ESJP XVII i XVIII wieku

Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
Kn, T, L, SWil, SW, SJP

Nienotowany w słownikach:
SStp, SXVI

Najwcześniejsze poświadczenie: 1601-1616

Formy gramatyczne

stopień równy

lp	M.	m	wschodni
			wschodny
		ż	wschodnia
			wschodna
		n	wschodnie
	D.	m	wschodniego
			wschodnego
		ż	wschodniej
			wschodnej
		n	wschodniego
	C.	m	wschodniemu
		ż	wschodniej
		n	wschodniemu
	B.	ż	wschodnią
			wschodną
		n	wschodnie
	N.	m	wschodnim
			wschodniem
		ż	wschodnią
			wschodną
		n	wschodnim
	Ms.	m	wschodnim
			wschodnym
		ż	wschodniej
			wschodnej
lm	M.	mos	wschodni
		nmos	wschodne
	D.		wschodnich
			wschodnych
	C.		wschodnim
	B.	mos	wschodnie
	N.		wschodnimi
			wschodnymi
	Ms.		wschodnich
	W.	mos	wschodni

stopień najwyższy

najwschodniejsza

Znaczenia

»położony na wschodzie, pochodzący/przybywający ze wschodu«

– Niemało miała i ma R. P. trudności od Inflant i tej tam strony północnej i od wschodnich części nie była bez nich i nie jest. AktaPozn I/1 249.
– Graekowie też tám mieli 4. Władykow/ ktorych obieráło pospolstwo/ ále ich confirmował potym Arcybiskup Láćinski: á ći mieli stolicę w Soliey/ w Cárpásso/ w Leffiar/ w Báffostárey: tákże ich wiele mieli wschodni Ormiánie/ Iákobitowie/ Máronitowie/ Nestoriani/ ále tych niewiele było. BotŁęczRel IV 127.
– A co więtsza/ y tegoż Cerkwie ś. Wschodniey titułu/ w ták wielkiey wyznániá roznośći/ przywłaszcżáć sobie się nie wstydzą. SmotLam 17 nlb..
– Ale kto lub tylko same ćiáło iego ije godnie/ lub tylko sámą krew iego pije godnie/ żywot ten w sobie ma. y ia w nim mieszkam/ á on we mnie. Zkąd Cerkwi Wschodniey/ iák sie iuż máło wyżey przypomniáło/ zwyczay stárodawny w sámym tylko chlebie Sákrámentu Eucháristiey podawánia y pożywania iest pozwolony/ Anáchoretom/ podrożnym/ y chorym/ ták Duchownym iák y świetskim. SmotLam 171.
– Przyjdą ze wschodnych krain, przydą i z zachodu, Przyjdą krolowie z Saby murzyńskiego rodu I skąd boreas wieje, i skąd auster srogi Zjadą się tu do ciebie nie litując drogi. DachDialOkoń 58.
– Bo go y S. pám: Pan Oyćiec wielm: twey znał bydź zmyslonym Ruśinem, á własnym Haeretykiem: y Cerkiew Ruska áni Wschodna, zá Syná go swego nie znáłá, ále miáłá y ma zá podrzutá. SmotApol 4 nlb..
– ...iedney á teyże wiáry społwyznawce miłowác, Przećiwniki Conuinkowáć, y do obaczenia sie vmawiáć, y od tych bronić, ktorzy ná Zachodny Kośćioł powstawszy, oraz y Wschodną Cerkiew w iednym y tymże oboygu wiáry dogmat wyznániu, wywroćić vśiłuią... SmotApol 6 nlb..
– Toż mowią y tegoż vczą Doctorowie Cerkwie Wschodney y Zachodney/ Cyrillowie/ Hierozolimski/ y Alexándriyski/ Epiphanius, Ambrosius, Hieronymus, Augustinus, y inszy. SmotApol 32.
– To Graek własny/ y mąż tych wiekow w Gręciey rzadki/ á wyráźnymi słowy to wyznawa/ że sie iuż niezbożnikowie w ogniu Adowym/ to iest/ piekielnym męcżą. y nie dźiw/ náucżył sie ábowiem tego w Cerkwi Wschodney Hręckiey/ ktora o Męczennikách y o ich Męczyćielách przez náucżyćiele swe mowiąc/ ták o nich mowę swoię zámykáć zwykłá/ iák zámknął mowę swoię Abráhám o Lázárzu y o Bogaczu mowiąc/ teraz on ma poćiechę/ á ty męki ćierpisz. SmotApol 37.
