ESJP XVII i XVIII wieku

Notowanie w słownikach

Słowniki notują

Formy gramatyczne

liczba pojedyncza

	M.				rozprawa
	D.				rozprawy
	C.				rozprawie
	B.				rozprawę
	N.				rozprawą
	Ms.				rozprawie

liczba mnoga

	D.				rozpraw
	B.				rozprawy
	Ms.				rozprawach

Znaczenia

1. »rozmowa, zwłaszcza prowadząca do podjęcia decyzji, rozstrzygnięcia, załatwienia czegoś«

– Rospráwá/ Transactio 1 C. pro omni actu quo concordiae initur, vel ab obligatione receditur. Decisio [...]. Kn 931.
– Ia z Archilochem niechce mieć zabáwy/ Ni z Hipponáktem iákowey rospráwy; Sieką ci swym żądłem rádzi/ Chociaż im nikt nie záwádzi. KalCuda 38.
– Tymi/ y podobnymi rozmowámi Obiad skończywszy/ spáć się zrozchodzilisámi [!]. A potym ráno wstawszy/ szli się Phebá rádzić/ W ktoreby się im kráie/ roskazał prowádzić. Y kázał/ by do dáwney mátki się vdáli/ A przyrodzonych sobie brzegow/ się trzymáli. Po rozpráwie/ z kościołá/ sam Krol wyszedł z nimi [...]. OvOtwWPrzem 538.
– Był nieiáki Micylus/ człowiek nád ktorego W onym wieku nie było Bogom wdzięcznieyszego; Temu/ bułáwonoścá/ twárdym snem spiącemu/ Vkazał się też y rzekł: Idź ku odległemu Bzárowi y wodom iego kámienistym/ Idź á nie zwłocz rozstáć się z siedliskiem Oyczystym: Ktorym iego/ ieśliby śmiał pogárdzić/ zdániem/ Wielkim mu/ y strászliwym/ przegrażał karániem. Záczym/ gdy bárzo prędko/ po oney rozpráwie/ Odstąpili go/ y Bog/ y sen o raz práwie: Wstał Alemnowicz/ cicho w głowie swey miárkuiąc Widzenie ono/ y z swym zdániem się mocuiąc: Bo lub mu Bog/ odmienić mieysce rozkázuie/ Ale práwo/ opuszczáć Miásto zakázuie; Y śmiercią káráć każe okrutną káżdego/ Oyczyznę swoię własną opuszczáć chcącego. OvOtwWPrzem 604-605.
– [...] kazał się spowiedacz grzechow swych á pothym miasto rozgrzeszenia, nie czekaiącz dalszey rosprawy rozumieiącz ze go pa[n[u Bogu pozyskał, rohatyną go zabił, ruskiej wiary (vt fertur) beł alias pop. AktaBab 19.
– Jeden kawaler, nie mając zabawy. Komedyjańskie chciał słyszeć rozprawy; ze nie wczas przyszedł, pojrzawszy po ciżbie, Zgadł, że nie będzie gdzie siedzieć w tej izbie. Umknął mu się ktoś przecię nań łaskawy, I puścił mu róg twardej swojej ławy. MorszAUtwKuk 32.
– Kurwy, precz z domu! Mój kuś poświęcony Powinien własnej już pilnować żony. Możecie teraz za mym pozwoleniem Szukać inszego pobytu z brzeminiem Albo zakładać zamtuzy i wozem Pojedynkowym wlec się za obozem, Albo objeżdżać targi i jarmarki, Albo do księży przystać za kucharki. Dano wam wszystko, bodaj was zabito, I popłacono aż po wczora myto, I na rozprawie przy nocnym bankiecie Położono was. Diabłaż więcej chcecie? MorszAUtwKuk 335.

2. »układanie się z kimś, prowadzenie negocjacji, rozmów, pertraktacji«

– Rozprawa [...] 2) eine Handlung, Abrede, Unterhandlung [...] 2) négociation; l'action de traiter, de négotier qu. ch. [...] 2) szczęśliwie tak trudney i zawikłaney w poselstwie swoim dokończył rozprawy [...]. T III 1908-1909.

