstanie ciała Ani ich pomniec, á zbiory pożytych Zeby Publiczna potrzeb otrzymała [...]. ChrośKon 73.
  • – I tym zołnierska zaginęła kara, Gdy się zołdowym kazdy zapomniawszy, V prywatnych się o respekty stara, A ci ich na swą potrzeb zwerbowawszy Tam pędzą; kędy ni cnota, ni wiara [...]. ChrośKon 340.
  • – [...] posyłáno ode Wsi do Wsi, od Miásteczká do Miásteczká, od Klasztoru do Klasztoru o potrzeby ubogich pytáiąc się y onym hoynie prowiduiąc [...]. DanOstSwada V, 18.
  • – Potrzebá. [...] 4) Nothdurft, Sache die man nöthig hat [...] le nésessaire; chose dont on à besoin [...] niewiele potrzebie ludzkiey trzeba; wszytko potrzebie moiey służyło [...]. T III 1570.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • do potrzeby własnej || na własną potrzebę;
  • do potrzeby swojej || na swoją potrzebę (sz. zm.):
    • – Snadź chce Krol ludzie obrocić gdzie indziey/ ná własną potrzebę [...]. MerkPol 248.
    • – Ma ta wieś chrosty do potrzeby własnej na swoich rolach. OpisKról 371.
    • – Budynkowego nie rąbác drzewá, chybá ná własną potrzebę, y to zá wiádomością Páńską, álbo stárszego Vrzędniká, ludziom rozdawác, przedawác nie godzi się. HaurEk 59.
    • – Nadto z lądu za tamą nad Tygą leżącego, gdzie pastwisko mają i trzcinę do potrzeby swojej zbierają, płacą marcas Pruthen. 100. OpisKról 405.
    • – O. Przeor teraznieyszy bacznosc maiąc na Kazimierza Slagę [...] przysądza iemu, azeby trzymał pastewnik oprocz tamtych zagonow od Błazeia na potrzebę swoię [...]. KsKasUl 380.
    • – [...] wszyscy sie bespiecznie do gaiu onego swiętego przyieli, y większą go połowe na swoią potrzebe wycieli [...]. SzołHist 19v.
  • domowa potrzeba (sz. zm.):
    • – [...] ięłá się szláchtá kupczyć [...] ták iż się ubogi człowiek w mieściech y po wsiách nie może przed nimi pożywić. Co rozumiey nie o tych/ ktorzy ná swoią potrzebę domową kupuią [...]. StarPopr 135-136.
    • – [...] ná targ kmiotek idzie żeby Kupił lub wituch pszenny Alboli pás rzemienny Lub dla domowey naczynie potrzeby [...]. KochProżnLir 30.
  • publiczna potrzeba:
    • – [...] nie słuszna się zda wygádzáiąc nieumieiętnym Domowym/ wypędzić cudzych dobrych z Korony/ z ktorych większą lud pospolity y Krol sam ma wygodę; ktorzy też więcey zárabiáiąc/ więcey ná publiczne potrzeby contribuere mogą. MerkPol 26.
    • – A co tego się plugastwa szelągów i tymfów rozlazło, niepodobna i porachować; bo żaden we wszystkich publicznych potrzebach nie idzie do podskarbiego, tylko do mnie. SobJListy 226.
  • wygadzać potrzebom (sz. zm.);
  • dogadzać potrzebie (sz. zm.);
  • potrzebę ratować:
    • – Bez wszelkiego tedy respektu/ bez wszelkiey prywaty/ y bez wszelkiego zysku/ wygadzaycie potrzebom/ iáko brácia ieden drugiemu. StarKaz 376.
    • – Trzecia iest nieposlednia wygoda ktora nąm Czescią z Kupiectw y rzemiosł pochodzi gdy naszym Potrzebom y wygadza y one ratuie [...]. OpalKSat 98.
    • – Wolę swey potrzébié niż cudzem oczom dogadzáć. KnAd 1253.
    • – [...] dogadzać potrzebie ubogich ludzi. T III 1570.