– Kto ábowiem dobrym sumnieniem wiárę temu dáć może/ áby przy ták mnogiey ludźi známięnitych przytomnośći/ mogł Biskup Rzymski nád Biskupámi/ Kápłanámi/ Hieromonáchámi Wschodney Cerkwie/ y nád sámym Pátryárchą/ przy Cesárzu wschodnym/ y przy Despoćie Bráćie Cesárskim Tyránniey ták wielkiey/ á práwie bestyálskiey záżyć? SmotApol 86.
– Do ktorego nam łaską Bożą łácno w rychle przyść może/ maiącym v śiebie te rożnicy wiáry vważone/ y vprzątnione. Ktorey nieszcżęśliwey tey miedzy Wschodną y Zachodną Cerkwią Schismy są przyczyną. SmotApol 122.
– CONSIDERATIAE: Abo VWAZANIA SZESCIV Roznic, miedzy Cerkwią Wschodnią y Zachodnią strony Wiáry zászłych. SmotApol 130.
– Lecz skoro sie vdáłá zá wschodnymi Photiuszámi/ Sergiuszámi/ Micháiłámi/ y tym podobnymi/ zá Oyce y Pásterze sobie Zachodnych Mikołáiow/ Ianow/ Leonow/ y tych Successorow niemaiącymi/ nátychmiast/ ách nędzy nászey biedney/ przestáłá rodźić syny/ Zołnierze Páná Christusowi/ á poczęłá rodźić syny/ Zołnierze bezecnemu Máchometowi. SmotApol 192.
– Żeby jako ci wzgórę świątobliwie zeszli, Tak i żywi pochwały swoje tu odnieśli. Zaczem, jako Najady wodę wprzód oddadzą Z miednic złotych, obadwa wielcy się posadzą Z senatu Andrzejowie: starszy kamienieckim, Na tamten pograniczu i węgle tureckim, Przednią między wschodnimi trzyma straż biskupy. TwarSRytTur 131.
– Nigdym nie prosił o wielkie dochody; Teraz tę skromność odmieniam z przygody I chciałbym posieść hiszpańskie Indyje I co klejnotów wschodnie morze kryje. MorszAUtwKuk 86.
– Woli w sprośnego swego zwodziciela Niż w prawdziwego wierzyć Zbawiciela, A najplugawsze cielesne lubości Kładzie za koniec wszytkich szczęśliwości, Przez które ciału powabne zakony Jakie pociągnął ludzi milijony W błąd niesłychany! że przez krótkie lata Sieła wschodnego opanował świata I przez okrutne i krwawe zatopy Część niepoślednią zalał Europy. MorszZWybór 182.
– Okazya takowego podziału między Syny Saturnowemu ta była, że Jowiszowi naystarszemu dostały się Kraie wschodne dla tego ludzie baiali ze niebo, Neptunowi [dostały się]. PotPrzyp rkp. k. 15.
– Napełnieni zdobyczy, że się gięli pod nią, Dopiero skoro zorzę obaczyli wschodnią, Bezpiecznie się wracają, gdzie ich dla pogoni, Przyłożywszy gotowy samopał do skroni, Wojska czeka ostatek, i tak nie zemszczeni, Zdarli pypeć poganom Kozacy ćwiczeni. PotWoj1924 240.
– Tacy-ć to podjadkowie monarchie walą, Co królom złe i dobre, byle miłe, chwalą. Usłuchał wszetecznice on król, które króle Wschodnie deptał i sławne spalił Persepole. PotWoj1924 248.
– Także kości świętego Jana Chryzostoma za staraniem Teodozjusza, cesarza wschodniego, dziwnym sposobem z Azyi do Carogrodu przeniesione były... JemPam 444.
– Wiatry, jeden pułnocny; drugi wschodny. LucChrośPhar 20 marg..
– Pisał i do Papieżá/ o tym wszytkim oznáymuiąc/ i posłuszeństwo Stolicy Rzymskiey ze wszytkim Wschodnim Páństwem/ ktore obiecáł do iednośći z Kośćiołem Rzymskim prowádźic/ oświadczáiąc: i ták oraz i Rodźicá swego Isáácyuszá oślepionego od Alexyuszá/ Páństwu wschodniemu/ i wolnośći/ z sobą przywroćił. KwiatDzieje 14.
– W tenże czás Robertus Syn Piotrá Ansyodoreńskiego przeszłego Cesarzá/ obiął Panstwo Wschodnie/ i práwá kośćielne zaraz potwierdźił. KwiatDzieje 47.