3. »rozstrzygnięcie konfliktu, zatargu w instytucjach wymiaru sprawiedliwości; czynności prawne prowadzące do takiego rozstrzygnięcia, do podjęcia decyzji opartych na przepisach prawnych«

– Jeśliby ktory chłop uporem, nie czekając rozprawy, pod nawiercią pole poorał, pierwszą razą ma dać na starostę grzywien połtory. OstrogIntrKutrz 94.
– Kompozycya/ aliter. v. Rospráwá. Vgodá. Kn 295.
– Będąc bliski smierci Iendrzey Stanek vczinil rospravę z dziatkim [!] swemi [...]. KsKomUl I, 51.
– [...] proszę aby [..] sprawy tey nie raczyli sądzic Teraz lecz oney według Prawa y sprawieliwosci Swiętey Suspendowali do Rozprawy mey Ich Msciow U Sądu Trybunalnego [...]. DekrŻmud 65v.
– Uczyń nią dosyć sobie uczyń swoie zdánie, Smaczny mi będzie ten raz, y ná smierć zkázanie, Czekáć ná práwo, gdzie więc rozpráwa leniwa Słáwić prze to ubędzie, mnie męki przybywa. Szczęsliwym, gdy z twey ręki pożegnam się z swiátem. CorMorszACyd 153.
– On rozdrazniony, gdy wtey trudność spráwie Widzi, posyła arest Ku rospráwie, Y asz do sądu Krola Paná swego Zawiera w rękach polskich całosc iego; Przestali natym, y areszt przyięli Lecz uczynili to co rozumieli. OblJasGór 109v.
– Trzydzieści tylko sztuk go [srebra] zostáwili Przy sobie, aby przes to omamili Sąd y rosprawę: a do rąk zacnęmu Wszytko wydali Xiędzu Rychelskięmu: On ie zas potym Kiedy od Klasztora Szwedzi odesli, oddał do Przeora. OblJasGór 109v.
– Nie mozem wiedzieć ani dociec tego, Kto Generała wtym niewiadomego Sprawił, ze przy nas nas, czystey poswięcone Pannie, zostaie Srebro nalezione: W czym upewniony barzo się nam onię Przykrzył, y często swych przysyłał po nie. Na co gdym nie dbał, ze go boláło, A mnie się ięmu ostrzey stawić zdáło, Nie przykrząc się nam, gdy iusz nas sprobował, Do rosprawy go przy nas arestował Aby zostało zupełne w całości, Asz do Dekretu Krola IEgo Mości. OblJasGór 109v.
– Zniesienie aresztu, który był z prawa otrzymał ućciwy Maciej stolarz przeciwko sławnemu panu Waleryjanowi Klisiowi, bratu swojemu, in anno 1624. - A iż areszt ten areszt z prawa pozwolony ućciwemu Maciejowi Stolarzowi był in suo esse aż do rozprawy z sławnym panem Waleryjanem Klisiem mieszczaninem krakowskim, a bratem swoim o niejaskie urazy tedy ten areszt tym niniejszym pisaniem (gdyż już za pomocą Bożą do zgody przystąpili) znosi sie i kassuje, ut iuris est. ActScabVet 72.
– Rozprawa. 1) Gerichtsw. Vergleich zur Güte [...] 1) Palais: transaction, convention [...] § 1) do rozprawy im mieysce naznaczono w mieyskich sądach; bez rozprawy sądził; rozprawę przyjąć [...]. T III 1908-1909.

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

oczywista rozprawa:

– Tandem z wielkiéj burzy mały deszcz; pernoctata siła przemogła, bo gdy na dniu trzecim post captivitatem stawiony został personaliter do oczywistéj rozprawy, dekret favorabilius padł, po którym nakazano płacić szkody praetendis conditionaliter, że miał jp. Ogiński przysiądz corporaliter, jak jego własne a nieprotekcyjne towary były; post juramentum miało nastąpić wynagrodzenie. ZawiszaPam 298-299.
– [...] przypusci [...] sprawe z Ichm PP Tatuszami do oczewistey rozprawy [...]. SapANot 146.

z kim w rozprawie stać:

~ [...] od czasu niemałego wspokoinym uzywaniu moim według starych granic i przez P. P. Commissarzow i Mierniczego przisięgłego zawiedzione, dzierzałem, a potym przed Sądem krolia Ie[g]omosci Relacyinym z Ie[g]o moscią Panem Macieiem Lettowem [...] o tez dobra wrosprawie stoiąc [...]. VorLetSkarb 209.