    • – Znáć było ná tym weselu wolą Páńską ná pożytek ludzki obroconą: bo co pożyteczniey iáko vbogiego potrzebę rátowáć/ dáć mu winá ták dobrego/ ták wiele? BirkNiedz 89.
    • – [Faraon] iák wielkie zgromádził Prowiánty, iákie pozákładał Mágázeny, iákich szukał sposobow, áżeby poddánych swoich potrzeby rátowáć mogł. DanOstSwada V, 17.
  • dogodzić potrzebie (sz. zm.);
  • opatrzyć potrzebę (sz. zm.);
  • potrzebie wygodzić:
    • – Orzeł i sowa, mając ku sobie przychylne Serca, zawzięły z sobą przyjaźni nie mylne, Stanowiąc, żeby jeden drugiemu nie szkodził, Owszem więc zobopólnej potrzebie dogodził. VerdBłażSet 8-9.
    • – Iesli serce tak piękne iako twarz u ciebie Nie porz dobrych zamysłow dogodz mey potrzebie. ArKochOrl 35v.
    • – [...] potrzebie łacno dogodzić, zbytkowi trudna. T III 1570.
    • – [...] przez pieniądze rozumiey wszytko/ co się może na pieniądze obrocić/ aby z nich sobie y czeladzi żywność/ y insze potrzeby opátrzyli. PetrSEk 13.
    • – Dusze grzeszney vbostwá kto porátuie? [...] potrzeby iey nie opátrzy żadna ina rzecz/ oprocz dobr nádprzyrodzonych/ á te grzech odiął. BirkNiedz 53.
    • – I znowu toż gdzie indziej powtarza nam, żeby Przedać wieś, a ubogich opatrzyć potrzeby [...]. PotFrasz3Kuk II 621.
    • – Moskwa niestrzymała razu ięli zaraz vciekac nasigonic Wtym tez one Falkoneciki stą trochą piechoty przysli y barzo potrzebie wygodzili [..]. ŻółkPocz 26.
    • – Przetoż áby Towárzyskim potrzebom wygodzono było [...] żadnemu nie będzie się godziło nád dwadzieścia y dwá dni [...] od Chorągwie oddaláć. FredKon 1.
  • w potrzebie komuś dogodzić:
    • – [Lubomirski] W zywnosc się sobi, radby załozeł Spizarnie Zeby y Sam miał dosyc y za czasem komu W Potrzebie mogł dogodzic [...]. PotWoj 46.
    • – [...] gdzie nie mász białogłowy tám wzdycha potrzebny abo chory; bo ona dzielnością swoią w każdy kąt domowy weirzy, káżdemu domownikowi ábo potrzebnemu w iego potrzebie dogodzi. WisCzar 44-45.
Związki frazeologiczne

  • z potrzeb || z potrzebę:
    • »tyle, ile trzeba«
    • – 5 Iunij potym nieprzyiaciel w kilka Dni wziowszy armaty i ludzi z potrzebę, szedł pod Dziewiczy Monastyr [...]. MasDiar 94.
    • – Piołyn gorny. Ktorego gdy z potrzeb nie mamy, możemy tákże tego ktory po stárych murách y rumách znáyduie się bráć. SyrZiel 338.
    • – Tákowe ábowiem dzieci záwsze są nędzne/ płaczliwe/ y choćby pięć mátek ábo mámek/ záledwieby mu spotrzebę pokármu dodáły/ nigdy wszákże tákowe nie tyią/ ále bárzo cięszkie są SpInZąbMłot 56.
    • – Wszak ich znąmy takowych á ozadnym niewiem Zeby miał przysc do chleba albo go miec zpotrzeb [...]. OpalKSat 62.
    • – Jużem z pieluch wyrosła i lat panieńskich doszła, Już mam z potrzebę wzrostu i urody po prostu, A nie wiem przecie, kto mię na świecie Przyjmie w małżeńskie stadło. ZimSRoks 49.
