Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

SŁUŻYĆ

czas. ndk
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach
Słowniki nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: 1628
Formy gramatyczne
bezokolicznik
  służyć
czas teraźniejszy
lp 1. os.   służę
2. os.   służysz
3. os.   służy
czas przeszły
lp m 3. os.   służył
n 3. os.   służyło
lm mos 3. os.   służyli
imiesłów współczesny
  służąc
Znaczenia
1. »pełnić służbę wojskową«
  • – Kazano mu zaraz z Woyska iechac y niepowiedac się nigdy ze był kiedy Słuzył w dywizyiey Czarnieckiego. PasPam 92.
  • – Po wiedali że to był znaczny Litwin Szemet nieiaki Paniątko Ociec się na niego gniewał y Z woląntarzami słuzył. PasPam 157.
  • – O iego Sarzy powiedam ze służy z Woiewodą Ruskim tam go wolno szukac kto chce. PasPam 183.
Związki frazeologiczne

  • pod (czyjąś) chorągwią//chorągwiami służyć:
    • »być w wojsku pod czyimś dowództwem«
    • – Zemną pod tą ze Chorągwią Pana kasztelana Lubelskiego słuzyli Pan Olszowski Iąn y Pan Ięd[r]zey Zaręba. PasPam 114v.
    • – Miał kilku Siostrzęncow Rodzonych w Podlaszu ktorzy pod roznemi Chorągwiami w Woysku naszym słuzyli. PasPam 181v.
  • wojnę służyć:
    • »pełnić służbę wojskową podczas wojny«
    • – Nie to iest Fundament dawno woynę Słuzyć długo Zołnierzęm bydz. Ale często się bic. PasPam 147.
2. »być do czyjej dyspozycji, na czyje usługi; być przydatnym«
  • – Na to zas nagie Sypianie powiedaią że ma dosyć za swe koszula y inszy ubior, co mi Słuzy przez dzien y okrywa mię. PasPam 55v.
  • – Zaraz poszli na garugę. Bo im iuz wiatr niesłuzył tak y nie był spokoyny nazad powracaiącym. PasPam 69v.
  • – Slepa Fortuna [...] nie uwaza kto mocnieyszy ale temu Słuzy do Czyiey Niewinnosci Bog ią wSekąndzie Ordynuie. PasPam 192v.
  • – Sąm WMMPan podobno tak czynisz że kiedy Sługę przyimuiesz sąm z nim wręcz mowisz y opowiadasz mu przyszłey iego usługi powinnisci y kondycyie zeby wiedział iako Panu służyć. PasPam 223v.
  • – Rzecze Pan Adam Sieklicki niech idzie moy Wilczopolski z konięm mi słuzy przykazę mu że by go nie załował. PasPam 238v.
  • – Ci przyiaciele ktorym ty Słuzysz w iakiey okazyiey prawda że się oni za te twoię usługę odsługować ofiaruią ale prędko tego zapomnią. PasPam 249v.
Związki frazeologiczne

  • ojczyźnie służyć:
    • »wypełniać obowiązki publiczne«
    • – Zegnaią wszystkich krewnych y swoię pozostałą Prosperitatem zycząc aby [...] oyczyznie Słuząc dni wieku swego prowadzili. PasPam 87.
3. »być sługą,pracować gdzie za wynagrodzeniem«
  • – Nigdy się nie rosmiał bo Słudzy powiedali co mu po kilka nascie lat Słuzyli ze go nigdy smieiącego niewidzieli. PasPam 83.
  • – Iezeli tez Io MSC człowiek iest młody to moze bydz że przed tym Słuzył komus za Szypra Pięnkę klepkę y Wanczos do Rygi woził. PasPam 171v.
  • – Ia tu Słuzę Gdanskiem zyię. PasPam 263v.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • (wariant I):
    – Zaden niemoże dwiemá Pánom służyć/ Abo iednemu zechce się przysłużyć: Abo drugiego schowa nienawiści/ z obudwu rázem trudno wziąć korzyści. TwarKPoch G3v.
  • (wariant II):
    – Zaden sługá nie może dwiemá pánom służyć/ gdyż álbo jednego będzie miał w nienawiści/ á drugiego będzie miłował; álbo się jednego trzymáć będzie/ á drugim pogárdzi. Nie możecie Bogu służyć i mámmonie. BG Łk 16, 13.
  • (wariant III):
    – Powiedzieli [mieszczanie] że Niemoze nikt dwiema Panom Służyc mąmy tez teraz swoich Panow ktorym się wysługuiemy. A Stał tam Litwy Pułk. PasPam 166v.
4. »posługiwać komu, pomagać przy jakiejś czynności«
  • – Powieczerzey poszedł w tanieć Szęmbek Zelecki mowi do mnie podzwa mu Słuzyć. Odpowięm dobrze Tancuięmy tedy.(tu:dotrzymywać komu towarzystwa) PasPam 229.
Związki frazeologiczne

  • służyć do mszej:
    • »być ministrantem przy mszy«
    • – Klęknąłęm Xiędzu Piekarskiemu słuzyc do Mszey. PasPam 61.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • służyć Baalom / Baal / Baalim:
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • – Pięniędzmi bogactwy mądry władnié/ głupi iem służy. KnAd 837.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Autorzy: SPas
Data ostatniej modyfikacji: 08.02.2023