Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

TUR I

rzecz.
m
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach
Słowniki notują
Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M.   tur
D.   tura
N.   turem
liczba mnoga
M. uż. osob.   turowie
D.   turów
C.   turom
B. uż. nosob.   tury
N.   tury
Znaczenia
»wielkie i silne dzikie zwierzę podobne do żubra i bizona; niekiedy też o żubrze«
  • – Ma też dostátek lnow/ konopi/ bydłá wszelákiego/ y dobytkow: á zwłasczá wołow/ owiec/ koz/ świni; tákże y żwierza rozmáitego ma dosyć: między ktorymi są zubry/ y Łosie/ ktore Włoszy zowią Grán bestią/ y konie dźikie/ Tury: [...]. BotŁęczRel III 42.
  • – Poydź lepiey zemną do zwierzyńcá. A maćie też w nim dźikie zwierzątá? Są tám zájące/ lisy/ kuny/ sobole/ bobry/ sárny. Iest też tám Ielen/ Loś/ Wilk/ Ryś/ Dźiki Wieprz/ Tur/ Báwoł/ Iednorożec/ Miedźwiedź/ Lew/ Słoń. VolcDial 134.
  • – TUrzą trawą nászy Polacy tę zowią/ że Turom bestyam dźikim przyzwoita y smákowita bywa pasza/ innemu bydłu nie. SyrZiel 1308.
  • – Jáko turowie czuynymi są ná wszelką niepráwość/ nie zásypiájąc nigdy mandatow Páńskich sobie przykazánych StarKaz 309.
  • – Milej mu było, siedząc u aońskiej studnie, Płaskim głosem wykwintnie zaśpiewać w południe, Abo trąbę i stalną wziąwszy rohatynę, Bieżeć z myśliwą siostrą w moskiewską krainę I tam zabijać zubry, tury i niedźwiedzie, Niżeli przy podwice siadać na biesiedzie. ZimSRoks 13.
  • – Tur y Báwół są dźikie Woły. KomDobrOrb 67.
  • – [...] Gdzie jusz Woynę nie z ludzmi bo ci ich Postury Nie zniesli, lecz z niedzwiedzmi y Srogiemi Tury ZPotworami Morskimi, bez soli bez chleba, O więdłey tylko rybie, wieść było potrzeba. PotWoj 54.
  • – Tam gdzie kiedyś jelenie bijano i tury, A krakowskie w bliskości powstawały mury. Sejmy nasze bywały przedtem antidota Doświadczone ojczyźnie, lecz gdy żyła cnota Staropolska, w nas wszytkich nie były prywaty Ani też fakcyjalskiej nie znalim intraty. SatStesBar II 728.
  • – A na cóż ich długimi dyskursami bawić? Same mówią litery: wilk, tur, osieł na nic. Osieł gnuśny, tur głupi, a wilk szkodę czyni; Na obiecadło skarżcie, lutrzy i kalwini. PotFrasz2Kuk II 347.
  • – A gdy się dziwował Książę tej sile jego, żubr zaś usiłował Wyrwać się z rąk, Wieniawa Łastek swym żelazem Dobytym ciął go w szyję i ściął mu łeb razem. Stąd go za sługę książę wziął i miał przy dworze Swym i dał mu osiadłość w tymże wielką borze. I za herb głowę tura Wieniawa nazwaną Albo Perszten za siłę w turze pokazaną. KuligDemBar II 364.
  • – Nie chce natura, toć małpki z tura nie zrobisz. MałpaCzłow 261.
  • – Tur. Urochs, Auer-Ochs. un ure, beuf sauvage. T III 2359.
  • – Tur człowieka się nie boi, owszem czasem z drogi się umknąć nie chce; ále rozdrażniony rzuca się z impetem wielkim y zabiia. ŁadSHist 178.
Związki frazeologiczne

  • tur mięsopustny (sz. zm.):
    • »kolędnik w stroju fantastycznego rogatego zwierzęcia, turoń«
    • – Iáko Mięsopustnego Turá dźieći się stracháią, á stárzy żártuią; ták práwá się teraz boią, álbo lepszego ludźie sumnieniá, álbo co fortelu nie zwiedźieli. FredPrzysł D2.
    • – tur mięsopustny. der Knecht-Ruprecht. moine bourru; ogre. m. monstre imaginé pour épouvanter les enfans. § tura mięsopustnego dźieći śię strachaią. T III 2359.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Autorzy: WG
Data ostatniej modyfikacji: 04.07.2024

*TUR II
rzecz
m
, *TURO
rzecz
n

W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach
Słowniki nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: 1712
Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
N.   turem
liczba mnoga
N.   turami
Etymologia
może z fr. tour 'obrót'
Znaczenia
»część eleganckiej sukni; może koliste ozdobne obszycie «
  • – Suknia Szlubna Srebrna z Turem bogatym Srebrnym Kosztuiąca Talarów [...] N° 786 ArchRadziw 1712 158/1.
  • – Suknia Adamaszkowa Ceglasta z Turem Srebrnym Tall [...] 250 ArchRadziw 1712 158/1.
  • – Suknia Axamitna Zielona z Turem Złoty[m] Tal [...] N° 550 ArchRadziw 1712 158/1.
  • – [Suknie] z Turami ArchRadziw 1712 158/1.
  • – Suknia Aksamitna zielona z Turem złotym ArchRadziw 1712 159/1.
  • – Spodnica granatowa szagrnowa z turem białym ArchRadziw 1745 353/9.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Autorzy: WG
Data ostatniej modyfikacji: 04.07.2024