    • – Wtóry [kmieć] Łakomy, ten ma z potrzeb bydła do roboty. InwKal I 138.
5. »sprawa do załatwienia«
  • – Teraz, iż te rzeczy moje do kaźni Cesarskiej są zabrane, uniżenie proszę, aby z miłościwej łaski Waszej Cesarskiej Mości rozkazacieś mi je wrócić raczył i mnie z miłościwej łaski swej Pańskiej, którym tu po potrzebie swej prywatnej przyjachał [...] dopuścił odjechać [...]. NiemPam 112.
  • – Człowiekowi bácznemu, nie przystoi wtrącáć się do káżdey potrzeby, á ná osobności żyć, wielka pociechá. StarPopr 117.
  • – Mieszkaiąc przinim kilka niedziel, iak iusz przedsięwzięta droga rostac przinagliała, dlia sprawowania niektorych potrzeb, z Belowem iachał do Wolgastu. VorLetSkarb 71.
  • – Jedni z srogimi zdobyczami wymykają, drudzy dla głodu koni [...], trzecim się przykrzy wojna, czwarci mają różne sprawy, potrzeby. SobJListy 531.
  • – Sle Bomfin chłopca do Hirpina, zeby, Dla wazney się z nim widziec mogł potrzeby. PotSyl 46.
  • – Potrzebá. [...] 6) Berrichtung, Sache die man verrichten muss. [...] afaire qu’on doit expédier [...] mam tam rożne sprawić potrzeby. T III 1570.
  • – Gospodyni poszłá w swych potrzebách do miástá. TylkStrom 134.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • pilna potrzeba:
    • – Posłannikowie Carscy [...] iadąwyprawieni do Io KMSCi w pilnych potrzebach y Sprawach [...] przydałęm konfoy [konwój] y Przystawa [...]. PasPam 161v.
    • – [...] przyznay się kogo tu szlákuiesz? On ná to. W pilney Krolowey potrzebie Mátki mey szukam. ClaudUstHist 67.
  • mieć do kogoś potrzebę:
    • – Waszec do kąd Spytasz go mąm wielką odpowie Potrzebę do naszego Pana PodSkarbiego [...]. OpalKSat 34v.
    • – Jechałem do Usnarza, ztamtąd 25go na Wilno jechałem do Mińska, bo w Wilnie do jp. hetmana miałem potrzebę, którego końmi biegłem na sejmik przedsejmowy [...]. ZawiszaPam 39.
6. »konieczność wypróżnienia (czasem także: jedzenia, picia lub uprawiania seksu)«
  • – Potrzébá potoczna przyrodzona/ iéść/ spáć/ ná dwór iść/ etc. Necessitas [...]. Kn 797.
  • – Niech ci dziewczyna luba przed tą wonią Umknie ust i twym zasłoni się dłonią, I w najgorętszej na łóżku potrzebie Leży z daleka i zadkiem do ciebie. MorszAUtwKuk 356.
  • – LIEU [...] MIEYSCA od potrzeby wychodki, komorki. DanKolaDyk II, 203.
  • – NÉCESSITEZ [...] POTRZEBA co do przyrodzenia, wyprożnienia przyrodzonego [...] Jeżeliby ci było potrzeba, iest tu mieysce ze wszystkiemi wygodami, to iest woda stolec y insze mnieysze ochędoszki w tey mierze. DanKolaDyk II, 294.
  • – Potrzebá. [...] 3) natürliche Nothdurft. [...] nécessitez, f. plur. fonction naturelle. [...] potrzeba potoczna, przyrodzona iako ieść, pić. T III 1570.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • potrzeba przyrodzona:
    • – Będziecie też mieli miejsce zá Oobozem/ gdzie będziecie wychodzili ná potrzebę przyrodzoną [...]. BG Pwt 23, 12.
    • – Wypróżniáć się/ iáko źwierzętá czynią. honestius dicitur ná stoléc iść/ stoléc mieć: Czynić sobie wczás ambiguum est. Potrzébę przyrodzoną odpráwowáć etiam ambiguum, quia duplex est vt diximus, Ná dwór máły. Ná dwór wielki. Oletum facere [...]. Kn 1326.