4. »starcie zbrojne, bitwa, pojedynek, rozstrzygnięcie sporu, konfliktu za pomocą starcia zbrojnego, bitwy, pojedynku; spór, zatarg«

– Życzymy sobie z nim [wojskiem szwedzkim]] prędkiéj a daj Boże fortunnéj rozprawy. RadziwKSprawy 102.
– PO rożnych Mársowych z niespoykoynemi Zaporozkich Mołodcow pod Periásłáwiem kupámi rospráwách [...] przyciągnęło rożnych Compániy do tysiącá boiowniká pod Kiiow [...].. KalCuda 318.
– [...] polek P. Rek Rotmistrz Raytarski: alec przi tei lubo krwawei, lecz sławney rosprawie, naibarziei mym companiom obiema Usarskiei i Kozackiei dostało się [...]. VorLetSkarb 246-247.
– Idź y niedáy po Swiecie krzywdzie moiey chodzić, Tylko krwią, ten się może raz zmyć y nádgrodzić; Umrzey, álbo go zabii. A tegoć nie taię: Zeć Mężá, wálecznego do rozspráwy daię, Widziałem, gdy sam á sam gnáł przed sobą kupy, Y w bitwách, iáko wałem, otáczał się trupy. CorMorszACyd 119.
– Ze drzy PORTUGALIA, y że wtymże torze Zwycięstw idąc dzieła swe przepráwia zá morze, Y wystáwia tryumfy swe w posrod Afryki, Owa co náyszczęsliwsze kiedy woienniki Potkać mogło to Rodryk z Chrabią po rozpráwie, W sobie mi obiecuie, y upewnia prawie LEONORA Dosyć w wielkim, utwoiey Miłości iest względzie, Po poiedynku, ktory niewiemy czy będzie? CorMorszACyd 133.
– Ze serce wychowáne w boatyrskich czynach, Znayduie háńbę swoię w każdych przeprosinach; Y nie może się do nich, bez sromoty skłonić, Zkąd cieszko Chrábi iednać, álbo się pokłonić: Cięszko o przeproś, choćby był podobno słuszny, Y gdyby miał mniey sercá byłciby posłuszny. Każ ráczey Krolu, niechay przez krwáwe rozpráwy, Dosyć czyni zelżonym, iáko Rycerz práwy. CorMorszACyd 135.
– Dniestr chocimską pamiętny rozprawą, I Prut cecorską wiecznie nam sromotny krwawą [...]. MorszAUtwKuk 176.
– I to nie pewná áby tu przyść mieli, Bo ilesmy z poczt swiezych zrozu mieli, Ku Vkrainie Moskwa z Kozakámi Idzie, y iuz sam gdzieś zá gránicámi, Pewnie od takiey nie poydą zábáwy Lecz muszą czekáć woienny rospráwy. OblJasGór 8.
– Takasz to cnota w ták dzielney rosprawie Widząc dwoch w placu idących Ku sławie, Na wolnym mieyscu, ochraniaiąc swego, Vkraść ną[m] zdradą męza wálecznego Nacieszycie sie, kiedy tego chcecie Wnetze bezecni pomstę odniesiecie. OblJasGór 163v.
– P. Lubomirski stoi ze wszystkim wojskiem ćwierć mili od Jarosławia, pod Pełkiniami. My idziem ku niemu prosto i daj Boże prędką rozprawę. SobJListy 47.
– Niech się popisuie swymi Termopilami audax in historia Graecia, rowna się sławą i wiekoponną [!] pamiątką ostátnia Podháiecka rospráwa. PisMów II 117.
– [....] lubo mię poniekąd strách/ przecię jednák/ iż za zdrowie Wmciow [...] z nim mam mieć (utarcżkę) rospráwę/ przydzie mi się go podjąć/ choćby też y zdrowia nádwerężyć [...]. DobrPol I, 70.
– Przez te czasy zabawy rospraw Woiennych Sylli, Maryus w Rzymie będąc a Szczęsliwych powodow Sylli złosliwie zazdroszcząc, wielce go w Senacie traduktował y rozne zdrady przeciwko niemu knował. SzołHist 1.
– [...] zkąd przyszło do tey o życiu rozpráwy Zołnierzom onym [...]. ChrośZbiór 191.
– Rozprawa [...] 4) Feldzug [...] 4) action, campagne, expédition. [...] 4) po tey pomyślney z nieprzyiacielem rozprawie. T III 1908-1909.