– Przed trzema zaś Niedzielami tey chwalebney Wiktoryi były znaki na Niebie ná wschodniey stronie, prze pułtory prawie godziny trwaiące, to iest: woyskowe szyki y Vtarczki. KołTron 296.
– Naprzód tedy raj ziemski wszelkimi przymiotami od inszych krajów świata udarowany. Był albowiem w wschodnich krajach postanowiony, którego nazwisko z greckiego na łacińskie tłumaczy się hortus, co znaczy po polsku ogród, a po hebrajsku nazywa się eden, co w naszym języku deliciae nazywa się, które to słowa razem złączywszy znaczą ogród delicyj, ponieważ w wszelki rodzaj drzew rodzajnych obfitował, mając też drzewo żywota... MichIKalRzecz 90.
– [Azja] Grániczy ná Południe y Wschod z Oceánem Wschodnim, ná Pułnoc oblana Morzem Medyterráńskim, á ná Záchod oddzielona od Afryki Morzem Czerwonym, y Istmem Suez, od Europy záś oddzielona Medyterránem, Archipelágiem, Mármorą, Morzem Czarnym, y Zabácznym, Rzeką Donem, áż do sámego Morzá wpadáiącym, y Wolgą, áż do Oby y Tobola. ŁubŚwiat 547.
– TA Prowincyá zwána od innych Segestan álbo Sygistan naywschodnieysza w Persyi, ma Miásto SYTZYSTAN Stołeczne y innych pomnieyszych wiele. ŁubŚwiat 588.
– TO Krolestwo [Korei] grániczy ná Pułnoc z Krolestwem Niuche ná Wschod y Południe z Morzem Wschodnim ná Záchod z Golfem Nankin. ŁubŚwiat 605.
– TYch Wysp iest wielká liczbá położoná ná Oceanie Indyiskim, między 3. y 7. grádusem w szerz, á między 107. y 116. w zdłuż. Rozdzielone są ná 13. Częśći zwánych Attolony, ciągnące się w zdłuż od Pułnocka Záchodniego do Południa Wschodniego, Kánáłámi od siebie grániczące, káżdá záś Attolona ma w sobie wielką liczbę Wysp dzielących się Kánáłámi od siebie y od nátury uformowánych. ŁubŚwiat 608.
– TE Wyspy są położone ná Morzu álbo Oceanie Wschodnim między 8. y 20. grádusem szerokośći Pułnocney. Názwáne są Latrones iákoby rozboynicze bo ták iest w samey rzeczy, że tameczni Obywatele są wielcy złodzieie y rozboynicy. ŁubŚwiat 610.
– Niech Zodyaczne zbiegną się obroty, W zbytnim dzdzu práce przeszkadzaią letnie, Często im wschodni [wiatr] skręci kołowroty, Záchodni strugę ciekącą w lot przetnie, Ze owe, smutne płaczące Pleiady, Rośmiać się muszą chociażby nie rady. DrużZbiór 362.
– Bo Polách w Bábylonie Báálem názwány wypráwiwszy w pogonią ná wschod słońcá Láchá ábo Mágogá Antecessorá swego (ktorego beł wschodniem Czárem nád Indyą y Tátárską Ziemią vczynił) á część więźniow do Pálaestyny odesławszy; sam z przednieyszemi z nich/ wprost poszedł nád Tygrem przez Armenią do Olęgniaku pierwotney dźiedźiny swoiey. DembWyw 66.
– I wy wschodni/ Krole godni/ Páná znaćie/ I oddaćie/ Wásze dáry/ Ná ofiáry/ I Bogowi/ I Krolowi. ŻabSymf F.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

święta apostolska wschodnia stolica:

– Do tegoż inuituie Religiey paritas, ktorą Monárchowie Ruscy od Swiętey Apostolskiey Wschodniey Konstántynopolskiey Stolice przyiąwszy, W. X. M. podáli [..]. KalCuda .

Święta Wschodnia Apostolska Cerkiew:

– [..] własnym torem prawdy Swiętey Wschodniey Apostolskiey Cerkwie y sam idziesz, y swoich tędyż prostuiesz? KalCuda C4.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

WSCHODNI, WSCHODNY