    • – Więc kiedy go potrzeba przyrodzona budzi, Stół namacawszy, darmo po kątach się trudzi, Szukając drzwi, żeby mógł wyniść do wychodku [...]. PotFrasz2Kuk II 415.
  • potrzeba natury:
    • – Iuz nade dniem iakis człowiek [z] Swieczką dla potrzeby natury wszedł między owe obaliny y usłyszawszy konaiących ludzi ięczenia zląkszy się uciekł y innych ludzi zawołał [...]. HistŚwież 81.
    • – [...] książęta małe, synowie jej [księżnej krajczyny], zamknięte były w wielkiej niewygodzie i smrodzie, gdyż w tej jednej izbie spać, jeść i inne potrzeby natury czynić musieli. MatDiar I, 285.
  • chodzić na potrzebę (sz. zm.):
    • – COMMODITÉ [...] WYGODA się też mowi w domu komorka sposobna gdzie ná potrzebę chodzą. DanKolaDyk I, 327.
    • – LIEU COMMUN, (Retrait ou' l'on va aux grands besoins.) [...] MIEYSCE pospolite osobna komorka gdzie wszyscy chodzą na wielką potrzebę. DanKolaDyk I, 328.
  • iść na potrzebę wielką:
    • – Iść ná potrzebę wielką [...] na wielki [...] stolec [...]. DanKolaDyk II, 294.
  • iść na potrzebę mniejszą:
    • – Iść [...] ná potrzebę mnieyszą [...] ná mały stolec [...]. DanKolaDyk II, 294.
  • potrzeba przymusza:
    • – Macherzyná [...] bierze urynę od nerek [...] przez meáty urynowe [...] y wypędzá przez korzeń [...] kiedy potrzeba przymuszá. KirchFac 60.
  • potrzeba przypadła (sz. zm.):
    • – VENIR (Arriver) [...] Jeśli by ci przypadła pilna potrzeba, iest tám nádworze stolec y insze wszystkie wygody. DanKolaDyk II, 569.
    • – [...] dzieciom [...] ten defekt zwyczayny, to iest ryby w łóżku łowić co pochodzi częścią ze zwyczáiu że się wstać niechce gdy potrzeba przypadnie, w czym zasnąwszy snem głębokim puszcza pod się [...]. VadeMed 220.
  • potrzeba przymusiła (sz. zm.):
    • – Purgánse w gorączkách osobliwie wielkich mieyscá nie máią, chybá gdyby potrzebá przymusiłá może dáć wolne bardzo [...]. PromMed 12.
    • – Przymusiła potrzeba Krola do wizyty, Wszedł w loch z przypadku, kędy Dawid był ukryty [...]. DrużZbiór 41.
7. »zapas«
  • – vorrath potrzeb/ zywność KusWeg M7.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Podhasła

POTRZEBY
rzecz
nmos
blp

Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Formy gramatyczne
liczba mnoga
M.   potrzeby
N.   potrzebami
Najwcześniejsze poświadczenie:
1603
Znaczenia
1. »rzeczy potrzebne«
  • – Ludzie Karolusowi, który szli do Narwie, przepuszczeni są i dobrowolnie, i chętnie i potrzebami ich opatrowano i dobrowolnie, i chętnie się im stawiono [...]. AktaPozn I/1 217.
  • – [...] iest y Szpital/ w ktorym gość może mieć wszytkie potrzeby darmo przez trzy dni. WargRzym 85.
  • – [...] zadney kráiny nie masz, ktoraby miáłá wszytkie do życia potrzeby: przeto potrzebuią ludzie przywożenia z cudzych kráiow rzeczy, ktore doma się nie rodzą. PetrSEk 28.
  • – Stárzy ták byli w skromności vfundowani że y P Bogá ktory iest w skárby swoie nieprzebrány nie prosili o zbytki, ále tylko o potrzeby do wychowánia przystoynego ná tym świécie. StarKaz II, 115.