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

polna rozprawa:

– Ale iż i mnie co godzina rozprawy z nieprzyjacielem polnéj czekającemu, niewiele czasu na relacye zbywa, któréj oprócz tego głośne nowiny przynoszą, i WMci memu miłościwemu panu długą legendą czasu zabrać i głowy zabawiać nie chcę, przyjdzie mi na ten czas od tego supersedować. RadziwKSprawy 96.
– Prace rycerstwa swego i odwagi pod te czasy z ciężkiemi szwankami ipso caelo adversante podjęte, że poczęte non in feliciter cesserunt, (bo i Bracławczyzna niemal wszytka oswobodzona, i nieprzyjaciel w kilku miejscach częścią szturmami, częścią polną rozprawą szczęśliwie gromiony, i na ostatek ad summas prawie angustias był przywiedziony, gdyby dalej osłabiałe suffecissent vires), zalecać wm. raczy J. K. M., abyście słuszne na nie chcieli mieć respekty. AktaKrak II/2 535.

Przenośnie

Znając twe, siostro, doskonałe cnoty, Nie śmiem ci wierszów słać, w których zaloty Miejsce swe mają i gdzie bystre karty Bezpieczne swoje wywierają żarty (Choć to poetom przystęp wszędzie wolny, I wiersz niedobry, kiedy nie swawolny); Nie śle-ć też trenów, zdałbym się jakoby Życzyć w tym domu, strzeż Boże, żałoby; Psalmów nie umiem pisać i choć w poście, Większa chęć we nie do piosneczek roście. Posłałbym pieśni nowej kuźnie, ale tylko te śpiewasz, co w kancyjonale; Pokazać się też do ciebie z fraszkami, Stałbym za fraszkę i z swymi rymami. Więc ci posyłam gadki do zabawy, Z którymi jako wstąpi do rozprawy Twój dzielny dowcip, pokaże, że i te, choć zawikłane, nie są mu zakryte.MorszAUtwKuk 189
O PAROBKU Igrał z dziewczyną parobek na sienie, Ona się jednak broniła uczenie I groziła mu nie skarżyć się przed panią, Ale mu przebić łeb siana wiązanią. On jako mężny posłał to oręże Pod zadek, a sam dziewczynę przylęże, A po rozprawie kazał jej te wiązki Tam sobie wetknąć, gdzie ma krok niewąski.MorszAUtwKuk 311

5. »o wojsku: rozpuszczenie, odprawienie, połączone z wynagrodzeniem, wypłatą żołdu albo rozesłanie, rozmieszczenie, rozlokowanie«

– Żałuję że mię pisanie W. Królewiczowskiej Mości tu w Birżach dopiero d. 11 decembra doszło; bo aczem sam sejmików dla rozprawy wojska J. K. Mości omieszkał, wszakże przez listy moje, i przez zręczne instrumenta, mógłbym był w kilku powiatach poprzeć téj afektacyi J. Królewiczowskiej Mości, która acz ma wielkie obstacula, gdy pojrzemy iż dobra rzeczypospolitéj, po onych dawniejszych czasach, do takiéj teraz przyszły dyminucyi, że też i ci którzy dla ojczyzny resztą gonią, już beneficium żadnego od niéj mieć nie mogą. RadziwKSprawy 452-453.
– Po zawarciu pokoju następuje rozprawa wojsk. Środka zasię do rozprawienia żołnierza u nas nie masz inszego oprócz publicznych podatków. AktaKrak II/1 200.
– [...] miarę biorąc zpogranicznych niebespieczenstw bez ktorych nie iestesmy ile w rosprawie Woisk Cudzoziemskich, wiec y czekaiac iako poidą daley rzeczy y te pericula kraiow Ruskich. Iesli dobrze to y my się nie ruszemy. OpalKListy 460.
– Po ktoreg[o] [marszałka] odpráwie y rospráwie Woyská/ á wszytko cokolwiek należáło cżásowi ninieyszemu gruntownie dysponowawszy/ I. M. P. Márszałek obrocił do Ołyki/ á I. M. P. Woiewodá do domu swego ná Wołhyń. MerkPol 24.
– My lubośmy zrozumieli, że pomieniony Rytorf pieniądze jakokolwiek odebrał [...] jednak nie wdając się w to, rozprawę zasłużonych żołnierzów do JKM. odsyłamy. InwPuck .

6. »pisemna praca naukowa, dysertacja«

– Rozprawa [...] 3) Disputation, gelehrte Untersuchung [...] 3) dissertation, disquisition [...] 3) krotką a uczoną o tym napisał rozprawę [...]. T III 1908-1909.

7. »omówienie, podanie treści czegoś w skrócie, streszczenie«

– Naprzod tedy będziemy mowić o domie y co do tego przynależy domu. Rozdziału pierwszego rospráwá. Czoło Oekonomiki ma sobie rożność Oekonomiki od Polityki. PetrSEk 44.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

ROZPRAWA