ESJP XVII i XVIII wieku

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SStp, SXVI, Kn, SWil, SW, SJP

Nienotowany w słownikach:
T, L

Formy gramatyczne

bezokolicznik

umywać się

czas teraźniejszy

lp	1. os.	umywam się
	3. os.	umywa się
lm	3. os.	umywają się

czas przeszły

lp	ż	2. os.	umywałaś się
lm	mos	3. os.	umywali się
	nmos	3. os.	umywały się

czas zaprzeszły

2. os.

umywałeś się był

czas przyszły złożony

zneut

3. os.

będą się umywać

tryb rozkazujący

lp			2. os.		umywaj się
lm			2. os.		umywajcie się

imiesłów współczesny

umywając się

Znaczenia

1. w funkcji zwrotnej »oczyszczać się z brudu przy użyciu wody lub innego płynu lub roztworu wody ze środkiem myjącym, np. mydłem lub →ługiem«

Rekcja: z czego, czym ‖ w czym

~ Zbytnie zabobonámi się báwili ku źrzodłom y wodom bieżącym/ y tám się vmywáli z rozmáitemi caerimoniámi dla otrzymánia zdrowia. BotŁęczRel V 4.
– Wodká z niego palona/ płeć cudną y głádką czyni/ vmywáiąc sie nią. SyrZiel 61.
~ Po niej, jako stały Długim rzędem, wszystkie się panny umywały. SzymSiel 84.
~ Vmywam co/ vmywam śię. Abluo me [...]. Kn 1189.
– Małoby ta co robiła, Ledwieby chłopka nie biła; Ni do rolej, ni do bydła; Codzień umywa się z mydła, Jeść uwarzyć — nie pomyślaj, W rynek chodzić nie — wymyślaj! JarzGośc 16.
~ Vmywayćie sie/ kiedy chcećie á Siądźcie do stołu. PolPar 129.
– A jako oni, gdy się rozjeżdżali, Dobrzy druhowie wzajem sobie dali Na niezabudesz, że gdziekolwiek będą, Choć w tysiącu mil od siebie usiędą, Żeby się jedną wodą umywali, Jednym ręcznikiem oba ucierali: Tak i ja teraz, a i toć też gadka, Nie mogąc naleść inszego zadatka, Inszego znaku życzliwości mojej, Ktoryby ręki był godniejszy twojej: Ten ci posyłam. MorszZWierszeWir I 393.
~ Wstawszy nie vmyway się/ áni też cesz głowy/ Nie bęndzieć nic od tego/ choć ćię gromią słowy. Drew ći nie każą rąbáć/ nie choć też po wodę/ Ieślić po wodę każą/ vczynże ty szkodę. NowSow C3.
– Ołow roztopiony iż gołą ręką bez lezyi ciała, może kto bráć, y nim iák wodą się umywáć, wielu swiadczy, w ten sposob. Byle tylko pierwey ręce námaścił sokiem Merkuryalnym, Portulaki, y Malvavisku z białkiem iaia zmięszanym. Atoli rádziłbym tey experyencyi pierwey zprobować choć ná kociey łápie, á nie własney ręce. BystrzInfElem Uv.
– Zrzodło iest w ktorym gdy się umywáią, śiwieią ludźie. DrewsWybór F.
– Weż ćwierc funta ośrzodka chleba żytniego prosto z pieca, białkow cztérech świeżych iay y puł kwarty octu, ubii dobrze wszystko razem y przecedź przez chustę, tym pierwey twarz dobrze wytrzyi; a potym wodą wyżey wyrażoną umyway się. AlletzAlb 85.
~ Kto by sie chciał zalecać, a nie miał urody, Kazać mu sie umywać kilka raz u wody. DzwonStatColumb 13.

Przenośnie

Tám pierwsze Pokoie Drogo znaydziesz obite y sług w nich stroynieyszych Niż przed tym kompánią. Potrawci smácznieyszych Stoły złote dodádzą/ y Pástow/ y sokow/ Lestrygonskie Imbryki; igrzysk y widokow Ku czci twoiey rządzonych Theatrá nie zniosą/ A coś się tám ná on czás vmywáłá rosą Z pereł srebrnych zbieráną: w Abrozyey pływáć Szczero będziesz/ y dobrych wiecznie dni záżywáć/ Dopieroż się pokażesz z pieknością tą swoią W oknie owym/ będąc iuż ozdobna oboią/ Y zewnętrzną y zwierzchnią.TwarSPas 113
Płynie z przebitych krew piersi rynsztokiem, Miecz obosieczny na wylot przechodzi, Krwi szabla chciwa umywa się sokiem Puszczonym z serca a dusza wychodzi Z pięknego ciała, miłość rączym krokiem Na swoję sprawę skwapliwie przychodzi.LubSPir 31

2. w funkcji zwrotnej »w religiach: oczyszczać się z brudu lub polewać się wodą w celu symbolicznego oczyszczenia z win«

Rekcja: czym

~ Iáko nas ták często pismo ś. prowádźi do tego mowiąc: Vmywayćie się y bądźcie czystymi. AndrWysNauka 83.
– 18. Uczynisz też Wánnę miedźiáną/ y Stolec jey miedźiány do umywániá: á postáwisz ją miedzy Namiotem zgromádzenia/ y miedzy Ołtarzem/ y nálejesz w nię wody. 19. Y umywáć będą Aáron y Synowie jego z niey ręce swoje/ y nogi swoje. 20. Gdy wchodźić będą do Namiotu zgromádzenia/ umywáć śię będą wodą/ áby nie pomárli: tákże gdyby mieli przystępowáć do Ołtarzá/ áby służyli/ y zápalali Ofiárę ognistą PANU. BG Wj 30, 18-20.
~ Trzećie się zowie Taharet, kiedy się vmywáią po wczáśie przyrodzonym. RicWielJMon 191.
~ Wesżlismy tedy do inszego Koscioła, ktory okrągły był a nie mniey, iako y ow we Wnątrz piekny, bez Ozdob, oprocż niektorych po Scianach liter, a po podłodze Kobiercow. Ludzie zasię byli wnim cicho się sprawuiący y naboznie biało przyodziani; a czyste ochędostwo wielce kochaiący, abowięm się zawsze umywali, y iałmuzny dawali, tak ze mi się ta postawa ich podobała, y rzekłem, iaki oni tych rzeczy Fundament maią? KomPetrozLab G.
~ Kapłáni Egypscy umywáli się ná noc dwa, á na dźień trzy rázy. ChmielAteny II 683.
~ [Mahometanie] Umywaią się też w łazni post concubitum et pollutionem, po opus naturae (do czego trzech palcow zażywaią ostatnich ręki lewey) y przed iedzeniem zawsze. ChmielAteny1755 I 1103.

3. »polewać się; nacierać się«

Rekcja: czym

– MOWI DALEY IOB. Quando lauabam pedes meos butyro, kiedym vmywał nogi moie másłem. Máslaus to był iákiś ten Iob, ktoremu wodá ná nogi, másło. Gdy byś śię był dla glánsu ćielęcą polewką vmywał, toby ieszcze, ále co po máśle ná nogách. MłodzKaz 42.
– Obfitowałem ták, żęm się másłem vmywáć mogł, w-máśle kąpáć. MłodzKaz 43.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

UMYWAĆ SIĘ