  • – A zeby iuz więcey na Morze rozbiiac nie powracali, ale gospodarskim sposobem na wyzywienie swoie zarabiali, pewne im grunta wziemi oney ponaznaczał y wszelkie do gospodarstwa przynalezyte potrzeby ponadawał. SzołHist 4v.
  • – potrzeby. 1) nöthige Sachen [...] le nésessaire, les bosoins; des choses dont on a besoin [...] wszelkie ziemia wydaie potrzeby. T III 1570.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • potrzebami opatrywać:
    • – A on [mistrz kuźniczy] nas do żywności nászey potrzebámi opátruie: piniądzmi/ chlebem/ y szátámi. RoźOff M2.
    • – Wielu [derwiszów] u siebie żywiąc, przechowywał i potrzebami opatrywał. SaadiOtwSGul 44.
  • potrzebami opatrzyć:
    • – W sobotę tamze maiąc JEoMsc wszelakiey zywnosci dostatek z sobą a widząc ze Panu Kamienieckiemu prouiantu iako w drodze było, nie staie, rybami, kilą dziesiąt beczek owsa y innemi potrzebami kazał go opatrzyc. PiasRel 16v.
    • – Hetman Szwedów bić niechciał i na Synowca swego Krzywo poyrzał, gdy mu owych przeszło 2000 przywiodł - kazał ich do Lwowa odprowadzić, tam im wygodę w kwaterach wielką uczyniwszy Koszulami trzewikami i inszemi potrzebami opatrzył. OtwFDzieje 82.
2. »przedmioty używane w określonym celu«
  • – W bok jednak stajni [...] komor potrzeba rządnych dla [...] chowania rzeczy i pościeli masztalerskich, mioteł, wideł, taczek, łopat, cebrów, wiader i inszych potrzeb. DorHipTur 83.
  • – Przykazujęmy też surowie wszytkim kaczmarzom i hakarzom, żeby wszelakie potrzeby przedajne mieli tak dla podrożnych, jako i dla obywatelow. KonDOliwKutrz 70.
  • – Kocieł gorzałczany z pokrywką i z rurami i z tymi, ktore do gorzałki robienia należą, potrzebami. InwŁakBęt 85.
  • – Naprzod warstat pasamoniczy z potrzebami. InwFiszBęt 93.
  • – Potrzeby od rzemieniá bez żadnego srebrá, Páłász ábo Koncerz, nie we srebro opráwny, ále z żelázá dobrego. FredKon 78.
  • – Nawet y po Smierci znimi cuda robili włoczyli passy z nich darli rzemien na potrzeby z tych passow wykrącali. PasPam 267.
  • – Skoro tylko zboża się przedadzą, zaraz bym tam chciał posłać co pieniedzy, aby i srebra ze dwie puzdra kupić [...], ze wszystkimi do stołu należącymi potrzebami [...]. SobJListy 202.
  • – Naczynia y potrzeby wszelkie, co tylko do w zwysz pomięnionych należy státkow, [na spławienie towarów do Gdańska] tak máią bydź sporządzone. HaurEk 62.
  • – Admirał Norris [...] we 25. wojennych Okrętach do Portugallij wyszedł. Na te Okręty, oprocz potrzeb wszelakich Wojennych rożnych, wziął z sobą 10. tyśięcy flint, 4 tysiące par pistoletow, y niezmierną moc prochu, kul, ołowiu, bombow y granatow. GazPol 1735 51 7 nlb.
  • – Sześćfuntowa [armata], na lewetach czerwonych, z całym okowem i potrzebami należącemi. ZamLaszGęb 35.
  • – Blisko końca tej harmaty osoba z mieczem. Na lewetach nowych, z całym okowem, koła nieszybowane, z potrzebami należącemi. ZamLaszGęb 36.
  • – Półfuntowa, z całym okowem i potrzebami należącemi. ZamLaszGęb 36.
  • – potrzeby 3) Zubehör, nöthiges Geräthe zum Haus-Wesen, zu einem Handwerck [...] des meubles, des utenciles, des outils nésessaires à une maison, à un métier [...] potrzeby stołowe, kuchenne, łowcze. T III 1570.
3. »dodatki do ubioru«
  • – Iubka hałaiowa karmazynowa popielicami podszyta, potrzeby Diamentowe z Petliczkami ktorych iest No 7 [...] ArchRadziw 1638 1715/ 163/ 10.
  • – Zá nim iecháło 24. Pokoiowych I. M. P . Woiewody Poznáń. miánowićie/ P. Konopnicki/ Cielecki/ Szodłrski/ Vlatowski/ Domárácki/ Mikołáiewski/ Dambrowski/ Boiánowski/ y inszy/ w żupanách átłasowych żołtych/ w ferezyách áxámitnych czerwonych podszytych átłásem żołtym/ v fereziy potrzeby złote: wszyscy pięknie przybráni/ y ná dobrych koniech/ sáydaki piękne/ każdy z łukiem/ łubia ná áxámićie czerwonym háftowáne złotem/ y strzał pełno w kołczańie. WjazdPar a3.
  • – Ia sam do Brodow przyiachałem był w cienkiego sukna Załobie zpotrzebami iedwabnemi. OpalKListy 422.
  • – Osobliwie temu Zelmanowi Zapotrzeby do Sukien dla Bielskiego, y Wolskiego etc Odesłałem gotowemi Tynfow 37. SapADiar 72.
  • – PAREMENT [...] przybranie bramowanie obszycie bogate lámowanie potrzeby do sukien. DanKolaDyk II, 329.
  • – potrzeby [...] 2) Zubehör zu einem Kleide [...] garniture d’habit, fourniture [...] potrzeby do szaty iako guziki, przącki etc. T III 1570.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Data ostatniej modyfikacji: 06.06.2024

POTRZEBA

w funkcji predykatywnej
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Formy gramatyczne
Najwcześniejsze poświadczenie:
Znaczenia
»jest konieczne«
  • – [...] kędy Pan ktory osadza 57000. ludzi woiennych/ potrzebá żeby liczba pospolita obywátelow támecznych/ byłá dáleko więtsza. BotŁęczRel III 54.
  • – Nadobywanie Smolenska wielkiegoby apparatu, piechoty y strzelby potrzeba. ŻółkPocz 10.
  • – A gdzieby tego więcey potrzebá byłá, tedy przez sześć dni tákże tego używáć. SyrZiel 379.
  • – Táki pies ábo iest Záćiecżcá/ ábo nieciekáwy: ieśli záćiecżcá/ potrzebá áby miał głos przynamniey śrzedni/ y vpor w gonieniu popędzonego żająca [...]. OstrorMyślTur 30-31.
  • – Albowiem o co byśmy się modlić mieli, jako potrzeba, nie wiemy; ale tenże Duch przyczynia się za nami wzdychaniem niewymownem. BG Rz 8, 26.
  • – Panowie Posłowie powiedzieli im [bojarom] ze chcą do Krola JE[g]oMci gonca wyprawic do ktorego Przystawa potrzeba aby go dla bespieczenstwa do granic prowadził. PiasRel 53.
  • – Car moskiewski w państwie swoim zakazał pić tabaki pod gardłem, ani jej przywozić, aby się lud pospolity nie zarażał, bo rozumiał być trucizną. Jeden bojarzyn z Kiesi tak zaszedł sztuką: wszystek rząd na konia kazał upleść z tabaki, do kolasy także bechy i co było potrzeba na otosy. SzemTorBad 296.
  • – Chciałbym o tę Maietnosc z P. Mielzynskim componere bo takiego tam potrzeba ktoryby rem alienam curet ut suam. OpalKListy 155.
  • – Iesli iednak o[mnin]o tego potrzeba dla tych zamysłow P. Krakowskiego, fiat. OpalKListy 351.
  • – [...] potrzeba mi samemu znim Mowić. PolPar 27.
  • – Wszelka Forteca tak dworu Szlacheckiego iako y Publiczna Rptey pięć pozytkow pociąga zasobą. I. Ozdoba zamku yDworu wszelkiego. II. Obrona naypewnieysza pod czas niebespieczenstwa. III. Ogrodzenie wieczne ze co Rok Płotow Tynow Palow Dylowania (ktore barzo wiele kosztuią y puszcze gubią) do grodzenia niebędzie potrzeba, raz wałem porządnym okopawszy. [...]. NarArch 35.
  • – [...] kiedybyscie takie Asylum na Niewiasty zbudowali iakiescie zbudowali naMęszczyzn nie potrzebaby wam Zon zebrac uSąsiadow [...]. PotPrzyp 11.
  • – Nie takem Oyczeprawi [Osman], rozumu daleki Zebym go słuchac nie miał y aczem z opieki Wyszedł y wszytko mi się według woli darzy Ani by mi potrzeba więcey bakałarzy Słuchałem cię choc bym się obszedł bez twey rady [...]. PotWoj 28.
  • – Nie bardzo miec za złe potrzeba choc kto z zalu siła wymowić musi. PasPam 141.
  • – Gdzie staną w Miescie to mu powinni ieść dawac y pić puty puko nie wy stawią podwod tyla ilo ich potrzeba. PasPam 165.
  • – To cię tedy znaydzięmy zawsze kiedy tego potrzeba będzie. PasPam 182.
  • – Albo Rozumiesz co to piszę niedowiodę kiedy będzie potrzeba. PasPam 193.
  • – Lepieybyś nam P. Boże brod nie dawał: bo nam tylko pracę zádawasz/ y do kosztu nas przywodźisz/ że je sobie muśiemy dáć golić; Czegoby nam nie potrzebá czynić/ gdyby nam brody nie rosły. GdacPrzyd 41.
  • – Wiedzieć potrzeba y o tym że Hetman Wielki Koronny Mikołay Potocki umarł, a Polny wziął generalną nad wszystkim Woyskiem Komendę [...]. HistBun 24v.
  • – Pójdźmy do ochędostwa. Ale ach! spuchnąć wszędzie od smrodu potrzeba. Bramy – barłogi i gnoje, ulice – psy zdechłe i ścierwy, podsienia – parowy i doły. MałpaCzłow 202.
  • – [...] postanowiwszy komput plus minus Husaryi, Officyerow do każdey Horągwi naznaczywszy, bardzo małą bym im płacę naznaczył, y tylko taką, ile by mu potrzeba była, stawić się raz w rok na popisie z orężem przyzwoitym. LeszczStGłos 65.
  • – Robaczka Thamur krwią pod linią rysowáno mármury, á te się według linii padały głádko, dla tego młotow, Siekier do Fabryki nie potrzeba było. ChmielAteny II 545.
  • – Potrzeba, trzeba. nöthig seyn, müssen. faloir, avoir besoin, étre nécessaire. [...] nie trzeba, nie potrzeba. es ist nicht nothwendig. il n'est pas nécessaire; il n'est pas besoin. T III 1571.
  • – Sługo zły wszytek dług odpuściłem ci, czy nie potrzebáż było ábyś y ty zlitował się nád społsługą twoim, iákom ia się zlitował nád tobą? TylkStrom 130.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • koniecznie potrzeba:
    • – Ze się Woysko upomina zasług niema to nikomu czynic podziwienia bo ie oddać koniecznie potrzeba. PasPam 141v.
    • – Koniecznie potrzeba Woyska, ktore żeby było bitne, trzeba żeby było liczne, płátne, posłuszne, y dobrze ćwiczone. LeszczStGłos 111.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Data ostatniej modyfikacji: 11.01.2021
Odsyłacze
Patrz: POTRZEBOWANIE.
Autorzy: RB
Data ostatniej modyfikacji: 11.01.2021